stjórn fiskveiða.

Frú forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um stjórn fiskveiða, nr. 116/2006, með síðari breytingum. Frumvarpið er um útboð viðbótarþorskkvóta á næsta fiskveiðiári.

Meðflutningsmenn eru hv. þm. Helgi Hjörvar, Katrín Júlíusdóttir, Ólína Kjerúlf Þorvarðardóttir, Sigríður Ingibjörg Ingadóttir, Valgerður Bjarnadóttir, Björt Ólafsdóttir, Brynhildur Pétursdóttir, Guðmundur Steingrímsson, Páll Valur Björnsson, Óttarr Proppé, Róbert Marshall, Birgitta Jónsdóttir og Helgi Hrafn Gunnarsson.

Frumvarpið er aðeins tvær greinar. 1. gr. frumvarpsins hljóðar svo:

„Við lögin bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða, svohljóðandi:

Ef heildarafli þorsks verður aukinn fyrir fiskveiðiárið 2016/2017, sbr. 1. mgr. 3. gr., skal ráðherra bjóða þann viðbótarkvóta út til hæstbjóðanda. Ráðherra skal með reglugerð setja nánari reglur um framkvæmd útboðsins.“

2. gr. grein hljóðar svo:

„Lög þessi öðlast þegar gildi.“

Frú forseti. Þessi lagabreyting byggist á því að við úthlutun veiðileyfa sé æskilegast að lögmál markaðarins ráði við nýtingu fiskveiðiauðlindarinnar. Í útfærslu tilboðsleiðarinnar skal setja reglur sem taka tillit til byggðasjónarmiða, koma í veg fyrir samþjöppun og virða sérstöðu minni útgerða. Beinast liggur við að nota tilboð og tilboðsmarkaði þegar kvóta tiltekinnar fisktegundar er útdeilt eða viðbótartonnum samkvæmt tillögum Hafrannsóknastofnunar. Ólíklegt er að sátt náist um upphæð veiðigjalds fyrr en það verður ákvarðað á markaðslegum forsendum.

Einn af kostum tilboðsleiðar er að leigugjald sem greitt er fyrir aflahlutdeildir sveiflast sjálfkrafa með arðsemi veiða og dregur úr líkum á pólitískum inngripum um ákvörðun leiguverðs. Þannig byggist upphæð leigugjalds ekki á matskenndum ákvörðunum og eigendur auðlindarinnar, fólkið í landinu, geta treyst því að ekki sé verið að hygla einum umfram annan. Útgerðin ákvarðar sjálf það gjald sem hún telur sér fært að greiða fyrir aðgang að auðlindinni með tilboðum á markaði og það kemur líka í veg fyrir brask með kvótann. Einnig styrkir tilboðsleiðin rekstrarumhverfi sjávarútvegsins til lengri tíma vegna þess að duttlungar stjórnmálamanna ráða ekki með ófyrirséðum breytingum frá einu kjörtímabili til annars.

Svigrúm innan kerfisins verður meira með tilboðsmörkuðum og nýliðun möguleg sem veitir best reknu fyrirtækjunum aukin tækifæri hvort sem þau eru gömul eða ný. Í útfærslu tilboðsleiðar er auðvelt að taka tillit til byggðasjónarmiða, koma í veg fyrir samþjöppun og virða sérstöðu minni útgerða. Reynsla af tilboðsleið til úthlutunar auðlinda er víðtæk um allan heim og auðvelt væri að leita í smiðju nágrannaþjóða, svo sem til Færeyinga og Norðmanna, eftir góðum fyrirmyndum. Ef rétt er á málum haldið leiðréttir tilboðsleiðin óréttlætið sem felst í því að ávinningur af hagræðingu innan útgerðarinnar renni í vasa fárra en íbúar sjávarbyggða beri kostnaðinn.

Fiskmarkaðir á Íslandi eru góðar fyrirmyndir þar sem markaðslausnir ráða. Þar kaupa fiskvinnslur án kvóta fisk daglega á tilboðsmarkaði. Þessi fyrirtæki hafa enga aðra rekstrartryggingu en þá að tilboðsmarkaðurinn verði starfandi á morgun. Aldrei er deilt um fiskverð á fiskmarkaði enda hafa kaupandi og seljandi komið sér saman um verð. Allar fiskvinnslur landsins hafa jafnan aðgang að fiskmörkuðum. Nýliðun í fiskvinnslu er því miklu auðveldari en í útgerðinni.

Fleiri góð dæmi má nefna. Loftslagsheimildir eru boðnar út og íslensk flugfélög, álver og fleiri verksmiðjur gera tilboð í loftslagsheimildir á evrópskum markaði en tekjurnar renna í ríkissjóð. Stuðst er við útboð til að velja á milli símafyrirtækja þegar úthluta þarf tíðnisviðum fyrir fjarskipti og þegar ríkið felur einkaaðilum verkefni í samgöngum eru gerð tilboð í sérleyfin. Þegar landsmenn kaupa þak yfir höfuðið eru gerð tilboð á markaði sem stýrt er af fasteignasölum. Það er því góð og víðtæk reynsla af tilboðsleiðinni í ýmsum myndum og hún á mjög vel við þegar úthluta á takmörkuðum gæðum, svo sem náttúruauðlindum.

Nú geta þeir sem fá úthlutaðan kvóta stungið fullu veiðigjaldi í eigin vasa með því að selja og leigja kvóta til þriðja aðila. Sem dæmi má nefna að kvótalitlar útgerðir hafa þurft að greiða stærri útgerðum um 200 kr. fyrir kílóið af þorski í veiðigjald á meðan ríkið innheimtir aðeins 13 kr. í veiðigjald samkvæmt fréttum frá Fiskistofu.

Niðurstöður Hafrannsóknastofnunar úr stofnmælingu botnfiska á Íslandsmiðum 2016 voru kynntar 20. apríl sl. Niðurstöður stofnmælinga eru mikilvægur þáttur árlegrar úttektar Hafrannsóknastofnunar á ástandi nytjastofna við landið. Mælingarnar frá því í mars benda til góðs ástands helstu botnfisktegunda og horfur eru á aukinni nýliðun í veiðistofnum þorsks og ýsu. Lokaúttekt á niðurstöðum og tillögur Hafrannsóknastofnunar um aflamark fyrir næsta fiskveiðiár verða kynntar í byrjun júní, en höfðu ekki verið kynntar þegar þetta frumvarp var samið og greinargerðin með því.

Í greinargerð með frumvarpinu er sýnd tafla yfir tillögu Hafrannsóknastofnunar um þorskveiði undanfarinna ára. Þar má sjá að aukningin fyrir yfirstandandi fiskveiðiár var 21 þús. tonn. Nú hefur tillaga verið birt fyrir næsta fiskveiðiár og reyndist heldur lægri en menn bjuggust við eða um 5 þús. tonn.

Fiskveiðikerfinu þarf að breyta í heild sinni en hægt er að taka strax skref í rétta átt. Lagabreytingin sem rædd er hér gerir það kleift að bjóða viðbótina út til hæstbjóðenda. Reglur um útboðið, sem taka tillit til byggðasjónarmiða, koma í veg fyrir samþjöppun og virða sérstöðu minni útgerða, verði settar með reglugerð. Með því að samþykkja frumvarpið fengist reynsla í framkvæmd útboða af þessu tagi og við fengjum einnig hugmynd um markaðsverð aflaheimilda. Þó má búast við því að þar sem ekki yrðu boðin út nema 5 þús. tonn yrði tilboðsverð hærra en ef um stærra útboð væri að ræða en mikilvæg reynsla fengist þó á slíka framkvæmd.

Ég óska eftir því, frú forseti, að frumvarpið gangi til hv. atvinnuveganefndar að lokinni þessari umræðu.