stefnuræða forsætisráðherra og umræða um hana.

Frú forseti. Góðir landsmenn. Hér höfum við hlýtt á fimmtu stefnuræðu hæstv. forsætisráðherra Jóhönnu Sigurðardóttur frá kosningunum vorið 2009. Eins og venjulega er þar á ferðinni mikil lofrulla um hversu vel hefur gengið frá hruninu og fram eru settar af mikilli færni upplýsingar sem eru í besta falli til heimabrúks og alls ekki til þess fallnar að leggja mat á raunverulega stöðu samfélagsins. Þó að sumt hafi færst til betri vegar er það eins og alltaf gerist eftir allar miklar efnahagsþrengingar að leiðin liggur upp á við, burt séð frá því hvaða ríkisstjórn er við völd.

Sitjandi ríkisstjórn, sem svo miklar vonir voru bundnar við, hefur nú lagt fram þingmálalistann fyrir sitt síðasta þing á kjörtímabilinu og staðfestir þar með slæman grun margra um að ekki verði staðið við þau loforð eða stefnumál sem lögð voru fram í aðdraganda síðustu kosninga. Utan stjórnarskrármálsins sér stefnufestu ríkisstjórnarinnar einungis stað í einu atriði á öllum hennar líftíma, það er að halda til streitu yfirlýsingu hæstv. forsætisráðherra frá 3. desember 2010 er hún sagði orðrétt, með leyfi forseta:

„Ég held að í þessu skelfilega hruni sem þjóðin varð fyrir þá sé aldrei hægt að tala um neinn jöfnuð eða réttlæti. Ég held bara að við stöndum frammi fyrir því.“

Við það hefur ríkisstjórnin svo sannarlega staðið. Tugþúsundum íbúðareigenda sem urðu fyrir gríðarlegu tjóni vegna hruns krónunnar og verðbólguskotsins sem fylgdi í kjölfarið hefur ekki verið rétt sáttahönd heldur hafa menn fengið blauta tusku í andlitið hvað eftir annað. Mesta réttlætismál lýðveldissögunnar liggur óbætt hjá garði og ekki nóg með það heldur gaf ríkisstjórnin bönkunum óheft skotleyfi á skuldara þrátt fyrir mikla niðurfærslu lána sem fluttust milli gömlu og nýju bankanna. Gríðarlegur hagnaður bankanna nú ber þess glöggt merki. Og nú þegar sjálfur Hæstiréttur þjóðarinnar hefur dæmt stóran hluta þessara lána ólögleg hafa stjórnvöld tekið undir með þeim sem töpuðu málinu, bönkunum, og lagst á eitt við að aðstoða þá við að finna eitthvað sem kallast ásættanleg lausn. Skiptir þá engu að um dóm Hæstaréttar sé að ræða. Hefur framkvæmdarvaldið þess í stað skaffað bönkunum aðstoð ýmissa stofnana sinna til að hægt sé að draga málið enn frekar á langinn með að minnsta kosti 11 dómsmálum til viðbótar. Horfir Alþingi sjálft þögult á með sína efnahags- og skattanefnd og formann hennar, hv. þm. Helga Hjörvar í broddi fylkingar. Af nógu er að taka en ég læt hér staðar numið um afstöðu stjórnarmeirihlutans til jöfnuðar og réttlætis.

Aðdragandi hrunsins og þau stjórnmál sem rekin voru hér á landi á áratugunum þar á undan báru skýr merki um spillt samfélag. Óheft samspil athafnamanna, fjármagns og stjórnmála þar sem vildarvinir stjórnmálaflokka sölsuðu undir sig almannaeigur og auðlindir var reglan og þeir voru á góðri leið með að hirða stóru orkufyrirtækin líka þegar spilaborgin hrundi. Ítarleg skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis varpaði skýru ljósi á atburðarásina og ekki þurfti mikla hugsun til að skilja að svo illa var komið fyrir íslensku samfélagi að það var á mörkum þess að geta talist til siðmenningar. Því miður hefur núverandi ríkisstjórn ekki náð að snúa samfélaginu af þeirri braut. Það er því fyllilega við hæfi að hafa uppi varnaðarorð af þyngra taginu hvað framtíðina varðar.

Fram undan eru þrír mikilvægir vegvísar sem Alþingi og allir landsmenn verða að tryggja að varði þann veg sem fram undan er fyrir samfélag okkar, þrjár vörður sem við verðum að nota til að byggja hér nýtt og betra samfélag. Sú fyrsta er þjóðaratkvæðagreiðsla um nýja stjórnarskrá, stjórnarskrá sem sannarlega hefur verið skrifuð af þjóðinni, um þjóðina og fyrir þjóðina. Ítarlegt, vel yfirfarið og vandað plagg sem Alþingi hefur svo glæsilega beðið þjóðina um og hún svo glæsilega afhent. Það er mikilvægt, sennilega mikilvægara en nokkuð annað í lýðveldissögunni, að landsmenn allir átti sig á nauðsyn þess að hún verði samþykkt.

Önnur varðan á ferðinni fram undan er meðferð Alþingis á frumvarpinu að nýrri stjórnarskrá, verði það samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu. Þar er mikilvægt að úrtölumenn gamla, spillta Íslands nái ekki að stöðva málið og að blásið verði á þá kröfu að almenn samstaða verði að ríkja á þingi um stjórnarskrárbreytingarnar. Þetta er nefnilega ekki stjórnarskrá þingsins heldur stjórnarskrá þjóðarinnar og þegar meiri hluti hennar hefur talað ber þinginu að fara eftir því. Það mun því reyna á kjark þingmanna hér inni að láta ekki undan oki og málþófi minni hluta þingsins, undan oki gamla, spillta Íslands.

Þriðja varðan á leiðinni eru svo komandi alþingiskosningar í apríl. Þar skiptir miklu máli að þjóðin losi sig í eitt skipti fyrir öll við hrunverjana sem enn sitja á þingi og/eða lúra í bakherbergjum flokkanna. Það skiptir einnig máli að kjósendur losi sig við þá þingmenn núverandi meiri hluta sem brugðist hafa í eftirmála hrunsins, þá þingmenn sem meðal annars hafa staðið í vegi fyrir leiðréttingum á skuldum heimilanna, hafa stöðvað frumvörp um persónukjör, hafa stöðvað frumvörp um þjóðaratkvæðagreiðslur, vilja færa útgerðinni kvótann til tuttugu ára og hafa tryggt að fjármagnseigendum séu greiddir milli 80 og 90 milljarðar á ári í vexti úr ríkissjóði á sama tíma og varla eru til peningar fyrir límbandi til að líma saman lækningatækin á Landspítalanum. Það skiptir máli hvernig næstu kosningar fara.

Þessar þrjár vörður marka framtíð þjóðarinnar og ef þeim verður ekki fylgt lýsi ég eftir framtíðarsýn þess fólks sem hafnar þeim.

Á þessu ári og snemma á því næsta, frá og með 20. október og til loka apríl stöndum við á krossgötum sem skipta munu sköpum um framtíð Íslands. Þar verðum við að velja rétta leið. Samfélag okkar eins og það leggur sig hefur orðið fyrir miklum skakkaföllum, áfalli sem enn er ekki yfirstaðið. Því skiptir miklu máli að rétt leið sé valin. Þar getur sagan verið okkur mikilvægur leiðarvísir ef við kjósum að rýna í hana. Sagan sýnir okkur nefnilega að þjóðir og þjóðríki koma og fara og að það eru tvær meginástæður fyrir því að þjóðir fara, líða undir lok. Önnur er sú að þær eru yfirteknar í styrjöld og innlimaðar í aðrar stærri eða brotnar upp í smærri þjóðarbrot. Um það höfum við ótal dæmi og nýleg. Hin ástæðan er að þjóðir spillast, úrkynjast innan frá, liðast í sundur undan eigin vanmætti til að bregðast við spillingu og siðferðishruni, hætta bara að vera til, fyrst sem siðmenntað samfélag og síðar sem þjóð. Um það höfum við einnig dæmi og það nýleg.

Frú forseti. Ef við berum gæfu til að fylgja þeim vörðum sem við þegar sjáum og vitum hvert leiða, þeim þremur vörðum sem upp voru taldar áðan þá hef ég ekki áhyggjur, þá mun þetta bjargast og þá er framtíðin björt. Ef ekki þá sitjum við uppi með gamla Ísland, það Ísland sem ekki var alvont en bar illilega af leið, gjörspilltist og hrundi. Fyrir slíkt Ísland er ekki til nein framtíðarsýn. Tökum því höndum saman hér inni á þingi sem utan þess og tryggjum með samvinnu og langtímahugsun heill og framtíð þjóðarinnar og látum skammtímahugsun um gróða og völd lönd og leið. Það er að hluta til okkar alþingismanna að vísa veginn inn í þessa framtíð og við megum ekki bregðast í því verkefni. Börnin okkar og börn framtíðarinnar eiga það skilið, þau eiga það svo sannarlega skilið því að hrunið gerðist á okkar vakt hvort sem við vorum við völd eða ekki.

Ég vil segja við þá hér inni sem ekki vilja fara þessa leið, þá sem vermt hafa þessa stóla svo lengi og til svo lítils gagns: Ykkar tími er liðinn, standið ekki í vegi fyrir framtíðinni. — Góðar stundir.