flutningur Landhelgisgæslunnar til Reykjanesbæjar.

Herra forseti. Ég flyt þingsályktunartillögu sem felur í sér að Alþingi álykti að fela innanríkisráðherra að hefja undirbúning að flutningi Landhelgisgæslunnar til Reykjanesbæjar. Tillaga þessi var áður flutt á 139. og 140. löggjafarþingi og er nú endurflutt.

Umræða um flutning stofnunarinnar í hentugt og rúmgott húsnæði á öryggissvæðinu á Keflavíkurflugvelli hefur staðið um nokkurra missira skeið. Að mati flutningsmanna fylgja fjölmargir kostir því að flytja alla starfsemi Landhelgisgæslunnar á Suðurnesin, nánar tiltekið á öryggissvæðið á Ásbrú, en nú þegar er Landhelgisgæslan með umfangsmikla starfsemi á svæðinu og þúsundir fermetra af vannýttu húsnæði. Því fylgir mikil hagræðing að hafa alla starfsemina á einum stað og þjónusta og öryggi mun einnig aukast þar sem viðbragðstími Landhelgisgæslunnar styttist með því að færa alla starfsemi hennar á einn stað. Einnig mun flugfloti Gæslunnar komast í gott framtíðarhúsnæði sem uppfyllir öryggisstaðla.

Fyrrverandi innanríkisráðherra, Ögmundur Jónasson, fékk Deloitte til að gera hagkvæmniathugun á að flytja Landhelgisgæslu Íslands til Suðurnesja.

Mig langar til að ræða nokkra þætti þessarar hagkvæmniathugunar. Úttektin er dagsett 14. apríl 2011 og niðurstaðan er að kostnaðarsamt sé að flytja starfsemi Landhelgisgæslunnar, m.a. vegna aukins ferðakostnaðar. Árleg aukning rekstrarkostnaðar vegna aksturs, þ.e. kílómetragjald og rútuferðir, er sögð vera 185,7 millj. kr. Ég dreg þessa tölu í efa. Skýrsluhöfundar halda fram að greiða þurfi aksturskostnað og kílómetragjald samkvæmt kjarasamningum og í kjarasamningi SFR, stéttarfélags í almannaþjónustu, komi fram að vegna aksturs til og frá Keflavíkurflugvelli reiknist 30 mínútna ferðatími fyrir hvern vinnudag. Hið rétta er að starfsmenn Gæslunnar sem starfa á Keflavíkurflugvelli fá 30 mínútna yfirvinnu vegna aksturs en ekki er greitt sérstaklega fyrir aksturskostnað. Þeir koma sér sjálfir til og frá vinnu. Þessar 30 mínútur eru því í raun hluti af föstum launakjörum.

Einnig kemur fram í kjarasamningum, samkvæmt skýrslunni, að stofnanir sem eru utan ystu marka þéttbýlis skulu semja um greiðslur ferðakostnaðar fyrir starfsmenn almennt og þá er gert ráð fyrir kílómetragjaldi. Sannleikurinn er sá að þetta atriði á ekki við enda er svæðið, Suðurnesin, ekki skilgreint samkvæmt framangreindu. Starfsmenn Gæslunnar á Keflavíkurflugvelli fá því ekki þessar greiðslur.

Í skýrslunni er talað um að koma þurfi upp reglulegum rútuferðum fyrir alla starfsmenn í stað þess að starfsmenn mundu keyra sjálfir. Ég átta mig ekki alveg á þessari ályktun því að eins og fyrr segir þá fá starfsmenn Gæslunnar sem starfa á Keflavíkurflugvelli og búa í Reykjavík ekki greiðslur fyrir akstur í dag. Því ætti að leggja í kostnað vegna rútuferða upp á 21,7 millj. kr. ef það er ekki nauðsynlegt?

Áætlað er að árlegur kostnaður vegna aksturs og kílómetragjalds yrði 124,9 millj. kr., sem er væntanlega gróflega reiknað um 1–2 millj. kr. á mann. Í þeim heimildum sem ég hef er þessi áætlun talin algerlega óraunhæf og vísa ég í ofangreind rök.

Engar kvaðir í kjarasamningum eru um greiðslur fyrir akstur til og frá vinnu þegar um nýráðningar er að ræða. Það skiptir einnig máli í þessu samhengi.

Annað sem vekur athygli við rýni úttektar er að skýrsluhöfundar virðast gefa sér það að Suðurnesjamenn muni ekki vinna hjá Gæslunni í framtíðinni og að núverandi starfsmenn muni ekki flytja á svæðið þegar á líður. Mér þykir þetta helst til neikvæð nálgun. Samfélagið á Suðurnesjum er mjög gott og ég er sannfærð um að þegar menn fara að starfa þar muni að minnsta kosti hluti starfsmanna telja heppilegra að búa nær starfsstöðinni. Starfsmannavelta er einnig alltaf einhver eins og gengur og gerist hjá fyrirtækjum þannig að ég tel raunhæft að það megi álykta sem svo að ef starfsemi Gæslunnar flyst til Suðurnesja muni fleiri Suðurnesjamenn sækja vinnu þar.

Niðurstaða mín er því sú að aksturskostnaður yrði mun minni en gert er ráð fyrir í skýrslunni.

Annar liður í skýrslunni sem hefur verulega áhrif á aukinn rekstrarkostnað er flutningur flugdeildar Landhelgisgæslunnar og breytingar á rekstri hennar. Ef af flutningi verður þyrfti að breyta núverandi bakvaktafyrirkomulagi deildarinnar í viðverufyrirkomulag. Þá þyrfti að fjölga flugmönnum um 50%. Þess ber þó að geta að með breyttu vaktafyrirkomulagi styttist viðbragðstími flugmanna mikið. Nú eru menn á bakvöktum og viðbragðstími er 30–60 mínútur en hann styttist í 15 mínútur ef menn væru á staðnum þegar útkall kemur. Þar erum við að tala um aukið öryggi. Viðverufyrirkomulaginu fylgir aukinn kostnaður, ekki bara vegna fjölgunar starfsmanna heldur einnig vegna meiri notkunar á tækjum og auknu viðhaldi á þeim.

Skýrsluhöfundar benda hins vegar á, sem ég tel mjög mikilvægt atriði þegar við mörkum stefnu til framtíðar, með leyfi forseta:

„Til lengri tíma er skynsamlegt að áhafnir séu með viðveruvakt og það tíðkast almennt hjá öðrum þjóðum en vegna kostnaðar og vöntunar á sérhæfðu starfsfólki þá hefur það ekki reynst mögulegt hjá Landhelgisgæslunni.“

Þessu þurfum við að breyta og þessu getum við breytt, ekki kannski í dag eða á morgun en við getum svo sannarlega hafið undirbúning og búið til skothelda áætlun um flutning Landhelgisgæslunnar til Suðurnesja.

Ég vil benda á varðandi útkallstímann að það er mjög vel mögulegt, þar sem þyrlurnar eru nú þrjár, að vera með eina þyrlu staðsetta á Norðurlandi þar sem mörg útköll eru fyrir austan. Það mundi einnig auka öryggi og styrkja Gæsluna.

Forsendur skýrslunnar eru að flugskýlið á Reykjavíkurflugvelli sé mátulega stórt miðað við núverandi flugflota, tvær þyrlur og eina flugvél. Í dag eru þrjár þyrlur í rekstri og ein flugvél þannig að þessar forsendur eru brostnar. Og hvað ef Gæslan tekur við öllu sjúkraflugi?

Flugskýlið sem Gæslan hefur á Reykjavíkurflugvelli er orðið allt of lítið og menn þurfa ekki að deila um það. Höfundarnir segja, með leyfi forseta:

„Aðstaðan í heild er því nógu góð til skemmri tíma en það þyrfti að bæta aðstöðuna til lengri tíma litið, sérstaklega ef áætlanir eru um eflingu starfseminnar.“

Varðandi sjúkraflugið eru nú til skoðunar hjá ráðuneytunum hugmyndir um að Landhelgisgæslan annist allt sjúkraflug. Sú sem hér stendur sendi skriflega fyrirspurn til hæstv. innanríkisráðherra og svar barst þann 14. október sl.

Með leyfi forseta langar mig að fá að lesa þessa fyrirspurn og hluta af svari ráðherra. Fyrirspurnin hljóðar svo:

1. Hver er afstaða ráðherra til þess að Landhelgisgæslan taki við öllu almennu sjúkraflugi eins og hefur lengi verið til skoðunar innan stjórnsýslunnar?

2. Hyggst ráðherra kanna þann möguleika með formlegum hætti?

Í svari ráðherra kemur meðal annars fram, með leyfi forseta:

„Ekkert er því til fyrirstöðu að kanna til hlítar hvaða möguleikar felast í því að Landhelgisgæslan komi að eða annist almennt sjúkraflug og sú skoðun þarf að fara fram í nánu samstarfi við velferðarráðuneytið sem ber ábyrgð á sjúkraflugi og sjúkraflutningum hér á landi.“

Ráðherra bendir einnig á að í nýlegri skýrslu Ríkisendurskoðunar um sjúkraflug á Íslandi liggi ekki fyrir nægar upplýsingar til að meta hvort framkvæmanlegt er og hagkvæmt að Landhelgisgæslan annist almennt sjúkraflug á landinu. Ríkisendurskoðun hvetur því innanríkisráðuneyti til að skoða mögulega aðkomu hennar að slíku flugi með formlegri og nákvæmari hætti en gert hefur verið. Jafnframt ætti að gera langtímaáætlun um starfsemi Landhelgisgæslu Íslands um land allt og raunhæfa áætlun um kostnað sem fylgir mögulegum breytingum.

Í svarinu segir síðan að lokum:

„Ráðherra hyggst skoða ábendingar Ríkisendurskoðunar og tekur fram að undirbúningur að gerð langtímaáætlunar um starfsemi Landhelgisgæslu Íslands sé þegar hafinn.“

Ef svo skyldi fara að Landhelgisgæslunni yrði falið að annast allt almennt sjúkraflug á Íslandi eru forsendur skýrslunnar brostnar eða að minnsta kosti gjörbreyttar. Það er að sá mikli kostnaður sem útlistaður er vegna fjölgunar og þjálfunar flugmanna væri þá partur af endurskipulagningu sjúkraflugs. Einnig er rétt að það komi fram að þessir kostnaður þarf ekki að koma fram allur í einu. Það mætti til dæmis skoða hvort mögulegt væri að leggja fram fimm, sex ára áætlun varðandi flutning Gæslunnar.

Ég vil mótmæla ákveðnu atriði í úttektinni sem er beinlínis rangt en þar kemur meðal annars fram að sækja þyrfti aðra björgunaraðila til Reykjavíkur í ákveðnum tilfellum, svo sem björgunarsveitir, lögreglu, sérsveit og leitarhunda. Nú spyr ég: Hafa skýrsluhöfundar ekki hugmynd um að á Suðurnesjum er blómlegt samfélag með rúmlega 20 þús. íbúum? Þar eru afbragðs slökkviliðs- og sjúkraflutningsmenn, læknar, öflugt björgunarsveitarfólk, lögregla og menn úr sérsveitinni. Slíkar fullyrðingar lýsa ekki bara fávisku heldur einnig fordómum og það er slæmt.

Samkvæmt mínum upplýsingum eru forsendur fyrir niðurstöðum útreikninga skýrslunnar að mestu fengnar frá Landhelgisgæslunni og Siglingastofnun. Starfsmenn Landhelgisgæslunnar unnu greinargerð árið 2007 sem bar heitið „Greinargerð um kostnað og áhrif í tengslum við skoðun á flutningi Landhelgisgæslu Íslands til Keflavíkur“. Þessi greinargerð var á sínum tíma unnin fyrir samgönguráðuneytið og nefnd vegna flutnings Reykjavíkurflugvallar. Nú spyr ég: Eiga þessar forsendur frá 2007 enn þá við?

Í umræddri athugun kemur fram að um 40 manns starfi nú við loftvarnaeftirlit en það er tengt öllum loftvarnaupplýsingakerfum NATO. Hins vegar er ekki nefnt í úttektinni að Landhelgisgæslan rekur nú þegar mörg mannvirki á öryggissvæðinu sem eru ekkert eða lítið nýtt.

Í úttektinni kemur fram að kostnaður vegna breytinga á húsnæði geti orðið verulegur. Sú fullyrðing er röng. Húsnæðið er til staðar og tilbúið til notkunar. Aðeins þarf að greiða viðhald, rafmagn og hita en þann kostnað greiðir íslenska ríkið nú þegar. Ekki er um að ræða leigugreiðslur enda er húsnæðið nú í umsjá Landhelgisgæslunnar. Í skýrslunni segir hins vegar, með leyfi forseta:

„Mögulega gæti leigukostnaður lækkað þar sem leiguverð er lægra á Suðurnesjum en í Reykjavík en aftur á móti er líklegt að aðstaðan myndi stækka verulega.“

Þessi fullyrðing er röng og byggist á vanþekkingu. Enn og aftur, Landhelgisgæslan er nú þegar með húsnæði í rekstri. Þar er ekki um neinn leigukostnað að ræða.

Með því að nýta húsnæði betur undir starfsemi Gæslunnar næðist mikil fjárhagsleg hagræðing fyrir ríkið til lengri tíma. Hér má nefna stóra flugskýlið sem er 12.200 fermetrar og var endurnýjað árið 2000 og þjónustubyggingar sem má nýta fyrir flugvélar, þyrlur og viðhald. Óverulegar breytingar þarf að gera á þessum byggingum svo þær henti starfsemi Gæslunnar. Í því samhengi er rétt að benda á ábyrgð ríkisins gagnvart Mannvirkjasjóði Atlantshafsbandalagsins varðandi viðhald og rekstur mannvirkjanna.

Í úttekt ráðherra frá 2011 er gert ráð fyrir kostnaði upp á 80 millj. kr. við breytingar á rafkerfi hússins. Þessum breytingum á rafkerfinu er nú að ljúka en samkvæmt lögum þurfti að breyta kerfinu samkvæmt íslenskum og evrópskum stöðlum þannig að þessar 80 millj. kr. verða ekki hluti af kostnaði ef af flutningi verður.

Með flutningi til Suðurnesja fengi Landhelgisgæslan gott framtíðarhúsnæði og stórbætta aðstöðu. Nú er Landhelgisgæslan með starfsemina dreifða í leiguhúsnæði á mörgum stöðum, þar með talið á öryggissvæðinu á Ásbrú. Stækkunarmöguleikar eru til dæmis ekki til staðar á Reykjavíkurflugvelli þar sem flugsveitin er nú og húsnæðið mjög óhentugt í alla staði. Í byggingum á öryggissvæðinu er hins vegar aðstaða fyrir alla starfsemi Gæslunnar. Þar er landsvæði sem hægt er að laga að þörfum stofnunarinnar og velvilji er hjá öllum sveitarfélögunum á Suðurnesjum.

Á svæðinu er góð hafnaraðstaða og nú þegar ber Landhelgisgæslan ábyrgð á rekstri hluta Helguvíkurhafnar, þ.e. þess hluta sem er á eignaskrá Mannvirkjasjóðs Atlantshafsbandalagsins. Úttekt á nauðsynlegum breytingum á hafnaraðstöðu liggur fyrir en hún var gerð árið 2009. Staðsetning hafna út frá öryggissjónarmiðum mundi batna frá því sem nú er þar sem styttra yrði fyrir varðskipin að komast út á aðalstarfssvæði Landhelgisgæslunnar, hafsvæðið í kringum Ísland. Þetta er mjög mikilvægt atriði

Samkvæmt úttektinni frá 2011 kemur fram að rekstrarkostnaður er talinn aukast um 691 millj. kr. á ári miðað við fyrirliggjandi forsendur, en dýrustu þættirnir eru breytingar á rekstri flugdeildar og aksturskostnaður. Ég dreg þessar tölur í stórlega í efa.

Skýrsluhöfundar gefa sér einnig að fólk á Suðurnesjum muni ekki sækjast eftir störfum hjá Landhelgisgæslunni í framtíðinni sem er mjög sérstakt svo ekki sé meira sagt. Flutningur á starfsemi Landhelgisgæslunnar mun auka verulega framboð á atvinnutækifærum á svæðinu, bæði beinum og óbeinum og það er það sem Suðurnesjamenn þurfa, fleiri störf.

Það er ótrúlegt að skýrsluhöfundar skuli ekki sjá neina liði í útreikningum sínum til kostnaðarlækkunar. Eingöngu er horft í aukinn kostnað, ég get að minnsta kosti ekki séð betur. Spurningin er: Hvaða forsendur gaf innanríkisráðuneytið skýrsluhöfundum á sínum tíma?

Ég hef bent á nokkra stóra galla í hagkvæmniathugun ráðuneytisins. Hún er ekki alslæm en það vantar ýmislegt inn í hana, sumar forsendur hafa breyst og aðrar eru beinlínis rangar. Ég tel mig hafa sýnt fram á að þörf sé á að láta vinna aðra slíka athugun, af hlutlausum fagaðilum, sem yrði þá ítarlegri og tæki meðal annars á framtíðarstefnumótun á starfsemi Landhelgisgæslunnar.

Ég geri mér grein fyrir að fjármunir liggja ekki á lausu um þessar mundir en eins og ég hef nefnt gæti þessi flutningur Gæslunnar sparað ríkinu fjármuni til lengri tíma litið, aukið öryggi borgaranna og nýtt húsnæði sem við erum þegar að greiða fyrir rekstur á. Aðalatriðið er að fólk sjái heildarmyndina og sé með skýra framtíðarsýn.

Með flutningi Landhelgisgæslunnar á Suðurnes mundi ríkisvaldið gera Landhelgisgæsluna að enn öflugri stofnun til hagsbóta fyrir landsmenn alla, aðstaðan fyrir starfsemina yrði mun betri og tryggð til framtíðar og síðast en ekki síst mundi flutningurinn styðja við atvinnuuppbyggingu á svæðinu öllu.