sala fasteigna og skipa.
Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarpi til laga um sölu fasteigna og skipa á þskj. 579, þetta er mál nr. 457. Í gildandi lögum um sölu fasteigna, fyrirtækja og skipa er kveðið á um endurskoðun laganna fyrir 1. janúar 2008. Það væri þegar reynsla væri komin á það fyrirkomulag sem mælt er fyrir í lögunum. Hæstv. þáverandi dómsmálaráðherra skipaði í maí 2007 vinnuhóp sem gera skyldi tillögur að breytingum á lögunum í tengslum við þetta endurskoðunarákvæði. Vinnuhópurinn skilaði í lok árs 2007 tillögum sínum í formi heildarfrumvarps til nýrra laga auk skýringa. Þann 1. janúar 2008 fluttist málaflokkurinn, það er málefni fasteignasala, til viðskiptaráðuneytisins og var skipaður nýr starfshópur til að leggja fram lokadrög að frumvarpi til laga um sölu fasteigna, fyrirtækja og skipa.
Hópurinn lauk störfum um miðjan mars 2008 og skilaði frumvarpi til nýrra heildarlaga um sölu fasteigna, fyrirtækja og skipa, nokkuð áþekkum þeim sem fyrri starfshópur hafði skilað. Frumvarpið var lagt fyrir Alþingi í kjölfarið en fékk ekki afgreiðslu. Frumvarpið var aftur lagt fram á vorþingi 2010, lítillega breytt, og á vorþingi 2012 en þá voru gerðar nokkrar breytingar á frumvarpinu frá því að það var lagt fram á vorþingi 2010. Frumvarpið er nú enn lagt fram að nýju og lítillega breytt.
Markmiðið með frumvarpinu er að skapa það lagaumhverfi að viðskipti með fasteignir og skip fari fram með tryggum og öruggum hætti fyrir þá sem koma að slíkum viðskiptum, jafnt kaupendur, seljendur og neytendur, alla í heild. Fasteignaviðskipti eru oftar en ekki viðskipti með aleigu fólks og því er nauðsynlegt að löggjafinn marki skýra en sanngjarna löggjöf í þeim efnum og er þetta frumvarp sérstaklega samið til að leggja áherslu á það. Þá er markmið frumvarpsins jafnframt að tryggja þeim sem telja á sér brotið í fasteignaviðskiptum hraða og vandaða málsmeðferð til þess að þeir geti fengið úrlausn sinna mála og verður nánar vikið að því hér á eftir.
Nú að helstu nýmælum frumvarpsins. Í frumvarpinu er það nýmæli að lagt er til að lögfest verði markmiðsákvæði í 1. gr. frumvarpsins til að undirstrika markmið laganna en með því er átt við að þeir sem hafa fengið einkarétt hjá hinu opinbera til að eiga milligöngu um viðskipti milli kaupenda og seljenda gæti hagsmuna beggja aðila. Þannig er lagt til að fest verði í lög að staða kaupenda og seljenda skuli lögð að jöfnu og hagsmuna þeirra beggja sé gætt. Þá er lagt til í frumvarpinu að skýrt sé kveðið á um að fasteignasali megi ekki fela öðrum að vinna þau störf sem löggilding nær til, samanber 1. mgr. 6. gr. frumvarpsins. Þó er lagt til að fasteignasölum sé heimilt að fela einstaklingum sem ráðnir eru til starfa hjá honum einstök, afmörkuð verkefni við sölu einstakra eigna og verði nánar tilgreint í reglugerð hvaða störf falla þar undir.
Tilefni þessa er að svo virðist að nokkuð óljóst hafi verið hversu mikið af skyldum fasteignasalans hann gat framselt öðrum sem starfa í hans þágu og hversu mikið af þeim verkum hann hefur ekki heimild til að framselja. Hér er þó ekki verið að koma í veg fyrir að fasteignasali geti látið aðra vinna einföld verk. Með þessu er einnig leitast við að setja nokkur bönd á verktöku svokallaða sem mikið hefur verið amast við. Jafnframt er tekið af skarið um að fasteignasali beri skaðabótaábyrgð á því tjóni sem valdið er af þeim sem starfa í hans þágu.
Í frumvarpinu er í d-lið 3. gr. tillaga um breytingu á fyrirkomulagi á menntun fasteignasala. Eins og fram kemur í skýringum með greininni er gert ráð fyrir því að reglur um menntun fasteignasala verði felldar að löggjöf um menntun á háskólastigi. Háskólar geta, ef frumvarpið nær fram að ganga, skipulagt nám fyrir fasteignasala en það skal þó vera 90 staðlaðar námseiningar og er atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra heimilt að setja reglugerð til að mæla fyrir um framkvæmd og tilhögun þess náms. Þannig samsvara 90 staðlaðar námseiningar, eða svokallaðar ECTS-einingar, eins og hálfs árs háskólanámi eða 45 einingum samkvæmt eldra einingakerfi sem almennt hefur verið miðað við hér á landi í háskólanámi. Því er ekki lagt til að lengd eða umfangi námsins verði breytt heldur að það verði flutt til háskólanna og jafnframt yrði prófnefnd fasteignasala lögð niður sem mundi einfalda stjórnsýslu og lækka rekstrarkostnað.
Með þessu frumvarpi eru að auki lagðar til tvær meginbreytingar á reglum um fasteignasala. Annars vegar er lagt til að skylduaðild að Félagi fasteignasala verði fellt niður. Umboðsmaður Alþingis tók fyrir nokkru að eigin frumkvæði til athugunar skylduaðild að félaginu og hvort hún stæðist ákvæði stjórnarskrár Íslands um félagafrelsi, samanber niðurstöðu umboðsmanns Alþingis nr. 4225/2004. Umboðsmaður taldi að vafi léki á því hvort þau verkefni Félags fasteignasala sem kveðið er á um í núgildandi lögum uppfyllti þau skilyrði sem 2. mgr. 74. gr. stjórnarskrárinnar setti, þ.e. að skylduaðild væri nauðsynleg til að Félag fasteignasala gæti sinnt lögmætu hlutverki vegna almannahagsmuna. Umboðsmaður Alþingis vakti athygli dóms- og kirkjumálaráðherra á álitinu. Á hinum Norðurlöndunum er skylduaðild að félagsskap fasteignasala ekki til staðar. Þrátt fyrir það hefur yfirgnæfandi meiri hluti fasteignasala í Danmörku, Svíþjóð og Noregi séð hag sínum best borgið með því að vera félagsmenn í slíkum félögum. Ekkert bendir til þess að málum yrði öðruvísi farið hér á landi. Þannig mundu flestir fasteignasalar vafalaust sjá hag sínum best borgið með frjálsri félagsaðild enda ljóst að slíkur félagsskapur hefur margvíslega kosti. Ein meginástæða þess að lögð var til skylduaðild í frumvarpi til gildandi laga á sinni tíð var að gefa félaginu tækifæri til þess að eflast að burðum og skapa sér þá stöðu að verða leiðandi hér á landi, eins og fram kemur í áliti allsherjarnefndar sem fylgir frumvarpinu. Taldi nefndin að félagið kynni að styrkjast svo verulega í starfsemi sinni í framhaldi af lögfestingu að ekki yrði nauðsynlegt að kveða á um skylduaðild til frambúðar og lagði til að það fyrirkomulag yrði tekið til sérstakrar skoðunar að nokkrum árum liðnum.
Þá hafa vinnuhópar þeir er unnu að endurskoðun gildandi laga vísað til fyrrgreinds álits allsherjarnefndar og komist að þeirri niðurstöðu að ákvæðið hafi þjónað tilgangi sínum.
Hins vegar er lagt til að afnuminn verði einkaréttur fasteignasala til að hafa milligöngu um sölu fyrirtækja annarra en hlutafélaga eins og kveðið er á um í núgildandi lögum. Fasteignasalar geta þó að sjálfsögðu sinnt slíkum störfum áfram þó að það falli ekki undir einkarétt þeirra. Vandséð er að menntun og reynsla fasteignasala veiti þeim meiri sérfræðiþekkingu til sölu atvinnufyrirtækja en öðrum, svo sem endurskoðendum og viðskiptafræðingum. Því þykir ekki rétt að útiloka aðra sérfræðinga, svo sem endurskoðendur og viðskiptafræðinga, frá því að veita milligöngu við sölu fyrirtækja.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir því að eftirlitsgjald fasteignasala lækki úr 100 þús. kr. í 75 þús. kr. á ári. Talsverð fjárhæð hefur safnast í sjóð eftirlitsnefndar fasteignasala en með því að aflétta skyldu til greiðslu á árunum 2009–2012 og lækkun gjaldsins nú þótti komið til móts við starfandi fasteignasala sem greitt hafa eftirlitsgjaldið með sanngjörnum hætti.
Að lokum er lagt til að auk eftirlits með fasteignasölum skuli eftirlitsnefnd fasteignasala taka við kvörtunum frá kaupendum og seljendum fasteigna telji þeir að fasteignasalar eða fasteignasali hafi valdið sér tjóni. Þannig geti kaupendur og seljendur fasteigna borið undir eftirlitsnefndina ágreining um þóknun og skaðabótaskyldu og aflað álits hennar um ágreiningsefni. Um að ræða mikilvæga réttarbót í þágu neytenda þar sem kostnaði við málsmeðferð verður stillt í hóf og málsmeðferð verður stutt.
Virðulegi forseti. Ég tel að hér sé á ferðinni þýðingarmikið frumvarp sem muni stuðla að öruggari fasteignaviðskiptum og tryggja hag neytenda betur í slíkum viðskiptum. Það er nauðsynlegt að skýrar reglur skapi frjálst en öruggt viðskiptaumhverfi sem neytendur og samfélagið geti treyst. Ég bind því vonir við að þetta frumvarp fái nú farsæla afgreiðslu. Það hefur komið hér fram nokkrum sinnum áður, eins og ég rakti í minni framsöguræðu, og að mínu mati mál til þess komið að Alþingi geri alvörutilraun til að ljúka þessu endurskoðunarverki sem sett var af stað og í ferli á árinu 2007, enda hafði Alþingi þá áður ákveðið að svo skyldi gert þegar lögin voru sett á sínum tíma. Þannig má segja að það sé orðin þó nokkur meðganga sem þessi löngu ákveðna endurskoðun á lögum um sölu fasteigna og skipa hefur átt sér frá því að þetta starf hófst á árinu 2007.
