staða barnaverndar í landinu.
Hæstv. forseti. Ég er hingað komin í dag til að ræða stöðu barnaverndar á Íslandi. Upphaf beiðni minnar um þessa umræðu var útgáfa ársskýrslu Barnaverndarstofu fyrir árin 2012–2013. Barnaverndarstofa með Barnahúsi vinnur fyrirtaksstarf í fræðslu og kynningum á ofbeldi í hvers lags mynd, hegðunar- og geðröskunum barna, lögum er snerta börn og heilsu barna. Er það vel enda nauðsynlegt fyrir okkur að vera upplýst um þann vanda sem er í gangi og hvernig við eigum að bregðast við.
Þessar upplýsingar þarf síðan stöðugt að endurnýja eftir frekari rannsóknum og tilfellum.
Ef við lítum aðeins á fyrrnefnda skýrslu og skoðum tölurnar fyrir árin 2009–2013 um beiðnir um fósturheimili fyrir börn er töluverð aukning þar þótt tala barna sem fara að lokum á fósturheimili haldi sér nokkuð á milli ára.
Algengast er að barnaverndarnefndir ráðstafi 15 ára börnum í tímabundið fóstur, 16 ára börnum í varanlegt fóstur og 15 ára börnum í styrkt fóstur. Þá er ánægjulegt að sjá fjölgun í umsóknum til að gerast fósturforeldrar.
Í skýrslunni kemur einnig fram að umsóknum um meðferð á meðferðarheimili fyrir börn á aldrinum 12–18 ára hefur fækkað töluvert í heildina á milli áranna 2009 og 2013 þótt fjöldi barna sem eru í meðferð á þessum árum endurspegli ekki þá fækkun. Hjá þeim sem hafa lagt inn umsókn um meðferð er algengasta fjölskyldugerðin einstæð móðir og reyndar áberandi hærri en hjá öðrum fjölskyldugerðum.
Hver ætli sé áhrifaþátturinn þarna? Staða einstaklinga í þjóðfélaginu, peningur á milli handa eða notkun vímuefna.
Rætt hefur verið að hér á landi hafi ekki verið gerðar nægilega reglulegar rannsóknir á barnafátækt og því langar mig að spyrja hæstv. ráðherra hvort hún hafi í huga að beita sér í þeim efnum.
Þó er vert að taka fram í framhaldi af þessu að börnum á Stuðlum og öðrum meðferðarheimilum hefur fækkað í kjölfar aukinnar meðferðar barna í nærumhverfi þeirra. Því spyr ég hæstv. ráðherra hvort hún hafi uppi hugmyndir um frekari meðferðir í nærumhverfi barna og á hvaða hátt?
Eitt frábært framtak Barnaverndarstofu er Barnahús. Það er hannað sérstaklega til að mæta þörfum barna. Mjög góð aðstaða er í húsinu, bæði fyrir börn og þá sem þeim fylgja. Í húsinu er sérútbúið viðtalsherbergi til að framkvæma rannsóknarviðtöl og skýrslutökur. Þar er einnig hægt að taka könnunarviðtöl og gera læknisskoðanir.
Fjöldi barna sem kom í rannsóknarviðtöl í Barnahúsi jókst á milli áranna 2012 og 2013 um meira en 40 tilfelli. Þá hefur aukist að börn segi frá kynferðislegu ofbeldi í rannsóknarviðtölum á milli áranna úr 37,8% í 51,8%. Er þessi aukning samferða þeirri vitundarvakningu sem orðið hefur í þjóðfélaginu um þessi mál.
Fjöldi tilkynninga um barnaverndarmál á árinu 2013 var 8.615 og er það fjölgun frá árinu áður um rúmlega 8%. Tilkynningar vegna drengja hafa verið fleiri öll árin en hlutfall tilkynninga vegna stúlkna hefur hækkað alveg frá árinu 2010.
Enn endurtek ég áhyggjur mínar frá ræðu minni um störf þingsins 23. september síðastliðinn en mál 69 barna sem tilkynnt var um á árinu 2013 fóru í könnun eða voru opin barnaverndarmál. Þetta hlutfall hefur vaxið á síðustu árum en til dæmis var það 60% árið 2011.
Ekki er vitað hvort sú aukning stafi nákvæmlega af meira svigrúmi barnaverndarnefndar til að kanna mál eða hvort málin séu nú alvarlegri en fyrr. Barnaverndarstofa segist ekki vita hvort fjölgun mála í vinnslu sé vegna fleiri alvarlegra brota gegn börnum eða hvort hún sé að vinna betra starf en áður. Hvernig getur svona stór breyta verið látin ókönnuð?
Hættuleg hegðun gagnvart börnum er ekki bara eftir að þau fæðast í þennan heim milli aldursins 0 og 18 ára. 0,7% tilkynninga um barnaverndarmál voru vegna þess að heilsa eða líf ófædds barns var í hættu. Hvaða úrræði eru til handa þeim einstaklingum sem í hlut eiga?
Eitt sem ég tók eftir var að tilkynningum um barnaverndarmál fjölgar í Reykjavík og á landsbyggðinni um 10% eða meira en fækkar aðeins í nágrenni við Reykjavík. Þar getur verið áhrifaþáttur það góða starf sem unnið hefur verið af lögreglunni á Suðurnesjum í heimilisofbeldi. Á hún hrós skilið fyrir það, en þótt ofbeldið sjálft beinist ekki að börnunum á heimilinu hefur það að sjálfsögðu áhrif á þau andlega sem getur komið fram í breyttri og þá oft slæmri hegðun sem leiðir til tilkynninga.
Telur hæstv. ráðherra að kerfið sé nægilega skilvirkt í dag og hvað getum við gert hér á Alþingi til að bæta úr?