fjáraukalög 2016.
Frú forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti 4. minni hluta fjárlaganefndar. Fjáraukalagafrumvarp 2016 er sérstakt fyrir margra hluta sakir. Háar upphæðir eru bæði í frumvarpinu og í breytingartillögum og taka til gjalda- og tekjuhliðar. Þar munar mest um hækkun á skatttekjum sem nemur tæpum 30 milljörðum kr. og arð frá fjármálafyrirtækjum um 50 milljarða kr. Á gjaldahliðinni er stærsta upphæðin rúmir 120 milljarðar kr. til Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins. Önnur óvænt og ófyrirséð útgjöld eru af ýmsum toga, svo sem í heilbrigðisþjónustu og vegna náttúruhamfara.
Ég ætla í þessari stuttu ræðu aðeins að fara yfir fjögur atriði, fjárheimildir til barna- og vaxtabóta sem eru ekki fullnýttar, skaðsemi vanáætlaðra arðgreiðslna til ríkisins, vöxt útgjalda vegna samninga sérgreinalækna og þjónustusamninga við Sjúkratryggingar og svo jöfnun lífeyrisréttinda sem ætti að vinna í betri sátt en verið er að gera nú.
Fjórði minni hluti gagnrýnir harðlega að með fjáraukalögum sé verið að skila í ríkissjóð 2 milljörðum kr. sem Alþingi hafði samþykkt að myndu ganga til fjölskyldna í landinu á árinu 2016. Ekki er með neinum rökum hægt að segja að þessi niðurstaða sé ófyrirséð enda benti 4. minni hluti á að breyta þyrfti viðmiðum fyrir barna- og vaxtabætur í umræðum og nefndaráliti við frumvarpið fyrir afgreiðslu fjárlaga 2016 og gerði tillögu að breytingum sem var felld. Í viðmiðunum byrja barnabætur að skerðast við 200.000 kr. á mánuði. Þau skerðingarmörk hafa verið óbreytt síðan 2013 og raungildi þeirra augljóslega dregist saman á sama tíma og launavísitala hefur hækkað um tæplega 30%, útgjöld til barnabóta að raungildi dregist saman um rúmlega 12% og fjölskyldum sem fá greiddar barnabætur fækkað um 12.000.
Á síðasta kjörtímabili dró því verulega úr stuðningshlutverki og tekjujöfnunarhlutverki barnabóta. Nú er staðan sú að foreldrar sem eiga tvö börn og eru við lægstu tekjufjórðungsmörk fá aðeins 2.000 kr. í barnabætur á mánuði en tilheyra þó lægsta tekjufjórðungnum. Þegar svo er komið er ljóst að hlutverk barnabótakerfisins er orðið bjagað. 4. minni hluti telur að það sé röng stefna að nota barnabótakerfið sem einhvers konar fátækrastyrk eins og gert hefur verið undanfarin ár. Við eigum að horfa til hinna norrænu ríkjanna þar sem barnabætur eru ekki tekjutengdar og eru miðaðar við stuðning við barnafjölskyldur til að jafna stöðu þeirra við stöðu hinna sem ekki eru með börn á framfæri. Þegar barnabætur byrja að skerðast við 200.000 kr. mánaðarlaun og foreldrar á samningsbundnum lágmarkslaunum njóta ekki fullra bóta virkar tekjujöfnunarhlutverk kerfisins ekki eins og best verður á kosið. Dregið hefur verið úr stuðningi við barnafjölskyldur í landinu sem eru þó augljóslega verst settar og um 6.000 börn á landinu búa við efnislegan skort eins og í ljós kemur þegar greiningar eru skoðaðar. Þessi staða er óásættanleg og það er afar mikilvægt að hér komi ríkisstjórn sem er með aðrar áherslur en þessar.
Það sama er að segja um vaxtabótakerfið. Vaxtabæturnar eiga að beinast helst að þeim tekjulægri og fólki með meðaltekjur og þær eru reiknaðar út miðað við tekjur og eignastöðu. Vaxtabætur árið 2016 eru helmingi lægri að raungildi en þær voru á árinu 2013 og fjölskyldur sem fá greiddar vaxtabætur 15.000 færri. Viðmiðunarfjárhæðirnar í vaxtabótunum hafa ekki breyst síðan 2010 en á sama tíma hefur íbúðaverð á höfuðborgarsvæðinu hækkað um 65%, verðlag um 20% og launavísitala um rúmlega 50%.
Viðmiðunartölur eru allar á þann veg að dregið er úr stuðningshlutverki barnabótakerfisins og vaxtabótakerfisins. Þá stefnu gagnrýnir Samfylkingin harðlega og telur að greina þurfi með skýrum hætti hvaða áhrif þetta hafi á fjölskyldur í landinu. Dæmi eru um að ráðstöfunartekjur barnafjölskyldna lækki þrátt fyrir kjarasamningsbundnar launahækkanir. Það er vegna þess að tekjuskerðingar eru of brattar í barnabóta- og vaxtabótakerfunum og vegna þess að eignatengingar vaxtabóta fylgja ekki þróun fasteignaverðs.
Vönduð áætlanagerð skiptir miklu máli fyrir góðan ríkisrekstur. Það er jafn slæmt að vanáætla og ofáætla. Ef um vanáætlun er að ræða er jafnvel mikilvægum verkefnum sleppt sem skipt gætu sköpum fyrir framtíðarrekstur ríkisins eða nauðsynlega þjónustu við fólk. Ofáætlun er augljóslega slæm fyrir reksturinn. Við vinnslu fjárlagafrumvarps hverju sinni verða þingmenn að geta treyst því að áætlanir séu vel unnar, bæði hvað varðar tekjur og gjöld. Undanfarin ár hafa arðgreiðslur verið stórlega vanáætlaðar og í þessu fjáraukalagafrumvarpi er ónákvæmnin birt fyrir árið 2016 og hún leggst á 50 milljarða kr.
Á hverju ári er rætt um sjúkratryggingar í fjáraukalögum og árviss er tillaga um viðbótarfjármagn til að mæta framúrkeyrslu miðað við fjárlög. Þegar þær tölur eru skoðaðar er augljóst að breytinga er þörf. Algengt er að lyf fari fram úr áætlun en áberandi er eftir síðustu samninga við sérgreinalækna að viðbótarfjármagn vegna magnaukningar vantar, þ.e. greitt er fyrir fleiri sjúklinga en áætlað var enda gera samningarnir ráð fyrir aukagreiðslum ef sjúklingum sérgreinalækna fjölgar. Hið sama er að segja um þjónustusamninga við einkaaðila. Þar eru magntölur sem hækka greiðslurnar úr ríkissjóði og veittar eru í fjáraukalögunum.
Opinberar stofnanir, sjúkrahús, heilsugæslur og heilbrigðisstofnanir, fá hins vegar ekki aukagreiðslurnar sjálfkrafa vegna fleiri sjúklinga. Opinberum stofnunum er ætlað að þrengja að rekstrinum þegar sjúklingum fjölgar. Þegar fjárveitingavaldið ákvarðar greiðslur til opinberrar heilbrigðisþjónustu er ekki gert ráð fyrir hugsanlegri magnaukningu eða tekið tillit til aldursdreifingar þjóðarinnar. Þarna hallar augljóslega á opinbera kerfið og þessa mismunun verður að laga.
Lífeyrissjóðamálið og stóra greiðslan til að jafna réttindi þeirra sem eru á almenna markaðnum og opinbera markaðnum eru inni í fjáraukalagafrumvarpinu. Betur hefði farið á því að málið hefði verið unnið í meiri sátt við stéttarfélög opinbera starfsmanna. Það er mikilvægt að stöðva hallarekstur A-deildarinnar og loka ófjármögnuðum halla opinberu sjóðanna og tillögur eru þar um í þessu frumvarpi og verða þá væntanlega samþykktar ef lífeyrissjóðafrumvarpið verður samþykkt.
Frú forseti. Það er hægt að ræða nánar um þetta fjáraukalagafrumvarp, taka til einstaka greinar o.s.frv. Ég vil nefna 100 millj. kr. sem eiga að fara í markaðssetningu á kindakjöti. Við í Samfylkingunni teljum algjöran óþarfa að setja 100 millj. kr. í þetta verkefni og lýstum því í nefndarstarfinu. Við höfum gert samkomulag eins og fram hefur komið hér fyrr í dag og það nær einnig yfir fjáraukalagafrumvarpið þannig að við munum samþykkja sameiginlegar breytingartillögur fjárlaganefndar en sitja síðan hjá við afgreiðslu frumvarpsins.
