þingsköp Alþingis.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um þingsköp Alþingis, nánar tiltekið fundi þingnefnda. Frumvarpið er í tveimur greinum. Ég ætla að sleppa því að lesa upp þann texta, en hins vegar ætla ég að fara yfir greinargerðina til þess að varpa ljósi á markmiðið með frumvarpinu.
Stór hluti löggjafarferlisins felst í nefndarstörfum fastanefnda Alþingis. Oftar en ekki koma gestir á slíka fundi til að svara spurningum nefndarmanna og upplýsa viðkomandi þingnefnd um afstöðu sína til þess þingmáls sem er til umfjöllunar. Fundir fastanefnda eru að jafnaði lokaðir þótt oft komi fram gagnlegar upplýsingar um einstaka þætti þingmáls, t.d. útskýringar á greinum eða hugtökum sem nefndarmenn telja ekki sérstaklega ástæðu til að geta um í nefndaráliti en geta verið gagnlegar í almennri umræðu og við umfjöllun fjölmiðla. Breyting þingskapa á þá leið að fundir fastanefnda Alþingis yrðu að jafnaði opnir mundi veita betri innsýn í þær forsendur sem liggja að baki lagasetningu og tillögum Alþingis og gera fjölmiðlum og almenningi betur kleift að fylgjast með þingstörfum.
Í 2. mgr. 1. gr. frumvarpsins er lagt til að nefndarfundir skuli að jafnaði haldnir í heyranda hljóði og að forsætisnefnd setji reglur um aðgang þeirra. Áfram er kveðið á um að þingnefndir geti óskað eftir að ráðherra, forstöðumenn sjálfstæðra ríkisstofnana, formenn ráða og nefnda á vegum ríkisins o.fl. komi fyrir nefndina og veiti upplýsingar, samanber 3. mgr. 1. gr. Slíkir fundir eru sendir út á vef þingsins og er sjónvarpað.
Þá er í 4. mgr. 1. gr. lagt til að þingnefnd geti ákveðið að fundur verði haldinn fyrir luktum dyrum í ákveðnum tilvikum, t.d. ef fjalla á um trúnaðargögn, ef starfsmenn Stjórnarráðsins koma fyrir þingnefnd, ef gestur óskar þess eða ef á dagskrá er mál sem varðar þjóðaröryggi eða mikilvæga hagsmuni Íslands.
Sú venja hefur lengi tíðkast að starfsmenn ráðuneyta komi fyrir þingnefndir til að gera grein fyrir efni lagafrumvarpa eða tillagna frá viðkomandi ráðuneyti, svo og til að svara spurningum um einstök efnisatriði mála. Þeir starfsmenn starfa undir stjórn og á ábyrgð þess ráðherra sem fer með viðkomandi málaflokk og því er ekki eðlilegt að eftirlit þingsins beinist að þeim. Ef nefnd telur ástæðu til getur hún kallað ráðherra fyrir nefndina til að gefa skýringar eða veita upplýsingar sem gagnlegt þykir að gera opinberar. Einnig gæti gestur sem kæmi fyrir þingnefnd óskað eftir því að fundur yrði lokaður. Umsagnaraðilar um þingmál hafa jafnan sjálfir hagsmuni af því að sjónarmið þeirra séu reifuð sem víðast enda eru skriflegar umsagnir nú þegar birtar opinberlega. Jafnan er fundað með umsagnaraðilum til að varpa nánara ljósi á athugasemdir og sjónarmið sem koma fram í umsögnum þeirra. Því er ekki búist við því að heimild gesta til að óska eftir lokuðum fundi verði nýtt í teljandi mæli.
Frumvarpinu er ætlað að stuðla að því að fjölmiðlaumfjöllun og umræða meðal almennings geti farið fram samhliða nefndarstörfum en ekki einungis eftir að nefnd hefur afgreitt mál og það tekið til umræðu í þingsal að nýju. Slíkt fyrirkomulag mundi enn fremur veita almenningi og öðrum hagsmunaaðilum færi á því að koma á framfæri athugasemdum og ábendingum áður en mál væri komið á lokastig þinglegrar meðferðar.
Þrátt fyrir að óheimilt sé samkvæmt gildandi lögum um þingsköp Alþingis að vitna til þess sem nefndarmenn eða gestir hafa sagt á lokuðum fundum er í seinni tíð algengara að það sé gert. Flutningsmenn telja þá þróun skiljanlega í ljósi þess að á nefndarfundum koma oft fram mikilvæg atriði sem varða mál sem eru til umfjöllunar á Alþingi og eiga erindi við almenning. Ekki er í frumvarpinu lögð til breyting á þessu ákvæði þar sem búist er við að lokuðum fundum fækki til muna og tilvitnanir til þess sem fram hefur farið verði hvort eð er jafnan heimilar. Gert er ráð fyrir því að almenningur og aðrir hagsmunaaðilar nýti sér fyrst og fremst vefstreymi til þess að fylgjast með fundum og að forsætisnefnd setji nánari reglur um aðgang að nefndarfundum.
Þá má einnig taka fram við þetta tilefni að einstakar nefndir hafa átt það til á þessu kjörtímabili að hafa opna nefndarfundi. Ég hygg að reynslan af þeim sé góð. Hún er a.m.k. alls ekki slæm.
Þá langar mig að þakka sérstaklega hv. fjárlaganefnd fyrir að hafa staðið að opnum nefndarfundum upp á síðkastið, ég tel það til sóma. Ég tel að það undirstriki að oft á tíðum sé algjörlega tilgangslaust að hafa fundi lokaða. Þetta eru yfirleitt ekki viðkvæmir fundir, það eru engin samsæri sem fara fram á þeim, alla vega ekki neinum fundum sem ég hef setið.
Því legg ég til að lokum að fundir fastanefnda Alþingis verði að jafnaði opnir.
