stefnuræða forsætisráðherra og umræður um hana.

Herra forseti. Góðir landsmenn. Ameríski draumurinn er það kallað þegar fátækt fólk getur tryggt sér og sínum góða afkomu og menntun, komist í álnir og bætt stöðu sína. Rannsóknir sýna hins vegar að sá draumur er mun líklegri til að rætast á Norðurlöndum en í Bandaríkjunum.

Eftir fund Baracks Obama, forseta Bandaríkjanna, með forsætisráðherrum Norðurlandanna vorið 2016 sagði hann þetta:

„Heimurinn væri öruggari og farsælli ef fleiri bandamenn væru eins og Norðurlöndin.“

Norræna módelið sem Obama vildi líta til féll ekki af himnum ofan. Það byggir á jöfnuði, samhjálp og félagslegu öryggi. Grunninn og stoðirnar sem staðist hafa ágang frjálshyggjunnar lögðu jafnaðarmenn í samstarfi við sterkar verkalýðshreyfingar og stéttarfélög. Stoðirnar þrjár, góð hagstjórn, velferð fyrir alla og skipulagður vinnumarkaður, standa saman eins og fætur undir þrífættum stól, ef ein brotnar fellur allt.

Norðurlöndum hefur tekist að vera fyrirmyndarríki þó að vandi hafi oft steðjað að. Það sem nú ógnar helst vinnumarkaði og eðlilegri samkeppni á milli fyrirtækja hér heima og í nágrannalöndunum er það sem kallað er félagsleg undirboð en er í raun ekkert annað en þjófnaður og svik gegn launafólki og svindl í samkeppni á markaði. Þó að flest fyrirtæki komi vel fram og standi við sitt fer vandinn vaxandi og er eins og aðrir glæpir svikin myrkraverk og þola ekki dagsljós.

Hagvöxtur hér á landi hefur verið mikill undanfarin ár. Þessi hagvöxtur hefði ekki orðið til nema fyrir innflutt vinnuafl og þar eru undirboðin algengust. Það er óþolandi að velferðin okkar sé að hluta til byggð á svikum og á því að gengið sé á réttindi launamanna. Við í Samfylkingunni munum ekki sitja þögul hjá og láta verkalýðsfélög ein um að benda á óréttlætið. Með fjársvelti eftirlitsstofnana og lögreglu og óskýrri lagalegri ábyrgð fyrirtækja leyfa stjórnvöld glæpunum að grassera.

Kæru landsmenn. Barnafjölskyldur geta treyst því að Samfylkingin vinni að þeirra hag. Bættar aðstæður barna og jöfn staða ungs fólks er og verður okkar aðaláherslumál. Hin norrænu ríkin laða ungt fólk til sín, sérstaklega barnafjölskyldur, með meiri stuðningi við börn, betri aðstæðum fyrir námsmenn, styttri vinnutíma, hærri launum og gjaldmiðli og lánakjörum sem unnt er að treysta á.

Lenging fæðingarorlofs í eitt ár og að tryggt sé að leikskólar geti tekið við börnum frá eins árs aldri eru breytingar sem skipta okkar barnafjölskyldur miklu máli. Barnabætur eiga að vera með öllum börnum og auka þarf húsnæðisstuðninginn svo um munar. Í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar eru þessi nauðsynlegu jöfnunartæki veikt og færð óraveg frá því sem norræna módelið byggir á.  

Það er nefnilega ekkert lögmál að á Íslandi þurfi alltaf að vera lakari kjör en í hinum norrænu ríkjunum. Það er engin haldbær ástæða fyrir því að við ættum að sætta okkur við að fólkið okkar fái ekki bestu heilbrigðisþjónustu sem völ er á, að við getum ekki séð til þess að allir eldri borgarar hafi það gott og að öryrkjar séu fastir í fátæktargildru. Við eigum ekki að sætta okkur við að barnafjölskyldur séu á vergangi vegna húsnæðisvanda, að börnin þurfi að flakka á milli skólahverfa og geti ekki stundað íþróttir með félögum sínum vegna þess að foreldrarnir hafa aðeins laun sem duga fyrir húsnæði, fæði og klæðum. Við eigum ekki að sætta okkur við að góðærið nái ekki til allra.

Þetta þarf ekki að vera svona en er það vegna pólitískra ákvarðana, vegna þess að alþingismenn samþykkja fjárlög svipuð þeim sem núverandi fjármálaráðherra mun mæla fyrir á morgun, með fjársveltu velferðarkerfi og úrræðaleysi í húsnæðismálum. Við eigum að horfa til norræna módelsins og vinna af heilum hug að því að auka jöfnuð, jafnrétti og velferð fyrir alla.

Við eigum líka að herða á baráttunni gegn hlýnun jarðar og mengun hafsins og klára vinnu við nýju stjórnarskrána. Við eigum að rétta fólki á flótta hjálparhönd, fólki sem glímir við ógn og vanda.

Við í Samfylkingunni stöndum fyrir mannúð, mildi og samhjálp af því að við getum ekki annað, af því að það er það sem jafnaðarmenn gera. — Góðar stundir.