aðgengi að stafrænum smiðjum.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um aðgengi að stafrænum smiðjum, en flutningsmenn eru þrettán frá öllum flokkum, ég ásamt Albertínu Friðbjörgu Elíasdóttur, sem erum fyrstu frummælendur þar sem við unnum þessa þingsályktunartillögu saman og meðflutningsmenn eru Birgir Þórarinsson, Guðmundur Ingi Kristinsson, Halldóra Mogensen, Inga Sæland, Jón Þór Ólafsson, Smári McCarthy, Willum Þór Þórsson, Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, Þorsteinn Víglundsson, Njáll Trausti Friðbertsson og Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir.
Alþingi ályktar að fela mennta- og menningarmálaráðherra að vinna áætlun að uppbyggingu á stafrænum smiðjum með það að markmiði að allir framhaldsskólanemar hafi aðgengi að slíkum smiðjum. Áætlunin verði unnin í samstarfi mennta- og menningarmálaráðuneytis og atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytis við Nýsköpunarmiðstöð Íslands, Samband íslenskra sveitarfélaga, menntavísindasvið Háskóla Íslands og Háskólann á Akureyri og aðra hlutaðeigandi.
Auk framhaldsskólanna þá gætu t.d. sjónvarpsstöðvar komið að þessu þar sem það er gott tækifæri til þess að kynna þessar stafrænu smiðjur með t.d. áhugaverðum þáttum um starfsemi þeirra, Listaháskólinn og fleiri aðilar sem hafa áhuga á að nýta sér þessa tækni og stafrænar smiðjur.
Samhliða áætlanagerðinni verði síðan mótuð kennslustefna fyrir grunn- og framhaldsskóla þar sem m.a. verði hugað að öllum undirstöðuatriðum námsins, hæfnisviðmiðum við námslok og hugsanlegri endurskoðun aðalnámskrár framhaldsskóla til þess að taka mið af þessu aðgengi að stafrænum smiðjum fyrir framhaldsskólanema og hvaða hæfni þeir koma til með að þjálfa í þessum smiðjum.
Áætlunin sem mennta- og menningarmálaráðherra skilar verði skýr hvað varðar framvindu verkefnisins og verklok, sem og fullfjármögnuð í fjármálaáætlun.
Þingsályktunartillagan gengur sem sagt út á að gefa skilaboð frá þinginu til ríkisstjórnarinnar um að vinna inn í fjármálaáætlun verkáætlun til þess að skapa aðgengi að stafrænum smiðjum fyrir alla framhaldsskólanema á Íslandi.
Nýsköpun á 21. öldinni tengist tölvum, netinu og tækni. Þetta á við um nýsköpun innan hefðbundinna atvinnugreina, starfandi fyrirtækja ekki síður en frumkvöðla og sprota. Fáar atvinnugreinar geta þrifist án tækni og þörf er fyrir hugmyndaríkt, tæknilega fært og vel menntað fólk á öllum sviðum í framtíðinni. Í raun má segja að við stöndum á tímamótum umbreytinga sem samfélag er lítur að stafrænni tækni og sjálfvirknivæðingu á öllum sviðum. Það er mjög gleðilegt að það er skilningur meðal allra flokka á stöðunni á þessum málum. Þetta tengist í raun og veru átaki um að efla verkmenntun og leggja meiri áherslu á verkmenntun t.d. í framhaldsskólum þar sem þetta er smíðastofa framtíðarinnar. Það er lykilatriði að byggja upp menntun og hæfni til að mæta róttækum breytingum í atvinnulífinu og í samfélaginu öllu. Þannig geta stafrænar smiðjur, sem á ensku heita FabLab, Fabrication Laboratory, með leyfi forseta, verið vettvangur fyrir aðgerðir sem falla að stærri stefnu um stafrænt Ísland.
Samkeppnishæfni Íslands hefur hrakað mjög í kjölfar efnahagskreppunnar árið 2008. Í skýrslu Boston Consulting Group frá árinu 2012 kemur Ísland mjög vel út í samanburði við aðrar þjóðir hvað varðar innviði og uppbyggingu netsins. Ísland er einnig ofarlega þegar kemur að því hve miklu fé er eytt á netinu. Íslendingar standa mun neðar á listanum þegar kemur að því hversu mikið þeir nýta netið í þágu viðskipta og atvinnulífs. Þetta bendir til þess að Íslendingar séu neytendur tækni fremur en að þeir vinni og skapi út frá tækninni, eins og algengara er í samanburðarlöndunum.
Í rannsóknum, úttektum, stefnumótunarvinnu og ályktunum ýmissa aðila hefur verið bent á það aftur og aftur, árum saman, að samkeppnishæfni Íslands til framtíðar byggist á möguleikum okkar til nýsköpunar í krafti þekkingar og hæfni. Allir eru sammála um mikilvægi þess að auka áherslu á verk- og tæknimenntun og hvetja til fjölgunar tækni- og raungreinamenntaðra. Allir eru sammála um að nýta möguleika þjóðarinnar til þess að ná því svigrúmi að efla hlutdeild alþjóðageirans í íslensku efnahagslífi, samanber t.d. skýrslu McKinsey 2012, Charting a Growth Path for Iceland, sem vinsælt er að vísa til í þessu samhengi.
Nú er það svo að fjórða stoðin svokallaða sem nýsköpun á að standa undir er ekki mikil stoð. Þegar það átti að spýta í hvað varðar nýsköpun á Íslandi og fyrir íslenskt hagkerfi þá kom eiginlega ferðamannaiðnaðurinn mjög sterkur inn í staðinn sem fjórða stoðin. Allt of lítið hefur verið gert í fjórðu stoðinni sem nýsköpunin átti að vera, sem kemur í ljós þegar skoðuð er eftirfylgni stjórnvalda með því að framfylgja áætlun Tækni- og vísindaráðs. Nú er búið að gera nýjar áætlanir sem snúast minna um að ná ákveðnum peningalegum markmiðum og meira um það að mynda stefnu og smiðjurnar ættu að falla mjög vel þar inn í.
Stafrænar smiðjur, FabLab, eru mikilvægt verkfæri til að vinna að og ná þessum markmiðum sem ég lýsti hér áðan. FabLab veitir nemendum aðgang að stafrænni framleiðslutækni sem gerir þeim kleift að þróa áþreifanlegar lausnir. Ef rétt er staðið að skapandi námi í FabLab-smiðjum opna þær nýja möguleika á því að efla hæfni barna og unglinga í raungreinum: vísindum, tækni, verkfræði og stærðfræði og ekki síður í listsköpun þar sem þessar smiðjur bjóða í rauninni upp á ákveðinn stafrænan pensil. En slík hæfni er forsenda þess að okkur takist að styrkja innviði þjóðfélagsins og byggja um leið upp atvinnulíf sem er samkeppnishæft í alþjóðlegu umhverfi.
Stafrænar smiðjur eru hannaðar til þess að bjóða almenningi upp á aðgengi að háþróuðum tölvustýrðum framleiðslutækjum. Tilgangurinn er að gefa almenningi og nemendum tækifæri til þess að læra að nota þessa tækni, þróa hugmyndir, hæfni, frumgerðir og stofna sprotafyrirtæki. Í stafrænum smiðjum er boðið upp á umhverfi, færni og þjálfun, háþróaða tækni og efni til að búa til hluti á einfaldan og hagkvæman hátt. Smiðjurnar eiga að vera aðgengilegar öllum: frumkvöðlum, nemendum, listamönnum, smærri fyrirtækjum og í raun öllum sem vilja skapa eitthvað nýtt eða búa eitthvað til fyrir sjálfa sig. Með tillögunni er athyglinni beint sérstaklega að nemendum í framhaldsskóla, að þeir fái aðgengi að stafrænum smiðjum, en mikilvægt er að aðgengi verði ekki takmarkað við framhaldsskólana heldur verði smiðjurnar opnar bæði grunnskólum á viðkomandi svæðum og almenningi. Það er hugmyndafræði FabLab að smiðjurnar séu opnar öllum. Ástæðan fyrir því að við einbeitum okkur sérstaklega að framhaldsskólunum í þessari tillögu er til þess að stíga fyrstu skrefin hvað menntun varðar og dreifa síðan þeirri þekkingu út frá framhaldsskólunum, í raun smita út frá sér þaðan. Mikilvægt er að samhliða verði tryggt að í smiðjunum sé vel þjálfað starfsfólk sem hafi þekkingu bæði á notkun tækja og tóla, hönnun og verðmætasköpun, sem og að þjálfun kennara verði tryggð.
Tæknin sem er unnið með í stafrænu smiðjunum er fjölbreytt, allt frá þvívíddarskönnun og -prentun til leysiskera og textíls ásamt myndvinnslu í tvívídd og þrívídd. Þá er mikið unnið með alls konar forritun og forritunarhæfni á hagnýtan hátt. Stafrænar smiðjur eru sannarlega smíðastofur framtíðarinnar og kjörinn vettvangur til að ná markmiðum í eflingu verk-, starfs- og listnáms.
Stafrænar smiðjur eiga uppruna sinn í MIT, Massachusetts Institute of Technology, þar sem er áhugaverður TED-fyrirlestur á slóðinni www.ted.com/talks/neil_gershenfeld_on_fab_labs — vona að allir hafi náð þessu og séu að stimpla þetta inn í vafrann sinn — og hugmyndinni um að lausn staðbundinna vandamála sé oft að finna í nærsamfélaginu, að aðgengi að framleiðslutækjum til þess að þróa lausnir og vinna með hugmyndir sé grundvöllurinn að framtíðarsamfélaginu. Í dag má finna stafrænar smiðjur á Akureyri, Hornafirði, Ísafirði og Sauðárkróki, í Fjarðabyggð, Reykjavík og Vestmannaeyjum. Einnig er að finna vísi að stafrænum smiðjum á ýmsum öðrum stöðum eins og t.d. Menntaskólanum á Tröllaskaga. Flestar eru þær starfræktar í samstarfi við framhaldsskóla á staðnum. Auk þess eru sambærilegar smiðjur nú úti um allan heim, í öllum heimsálfum nema á Suðurskautslandinu, en með þessari tillögu eru stjórnvöld hvött til þess að setja á fót stafræna smiðju fyrir nærsamfélagið út um allt land og að fyrstu skrefin verði tekin í samvinnu við framhaldsskólana. Þetta er stefnumörkun af hálfu þingsins í rétta átt til framtíðar. Því fyrr því betra.
Grunnhugmyndin með stafrænum smiðjum er að allir geti framleitt. Þetta er grundvallarbylting í ætt við þá byltingu sem varð t.d. með netinu og samfélagsmiðlum þar sem allir fóru að geta skrifað fréttir, allir gátu tekið þátt í umræðunni. Í stafrænum smiðjum er fólki boðið upp á að læra færni og fá aðgang að tækjum þannig að allir geti framleitt. Þetta er einn af hornsteinum framleiðslusamfélags. Á sama hátt og við getum deilt skoðunum á opinn og aðgengilegan hátt, þá deilum við hlutum og framleiðslu á opinn og aðgengilegan hátt hvert með öðru.
Hæfileikinn til þess að nota þennan penna, hef ég stundum viljað orða það, er algjört lykilatriði. Þetta snýst um það að kenna í raun öllum að lesa og skrifa með nýrri tegund af penna. Einu sinni kunnu ekki allir að lesa og skrifa, þá þurfti lesara til þess að tilkynna tilskipanir konungs, upplýsingabyltingin kom með prenttækninni og því að allir lærðu að lesa og skrifa. Þetta nær á sama hátt til allra hvað framleiðslutæknina varðar.
Með stuðningi flutningsmanna frá öllum flokkum þá vona ég að þessi þingsályktunartillaga nái að ganga í gegn á þessu þingi þannig að ríkisstjórnin geti farið að undirbúa áætlunina sem myndi þá koma fram í fjármálaáætlun 2019. Það næst væntanlega ekki að setja hana inn í fjármálaáætlun 2018, en ef hæstv. menntamálaráðherra er framsýnn þá næst kannski smá áætlunarfé fyrir 2018 til þess að taka forskot á sæluna.
Ég mæli með því að þegar umræðunni lýkur þá gangi málið til hv. allsherjar- og menntamálanefndar.
