heilbrigðisþjónusta í heimabyggð.
Herra forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um beina þátttöku sveitarfélaga og starfsmanna heilbrigðisstofnana í skipulagningu og stjórnun heilbrigðisþjónustu í heimabyggð. Flutningsmenn tillögunnar eru auk mín hv. þingmenn Gunnar Bragi Sveinsson, Eygló Harðardóttir, Birkir Jón Jónsson, Sigurður Ingi Jóhannsson og Guðfríður Lilja Grétarsdóttir.
Tillagan er svohljóðandi, með leyfi forseta:
„Alþingi ályktar að fela velferðarráðherra að undirbúa og leggja fyrir næsta þing frumvarp til laga sem tryggi beina þátttöku fulltrúa sveitarfélaga og starfsmanna heilbrigðisstofnana í skipulagningu og stjórnun heilbrigðisþjónustu á þjónustusvæði viðkomandi heilbrigðisstofnunar. Markmiðið með frumvarpinu verði að auka íbúa- og atvinnulýðræði og að sjónarmið og óskir heimamanna og starfsmanna heilbrigðisstofnana ráði meiru en nú er þegar heilbrigðisþjónusta er skipulögð og þjónustu forgangsraðað.“
Virðulegi forseti. Málið á sér nokkra forsögu. Það var flutt á síðasta þingi en auk þess voru breytingartillögur og sambærilegar tillögur þeim sem hér eru lagðar fram fluttar fyrir nokkrum árum, til að mynda af hv. þingmönnum Þuríði Backman, Jóni Bjarnasyni og fleirum.
Með þessari tillögu ályktar Alþingi að fela hæstv. velferðarráðherra að undirbúa og leggja fram á næsta þingi lagafrumvarp þess efnis að fulltrúar sveitarstjórna og starfsmenn heilbrigðisstofnana komi með beinum hætti að skipulagningu þjónustu hjá viðkomandi heilbrigðisstofnun með skipan stjórnar sem hefði það hlutverk að hafa eftirlit með rekstri heilbrigðisstofnana og vera ráðgefandi varðandi skipulag og þjónustu stofnunarinnar.
Samkvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu frá árinu 2007 er landinu skipt í heilbrigðisumdæmi þar sem starfa skal heilbrigðisstofnun eða heilbrigðisstofnanir. Markar ráðherra stefnu um heilbrigðisþjónustu á grundvelli laganna en forstjórar heilbrigðisstofnana eru skipaðir af ráðherra til fimm ára í senn og bera þeir ábyrgð á þeirri þjónustu sem stofnunin veitir og að rekstrarafkoma og rekstrarútgjöld stofnunar séu í samræmi við fjárlög. Í lögunum er hvergi að finna ákvæði sem veitir fulltrúum sveitarfélaga í viðkomandi heilbrigðisumdæmi eða almennum starfsmönnum heilbrigðisstofnana aðkomu að skipulagningu heilbrigðisþjónustunnar. Lög nr. 40/2007 felldu úr gildi eldri lög nr. 97/1990, um heilbrigðisþjónustu. Töluverðar breytingar höfðu verið gerðar á þeim lögum til að mynda þegar samþykktar voru breytingar sem fólu í sér að stjórnir heilbrigðisstofnana voru lagðar niður árið 2003.
Fyrir þær breytingar skipaði ráðherra fimm manna stjórnir heilsugæslustöðva, svæðissjúkrahúsa, deildasjúkrahúsa og almennra sjúkrahúsa en þrír fulltrúar voru tilnefndir af hlutaðeigandi sveitarstjórn, einn af starfsmönnum viðkomandi stofnunar og einn án tilnefningar. Umræddar breytingar voru rökstuddar með tilliti til áður samþykktra breytinga á lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, nr. 70/ 1996, er kváðu á um aukið starfssvið og ábyrgð forstöðumanna ríkisstofnana. Framangreindar breytingar mættu nokkurri andstöðu enda mikilvægt að viðhalda stjórnum heilbrigðisstofnana, einkum úti á landi, og að sveitarfélögin og starfsmenn geti áfram átt aðild að þeim. Ekki er hægt að halda því fram að embættisleg ábyrgð forstöðumanns verði óljós á meðan stjórnir stofnananna eru fyrst og fremst ráðgefandi og þær hafi ekki ákvörðunarvald. Samkvæmt lögum um fjárreiður ríkisins bera þær og forstöðumenn stofnana þó ábyrgð á því að fjárhagsráðstafanir séu í samræmi við heimildir. Jafnframt bera stjórnir og forstöðumenn ábyrgð á því að ársreikningar séu gerðir í samræmi við lög þessi og staðið sé við skilaskyldu á þeim til Fjársýslu ríkisins.
Virðulegi forseti. Með því að í stjórnum heilbrigðisstofnana sitji fulltrúar sveitarfélaga og starfsmanna stofnananna mun hvort tveggja íbúalýðræði og atvinnulýðræði aukast. Með auknum tengslum við þau sveitarfélög sem heilbrigðisstofnun þjónustar tækist betur að samhæfa starfsemi heilbrigðisstofnunarinnar og áherslur í störfum sveitarfélaganna. Enn fremur hefur gefist vel að starfsfólk eigi aðild að stjórnum enda getur reynsla þess og nálægð við íbúa verið mikilvæg þegar kemur að skipulagningu heilbrigðisþjónustu. Að auka íbúa- og atvinnulýðræði með þessum hætti er mikilvægt skref til að styrkja stöðu heilsugæslunnar og auka nærþjónustu innan heilbrigðiskerfisins en eitt af áherslumálum hjá sveitarstjórnum og heilbrigðisstofnunum um allt land hefur verið að standa vörð um heilsugæsluna. Komi heimamenn og starfsmenn að skipulagningu þjónustunnar mun þörfum sjúklinga á viðkomandi svæði frekar vera mætt. Það festir betur í sessi að almenn heilbrigðisþjónusta sé veitt í heimabyggð.
Virðulegi forseti. Það er nokkuð ljóst að þær breytingar sem lagðar eru til með þessari þingsályktunartillögu eru mjög mikilvægar, sérstaklega í ljósi þess hvað við höfum mátt horfa upp á í heilbrigðisþjónustunni á landsbyggðinni á undanförnum tveimur árum. Við höfum horft upp á það að íbúar í mörgum byggðarlögum hafa ekki þau tæki sem þarf til þess að móta heilbrigðisþjónustu í heimahéraði sínu. Þegar stjórnir heilbrigðisstofnana voru teknar út eins og ég lýsti áðan hafa heimamenn, sveitarfélög, starfsmenn viðkomandi stofnana ekki sama aðgengi að ákvarðanatöku og skipulagningu á sínum svæðum eins og var á árum áður.
Við sáum það vel í aðdraganda þarsíðustu fjárlaga þegar íbúafundir voru haldnir allt í kringum landið þar sem skorað var á ráðherra að eiga samráð við viðkomandi sveitarfélög og við íbúa á svæðum heilbrigðisstofnananna vegna þess að þeir höfðu ekki aðkomu. Á sumum þessara funda, meðal annars í Skagafirði og á Ísafirði, var skorað á ráðherra að koma fram með tillögur akkúrat sambærilegar þeim sem lagðar eru til í þessari þingsályktunartillögu, að auka aðkomu heimamanna, að gera heimamönnum kleift að taka á nýjan leik þátt í skipulagi heilbrigðisþjónustu á sínu svæði.
Nýjustu fjárlög gerðu einnig ráð fyrir miklum niðurskurði hjá mörgum heilbrigðisstofnunum á landsbyggðinni. Bæjarfulltrúar til að mynda á Akranesi hafa kallað eftir því að þessu verði snúið í fyrra horf, þ.e. að heimamenn geti komið að skipulagningu heilbrigðisþjónustu á heimasvæði sínu. Þetta hefur komið fram og kom fram í máli bæjarstjórnarmanna á stórum opnum fundi sem haldinn var á Akranesi vegna lokunar heillar deildar, E-deildarinnar, á sjúkrahúsinu á Akranesi. Þar komu bæjarfulltrúar fram og kölluðu beinlínis eftir því að fá á nýjan leik möguleika á því að eiga aðkomu að skipulagi heilbrigðisstofnana sinna, að þessu verði breytt á nýjan leik þannig að það verði ekki í valdi eingöngu ráðherrans og forstöðumanns viðkomandi stofnunar hvað sé gert. En við horfðum upp á það, tillaga kom fram, studd af hæstv. velferðarráðherra, að loka eigi heilli deild á sjúkrahúsinu á Akranesi, segja þar upp 25–30 manns og þeirri þjónustu sem þar hefur verið veitt íbúum á öllu Vesturlandi eigi að hætta eða hana eigi að leysa á annan hátt. Starfsmenn og þeir sem þekkja til fullyrða að það verði ekki mögulegt.
Velferðarráðherra ber pólitíska ábyrgð á þessu. Heimamenn kalla eftir því að fá aðkomu að málinu. Það hafa allir skilning á því að hagræða þarf í heilbrigðiskerfinu. Það hafa allir skilning á því að hagræða þarf á öllum sviðum samfélagsins. Hins vegar er mjög mikilvægt að þegar slíkt er gert sé viðhaft samráð. Við höfum horft upp á það núna varðandi heilbrigðisstofnanirnar á landsbyggðinni að þeir ráðherrar sem hafa lagt fram fjárlög undanfarin ár hafa einmitt ekki verið að eiga raunverulegt samráð við heimamenn á viðkomandi svæðum.
Þess vegna er gríðarlega mikilvægt, virðulegi forseti, að tillaga sem þessi nái fram að ganga. Þarna erum við á ný að lögbinda og festa í sessi að ráðherra ber að hafa samráð, ráðherra ber að hafa samráð við stjórnir sem skipaðar eru á samfélagslegum grunni.
Ég vil að lokum óska eftir því að tillögunni verði vísað til heilbrigðisnefndar og ég vonast til þess að hún fái þar jákvæðar móttökur.
