verslun með áfengi og tóbak o.fl.

Hæstv. forseti. Hér fara menn mikinn og hafa sterkar skoðanir. Ég þakka fyrir þá ágætu umræðu sem er um margt fræðandi og góð.

Þegar við ræðum um áfengi og þetta mikilvæga mál getum við aldrei sagt að varan sem við fjöllum um sé lík annarri vöru. Við getum ekki talað um áfengi, sem er fósturskaðandi efni því að ekkert magn af áfengi er öruggt, eins og hverja aðra neysluvöru. Áfengi er áfengi, etanól; sama í hvaða þynningu það er selt eða drukkið þá er efnið það sama og hefur sömu áhrif. Áfengi er ávanabindandi fíkniefni og vímuefni sem hefur umsvifalaust áhrif á miðtaugakerfið, þ.e. heilann. Áhrifin eru vel þekkt og slævandi á hverja heilastöðina á fætur annarri þar sem dómgreind og hömlur fara fyrst. Vel þekkt áhrif áfengis á öll önnur líffærakerfi líkamans og skaðsemi þess á heilsu manna er ekki bundið við áfengissjúka. Auk þess eru ótalin margvísleg félagsleg áhrif áfengisneyslu.

Hér hefur náðst góður árangur í að minnka unglingadrykkju. Það er gott og vissulega eiga forvarnir þátt í því, en ein aðalaðferð forvarna er að minnka aðgengi. Það er þekkt og vitað, enda sýndu þingmenn það í verki með því að setja lög um minnkað aðgengi að tóbaki á Íslandi í mörgum skrefum með hreint frábærum árangri. Skert aðgengi hefur sýnt sig eiga stóran þátt í að draga úr neyslu.

Fræðimenn og sérfræðingar á sviði forvarna hafa sagt okkur að miðað við ýmsar rannsóknir og kannanir muni aukið aðgengi að áfengi auka neyslu. Um það verður varla deilt. Því til stuðnings má vísa í fjölmargar rannsóknir, bæði austan hafs og vestan.

Af því að hv. þm. Brynjar Níelsson talaði um kráarmenninguna í Bretlandi og huggulegheitin í kringum hana langar mig til að vekja athygli á því sem kemur fram í grein Róberts H. Haraldssonar, prófessors við Háskóla Íslands, í Morgunblaðinu í dag, með leyfi forseta:

„Skoðum t.d. reynslu nágranna okkar, Breta, sem hafa svo sannarlega stigið skrefið inn í „nútímann“. Aðgengi almennings að ódýru áfengi hefur verið aukið jafnt og þétt á Bretlandseyjum og árið 2012 var fjöldi áfengisútsölustaða í Englandi og Wales kominn í 51.130 en 220.000 sé þeim stöðum bætt við sem hafa leyfi til að selja áfengi til neyslu á staðnum. Skyldi hafa komið í ljós þar, að ekkert var að óttast? Fátt er fjær sanni. Bretar tala nú fullum hálsi um áfengisfaraldur …“

Dæmi um þetta hafa sýnt sig í öðrum löndum. David Cameron hefur lýst því einnig yfir að tarnadrykkja Breta hafi ekki minnkað. Hún er reyndar tekin fyrir í þessu frumvarpi og sagt að hún muni líklega minnka ef fólk hefur stanslaust aðgengi að áfengi. Tarnadrykkja er eitt alvarlegasta samfélagsböl sem Bretar hafa staðið frammi fyrir. Við þurfum því ekki annað en að líta til nágranna okkar.

Menn eru að tala um að það sé afturhaldssemi og íhaldssemi að halda í þetta fyrirkomulag og það sé gamaldags. Mér finnst ansi gott að vera gamaldags ef sú er raunin. Ýmsar þjóðir sem við höfum talið framsæknar og nútímalegar hafa hömlur á áfengissölu í sínum löndum. Þar má nefna nokkur ríki í Bandaríkjunum eins og Pennsylvaníu og flest fylki Kanada og margar Norðurlandaþjóðir, sem teljast nútímaleg ríki og eru mörgum ríkjum til fyrirmyndar, hafa hömlur á áfengisútsölu.

Mér finnst einn þáttur í þessu vega þungt: Við erum aðilar að Norðurlandsamstarfi. Þar kom fram yfirlýst stefna eftir að velferðarnefnd Norðurlandaráðs fór í vandaða og umfangsmikla vinnu í þessum málaflokki þar sem skoðuð voru m.a. gögn frá vísinda- og rannsóknaraðilum sem best til þekkja og eru óháðir áfengisframleiðendum. Vinnan skilaði sér í nefndartillögu sem Norðurlandaráð samþykkti og við erum þar af leiðandi með í þeim pakka. Að auki er það yfirlýst stefna stjórnvalda hér frá því í janúar að í áfengis- og vímuvörnum séu markmiðin m.a. að vernda viðkvæma hópa fyrir skaðlegum áhrifum áfengis og annarra vímugjafa. Ég treysti mér ekki til að fara á móti þessu.

Mér finnst of mörg rök hníga að því að óbreytt ástand skili góðum árangri. Við erum á góðri leið og aðrar þjóðir hafa horft til okkar, þar á meðal Bretar. Það hef ég heyrt á samtölum mínum við sérfræðinga á þessu sviði og fólk sem er leiðandi í forvarnamálum og vinnu við áfengisvarnir. Með óbreyttu fyrirkomulagi munu Íslendingar, sem finnst gott að drekka áfengi, gera það eins og þeirra nánustu eru ánægðir með og halda því áfram. Þeir munu áfram njóta góðs aðgengis ágætra vínbúða og þjónustu sem hefur batnað mikið með árunum.

Það að hafna þessu frumvarpi er ekki að tala gegn neyslu áfengra drykkja eða með bindindi. Þetta snýst um aðgengi. Þetta snýst um stefnu okkar í þessum málaflokki.