jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku.

Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum nr. 98/2004, um jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku, með síðari breytingum, á þskj. 366.

Um langt skeið hefur legið fyrir að kostnaður við dreifingu raforku er mun meiri í hinum dreifðu byggðum landsins en í þéttbýli. Þessi kostnaðarmunur endurspeglast í því að gjaldskrár fyrir dreifingu raforku í dreifbýli eru hærri en gjaldskrár fyrir dreifingu á raforku í þéttbýli. Því miður hefur þróun síðustu ára verið í þá veru að kostnaðarmunurinn milli dreifbýlis og þéttbýlis hefur aukist.

Raforkunotendum hefur fjölgað í þéttbýli og þar með hagkvæmni þess kerfis, m.a. með tilfærslu fiskimjölsbræðslna af olíu yfir á rafmagn. Á sama tíma hefur notendum fækkað í dreifbýli og því sífellt færri og færri sem standa undir raforkukostnaði þar. Hækkunarþörf á gjaldskrám hefur því farið vaxandi í dreifbýli og að óbreyttu þarf að hækka taxta í dreifbýli umtalsvert til þess að standa undir kostnaði við dreifingu raforku þar. Ekki þarf að fara mörgum orðum um það að háir taxtar á dreifikostnaði raforku í dreifbýli og sívaxandi munur milli raforkukostnaðar í dreifbýli og þéttbýli stuðlar í auknum mæli að fólksfækkun, samdrætti í atvinnurekstri og tilheyrandi neikvæðum byggðarlegum áhrifum.

Á vettvangi míns ráðuneytis var farið í það verkefni í byrjun vetrar í samráði við Orkustofnun og Samorku að leita leiða til að bregðast við þessari alvarlegu stöðu og reyna að tryggja betur raunverulega jöfnun á dreifikostnaði raforku í dreifbýli og þéttbýli. Niðurstaða þeirrar vinnu er það frumvarp sem ég mæli nú fyrir.

Með frumvarpinu eru lagðar til ákveðnar breytingar á lögum nr. 98/2004, um jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku. Í þeim lögum er kveðið á um að greiða skuli niður kostnað við dreifingu raforku í dreifbýli sé hann umfram viðmiðunarmörk sem taki mið af hæstu gjaldskrá dreifiveitu í þéttbýli eftir því sem fé er veitt til á fjárlögum.

Frá árinu 2005 hefur á fjárlögum árlega verið varið 240 millj. kr. í jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku. Til að byrja með, árið 2005, nægði sú fjárhæð til að tryggja jöfnun raforkukostnaðar milli dreifbýlis og þéttbýlis í samræmi við markmið laganna. Þar sem fjárveitingin hefur hins vegar verið óbreytt frá árinu 2005 er nú svo komið vegna aukinnar raforkunotkunar og verðlagsþróunar að kostnaður við fulla jöfnun er áætlaður um 1 milljarður kr. Vantar því árlega um 760 millj. kr. á fjárlögum til að tryggja fulla jöfnun.

Með frumvarpi því sem hér er lagt fram er brugðist við þessu og lagt til að tekið verði upp sérstakt jöfnunargjald á þá raforku sem fer um dreifikerfið dreifiveitna. Til gangur gjaldtökunnar er að standa undir fullri jöfnun kostnaðar við dreifingu raforku á grundvelli fyrrnefndra laga.

Dreifiveitur raforku í landinu, þ.e. Rarik, Orkubú Vestfjarða, Orkuveita Reykjavíkur, HS Veitur, Norðurorka og Rafveita Reyðarfjarðar, verða hinir gjaldskyldu aðilar samkvæmt frumvarpinu. Gjaldið er lagt á þá raforku sem fer um dreifikerfi þessara veitna, samtals um 3.400 GWst. Lagt er til að jöfnunargjaldið verði 30 aurar á hverja kWst en 10 aurar á ótrygga orku. Tekjur af gjaldinu eru áætlaðar um 915 millj. kr. á ári og munu tekjurnar renna í ríkissjóð og verða varið í jöfnun dreifikostnaðar raforku í samræmi við lög nr. 98/2004.

Lagt er til að jöfnunargjaldið verði tekið upp í jöfnum áföngum á þremur árum til að unnt verði að aðlaga gjaldskrár dreifiveitnanna. Á næsta ári er því gert ráð fyrir að tekjurnar verði þriðjungur af þessu, þ.e. um 305 millj. kr. Þessar nýju tekjur koma því til viðbótar við 240 millj. kr. framlag fjárlagaliðarins, en gert er ráð fyrir að þegar gjaldtakan verði að fullu komin fram á árinu 2016 muni það framlag falla niður. Hafa ber í huga að með aukinni raforkunotkun munu tekjur af jöfnunargjaldinu hækka.

Í frumvarpinu er kveðið á um að innheimta jöfnunargjaldsins verði með sama hætti og kveðið er á um í raforkulögum, nr. 65/2003, varðandi raforkueftirlitsgjald dreifiveitna. Samkvæmt frumvarpinu er því innheimta hins nýja jöfnunargjalds einföld og skilvirk og kallar ekki á aukinn kostnað.

Fyrir liggja útreikningar frá Orkustofnun um mat á áhrifum jöfnunargjaldsins á raforkunotendur. Frumvarpið hefur áhrif bæði á almenna raforkunotkun sem og rafhitun húsnæðis á köldum svæðum. Fyrst að því er almenna raforkunotkun varðar er áætlað að verði frumvarpið að lögum muni lækkun í dreifbýli verða á bilinu 7,6–8,1% sem nemur 720–790 kr. á mánuði. Að sama skapi er áætlað að hækkun í þéttbýli vegna almennrar notkunar verði á bilinu 0,5–2,5%, að meðaltali um 120 kr. á mánuði.

Upptaka jöfnunargjaldsins hefur sem áður segir einnig áhrif á þá notendur sem hita hús sín með rafmagni og njóta niðurgreiðslna á grundvelli laga nr. 78/2002, um niðurgreiðslu húshitunarkostnaðar. Það er mat Orkustofnunar að jöfnunargjaldið muni leiða til þess að þörf á niðurgreiðslum til húshitunar í dreifbýli minnki. Það gefur svigrúm til hækkunar á niðurgreiðslum sem vegur á móti hækkun hjá íbúum í þéttbýli með rafhitun. Niðurstaðan er því sú að ekki verður um hækkun að ræða vegna rafhitunar húsnæðis í þéttbýli, lækkun á rafhitun húsnæðis í dreifbýli verður hins vegar á bilinu 9–9,5% sem nemur lækkun á raforkukostnaði upp á 21.000 kr. á ári.

Heildaráhrifin eru talsverð. Ef horft er á alla orkunotkun, bæði almenna raforkunotkun og rafhitun húsnæðis, hefur frumvarpið í för með sér um 8,8% lækkun á raforkukostnaði í dreifbýli og um 1% hækkun í þéttbýli.

Varðandi köldu svæðin vil ég árétta að ekki verður um hækkun að ræða vegna húshitunar í þéttbýli, en hins vegar um verulega lækkun í dreifbýli. Þetta samspil niðurgreiðslna dreifikostnaðar raforku og húshitunar er nokkuð flókið. Útreikningar Orkustofnunar um áhrif á einstaka notendur liggja, sem áður segir, fyrir og tel ég rétt og beini því til hv. atvinnuveganefndar að vel verði farið í gegnum þá sem og aðra þætti málsins í meðförum nefndarinnar.

Virðulegur forseti. Með frumvarpi þessu er sem sagt verið að taka ákveðin skref í þá átt að stuðla að jöfnun raforkukostnaðar og húshitunarkostnaðar í hinum dreifðu byggðum landsins. Með frumvarpinu er reynt að tryggja að til staðar verði fjármunir á fjárlögum sem gangi óskertir í að fjármagna lög nr. 98/2004 og tryggja að munur á dreifikostnaði raforku í þéttbýli og dreifbýli sé jafnaður. Er það markmið í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá 22. maí í fyrra þar sem fram kemur að unnið verði að jöfnun raforku- og húshitunarkostnaðar.

Frumvarp þetta var unnið í samráði við Orkustofnun og Samorku og voru orkufyrirtæki landsins upplýst um málið á meðan á smíði frumvarpsins stóð sem og um markmið þess. Ég verð því að koma inn á að það voru mér nokkur vonbrigði að nánast allar dreifiveitur raforku tilkynntu um gjaldskrárhækkanir vegna dreifingar raforku undir lok síðasta árs þrátt fyrir að búið væri að boða frumvarp í þá veru sem lagt er hér fram og tryggir aukna fjármuni í niðurgreiðslur vegna raforkukostnaðar í dreifbýli og dregur þannig verulega úr áðurnefndri hækkunarþörf í dreifbýli.

Með vísan til nýlegra kjarasamninga er að mínu viti afar brýnt að dreifiveitur raforku sem og hitaveitur og flutningsfyrirtækið Landsnet gæti ýtrasta aðhalds við gjaldskrárbreytingar sínar. Til að stuðla að því hef ég þegar skrifað dreifiveitum raforku, Landsneti og hitaveitum bréf og hvatt orkufyrirtækin til varkárni við gjaldskrárbreytingar og jafnframt að þau fyrirtæki sem nýverið hafa samþykkt gjaldskrárhækkanir taki þær ákvarðanir til endurskoðunar.

Virðulegi forseti. Ég lít svo á að með frumvarpi þessu séum við að stíga ákveðin skref í átt að auknum jöfnuði landsbyggðar og þéttbýlis og að dreifbýlið hafi jöfn tækifæri og þéttbýli til atvinnuuppbyggingar og vaxtar. Ég tel því brýnt að frumvarp þetta fái góðan framgang í þinginu og tel að um það ætti að vera unnt að ná þverpólitískri sátt.

Ég legg því til, virðulegur forseti, að frumvarpinu verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. atvinnuveganefndar og 2. umr.