fagleg úttekt á réttargeðdeildinni að Sogni í Ölfusi.

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um faglega úttekt á réttargeðdeildinni að Sogni í Ölfusi. Meðflutningsmenn á þessari tillögu ásamt 1. flutningsmanni, Björgvini G. Sigurðssyni, eru Ragnheiður Elín Árnadóttir, Sigurður Ingi Jóhannsson, Atli Gíslason, Kristján L. Möller, Gunnar Bragi Sveinsson, Sigmundur Ernir Rúnarsson, Oddný G. Harðardóttir, Unnur Brá Konráðsdóttir, Árni Johnsen og Róbert Marshall.

Tillagan hljóðar svo:

Alþingi ályktar að fram fari fagleg úttekt á rekstri og reynslu af starfrækslu réttargeðdeildarinnar að Sogni í Ölfusi. Einnig verði metnir kostir og gallar þess að flytja starfsemina frá Sogni á Kleppsspítala út frá faglegum rökum. Þar til úttektin liggur fyrir verði flutningi stofnunarinnar frá Sogni á Kleppsspítala frestað. Velferðarráðherra skipi starfshóp til að framkvæma úttektina samkvæmt tilnefningum Geðverndar sem velji fulltrúa úr hópi gæslufólks að Sogni, Geðlæknafélags Íslands, Læknafélags Íslands og Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga. Skal úttektinni lokið í maí 2012 og skilað til velferðarnefndar Alþingis og velferðarráðherra.

Þetta er tillögugreinin, virðulegi forseti, og kemur til ekki af góðu, kemur til vegna óvæntrar tilkynningar um breytingu á starfrækslu réttargeðdeildarinnar að Sogni.

Það var eins og sú ákvörðun hefði verið tekin af sjálfu sér því að hún er á skjön við margt sem reynslan hefur sýnt og sannað, hún er á skjön við það að nýta og virða þá miklu starfsreynslu og þekkingu sem starfsfólk á réttargeðdeildinni hefur aflað um árabil, þ.e. frá því deildin var stofnuð.

Það má líka minna á að af um 50 einstaklingum sem hafa verið útskrifaðir af réttargeðdeildinni hafa um 45 náð fullum bata og enginn komið aftur. Það segir mikla sögu. Það er auðvitað alltaf hægt að velta fyrir sér breytingum og aðstöðu í þessum efnum sem öðrum, en það er vont að breyta þegar vel gengur og ekki ástæða til þess, sérstaklega þegar margt bendir til þess að það yrði miklu dýrara í raun og veru.

Í tvo áratugi hefur réttargeðdeildin að Sogni í Ölfusi verið starfrækt. Stofnun deildarinnar varð að veruleika eftir nokkur átök um rekstur, staðsetningu og starfsemi deildarinnar. Þau átök eru að baki og við blasir jákvæð reynsla af starfsemi réttargeðdeildarinnar að Sogni. Það eigum við að virða.

Auðvitað má alltaf, eins og ég segi, rökræða um staðsetningu á sérhæfðri heilbrigðisþjónustu. Ákvörðunin um að byggja hana upp að Sogni var tekin fyrir tveimur áratugum og reynslan af henni er farsæl. Samfélagið þar hefur fóstrað starfsemina vel og er uppbygging hennar á svæðinu um leið skuldbinding við samfélagið. Því þurfa afgerandi fagleg rök að liggja fyrir ef leggja á deildina niður og flytja hana annað eins og stjórnendur Landspítalans hafa boðað. Sú ákvörðun hefur valdið hörðum deilum og mikilvægt er að setja þær niður með faglegri úttekt á kostum og göllum þess hvort sé betra fyrir vistmenn á réttargeðdeildinni að hún verði áfram að Sogni eða flutt á Kleppsspítala.

Það sem mestu skiptir við ákvörðun um hvort starfrækja eigi deildina áfram að Sogni eða flytja hana á Kleppsspítala er velferð þeirra vistmanna sem þar eru vistaðir, meðferð sem geðsjúkir afbrotamenn fá á réttargeðdeildinni og batahorfur þeirra. Flutningsmenn tillögunnar ítreka að fagleg rök og velferð vistmanna skuli áfram starfrækt eða starfsemin lögð niður og hún flutt. Hins vegar þurfa skýr fagleg rök að liggja að baki ákvörðun um flutning rótgróinnar stofnunar á borð við Sogn.

Reynslan af réttargeðdeildinni að Sogni er, eins og ég hef getið um, góð og hefur það verið niðurstaða fyrri úttekta á starfseminni. Þarf því að rökstyðja það ítarlega og faglega ef leggja á deildina niður og flytja annað. Því leggja flutningsmenn til að ákvörðun um flutning réttargeðdeildarinnar verði frestað þar til fagleg úttekt á rekstrinum liggur fyrir og að niðurstaða hennar ráði úrslitum í málinu. Flutningsmenn ítreka að byggðaleg sjónarmið eigi ekki að ráða niðurstöðunni þegar kemur að sérhæfðri, faglegri heilbrigðisþjónustu á borð við réttargeðdeild. Þar sem reynslan af Sogni er góð hljóta hugmyndir um að færa hana kalla á sérstaka faglega úttekt á kostum þess og göllum að flytja hana eða hafa áfram þar sem hún er nú.

Á þeim 19 árum sem Sogn hefur verið starfrækt hafa 50 sjúklingar verið lagðir inn og 44 útskrifaðir með mjög góðum árangri. Enginn hefur verið endurdæmdur til vistar að Sogni. Það er því er óhætt að segja að 100% árangur sé af meðferðinni. Það er ekki lítils virði.

Á starfstíma Sogns hafa sjúklingarnir verið sjö, þ.e. fullt hús, og í nokkur ár hafa sjúklingarnir orðið átta vegna endurinnlagna og eitt árið voru sjúklingarnir níu.

Á Sogni er lítil starfsmannavelta og hafa starfsmenn verið þar lengi í starfi. Þeir hafa því mikla reynslu og þekkingu sem er mikilvæg fyrir sjúklinga sem eru vistaðir til langs tíma. Miklar endurbætur hafa verið gerðar á Sogni og húsið hefur í alla staði sannað að það þjónar ágætlega hlutverki sínu þótt auðvitað sé þar þröngt. Hins vegar þarf að bæta aðstöðuna og byggja við eins og fyrrverandi heilbrigðisráðherra lagði fyrir nokkrum árum til að gert yrði.

Þá hefur formaður Geðlæknafélags Íslands lýst því yfir að hann telji þá ákvörðun Landspítala að flytja deildina faglega ranga.

Í þeirri úttekt sem lagt er til að fari fram þarf meðal annars að fara í gegnum álit starfshóps sem skipaður var í janúar 2006 af Jóni Kristjánssyni, þáverandi heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra. Um var að ræða fjögurra manna starfshóp sem gerði úttekt á húsakynnum réttargeðdeildarinnar að Sogni og vann frumathugun á stækkun og endurbótum. Í hópinn voru skipaðir Sveinn Magnússon, skrifstofustjóri í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti, formaður, Magnús Skúlason, framkvæmdastjóri Heilbrigðisstofnunar Suðurlands, Magnús Skúlason, yfirlæknir réttargeðdeildar að Sogni, og Leifur Benediktsson, deildarstjóri í heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti.

Niðurstaða hópsins var að nauðsynlegt væri að hér á landi yrði rekin réttargeðdeild með að minnsta kosti 20 rýmum í heild, þar af væru tvö sérrými sem gripið yrði til við erfiðustu sjúklingana.

Það má nefna, virðulegi forseti, að þegar þessar umræður komu upp í framhaldi af þessari úttekt var það vilji Landspítalans að færa réttargeðdeildina að Sogni á geðdeildina við Landspítalann. Það átti að kosta 800 milljónir eða þar um bil. Þá gerðu menn úttekt á því hvað það mundi kosta að byggja 20 rými að Sogni með fullkominni aðstöðu, það átti að kosta liðlega 200 milljónir. Það þarf að huga vel að þessum hlutum, gera þá skynsamlega og faglega og kasta ekki fyrir borð því sem hefur reynst vel.

Það var einnig niðurstaða starfshópsins að heppilegast væri að halda starfseminni áfram að Sogni með því að byggja við húsakostinn og endurbæta og endurinnrétta þau hús sem fyrir voru eftir þörfum. Jafnframt þyrfti að hefja sem fyrst hönnun og smíði nýrrar byggingar sem æskilegt væri að yrði sambyggð gamla húsinu eða að vel innangengt yrði á milli húsanna. Í gömlu byggingunni yrðu framvegis ekki vistrými sjúklinganna heldur vinnuaðstaða starfsfólks og ef til vill að hluta vistmanna líka, fundarherbergi og fleira.

Það er augljóst að deildar meiningar eru uppi um framtíð réttargeðdeildarinnar að Sogni. Auðvitað má tína til rök (Forseti hringir.) með og á móti staðsetningu deildarinnar. Til að útkljá málið og ná viðunandi sátt um ákvörðunina þarf að skera afdráttarlaust úr um kosti og galla flutnings eða framhaldsreksturs réttargeðdeildarinnar, að það verði ekki vafa undirorpið.

Þetta er það sem liggur fyrir í þessari tillögu, virðulegi forseti.