tekjuskattur o.fl.
Forseti. Mér finnst mjög leitt að sú samstaða sem var um þetta mál skuli vera að klofna. Það er vegna þess hvernig ríkisstjórnarflokkarnir hafa haldið á málinu, þá aðallega ríkisstjórnin. En mig langar til að umsögn Indefence komi fram í gögnum Alþingis og verði aðgengileg fyrir þá þingmenn sem eru stjórnarliðar, ef ske kynni að þeir hafi ekki lesið umsögnina, því að mér finnst mjög bagalegt og það hryggir mig að ekki eigi að kalla þetta fólk fyrir nefndina áður en málið verður afgreitt. Mér finnast það mjög skringilegt.
Í umsögn Indefence koma fram álitamál sem ég mundi gjarnan vilja fá svör við frá forsvarsmönnum þessa máls og vonast til þess að fá þau hér í andsvörum.
Ég ætla að lesa umsögn Indefence eins og hún leggur sig, með leyfi forseta.
„Reykjavík, 4. nóvember 2015.
Umsögn Indefence um mat á undaþágubeiðnum slitabúa.
Miðvikudaginn 28. október 2015 kynntu stjórnvöld nýjasta skref í áætlun um losun fjármagnshafta. Um er að ræða mat Seðlabanka Íslands á undanþágubeiðnum slitabúa og greiningu á efnahagslegum áhrifum þeirra. Indefence-hópurinn telur að fyrirhugaðir nauðasamningar við slitabúin, á grundvelli þessara undanþágubeiðna, skilji eftir stóran óleystan vanda. Þessi vandi byggist á því að kröfuhöfum slitabúanna verður hleypt út úr höftum með allt að 500.000 milljarða króna í erlendan gjaldeyri. Fyrir vikið sitja almenningur, fyrirtæki og lífeyrissjóðir á Íslandi eftir með mikla efnahagslega áhættu og verða að treysta á bjartsýna hagvaxtarspá Seðlabanka Íslands. Standist hún ekki, munu lífskjör á Íslandi skerðast og áframhaldandi fjármagnshöft til margra ára. Það er óásættanlegt að fyrirhugaðar aðgerðir tryggi hagsmuni kröfuhafa, en skapi efnahagslega áhættu fyrir heimili og fyrirtæki á Íslandi.“
Mig langar að vekja athygli á því, forseti, að þrátt fyrir að ég hafi viljað tryggja að þingmenn meiri hlutans væru meðvitaðir um það sem fram kemur í umsögn frá Indefence og þeir fá ekki tækifæri til að kynna sér fyrr en á morgun eftir að þetta hefur verið samþykkt, er enginn stjórnarþingmaður hér í þingsal.
En áfram held ég, með leyfi forseta:
„Villandi framsetning stjórnvalda á umfangi stöðugleikaframlaga og eftirstandandi vanda.
Samkvæmt kynningu stjórnvalda skila stöðugleikaskilyrðin 856 milljörðum til að takast á við eignir slitabúanna upp á 815 milljarða kr. sem ógna efnahagslegum stöðugleika á Íslandi. Því miður er þetta afar villandi framsetning. Stjórnvöld leggja ranglega áherslu á meintar tekjur sem stöðugleikaskilyrðin skila þjóðarbúinu. Hinn raunverulegi vandi snýr hins vegar að því hversu mikið fé rennur úr landi og þeim skaða sem útflæðið veldur. Eiginlegt stöðugleikaframlag kröfuhafa er samkvæmt stjórnvöldum eingöngu 360 milljarðar, þ.e. stærsti hluti innlendra eigna slitabúanna. Þetta er upphæðin sem rétt er að draga frá 815 milljörðum kr. til að meta umfang vandans sem eftir liggur. Þá kemur í ljós að stöðugleikaskilyrðin munu hleypa kröfuhöfununum út úr íslenska efnahagskerfinu með 455 milljarða kr. Með reiknuðum vöxtum samkvæmt spá Seðlabankans fer þessi upphæð yfir 500 milljarða kr. Skipting þessarar upphæðar sést á meðfylgjandi mynd.
Þess má geta að ofan á það sem kröfuhafar fá að leysa til sín af innlendum eignum slitabúanna og erlendum eignum þjóðarbúsins (a.m.k. 500 milljarðar kr.), þá fá þeir 1.150 milljarða af erlendum eignum slitabúanna með undanþágu frá höftunum.
Fyrirhugaðar undanþágur fyrir kröfuhafa munu hafa neikvæð áhrif á greiðslujöfnuð þjóðarinnar til langs tíma.
Tvennt er sérstaklega sláandi við þá greiðslujafnaðargreiningu sem Seðlabankinn hefur nú birt og er notuð til grundvallar mati á undanþágum slitabúanna frá gjaldeyrishöftum. Í fyrsta lagi, þrátt fyrir mjög bjartsýna spá um viðvarandi afgang af vöru- og þjónustuviðskiptum, sem er töluvert umfram sögulegt meðaltal, þá fer megnið í að greiða vexti af skuldum þjóðarbúsins. Eftir standa 110 milljarðar kr. árið 2016–2019. Samkvæmt greiningu Seðlabankans er þó ekki hægt að nota þessa upphæð til að afnema höft á almenning, fyrirtæki og lífeyrissjóði, þar sem nota þarf þennan afgang til að greiða skuldir. Miðað við greiningu Seðlabankans á áhrifum af undanþágu slitabúanna er því mjög takmarkað svigrúm til að afnema höftin á aðra en kröfuhafa. Það vantar sárlega greiningu á því hvernig stöðugleikaskatturinn kæmi út til samanburðar sérstaklega hvað varðar þróun greiðslujafnaðar og svigrúm til að afnema höft á almenning, fyrirtæki og lífeyrissjóði á Íslandi.
Hitt sem er sláandi við greiningu Seðlabankans er hagvaxtarspá hans, sem byggir á afar bjartsýnum forsendum. Á þetta hefur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (AGS) bent á í greiningu sinni frá 26. júní 2015 og Indefence tekur undir þá gagnrýni. Seðlabankinn segist sjálfur byggja mat sitt á hagvexti sem sé „hinn mesti á meðal þróaðra ríkja“. Hann tilgreinir hins vegar aðeins forsendur hagvaxtarins fyrir árin 2015–2017. Engar upplýsingar liggja fyrir um forsendur eftir það tímabil. Það væri óvarleg óskhyggja að gera ráð fyrir hagvöxtur á Íslandi haldi áfram að vera meiri en hjá öðrum vestrænum ríkjum til langs tíma. Undanfarið hafa hagvaxtarspár þróaðra ríkja verið endurskoðaðar niður á við. Á meðfylgjandi mynd má sjá ýmsar hagvaxtarspár til samanburðar við bjartsýnar forsendur Seðlabankans“.
Hægt er að nálgast þessa skýrslu Indefence á Facebook-síðu minni síðar í dag ef fólk vill sjá þessar töflur. Allir þingmenn hafa fengið þann póst sem kom frá Indefence með þessari umsögn í dag, en ég geri mér ekki grein fyrir því hvort allir þingmenn stjórnarmeirihlutans hafi lesið þessa umsögn. Ég ítreka að þessi umsögn er þess eðlis að hún kallar á áleitnar spurningar sem mér hefði þótt eðlilegt að teknar hefði verið fyrir hjá efnahags- og viðskiptanefnd áður en málið verður afgreitt að fullu, sem til stendur að gera hér eftir smástund.
En áfram heldur lesturinn, með leyfi forseta:
„Í ljósi efnahagslegra áfalla síðasta áratugs, þá hefði verið ábyrgara að nota hóflegri forsendur til að meta tillögur slitabúanna. Það er ekki forsvaranlegt að veita undanþágur til kröfuhafa þegar áhættan af áföllum er skilin eftir hjá almenningi. Ef bjartsýnisspár Seðlabanka Íslands ganga ekki eftir, þá mun áætlun um losun fjármagnshafta ekki heldur ganga eftir, og þá mun reikningurinn að sjálfsögðu lenda hjá almenningi. Ef svo fer þá liggur sökin hjá þeim aðilum sem framkvæmdu og samþykktu matið á umræddum undanþágum.
Áhættan felst einnig í því að hér verða skildar eftir töluverðar skuldir, sem hefur í för með sér verulega endurfjármögnunaráhættu. Í greinargerðinni virðist Seðlabankinn slá saman hugtökunum hreinni erlendri stöðu (NIIP) og hreinni skuldastöðu þjóðarbúsins (net external debt), og talar um bæði hugtökin til jafns. Eins og AGS varar við í skýrslu sinni 13. mars 2015, þá felst áhættan í hreinni skuldastöðu þjóðarbúsins, sem er há. Þótt hún batni með skuldahluta stöðugleikaframlaganna um nálægt 5% af VLF, þá veldur hrein skuldastaða enn mikilli áhættu fyrir þjóðarbúið. Þá er einnig rétt að benda á að ólíkt Seðlabankanum, þá taka skuldaþolsgreiningar AGS þróun brúttóskulda með í reikninginn, enda mótast endurfjármögnunaráhættan af þeirri stöðu.
Frumskylda stjórnvalda er að verja þjóðarhagsmuni.
Samkvæmt kynningu stjórnvalda frá því í júní átti haftaafnámsferli að vera „grundvallað á hagsmunum heimila og fyrirtækja, enda er það skilyrði aðgerðarinnar að raunhagkerfi taki ekki út frekari aðlögun en þegar er orðin“. Þar kom einnig fram að mikil uppsöfnuð þörf er hjá almenningi, fyrirtækjum og lífeyrissjóðum til erlendra fjárfestinga eftir sjö ára fjármagnshöft. Af greinargerð Seðlabankans frá 28. október 2015 verður hins vegar ekki séð að víðtæk rýmkun á höftum fyrir þessa aðila geti átt sér stað á næstu árum. Það er vandséð að almennir hagsmunir séu settir í forgang. Þvert á móti er umtalsverð hætta á því að raunhagkerfið muni taka út frekari aðlögun. Stjórnvöld hafa enn ekki útskýrt hvaða ráðstafanir hafa verið gerðar til að forða heimilum og fyrirtækjum frá frekari aðlögun þegar búið er að hleypa kröfuhöfum slitabúanna og krónubréfaeigendum út með 500 milljarða kr. í gjaldeyri. Það verður m.a. að sýna fram á þessar gríðarlegu fjárhæðir séu ekki nauðsynlegar til að afnema höft á innlenda aðila. Það væri óásættanlegt að kröfuhafar og krónubréfaeigendur komist út með stórar fjárhæðir ef almenningur, fyrirtæki og lífeyrissjóðir á Íslandi sitja eftir í höftum til margra ára.“
Virðingarfyllst. Fyrir hönd Indefence-hópsins, Agnar Helgason, Davíð Blöndal, Torfi Ólafsson og Sveinn Valfells.
Mig langar að spyrja, og það er kannski áleitnasta spurningin að mínu mati, forseti: Er það 100% tryggt með þessum stöðugleikaaðgerðum í afnámi gjaldeyrishafta að almenningur, fyrirtæki og lífeyrissjóðir á Íslandi sitji ekki eftir í höftum til margra ára?
Fleira var það ekki, forseti.
