niðurstöður þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrármál, munnleg skýrsla forsætisráðherra.

Virðulegi forseti. Þjóðaratkvæðagreiðslan sem fram fór á laugardaginn markar þáttaskil. Niðurstaðan var skýr, tillaga stjórnlagaráðs verður lögð til grundvallar nýrri stjórnarskrá. Alþingis bíður nú það verk að ræða tillögurnar og gera á þeim þær breytingar sem nauðsynlegar eru.

Margir hafa hvatt til þess að ná fram sem mestri samstöðu um nýja stjórnarskrá. Undir það sjónarmið verð ég að taka en minni á að slík samstaða byggist á því að leggja tillögur stjórnlagaráðs til grundvallar. Engin samstaða getur náðst um að leggja tillögurnar til hliðar eða kalla þær fúsk.

Ég bendi einnig á að í stjórnlagaráði hefur þegar farið fram málamiðlun á milli ólíkra sjónarmiða sem njóta stuðnings meðal þjóðarinnar. Þetta skulum við hafa í huga í framhaldinu.

Ég nefni tvö dæmi um málamiðlun ólíkra sjónarmiða í stjórnlagaráði:

Í landinu er rík krafa um að gera landið að einu kjördæmi. Að sama skapi vill fólk viðhalda kjördæmaskipan sem hvetur þingmenn til að verja og sinna sérstökum hagsmunum. Bæði sjónarmið hafa sína kosti og sína galla. Niðurstaða stjórnlagaráðs er augljóslega málamiðlun milli þessara sjónarmiða, tilraun til að ná sátt og samstöðu um nauðsynlegar breytingar. Ég tel að það hafi tekist með sóma og okkur ber að virða það.

Tillögur stjórnlagaráðs um forsetaembættið eru einnig augljós tilraun til að sætta ólík sjónarmið. Í stjórnlagaráði var fólk sem vildi aukin völd forsetans en einnig fólk sem vildi takmarka þau í samræmi við hlutverk þjóðhöfðingja í nágrannalöndum okkar. Niðurstaðan varð valdalítið en mikilvægt forsetaembætti.

Tillögur stjórnlagaráðs fela ekki í sér jafnmiklar breytingar og ætla mætti af gagnrýnisröddum. Þingræði er og verður áfram megineinkenni íslenskrar stjórnskipunar og erlendar og margreyndar fyrirmyndir eru að flestum þeim breytingum sem stjórnlagaráð gerir tillögu um.

Róttækustu tillögurnar eru að mínu viti þrjár. Í fyrsta lagi er vægi atkvæða jafnað og opnað á persónukjör. Í öðru lagi er kveðið á um þjóðareign á auðlindum sem ekki eru í einkaeign og í þriðja lagi þjóðaratkvæðagreiðslu að kröfu kjósenda. Allar þessar tillögur njóta mikils stuðnings meðal landsmanna og Alþingi verður að fara mjög varlega í að breyta þeim. Til dæmis munu þeir þingmenn sem reyna að útvatna tillögur stjórnlagaráðs um þjóðareign á auðlindum eða jafnt vægi atkvæða eiga í erfiðleikum með að útskýra það fyrir kjósendum.

Virðulegi forseti. Ég vil að lokum hvetja til málefnalegrar og hófstilltrar umræðu um stjórnarskrána. Þjóðin mun seint fyrirgefa Alþingi málþóf og upphlaup þegar eðlilegar umræður eru í boði.