félagsleg undirboð og svik á vinnumarkaði.

Herra forseti. Rétt áður en við hefjum umræðuna vil ég taka fram að sá þingflokksformaður sem hér stendur var búinn að senda allar upplýsingar á réttum tíma. [Hlátur í þingsal.]

Herra forseti. Félagsleg undirboð eru snyrtileg orð yfir þann glæp sem á sér stað þegar fólk er rænt launum sínum og réttindum. Því miður virðist sem slíkum ljótum málum sé að fjölga töluvert hér á landi og tengist þeim uppgangi sem er í samfélaginu, ekki síst í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Ódýra vinnuaflinu er ætlað að auka gróða fyrirtækjanna og bæta samkeppnisstöðu þeirra. Fórnarlömbin eru oft hrædd við að tjá sig og eru í raun þau einu sem taka áhættu með glæpnum. Fyrirtækin geta illu heilli bara borgað og haldið svo áfram. Í versta falli skipta þau um kennitölu.

Ég hef rætt við eftirlitsmenn á vegum stéttarfélaga um þessi mál. Frásagnir þeirra eru sláandi. Þegar ég spurði einn þeirra hvernig félagsleg undirboð birtust á landsvæði hans sagði hann svona: Ja, það er svo sem hægt að stela peningum með margvíslegum hætti. Algengast er þó að atvinnurekendur komi sér undan því að virða kjarasamninga; greiða ekki veikindadaga, fólkið fær ekki frídaga eða lögbundinn hvíldartíma eins og því ber, hringlað er með vaktaplan þannig að vaktaálag og yfirvinna er ekki greidd, fólk er jafnvel sagt í sjálfboðavinnu.

Fyrirtæki, ekki síst í landbúnaði og ferðaþjónustu, hafa í auknum mæli auglýst eftir erlendum sjálfboðaliðum til starfa upp á fæði og húsnæði. Þannig koma fyrirtækin sér hjá því að greiða kjarasamningsbundin laun og þar með skatta og aðrar skyldur. Fyrirtækin halda eftir launum starfsmanna og styrkja þannig samkeppnisstöðu sína gagnvart öðrum fyrirtækjum sem fara að lögum. Nemar í óskilgreindu námi fá uppihald og ferðir en engin laun. Það samræmist ekki íslenskum lögum.

Oft vill starfsfólkið ekki tjá sig, treystir ekki yfirvöldum og er líka hrætt um fólkið sitt í heimalandinu. Einstaklingurinn sem brotið er á tekur alla áhættuna. Hann lendir í vandræðum fyrir að taka þátt í svartri starfsemi og segja frá henni, er tryggingalaus og missir vinnuna.

Hagvöxtur hér á landi hefur verið mikill allt frá árinu 2010 þegar við fórum að rétta úr kútnum eftir hrunið. Sá hagvöxtur og velferð Íslendinga hefði ekki orðið nema fyrir innflutt vinnuafl. Það er óþolandi að velferð okkar sé byggð að hluta til á þjófnaði þar sem fyrirtæki flytja inn fólk og stela af því laununum. Þetta getum við ekki látið óátalið og afskiptalaust. Við getum ekki látið viðgangast að hagvöxtur á Íslandi sé borinn að hluta til uppi með svikum og svindli.

Jafnaðarmenn í Norðurlandaráði og SAMAK, Samtök jafnaðarmanna og launþegahreyfinga á Norðurlöndunum, hafa haft félagsleg undirboð til umfjöllunar á liðnum misserum. Í okkar huga leikur enginn vafi á því að félagsleg undirboð ógna í raun sjálfum grundvelli norræna módelsins sem einmitt byggir á afkomuöryggi allra og samstöðu um réttindi og kjör sem gilda fyrir alla. Þannig hefur SAMAK fengið dönsku hugmyndasmiðjuna Sevea til að vinna ítarlega skýrslu um stöðu þessara mála á öllum Norðurlöndunum. Til umfjöllunar í Norðurlandaráði er fjöldi tillagna sem með einum eða öðrum hætti lúta að þeim málum. Ég nefni t.d. tillögur jafnaðarmanna um að ríkisstjórnir Norðurlandanna sameinist um stefnu í þessum málum og gagnvart ESB og sameiginlegar aðgerðir Norðurlanda til að styrkja og efla launþegahreyfingar í baráttu þeirra fyrir réttindum launþega.

Heilbrigður vinnumarkaður er undirstaða góðra samfélaga og svikin verður að stöðva hér á landi. Brotastarfsemin beinist einkum að þeim sem eru veikastir fyrir, ungu fólki og erlendum starfsmönnum í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Markvissra aðgerða er þörf.

Ég vil því spyrja hæstv. ráðherra hvaða aðgerðir séu fyrirhugaðar af hálfu stjórnvalda, í fyrsta lagi til að vinna gegn því að brotastarfsemin þrífist hér á landi, í öðru lagi til að tryggja starfsemi og eðlilega samkeppnisstöðu fyrirtækja sem virða kjarasamninga og lög og í þriðja lagi til að efla vinnueftirlit og nýta viðurlög við brotum á lögum og kjarasamningum og fylgja þeim eftir.