143. löggjafarþing — 33. fundur,  10. des. 2013.

fjáraukalög 2013.

199. mál
[15:51]
Horfa

Frsm. minni hluta fjárln. (Oddný G. Harðardóttir) (Sf):

Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti minni hluta fjárlaganefndar, en undir það skrifa auk þeirrar sem hér stendur hv. þingmenn Bjarkey Gunnarsdóttir og Brynhildur Pétursdóttir.

Frumvarp til fjáraukalaga fyrir árið 2013 var lagt fram á Alþingi 26. nóvember sl. sem er óvenjuseint. Að auki komu breytingartillögur meiri hlutans ekki fram fyrr en 6. desember sl. Minni hlutinn gagnrýnir þetta verklag.

Frumvarp til lokafjárlaga hefur ekki enn verið lagt fram þó að það beri samkvæmt lögum um fjárreiður ríkisins að leggja fram um leið og fjárlagafrumvarpið.

Í þessu frumvarpi til fjáraukalaga er að hluta til enn leitast við að hækka útgjöld ársins með fjáraukalögum þó að þau beri einkum að nota vegna ófyrirséðra útgjalda og ákvarðana vegna nýrra laga. Minni hlutinn bendir á að þetta er gert þó svo að mikill vilji sé hjá Alþingi að beita fjáraukalögum rétt. Að mati minni hlutans hefði verið ástæða til að fjárlaganefnd kæmi sér saman um að leggja fram breytingartillögur sem taki til baka þær ákvarðanir sem ekki eru í anda fjáraukalaganna.

Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að heildartekjur ríkissjóðs lækki um 23,7 milljarða kr., þar af lækki skatttekjur um 13,5 milljarða kr. Aðrar rekstrartekjur lækka um 5,1 milljarð kr., sem skiptast þannig að áætluð sala eigna lækkar um 4 milljarða kr. og fjárframlög lækka um 1,1 milljarð kr. Við 2. umr. er gert ráð fyrir að heildartekjur hækki um 3,9 milljarða kr. frá fyrrgreindri lækkun. Þar af hækka skattar á tekjur og hagnað um 3,4 milljarða kr., skattar á vöru og þjónustu um 1,4 milljarða kr., en vaxtatekjur lækka um 1,1 milljarð kr.

Samkvæmt yfirliti frá fjármála- og efnahagsráðuneytinu hafa tekjur skilað sér betur í ríkissjóð á seinni hluta ársins en horfur voru á fyrri hluta ársins, eins og fram hefur komið hér í umræðunni áður, en upphaflegar tekjutölur í frumvarpinu eru miðaðar við hagspá frá því í júní sl. Tekjur eru þó enn undir áætlun miðað við fjárlög fyrir árið 2013. Ástæða þess er einkum sú að stjórnarmeirihlutinn ákvað að lækka tekjur af veiðigjaldi umtalsvert. Virðisaukaskattur sem þeir greiða sem nýta sér hótel- og gistiþjónustu var einnig lækkaður og vegna þess að bið var á efndum stórra kosningaloforða hélt fólk að sér höndum í einkaneyslu og það hefur haft áhrif á tekjur af neyslusköttum. Vegna ákvarðana stjórnvalda um að hætta aðildarviðræðum við Evrópusambandið berast ekki styrkir til ýmissa verkefna sem unnin voru samhliða umsóknarferlinu. Þá verða tafir á tekjum vegna sykurskatts á árinu 2013.

Ég mun nú fara nánar yfir bein áhrif ákvarðana nýrrar ríkisstjórnar á áætlaðar tekjur á árinu 2013, og fyrst er það veiðigjaldið.

Fólkið í landinu á auðlindina og veitir með lögum einkaaðilum tímabundin sérleyfi til nýtingar hennar. Því á þjóðin rétt á hluta auðlindarentunnar en hefðbundinn arður af atvinnustarfsemi renni til sérleyfishafanna. Útgerðin hagnaðist umtalsvert á falli krónunnar en ríkissjóður og almenningur í landinu biðu af því umtalsvert tjón. Það er því sérstaklega mikilvægt að veiðigjald sé innheimt og óþarfaafsláttur sé ekki gefinn til atvinnugreinar sem býr nú við sérlega gott rekstrarumhverfi.

Ófyrirséð vandkvæði komu upp við framkvæmd laga um veiðigjöld er vörðuðu vinnslu upplýsinga vegna útreiknings sérstaks veiðigjalds. Einnig komu fram óæskileg áhrif sem gjaldaálagningin hefði haft á rekstur lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Samkvæmt tillögu minni hluta atvinnuveganefndar um breytingar á lögum um veiðigjöld frá því í sumar hefðu breytingar á frímarki og afsláttarþrepi komið til móts við lítil og meðalstór fyrirtæki á yfirstandandi fiskveiðiári.

Lækkun tekna ríkissjóðs á árinu 2013 hefði samkvæmt tillögunni orðið um 250 millj. kr. Með þeim afslætti sem útgerðarfyrirtæki fá að tillögu núverandi stjórnvalda lækka tekjur ríkissjóðs hins vegar á árinu 2013 um 3,2 milljarða kr. en alls á fiskveiðiárinu lækka tekjurnar um 9,6 milljarða kr. Sá tekjumissir hefur augljóslega áhrif á rekstur ríkissjóðs og forgangsröðun verkefna.

Í fjárlögum fyrir árið 2013 var gert ráð fyrir að virðisaukaskattur af hótel- og gistiþjónustu hækkaði frá 1. september úr 7% í 14%. Þessa hækkun tók ný ríkisstjórn til baka og verður neysluskattur þessi, sem greiddur er að mestu af erlendum ferðamönnum, áfram í virðisaukaskattsþrepi með matvælum. Tekjulækkunin er áætluð 500 millj. kr. á árinu 2013 en 1,5 milljarðar kr. á ársgrundvelli. Þar með er viðhaldið miklum mun á inn- og útskatti hótela og gististaða þannig að ríkið greiðir talsverðar upphæðir á ári með starfsemi fyrirtækjanna.

Ferðaþjónustan er í örum vexti og bent er á að meðaltekjur á hvern ferðamann á ári hafa farið ört lækkandi undanfarin ár samkvæmt heimildum frá Ferðamálastofu. Um 40% lækkun átti sér stað á milli áranna 2004 og 2009, svo dæmi sé nefnt. Minni hluti fjárlaganefndar leggur á það áherslu að rekstrarumhverfi greinarinnar allrar verði endurskoðað og greinin vaxi án undanþágna og meðgjafar og starfi við stöðugt, eðlilegt rekstrarumhverfi eins og aðrar greinar sem ekki njóta sérstaks stuðnings úr ríkissjóði. Ferðaþjónustan í heild sinni hefur vaxið mjög mikið undanfarin ár. Eðlilegt er að svo stór og ört vaxandi grein skili auknum tekjum í ríkissjóð.

Um mitt ár hafði Evrópusambandið veitt um 2,3 milljarða kr. í IPA-styrki vegna aðildarumsóknar Íslands. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að framlög frá sambandinu lækki um 556 millj. kr. frá því sem gert var ráð fyrir í fjárlögum 2013. Gera má ráð fyrir enn hærri upphæðum á næsta ári. Það hefur því valdið verulegu fjárhagslegu tjóni með hvaða hætti stjórnvöld ákváðu að fresta aðildarviðræðunum.

Samantekið hafa ákvarðanir nýrrar ríkisstjórnar með beinum hætti lækkað tekjur ríkissjóðs á árinu 2013 um 4,3 milljarða kr.

Varðandi gjöldin er gert ráð fyrir að þau lækki um 3,8 milljarða kr. og þar af um 1,9 milljarða kr. við 2. umr.

Sá gjaldaliður sem lækkar mest er fjármagnskostnaður eða um 7,5 milljarða kr. Í athugasemdum með frumvarpinu kemur fram að 6,5 milljarðar kr. af þessari lækkun séu vegna þess að í fjárlögum hafi verið gert ráð fyrir að skilmálum skuldabréfs sem gefið var út til að styrkja eiginfjárstöðu Seðlabanka Íslands yrði breytt á árinu á þann veg að skuldabréfið yrði óverðtryggt í stað þess að vera verðtryggt, en ekki hafi orðið af því. Minni hluti fjárlaganefndar bendir á að verðbólgureikningsskil eru aflögð hjá sveitarfélögum og fyrirtækjum en hluti slíkra reikningsskila er enn stundaður hjá ríkinu. Mikilvægt er að reikningsskil ríkisins gefi sem réttasta mynd af rekstri ríkisins á hverjum tíma. Á meðan verðbólgureikningsskil eru enn viðhöfð í ríkisreikningi er hætta á því að freistingin verði sú að taka frekar verðtryggð lán þar sem með því er afkoman sýnd betri en hún raunverulega er. Minni hluti fjárlaganefndar leggur á það áherslu að við endurskoðun fjárreiðulaga fylgi bætt reikningsskil sem auka trúverðugleika ríkisfjármálanna og bætir heildarsýn á opinber fjármál til lengri og skemmri tíma.

Virðulegi forseti. Hlutverk fjáraukalaga er skýrt samkvæmt 44. gr. laga nr. 88/1997, um fjárreiður ríkisins, en þar segir:

„Valdi ófyrirséð atvik, kjarasamningar eða ný löggjöf því að grípa þarf til sérstakra fjárráðstafana sem ekki var gert ráð fyrir í fjárlögum ársins skal leitað heimilda fyrir þeim í frumvarpi til fjáraukalaga. Heimilda fyrir fjárráðstöfunum af þessu tagi, sem grípa þarf til eftir samþykkt fjáraukalaga, skal leitað í lokafjárlögum, sbr. 45. gr.“

Fjáraukalögum er því fyrst og fremst ætlað að bregðast við ófyrirsjáanlegum útgjöldum enda eiga allar fyrirsjáanlegar fjárráðstafanir að koma fram í fjárlögum. Þetta kemur skýrt fram í lögunum og er áréttað í minnisblaði Ríkisendurskoðunar frá 6. desember 2013. Þrátt fyrir það eru ýmis útgjöld í frumvarpinu sem ekki geta talist ófyrirséð og í nefndaráliti minni hlutans eru tekin um þetta nokkur dæmi.

Farið er fram á 14 millj. kr. fjárveitingu til forsetaembættisins vegna eftirfarandi þátta: Endurnýjunar á bílakosti og tölvubúnaði, opinberra heimsókna forsetans til annarra landa, heimsóknar Margrétar Danadrottingar vegna hátíðarhalda í tilefni af því að 350 ár voru liðin frá fæðingu Árna Magnússonar, smíði á fálkaorðum sem fram fer á nokkurra ára fresti og viðhalds á gestahúsi við Laufásveg. Ekki er að sjá að neinn þessara liða sé ófyrirséður eða geti flokkast sem óvænt útgjöld.

Sótt er um 60 millj. kr. vegna hallareksturs Alþingis á árinu 2013. Að mati minni hlutans er það umhugsunarefni hvort bæta eigi hallarekstur Alþingis fremur en annarra stofnana.

Sótt er um 321,2 millj. kr. framlag vegna kostnaðar við gerð rannsóknarskýrslna um Íbúðalánasjóð og fall sparisjóðanna. Ljóst er að allar áætlanir hafa brugðist og kostnaður við skýrslurnar er langtum hærri en lagt var upp með. Kostnaður vegna verksins hefur þegar verið greiddur án þess að Alþingi hafi samþykkt viðbótarfjárheimildir. Alþingi hefur nú þegar samþykkt rannsókn á einkavæðingu bankanna. Í ljósi reynslunnar er afar mikilvægt að þeirri rannsókn verði skapaður skýr rammi, bæði hvað varðar tíma og fjármagn.

Farið er fram á 97 millj. kr. framlag vegna aukins kostnaðar við fjölgun ráðherra og aðstoðarmanna auk uppgjörs biðlauna og orlofsuppgjörs. Minni hlutinn telur eðlilegt að gert sé ráð fyrir aukinni fjárveitingu á fjárlögum kosningaárs til að mæta fyrirhuguðum útgjöldum. Mætti þá horfa til reynslu undanfarinna kosningaára.

Á síðasta kjörtímabili var ráðuneytum fækkað úr tólf í átta og voru í framhaldinu settar reglur sem kveða á um að ráðherrar megi hafa fleiri en einn aðstoðarmann. Nú hefur ráðuneytum verið fjölgað úr átta í níu og aðstoðarmönnum fjölgað mikið og eru þeir nú sautján. Minni hlutinn gagnrýnir að stjórnvöld skuli á tímum niðurskurðar og hagræðingar ekki líta í eigin barm.

Farið er fram á 40 millj. kr. framlag vegna kostnaðar við störf tveggja sérfræðihópa. Ekkert kostnaðarmat fylgdi þingsályktun ríkisstjórnarinnar um aðgerðaáætlun til að taka á skuldavanda heimilanna. Í 30. gr. laga nr. 55/1991, um þingsköp Alþingis, segir: „Mæli nefnd með samþykkt lagafrumvarps eða þingsályktunartillögu skal hún láta prenta með áliti sínu áætlun um þann kostnað sem hún telur ný lög eða ályktun hafa í för með sér fyrir ríkissjóð.“ Minni hlutinn gagnrýnir að ríkisstjórnin gangi ekki á undan með góðu fordæmi hvað þessi mál varðar.

Sótt er um 165,5 millj. kr. framlag sem skipta á á milli Þjóðminjasafns Íslands og Minjastofnunar Íslands. Ekki er dregið í efa að fjárþörf þessara stofnana er mikil en það á við um margar ríkisstofnanir. Ekki verður séð að hér sé um ófyrirséð útgjöld að ræða sem réttlæti aukafjárframlag. Undir þessum sama lið er einnig farið fram á 15,5 millj. kr. framlag í mjög óskilgreint verkefni sem snýr að væntanlegu frumvarpi um verndarsvæði í byggð og er gert ráð fyrir að ráðnir verði sérfræðingar og ráðgjafar til að sinna þeim verkum. Þessi vinna virðist ekki hafin og getur varla flokkast sem óvænt útgjöld.

Mörg verkefni á sviði þjóðmenningar fluttust á miðju ári frá menntamálaráðuneyti yfir í forsætisráðuneyti og mun ástæðan vera áhugi forsætisráðherra á málaflokknum að því er fulltrúar í fjárlaganefnd fengu að heyra. Þá var Hagstofan einnig flutt til forsætisráðuneytisins. Minni hlutinn gerir athugasemdir við að málaflokkar flytjist á milli ráðuneyta eftir áhugasviði einstakra ráðherra. Ekki virðist hafa farið fram neitt fagleg mat eða greining á því hvar þessum verkefnum væri best fyrir komið.

Þá er einnig gagnrýnivert að flutningur málaflokka milli ráðuneyta eigi sér stað á miðju ári en slíkt eykur óneitanlega flækjustigið og kallar á aukna vinnu. Eðlilegra er að yfirfærsla verkefna flytjist á milli ráðuneyta um áramót þegar nýtt bókhaldsár byrjar.

Virðulegi forseti. Meiri hluti fjárlaganefndar leggur til að 300 millj. kr. verði sameinaðar á einn lið hjá mennta- og menningarmálaráðuneytinu vegna áforma um styttingu náms til stúdentsprófs og starfsnámsprófa um eitt ár. Um er að ræða nýtt verkefni sem unnið verður á árinu 2014 og á því ekki að koma fram í fjáraukalögum. Eftir sem áður leggur meiri hlutinn þetta til. Ástæðan virðist vera sú að ef fjárhæðin er felld niður á árinu 2013 og sett þess í stað inn á liðinn á árinu 2014, eins og lög gera ráð fyrir, lækkar heildarjöfnuðurinn á árinu 2014, sem fyrir er afar lítill, úr 600 millj. kr. í 300 millj. kr. Minni hlutinn gerir athugasemdir við þessi vinnubrögð. Tillagan sker sérstaklega í augu vegna umræðu stjórnvalda um aukinn aga og gegnsæi í ríkisfjármálum.

Starfsemi á Landspítala í upphafi árs fór töluvert umfram það sem tíðkast í meðalári. Óvenjuskæðir faraldrar gengu yfir á sama tíma; inflúensa, nórósýkingar og RSV-sýkingar. Fjöldi daga sem hafa þurfti sjúklinga í einangrun var ríflega tvöfalt meiri en í meðalári. Starfsfólk spítalans veiktist einnig og voru veikindaforföll þess 30% tíðari en ársmeðaltalið var 2012. Kostnaður við aðgerðir sem spítalinn þurfti að grípa til er hóflega metinn á 125 millj. kr. Fyrri ríkisstjórn samþykkti tillögu um að spítalinn þyrfti ekki að skera niður fyrir þessum óvænta kostnaði heldur fengist afgreidd tillaga um hann í fjáraukalögum. Samkvæmt frumvarpinu og breytingartillögum meiri hlutans á ekki að standa við þá samþykkt fyrri ríkisstjórnar og mun spítalinn því skila viðbótarhalla sem upphæðinni nemur. Minni hlutinn leggur fram breytingartillögu um 125 millj. kr. framlag til Landspítalans vegna þessa.

Minni hluti fjárlaganefndar bendir á þann vanda sem stofnanir standa frammi fyrir þegar við stjórnarskipti er fallið frá fyrri samþykktum ríkisstjórnar sem varða rekstur þeirra.

Gert er ráð fyrir að afkoma heilbrigðisstofnana versni um 1,9 milljarða kr. á árinu og verði neikvæð um 5,2 milljarða kr. í lok árs. Í nefndarálitinu er tafla sem sýnir að rekstrargrundvöllur stofnananna er afleitur þó að vandinn sé mismikill á milli þeirra.

Minni hlutinn lýsir áhyggjum af því að lagt sé af stað inn í næsta ár með mikinn uppsafnaðan halla og óviðunandi rekstrarstöðu hjá mörgum heilbrigðisstofnunum.

Skoðanaskipti og samráð hafa á árinu verið á milli velferðarráðuneytisins og fjármála- og efnahagsráðuneytisins um lækkun afsláttar á húsaleigu heilbrigðisstofnana. Hækkuð húsaleiga var samþykkt í fjárlögum fyrir árið 2013 en hins vegar var ekki gert ráð fyrir greiðslu hennar í fjárframlögum til stofnananna. Um er að ræða samtals 140 millj. kr. Niðurstaðan var að fjármála- og efnahagsráðuneytið styddi fjáraukalagabeiðni velferðaráðuneytisins vegna þessa. Tillaga er ekki um slík framlög í fjáraukalagafrumvarpinu eða í tillögum meiri hlutans. Minni hlutinn mun flytja breytingartillögu um 140 millj. kr. framlag sem velferðarráðuneytinu verður falið að skipta á milli stofnana í samræmi við hlut þeirra hvað húsaleiguna varðar.

Minni hluti fjárlaganefndar bendir á að heilbrigðisstofnanirnar gerðu ekki ráð fyrir að greiða húsaleiguna og munu því sennilega skila rekstrarhalla sem henni nemur. Þetta er enn eitt dæmið um vandræðin sem stofnunum er stefnt í þegar ný stjórnvöld breyta ákvörðunum fyrri stjórnvalda seint á almanaksárinu.

Mjög margir liðir velferðarráðuneytisins fá viðbótarfjárheimild. Minni hlutinn bendir sérstaklega á þann vanda sem fylgir auknum útgjöldum vegna S-merktra lyfja. Enginn annar fjárlagaliður vex með viðlíka hraða og nauðsynlegt er að ná tökum á honum.

Fyrri ríkisstjórn hafði á stefnuskrá sinni að vinna gegn kynbundnum launamun og skipaði framkvæmdanefnd um launajafnrétti kynja. Ákveðið var að hefja verkið með því að ráðast í jafnlaunaátak til að draga úr kynbundnum launamun á heilbrigðisstofnunum ríkisins. Gerðir voru stofnanasamningar sem tóku gildi 1. mars á þessu ári þar sem ekki þótti fært að bíða fram til nýs fjárhagsárs og er útgjaldaaukningin í fjáraukalögum vegna þessa um 1.242 millj. kr.

Fyrri ríkisstjórn skipaði í janúar 2013 samráðshóp þriggja ráðuneyta um samhæfða framkvæmd stjórnvalda til þess að sporna gegn kynferðislegu ofbeldi, treysta burði réttarvörslukerfisins til þess að koma lögum yfir kynferðisbrotamenn og tryggja skilvirk úrræði fyrir þolendur kynferðisbrota og markvissar forvarnaaðgerðir. Aðgerðin miðaði að því að styrkja lögreglu, ákæruvald og Barnahús þegar í stað til að takast á við aukinn málafjölda auk þess að efla forvarna- og fræðslustarf, auka meðferðarúrræði og styðja við bakið á félagasamtökum sem sinna slíkri þjónustu. Um er að ræða 79 millj. kr. af fjárlagalið ófyrirséðra útgjalda. Þar sem fjárveitingin fer á marga staði í stjórnsýslunni er mikilvægt að verkefninu sé vel fylgt eftir af hálfu Alþingis.

Fyrri ríkisstjórn gerði samning um gjaldfrjálsar tannlækningar fyrir börn sem tók gildi 15. maí 2013. Samningurinn felur í sér að börn og ungmenni fá alla nauðsynlega almenna tannlæknaþjónustu og greiða aðeins fast komugjald. Þrátt fyrir að samþykktin væri gerð á árinu var gert ráð fyrir megninu af útgjöldunum í fjárlögum en endanleg útgjöld lágu ekki fyrir fyrr en samningurinn var undirritaður og því falla til 45 millj. kr. í fjáraukalögum.

Ekki er gert ráð fyrir að markaðar tekjur upp á 195 millj. kr. vegna 4G-útboðs gangi til fjarskiptasjóðs. Mjög mörg sveitarfélög hafa lýst áhyggjum sínum af skorti á netsambandi og slæmum áhrifum þess á búsetuskilyrði. Hlutverk sjóðsins samkvæmt lögum um fjarskiptasjóð, nr. 132/2005, er að úthluta fjármagni til verkefna sem miða að uppbyggingu stofnkerfa fjarskipta, verkefna sem stuðla að öryggi og samkeppnishæfni þjóðfélagsins á sviði fjarskipta og annarra verkefna enda sé kveðið á um þau í fjarskiptaáætlun og ætla má að ekki verði í þau ráðist á markaðsforsendum. Fjárheimildir sjóðsins voru í upphafi tekjur vegna sölu Símans. En lögin um sölu Símans voru felld úr gildi árið 2008 og síðasta verulega framlagið var árið 2009 vegna stofnverkefna.

Í lögum nr. 179/2011 samþykkti Alþingi samhljóða þverpólitískt að tekjur sjóðsins væru m.a. sértekjur af tíðnigjöldum sem til koma vegna uppboðs Póst- og fjarskiptastofnunar. Hugmynd Alþingis þá með styrkingu sjóðsins var m.a. að stuðla að því að fjarskiptalegum skuggasvæðum landsins væri fækkað, einkum vegna neyðar- og öryggissjónarmiða, en einnig að stuðla að enn frekari ljósleiðaravæðingu á torveldum svæðum. Þetta eru einu tekjur sjóðsins en fjárheimildir fyrir einstaka verkefni hafa verið hverfandi nema bein fjárheimild vegna almannaþjónustusamnings við Farice sem gerður var árið 2012.

Ef sjóðurinn fær ekki þessar mörkuðu tekjur þarf hann væntanlega að vinna á óverulegum uppsöfnuðum heimildum en fyrirliggjandi eru samningar um styrki vegna GSM-sendistaða við þjóðveg landsins og fjölsótta ferðamannastaði en auk þess stærsti samningurinn sem tengist háhraðanetstengingum til þeirra landsmanna sem fjarskiptafyrirtækin hafa ekki getað sinnt, þar á meðal gervihnattasendingar til um 70 lögbýla.

Minni hluti fjárlaganefndar bendir á að það er mikið hagsmunamál fyrir landsbyggðina að fjarskiptasjóði sé gert kleift að sinna þessum verkefnum og telur rétt að tekjurnar vegna útboðsins, sem nema 195 millj. kr. renni til slíkra verkefna og fleiri eins og fjarskiptasjóður hefur gert ráð fyrir og leggur því fram breytingartillögu þar um.

Fjárfestingaráætlun fyrri ríkisstjórnar sem unnin var í samstarfi við formann Bjartrar framtíðar er þyrnir í augum nýrra stjórnvalda. Þar eru flestir liðir skornir niður án röksemda annarra en þeirra að liðirnir tilheyrðu „svokallaðri fjárfestingaráætlun“, eins og það er orðað, frá síðustu ríkisstjórn. Markmiðið með því að hrinda fjárfestingaráætluninni í framkvæmd var aukin fjárfesting og fjölgun starfa, sem hefði jákvæð áhrif á hagvöxt og styrkti tekjugrunn ríkissjóðs. Þessi markmið virðast ekki hugnast núverandi stjórnvöldum enda eru verkefnin flest skorin niður. Þeirra á meðal eru framlög til að mæta auknum fjölda ferðamanna og byggja upp innviði á friðlýstum svæðum auk margra annarra mikilvægra verkefna.

Veikasti hlekkurinn í gríðarmiklum útistandandi ríkisábyrgðum er Íbúðalánasjóður, en ríkisábyrgðir vegna hans nema nálægt 940 milljörðum kr. Frá árinu 2010 hefur þurft að afskrifa í rekstrarreikningi ríkissjóðs um 40 milljarða kr. eiginfjárframlög til sjóðsins. Í ríkisreikningi fyrir árið 2012 er þannig gjaldfærður 7,1 milljarður kr. vegna niðurfærslu á bókfærðum eignarhluta ríkissjóðs í Íbúðalánasjóði. Ríkissjóður þurfti fyrr á þessu ári að styrkja eiginfjárstöðu Íbúðalánasjóðs um 13 milljarða kr. með nýju stofnfjárframlagi. Óljóst er hvort afskrifa þarf hluta þess framlags á árinu eða síðar ef eiginfjárstaðan rýrnar frekar frá því sem þegar er orðið. Slík afskrift mundi færast til gjalda og auka rekstrarhalla ríkissjóðs enn frekar á árinu 2013 ef til þess kæmi. Staða Íbúðalánasjóðs er mjög erfið og veruleg óvissa er um rekstrarhæfi hans í núverandi umhverfi vegna lágs vaxtastigs og samkeppni á bankamarkaði í skjóli gjaldeyrishafta. Verulegar líkur eru á að ríkissjóður verði fyrir enn frekara tapi vegna sjóðsins en orðið er ef ekki verður gripið til viðeigandi ráðstafana til að gera sjóðinn rekstrarhæfan, nema svo ólíklega vilji til að vaxtastig hækki verulega, það mundi létta á vanda sjóðsins en auðvitað auka á byrðar annarra.

Reiknaður vaxtamunur útlána og lántöku sjóðsins nægir ekki til þess að standa undir rekstrarkostnaði, vanskil eru mikil og uppgreiðsluvandinn er enn til staðar. Í því sambandi þarf einnig að horfa til þess hvað gerist þegar aðgerðir stjórnvalda til að lækka höfuðstól íbúðalána verða að veruleika og sjóðurinn gæti staðið frammi fyrir enn hærri uppgreiðslum útlána en nú er raunin. Verði þessar aðstæður óbreyttar er talið að leggja þurfi Íbúðalánasjóði til um 4,5 milljarða kr. rekstrarframlag í ár og á næsta ári, eins og gert er ráð fyrir í fjáraukalagafrumvarpinu fyrir árið 2013 og síðan fjárlagafrumvarpinu fyrir árið 2014. Við það mundu bætast frekari eiginfjárframlög og afskriftir ef fjárhagsstaða sjóðsins versnar enn frekar, en stjórnvöld horfa til þess að veita þurfi 4,5 milljarða kr. árleg framlög allt til ársins 2017. Sem dæmi um umfang vandans má nefna að í endurskoðaðri áætlun sjóðsins fyrir árið 2013 frá því í september er áætlað að tap sjóðsins verði um 4,1 milljarður kr. á árinu 2013, en rekstrarafkoma sjóðsins eftir fyrstu sex mánuði var neikvæð um tæpa 3 milljarða kr. Þetta er mun lakari afkoma en samkvæmt áætlun fjárlaga 2013 þar sem áætlað var að afgangur af rekstri sjóðsins yrði um 1,1 milljarður kr. Þá ber þess að geta að fjársýsluskattur er einnig lagður á Íbúðalánasjóð. Ríkisstjórnin þarf að leysa þennan erfiða rekstrarvanda og móta framtíðarstefnu sjóðsins.

Ein af forsendum fjárlaga er spá Hagstofunnar um fjölda atvinnulausra. Velferðarráðuneytið metur það svo að sú spá nái ekki fram að ganga og atvinnuleysi verði meira en við var búist. Það krefst hærri útgjalda úr sjóðnum en áætlað var. Til að forðast framúrkeyrslu hefur verið fallið frá útgreiðslu desemberbóta til atvinnulausra um 240 millj. kr. Minni hlutinn telur ótækt að atvinnuleitendur verði af þessari uppbót og leggur því fram breytingartillögu um hana.

Virðulegur forseti. Ég hef hér mælt fyrir nefndaráliti minni hluta fjárlaganefndar en geri jafnframt ráð fyrir því að fara í frekari ræður síðar í dag til þess að fara betur yfir einstök mál.