skráð trúfélög.

Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um skráð trúfélög, nr. 108/1999, með síðari breytingum. Markmið frumvarpsins er annars vegar að jafna stöðu lífsskoðunarfélaga á við skráð trúfélög og hins vegar að breyta fyrirkomulagi um skráningu barna í trúfélög og lífsskoðunarfélög.

Á undanförnum árum og áratugum hafa verið gerðar athugasemdir við að lífsskoðunarfélög njóti ekki jafnræðis á við skráð trúfélög. Það hefur meðal annars komið fram í athugasemdum við drög að skýrslu um stöðu mannréttindamála á Íslandi og í erindum lífsskoðunarfélaga til ráðuneytisins. Þá hefur mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna jafnframt óskað eftir upplýsingum um stöðu lífsskoðunarfélaga samanborið við stöðu skráðra trúfélaga í tengslum við framkvæmd Íslands á samningi Sameinuðu þjóðanna um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi.

Í erindum til ráðuneytisins hefur meðal annars verið á það bent að ójafnræði sé í því fólgið að félögum sem aðhyllast tiltekin trúarbrögð sé heimiluð formleg skráning á grundvelli núgildandi laga um skráð trúfélög með þeim réttindum og skyldum sem því fylgir, en að sama eigi ekki við um lífsskoðunarfélög sem ekki eru trúarlegs eðlis en miða starfsemi sína við siðferðisgildi og mannrækt. Þá hefur jafnframt verið vakin athygli á því ójafnræði sem er milli einstaklinga eftir því hvort þeir aðhyllast trúarbrögð skráðra trúfélaga eða leggja rækt við samtök sem kenna sig við veraldlegar lífsskoðanir.

Skráð trúfélög geta til að mynda framkvæmt athafnir á borð við hjónavígslur, en sambærilegar athafnir lífsskoðunarfélaga hafa ekkert lagalegt gildi í dag. Þá greiðir ríkissjóður sóknargjöld úr ríkissjóði með hverjum einstaklingi sem er 16 ára og eldri sem skráður er í þjóðkirkjuna eða trúfélag. Lífsskoðunarfélög sitja því ekki við sama borð og skráð trúfélög.

Það fyrirkomulag í núgildandi lögum um skráð trúfélög að barn skuli frá fæðingu talið heyra til sama skráða trúfélagi og móðir þess hefur einnig sætt gagnrýni. Jafnréttisstofa komst að þeirri niðurstöðu í lok ársins 2008 að annmarkar væru á umræddu ákvæði laganna um skráð trúfélög sem kveður á um að barn skuli frá fæðingu talið heyra til sama skráða trúfélagi og móðir þess og tók fram að það væri tæpast í samræmi við jafnréttislögin og bann þeirra við mismunun á grundvelli kyns að móðerni ráði því alfarið til hvaða trúfélagi barn heyrir frá fæðingu.

Ég mun nú gera nánari grein fyrir helstu breytingum á lögunum.

Í 3. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 2. gr. laganna. Lagt er til að heimilt verði að skrá lífsskoðunarfélög líkt og heimilt er að skrá trúfélög utan þjóðkirkjunnar samkvæmt núgildandi lögum. Við skráningu öðlast lífsskoðunarfélög þau réttindi og skyldur sem skráð trúfélög njóta samkvæmt lögum.

Í 4. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 3. gr. laganna. Lagt er til að skilyrði fyrir skráningu lífsskoðunarfélags verði þau að um sé að ræða félag sem byggist á siðferði og lífsskoðunum óháð trúarsetningum og tengja má við þekkt hugmyndakerfi heimspeki og siðfræði. Þá sé það jafnframt skilyrði fyrir skráningu að um sé að ræða lífsskoðunarfélög sem miði starfsemi sína við siðferðisgildi og mannrækt og eigi sér sögulegar eða menningarlegar rætur og fjalli um siðfræði og þekkingu á fræðum með ákveðnum og skilgreindum hætti.

Enn fremur er lagt til að skilyrði skráningar fyrir bæði trúfélög og lífsskoðunarfélög verði þau að félag hafi náð fótfestu, starfsemi þess sé virk og stöðug, tilgangur þess stríði ekki gegn lögum, góðu siðferði eða allsherjarreglu og að í félaginu sé kjarni félagsmanna sem taki þátt í starfsemi þess og styðji lífsgildi félagsins í samræmi við þær kenningar sem félagið sé stofnað um. Þá sé það skilyrði að félagið sjái um tilteknar athafnir, svo sem útfarir, giftingar, skírnir eða nafngjafir og fermingar, eða aðrar hliðstæðar athafnir.

Ekki er gert ráð fyrir því að félög annist allar þær athafnir sem nefndar eru hér að framan, kjósi félag til dæmis einungis að sjá um tilteknar athafnir svo sem giftingar eða nafngjafir. Félög öðlast þó með skráningu þau réttindi sem lög ákveða til að framkvæma tilteknar athafnir.

Þá er lagt til að ráðherra verði heimilt að ákveða með reglugerð tiltekinn lágmarksfjölda félagsmanna til þess að heimilt sé að skrá trúfélög eða lífsskoðunarfélög samkvæmt lögunum.

Í 5. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 4. gr. laganna þar sem meðal annars er lagt til að ráðherra leiti álits sömu nefndar og þegar um er að ræða skráningu á trúfélögunum og lífsskoðunarfélögum eins og gert er samkvæmt núgildandi lögum, en að nefndin verði styrkt með því að bæta við fjórða nefndarmanni. Skal sá nefndarmaður vera tilnefndur af sagnfræði- og heimspekideild Háskóla Íslands. Er það lagt til með hliðsjón af eðli lífsskoðunafélaga, en í nefndinni eru einnig fulltrúar frá félags- og mannvísindadeild Háskóla Íslands og guðfræði- og trúarbragðafræðideild Háskóla Íslands.

Þá er lagt til að formaður nefndarinnar skuli vera skipaður samkvæmt tilnefningu lagadeildar hér á landi á háskólastigi, en samkvæmt núgildandi lögum skal formaður nefndarinnar vera tilnefndur af lagadeild Háskóla Íslands. Skal atkvæði formanns nefndarinnar hafa tvöfalt vægi ef atkvæði nefndarmanna falla jafnt.

Í 8. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 7. gr. laganna. Lagt er til að forstöðumönnum skráðra trúfélaga og lífsskoðunarfélaga verði heimilt að tilnefna einstaklinga innan þess félags sem þeir veita forstöðu til að annast þau embættisverk sem forstöðumanni skráðs trúfélags eða lífsskoðunarfélags eru falin samkvæmt lögum. Um hæfi umræddra einstaklinga gilda sömu hæfisskilyrði og reglur og um forstöðumenn. Lagt er til að ráðuneytið geti samkvæmt umsókn forstöðumanns veitt tilnefndum einstaklingum löggildingu til þess að gegna verkum forstöðumanns, en eigi lengur en til þriggja ára í senn.

Með breytingum á lögum um sóknargjöld og fleira öðlast skráð lífsskoðunarfélög rétt á ákveðinni hlutdeild í tekjuskatti álögðum samkvæmt ákvæðum laga um tekjuskatt.

Með breytingum á hjúskaparlögum fá forstöðumenn skráðra lífsskoðunarfélaga heimild til þess að framkvæma hjónavígslur og leita um sættir hjóna samkvæmt hjúskaparlögum. Jafnframt er lagt til að einstaklingum sem starfa í umboði forstöðumanna skráðra trúfélaga og lífsskoðunarfélaga og fengið hafa löggildingu ráðuneytisins og uppfylla skilyrði 7. gr. laga um skráð trúfélög og lífsskoðunarfélög verði einnig heimilt að annast hjónavígslur og leita um sættir hjóna.

Þá eru einnig lagðar til breytingar á lögum um mannanöfn, lögum um þjóðskrá og almannaskráningu, lögum um fullnustu refsinga, lögum um tekjustofna sveitarfélaga og lögum um meðferð einkamála.

Virðulegi forseti. Ég hef hér gert grein fyrir helstu atriðum frumvarpsins. Ég tel að verði frumvarpið að lögum sé stigið veigamikið skref. Hér á landi býr fjöldi fólks sem ekki aðhyllist sérstök trúarbrögð. Hluti þess fólks hefur valið sér veraldlegan vettvang fyrir mannrækt, siðferðisþroska og tilvistarspurningar. Einstaklingar og samtök hafa í áratugi bent á ójafnræði milli þeirra sem í slíka mannrækt leita og hinna sem nota trúarbrögð í sambærilegum tilgangi. Það er von mín að frumvarpið nái fram að ganga á Alþingi og að með því verði staða þessara hópa jöfnuð.

Legg ég til að frumvarpinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. allsherjar- og menntamálanefndar og 2. umr.