fjármálastefna 2018--2022.

Herra forseti. Ég vil byrja í upphafi míns máls á að ná andanum en líka fagna því að fjármálaráðherra er kominn í sal til að hlusta á okkur ræða þetta lykilplagg sem fjármálastefnan er. Fyrir það fyrsta er að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar alveg ljóst að fjármálastefna ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur fær algjöra falleinkunn frá nánast öllum hagsmunaaðilum sem fjallað hafa um hana. Fjármálastefnan er sögð vera ógn við stöðugleikann, óraunsæ, ábyrgðarlaus, óvarfærin, ómarkviss, óljós, ósjálfbær, óskýr, ógagnsæ, aðhaldslítil, varasöm og ótrúverðug.

Þetta má lesa úr þeim umsögnum sem fjárlaganefndin fékk frá þeim aðilum sem sendu inn umsögn. Ég vakti sérstaklega máls á því að formaður fjárlaganefndar áleit umsagnir þessara hagsmunaaðila mjög vandaðar, en maður tekur eftir því að meiri hluti fjárlaganefndar, þrátt fyrir að telja að þessi álit hagsmunaaðila á stefnunni hafi verið vönduð, er ekki tilbúinn til að taka neitt tillit til neinna af þeim athugasemdum.

Það dapurlega við þessa stöðu er að markmiðin sem sett eru fram í stefnunni eiga að standa út kjörtímabilið og skulu ekki taka breytingum á meðan sú ríkisstjórn situr sem lagði stefnuna fram. Með stefnunni skuldbinda stjórnvöld sig til að fylgja henni eftir við stjórn opinberra fjármála. Í henni felst einnig mikil skuldbinding um skatt- og útgjaldastefnu stjórnvalda. Stjórnvöld þurfa að fylgja henni eftir en ströng skilyrði eru fyrir endurskoðun stefnunnar.

Að fjármálastefnan sé síðan ekki betri en raun ber vitni er mikið áhyggjuefni, sérstaklega í ljósi hins mikla efnahagslega óstöðugleika sem hér hefur verið. Í umsögn Samtaka iðnaðarins kemur eftirfarandi fram, með leyfi forseta:

„Ekkert land innan OECD hefur gengið í gegnum viðlíka sveiflu í raungengi krónunnar á mælikvarða launa og verðlags og hið íslenska síðastliðin 15 ár en raungengi krónunnar er mælikvarði á þróun samkeppnisstöðu innlendra fyrirtækja gagnvart erlendum. Ekkert iðnvætt ríki hefur því boðið sínum fyrirtækjum upp á jafn mikinn óstöðugleika í samkeppnisstöðu á þessum tíma. Það hefur því verið mikill óstöðugleiki hér á landi á þann mælikvarða.“

Þetta eru orð og mat Samtaka iðnaðarins.

Þá segir Alþýðusamband Íslands í umsögn sinni, með leyfi forseta, að það telji „tvísýnt hvort að sú fjármálastefna sem hér er sett fram muni styðja við efnahagslegan og félagslegan stöðugleika á komandi árum sökum þeirra annmarka sem á henni eru“ og að ekki sé „gerð grein fyrir því hvernig stefnan uppfylli grunngildin um sjálfbærni, varfærni, stöðugleika, festu og gagnsæi“.

En við skulum á þessum tímapunkti fara í smáupprifjun.

Fyrir það fyrsta er fjármálastefna ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur afar lík þeirri fjármálastefnu sem sú ríkisstjórn sem sprakk í haust lagði fram. Að mörgu leyti er um að ræða sama plaggið með sömu stefnunni. Samtök atvinnulífsins segja í sinni umsögn að stefnurnar séu „keimlíkar“. Því er um að ræða svipuð tíðindi og þegar fjárlög þessarar ríkisstjórnar voru lögð fram í desember, sem eru algjört áhrifaleysi Vinstri grænna á fjármál hins opinbera. Það opinberast því hér aftur að Vinstri græn seldu sig afar ódýrt til að komast í þrjá ráðherrastóla. Þetta er enn sorglegra í því ljósi hvernig þingmenn Vinstri grænna töluðu um fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar.

Hvað sögðu þau? Fyrir einungis ári síðan sagði Katrín Jakobsdóttir, núverandi forsætisráðherra, með leyfi forseta: „fjármálastefnan á að móta allt sem við gerum“ og: „þetta er nefnilega hápólitísk stefna sem hér er lögð fram“.

Þetta segir núverandi forsætisráðherra um þá stefnu sem var afgreidd á síðasta kjörtímabili. Í ljósi þessara orða er mikilvægt og ástæða til að fara yfir mat þingmanna Vinstri grænna á fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar, stefnu sem að mati flestra hagsmunaaðila er keimlík þeirri sem hér er fjallað um.

Lítum nánar á hvað Katrín Jakobsdóttir, núverandi forsætisráðherra, sagði í umræðu um fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar. Með leyfi forseta:

„Þessi ríkisfjármálastefna boðar ekkert annað en hefðbundna hægri sinnaða aðhaldspólitík þar sem ætlunin er að gera sem minnst.“

Og annars staðar segir Katrín:

„Inntak þessarar stefnu er hægri sinnað, íhaldssamt og aðhaldssamt.“

Og í annarri ræðu, fyrir tæpu ári síðan, sagði forsætisráðherra Katrín Jakobsdóttir að við værum „í spennitreyju“ með þessari stefnu og að hér væri, með leyfi forseta, „stefna sem byggist á áframhaldandi aðhaldi, ónógri tekjuöflun en ábyrgðinni er vísað eitthvað annað“.

Það er af nógu að taka. Áfram hélt forsætisráðherrann að gagnrýna fyrri fjármálastefnu og sagði eftirfarandi, með leyfi forseta:

„Því hefur nú stundum verið haldið fram að vinstri og hægri séu úrelt hugtök í pólitískri umræðu, en þetta eru lykilhugtök þegar við ræðum stefnumótandi plagg á borð við þá ríkisfjármálastefnu sem hér hefur verið lögð fram. Hún endurspeglar í grundvallaratriðum muninn á vinstri og hægri, því hún er íhaldssöm. Hér er ekki lögð til aukin tekjuöflun til lengri tíma.“

Þetta voru orð hæstv. forsætisráðherra um fyrri fjármálastefnu sem er keimlík þeirri stefnu sem hún ber núna á borð fyrir okkur.

Því er skemmst frá því að segja að fjármálastefna ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er svo að segja sú sama og hún gagnrýndi með þeim orðum að stefnan væri of íhaldssöm og bæri vott um hægri sinnaða aðhaldspólitík og að ekki væri hugað að tekjuöflun til lengri tíma.

Sé litið til fleiri ummæla forsætisráðherrans á fyrri stefnu kemur einnig fram, með leyfi forseta:

„Af hverju hef ég áhyggjur af þessum fjármálareglum? Jú, ég tel að þær bindi mjög hendur framkvæmdarvaldsins og löggjafarvaldsins til þess að taka ákvarðanir um innspýtingu í þau kerfi sem við teljum að þarfnist innspýtingar. Við sjáum það strax á þessari tillögu sem ég benti á áðan í stuttu andsvari að hún er mjög aðhaldssöm. Hér er lögð til mjög aðhaldssöm stefna.“

Aftur bein orð Katrínar Jakobsdóttur, núverandi forsætisráðherra. Og áfram heldur hún að greina fyrri stefnu sem er „keimlík“ þeirri stefnu sem hún leggur síðan sjálf fram og segir, með leyfi forseta:

„Mér er til efs að minni hlutinn, a.m.k. ekki Vinstrihreyfingin – grænt framboð, muni kvitta upp á þessa stefnu.“

Það kom síðan á daginn að Vinstri græn kvittuðu ekki upp á þessa fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar en núna, fyrst þau eru komin hérna megin í salinn, munu þau svo sannarlega gera það. Það sem var spennitreyja fyrir ári er víst eitthvað allt annað í dag. Það sem var hægri sinnuð aðhaldspólitík eða íhaldssamt fyrir nokkrum mánuðum er það víst ekki lengur.

Það getur því margt breyst við að fá þrjá ráðherrastóla. Við sjáum það enn og aftur.

Lítum núna aðeins á það sem hv. þm. Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, núverandi fulltrúi Vinstri grænna í fjárlaganefnd, sagði um fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar. Með leyfi forseta:

„Tillagan um fjármálastefnu fyrir árin 2017–2022 ber þess merki að hvorki er ætlunin að bregðast við þenslu í efnahagslífinu með sértækum aðgerðum né að styrkja tekjugrunn ríkisins. Það þarf ekki að orðlengja um það að þarna getur að líta eindregin birtingarform hægri stefnunnar sem réðu ferð þegar fjármálastefna síðustu ríkisstjórnar var gerð og gera það ekki síður nú þegar önnur útgáfa hennar birtist.“

Þetta voru orð fulltrúa Vinstri grænna í fjárlaganefnd núna, frá því í fyrra.

Fulltrúi VG í fjárlaganefnd sagði einnig í fyrra eftirfarandi, með leyfi forseta:

„En þótt margt megi finna að lögum um opinber fjármál og að þessari þingsályktunartillögu um fjármálastefnu fyrir komandi ár þá skiptir hitt þó mestu að beiting þessara tækja stjórnast nú af skefjalausri hægri stefnu þar sem sífellt er hopað lengra frá markmiðum velferðarsamfélagsins. Slíka stefnu væri algjörlega fráleitt að styðja.“

Fráleitt að styðja, er sagt um stefnu sem er keimlík þeirri stefnu sem þessi flokkur er nú að biðja okkur um að samþykkja. Núna liggur einfaldlega fyrir þriðja útgáfan af þessari fjármálastefnu og þá munu Vinstri grænir allt í einu styðja hana.

Mig langar einnig að vekja athygli á því að í fyrri fjármálastefnu var hin svokallaða útgjaldaregla eða útgjaldaþak. Vinstri grænir gagnrýndu það eindregið. Katrín Jakobsdóttir, Bjarkey Olsen og fleiri hv. þingmenn gagnrýndu það ákvæði fyrri fjármálastefnu að hafa útgjaldaþak, ákveðið prósentuhlutfall sem opinber útgjöld mættu vera af landsframleiðslu. Það er ekki í þessari stefnu. En hvað gerir meiri hluti fjárlaganefndar með stuðningi fulltrúa Vinstri grænna? Meiri hlutinn kallar beinlínis eftir þessari sömu reglu, hina svokölluðu útgjaldaþaksreglu í nefndaráliti sínu sem dreift var í dag. Þetta kemur manni ótrúlega spánskt fyrir sjónir. Hv. þm. Oddný Harðardóttir lagði fram breytingartillögu við fyrri ríkisfjármálastefnu þar sem var lagt til að þetta ákvæði væri tekið út, það yrði ekki útgjaldaþak. Hver einasti þingmaður Vinstri grænna studdi þá breytingartillögu, að hafa ekki svona útgjaldaþak heldur beita ríkisfjármálum til sveiflujöfnunar eins og flestir hagfræðingar segja að sé kostur að gera, hvort sem það er uppsveifla eða niðursveifla. En nú er þetta enn eitt dæmið um að þegar Vinstri grænir eru komnir í ríkisstjórn snýst þetta allt á hvolf. Rautt er orðið blátt af einhverjum ástæðum.

Að lokum í þessari sögulegu upprifjun ætla ég að minnast á orð annars þingmanns Vinstri grænna en hv. þm. Kolbeinn Óttarsson Proppé talaði um heimsþekkta sveltistefnu í ræðu sinni um fjármálastefnu fyrri ríkisstjórnar. Þar sagði hann einnig, með leyfi forseta:

„Og ég vil ekki sjá það samfélag sem teiknað er upp í þessari fimm ára fjármálastefnu.“

Þetta gerist vart skýrara en samt stendur þessi sami þingmaður fyrir stefnu sem er nánast sú sama og hann gagnrýndi svona harðlega fyrir ári síðan. Það er merkilegt í þessu ljósi að þessi sami þingmaður sagði einnig eftirfarandi, með leyfi forseta:

„Ég ber ekki eins mikla virðingu fyrir fólki sem segir eitt fyrir kosningar og annað eftir þær.“

Það er nefnilega það, herra forseti. Og það er það sem við erum alltaf að gagnrýna hér aftur og aftur. Við eigum ekki að segja eitt fyrir kosningar og annað eftir þær. Við eigum ekki að gera það. Auðvitað átta ég mig alveg á að menn gera málamiðlanir í pólitík og enginn fær allt. En fyrr má nú vera. Ég hef ítrekað spurt vini mína í Vinstri grænum: Til hvers var eiginlega barist? Ég sé eintóm vonbrigði þegar kemur að stefnumálum Vinstri grænna þegar litið er til fjárlaga og núna til fjármálastefnunnar og ég óttast hvað við munum sjá í fjármálaáætluninni.

Ég er stuðningsmaður margra stefnumála Vinstri grænna. Ég vil sjá þau með miklu skýrari hætti en ég hef séð hingað til. Ég held að Vinstri grænir geti reitt sig á stuðning Samfylkingarinnar við að ná einmitt því fram sem Vinstri græn og Samfylkingin lögðu áherslu á í aðdraganda kosninga og lofuðu kjósendum að þau myndu leggja áherslu á. Maður á ekki að fórna öllu til að komast í ríkisstjórnina. Það sýnist mér að Vinstri græn hafi gert.

Lítum aðeins núna á hvað sérfræðingarnir, hagsmunaaðilarnir, segja um stefnuna. Lítum fyrst á fjármálaráð. Hvað er nú fjármálaráð? Fjármálaráð er skipað af fjármála- og efnahagsráðherra og er sjálfstætt í störfum sínum. Mat þess á fjármálastefnunni hefur því talsvert vægi en það er skemmst frá því að segja að fjármálaráð gefur fjármálastefnu þessarar ríkisstjórnar ekki háa einkunn að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar. Í raun staðfestu fulltrúar fjármálaráðuneytisins á fundi fjárlaganefndar að fjármálaráð hefði gert um 80 athugasemdir og ábendingar við fjármálastefnuna. Ekki allt neikvætt en hins vegar 80 athugasemdir og ábendingar. Og munið það, meiri hluti fjárlaganefndar er ekki tilbúinn að taka tillit til neinnar af þeim. Meiri hlutinn leggur til að við samþykkjum fjármálastefnuna óbreytta.

Enn og aftur er risið ekki hátt á stjórnarþingmönnum gagnvart framkvæmdarvaldinu. Eða embættismönnum ef út í það er farið.

Í umfjöllun fjármálaráðs um efnahagsleg úrlausnarefni stefnunnar er hún sögð einkennast af frásögn og lýsingu. Þar er hvorki að finna greiningu né mögulegar lausnir á hinum efnahagslegu úrlausnarefnum eins og segir í áliti fjármálaráðs. Það þarf ekki að taka orð stjórnarandstöðu fyrir þessu. Það eru hagsmunaaðilarnir sem leggja áherslu á þessa gagnrýnispunkta.

ASÍ telur það andstætt markmiðum laganna um góða, styrka og ábyrga hagstjórn að Alþingi hunsi ítrekað ábendingar í umsögnum fjármálaráðs. Af hverju förum við ekki eftir þessum ábendingum? Af hverju tók ekki einhver tillit til athugasemda fjármálaráðs? Helstu ábendingar þess í umsögninni eru meira að segja settar upp með skýrum hætti.

Viðskiptaráð, öflugur lobbí-hópur sem ég veit að fjármálaráðherra tekur mark á, kallar eftir meira gagnsæi á forsendum fjármálastefnunnar og að hún byggist á varfærnu mati á efnahagsþróuninni.

Viðamesta athugasemd fjármálaráðs varðandi stefnuna snertir hins vegar stöðugleikann eins og segir beinum orðum í álitinu. Stjórnvöld túlka hér grunngildi um stöðugleika sem forsendu fyrir hagkvæmri nýtingu framleiðsluþátta. Að mati 1. minni hluta er stöðugleika stefnt í hættu með þessari stefnu og eru fjölmargir hagsmunaaðilar sammála því mati.

Ekki eru tekjugrunnar ríkisins tryggðir á sama tíma og viss útgjöld eru boðuð. Við þensluaðstæður leiðir aukið aðhald opinberra fjármála til þess að það dregur úr þörf á hærra vaxtastigi og öfugt.

Samtök iðnaðarins vekja sérstaklega athygli á þessu atriði og segja, með leyfi forseta:

„Ekki er hægt að segja að á þessum tíma hafi fjármálastefna hins opinbera og peningastefnan gengið í takt. Of lítið aðhald hefur verið í opinberum fjármálum sem hefur velt byrði hagstjórnar yfir á peningastefnuna sem birst hefur í hærri stýrivöxtum bankans en ella hefði þurft.“

Út af þessari stefnu mun íslenska þjóðin þurfa að þola hærri vexti. Við stjórnum bara fjármálum með tvenns konar hætti. Það eru ríkisfjárlögin eða peningastefnan, þ.e. Seðlabankinn. Ef ríkisfjármálin klikka eins og þau gera hér þarf Seðlabankinn að grípa til sinna úrræða, sinna tækja, sem er hækkun vaxta. Það er kostnaðarsamt fyrir íslensk fyrirtæki og heimili.

Útgjaldaákvarðanir sem eru ekki fullfjármagnaðar yfir hagsveifluna fela í sér að leiðréttur frumjöfnuður dregst saman og það slaknar á aðhaldi. Hið sama á við um sértæka lækkun tekna sem ekki helst í hendur við samsvarandi útgjaldalækkun.

Til að viðhalda því aðhaldsstigi sem stefnan boðar hefði þurft að draga úr útgjöldum eða auka skatttekjur svo afgangurinn yrði meiri en lagt var upp með í stefnunni. Þegar stofnað er til varanlegra útgjalda verður að tryggja öflun tekna á móti svo að stuðlað sé að sjálfbærni. Það er ekki gert. Þetta þarf að vera í samhengi. Við getum ekki lækkað skatta og aukið útgjöldin. Það er enginn sérfræðingur sem sér það ganga upp. En það virðist vera stefna þessarar ríkisstjórnar. Þetta er vond hagstjórn. Og svo erum við með hina ómögulegu hagstjórn í boði Sjálfstæðisflokksins sem boðar hér 100 milljarða kr. innviðauppbyggingu á sama tíma og hann boðaði um síðustu helgi um 260 milljarða kr. niðurskurð á opinberri þjónustu. Auðvitað gengur það ekki upp. Það er bara verið að blekkja þjóðina.

Í þessu samhengi er vert að minna á orð fjármálaráðs úr álitsgerð þess en þar sagði að svo virtist sem stjórnvöld væru að stíga lausar á bensíngjöfina þegar þau ættu að vera að bremsa og áfram yrði slakað á aðhaldsstiginu. Nú virðist sem verið sé að gefa aftur í á sama tíma og óvissan hefur aukist eins og segir í áliti fjármálaráðs. Stöðugleikanum er stefnt í hættu. Ég veit að ýmsir aðilar kalla á aukin útgjöld o.s.frv. En við þurfum að fjármagna útgjöldin. Þess vegna eigum við ekki að vera feimin við að styrkja tekjugrunna ríkisins, sérstaklega á þessum tímapunkti þegar við erum í hagsveiflu eins og staðan er í dag.

Skattalækkun á tímum mikillar framleiðsluspennu getur vart talist framlag til stöðugleika í efnahagsmálum nema hún sé sett í samhengi við annað eins og segir á öðrum stað í umsögn fjármálaráðs. Slíkt er ekki gert í stefnunni. Gróflega má áætla að hvert prósentustig í grunnþrepi tekjuskatts svari til 10–15 milljarða í tekjum hins opinbera. Í þessu sambandi segir fjármálaráð, með leyfi forseta:

„Lækkun skatta við þessar aðstæður leiðir til aukinnar verðbólgu og er þar að auki þensluhvetjandi, þ.e. ef önnur tekjuöflun er ekki aukin eða dregið úr útgjöldum hins opinbera á sama tíma. Stefnan útlistar engar slíkar aðgerðir.“

Ég var að vitna beint í fjármálaráð. ASÍ segir, með leyfi forseta, ég er að vísa í athugasemdir hagsmunaaðila, svo fólk haldi ekki að þetta séu mín orð:

„Samkvæmt stefnunni á fyrst og fremst að auka útgjöld með því að draga úr afgangi af ríkisrekstrinum á sama tíma og dregið er úr tekjuöflunaráformum fyrri ríkisstjórnar. … Engin áform virðast hins vegar uppi um að styrkja tekjugrunn ríkisins til frambúðar til að standa undir auknum útgjöldum. Ríkisstjórnin ætlar því að draga úr aðhaldi í opinberum fjármálum og getu þeirra til að standa undir útgjöldum til frambúðar. Hætt er við því að ef hægir á í efnahagslífinu munu tekjur ríkissjóðs ekki duga til að fjármagna núverandi útgjöld og við blasir niðurskurður eða aukin skattheimta þvert á hagsveifluna.“

ASÍ að tala.

Fjármálaráð bendir sérstaklega á eftirfarandi atriði, með leyfi forseta:

„Aukning útgjalda sem jafnframt felur í sér að aðhaldsstigi sé viðhaldið við þensluaðstæður kallar á frekari tekjuöflun eða niðurskurð annarra útgjalda eða blöndu beggja. Það að stjórnvöld geri hvorugt felur í raun í sér að þau velti ábyrgðinni yfir á stjórn peningamála og er líklegt að slíkt muni tefja núverandi vaxtalækkunarferli að öðru óbreyttu.“

Við í 1. minni hluta fjárlaganefndar tökum heils hugar undir þessi orð fjármálaráðs. Við sjáum svo vonda hagstjórn birtast í þessari stefnu, hagstjórn sem gengur ekki upp. Lækkun skatta, aukin útgjöld — gengur ekki upp. 100 milljarða kr. innviðauppbygging, 260 milljarða kr. niðurskurður — þetta gengur ekki upp. Það sjá allir sem vilja sjá og eru þokkalega læsir á þetta.

Áfram heldur fjármálaráð. Að áliti fjármálaráðs kallar gerð fjármálastefnunnar á að pólitískar áherslur birtist þar með markvissari hætti en hér er gert. Þannig að þetta er ómarkvisst plagg. Fjármálaráð hefur í fyrri álitsgerðum sínum bent á að nauðsynlegum innviðum sé ábótavant til að framkvæmd laga um opinber fjármál gangi snurðulaust fyrir sig í stefnumörkuninni. Þá gagnrýnir fjármálaráð skort á sviðsmyndagreiningum og markvissari notkun talnaefnis. Einnig gerir fjármálaráð alvarlegar athugasemdir við að áætlunin tekur ekki mið af hagsveifluleiðréttingu. Sem fyrr er bent á getur vinnuferill stjórnvalda við gerð fjármálastefnunnar sett þau í spennitreyju.

Fjármálastefnan er ekki einungis birtingarform stefnumörkunar stjórnvalda, hún þarf líka að vera raunsæ. Raunsæi er hins vegar ekki eitt grunngilda laga um opinber fjármál. Fjármálaráð og reyndar mjög margir umsagnaraðilar benda á að mjúkar lendingar í íslenska hagkerfinu séu undantekningar fremur en regla og því telur fjármálaráð æskilegt að í stefnunni væri að finna greiningu á afleiðingum þess ef aðstæður yrðu aðrar en gert er ráð fyrir í þjóðhagsspá Hagstofunnar. Auðvitað vitum við að það mun hægja hér á og hugsanlega er byrjað að hægja á. Það eru blikur á lofti. Allt sem fer upp kemur aftur niður. Þess vegna þurfum við að vera undirbúin þegar niðursveiflan kemur. Rétti tíminn er núna til að undirbúa sig fyrir niðursveifluna því að hún kemur með einum eða öðrum hætti eins og sagan sýnir.

Viðskiptaráð segir annars staðar í umsögn sinni, með leyfi forseta:

„… efnahagsspáin sem fjármálastefnan byggir á er afar bjartsýn og gerir ráð fyrir fordæmalausu hagvaxtarskeiði. Vafasamt er að byggja grunnstef opinberra fjármála á svo bjartri sviðsmynd og ábyrgara væri að hafa vaðið fyrir neðan sig.“

Þetta er óábyrg stefna. Það endurspeglast í þessum orðum. Hún er of bjartsýn. Fulltrúi Samtaka fjármálafyrirtækja kom fyrir fund nefndarinnar og kallaði fjármálastefnuna ákveðna draumsýn. Það segir kannski allt sem segja þarf. Auðvitað eigum við að hafa stefnuna raunsæja og trúverðuga.

Samtök iðnaðarins ganga svo langt að segja að bæði útreikningar fjármálastefnunnar og efnahagsspáin séu óraunsæ og ótrúverðug. Fjármálastefna ríkisstjórnarinnar er því víða gagnrýnd, úti um allt, fyrir að vera óraunsætt og ótrúverðugt plagg og er það mjög ámælisvert að bjóða þingi og þjóð upp á slíkt.

Þá vekur athygli að fjármálaráð hefur sérstök orð um nauðsyn á innviðafjárfestingu en sé slík fjárfesting látin sitja á hakanum er hætt við að það komi á endanum niður á framleiðni og þar með lífskjörum og sjálfbærni innviða.

Í þessu sambandi segja Samtök iðnaðarins, með leyfi forseta, að það skjóti „skökku við að leggja áherslu á sjálfbærni og ábyrgð gagnvart næstu kynslóð á sama tíma og skuldasöfnun vegna afskrifta í innviðum er eins mikil og raun ber vitni. Uppsöfnuð viðhaldsþörf verður þá skuld næstu kynslóðar. Arðsemi innviðafjárfestinga er mikil ef rétt er haldið á spilunum og útgjaldaaukning helgast af varfærni. Í því ljósi er umhugsunarvert að ekki sé beitt neinni kerfisbundinni forgangsröðun í veitingu fjár til t.d. samgönguinnviða.“

Samtök iðnaðarins að tala til okkar. Í fjármálastefnunni er sömuleiðis ekki að finna umfjöllun um hvernig megi auka framleiðni hér á landi sem þó ætti að vera meginviðfangsefni stjórnvalda. Framleiðni á Íslandi hefur lengi, í áratugi, verið allt of lág eins og allir hér vita.

Herra forseti. Tekjustofnar ríkisins hafa á undanförnum árum verið veiktir sem dregur úr aðhaldi ríkisfjármálanna og minnkar verulega svigrúm til nauðsynlegra velferðarumbóta. Margar brýnar aðgerðir til úrbóta í heilbrigðiskerfi, menntakerfi, samgöngum og almannatryggingum eru aðkallandi. Þar sem ekki á að styðjast við sjálfvirka sveiflujöfnun í hagstjórninni byggist aðhaldið í fjármálastefnunni á því að nota velferðarkerfið sem helsta hagstjórnartækið. Það er gert með aðhaldi í gegnum ófjármagnaðar brýnar velferðarúrbætur og innviðaframkvæmdir ásamt veikingu á barna- og vaxtabótakerfunum.

Við skulum rifja þetta aðeins upp. Helmingur þeirra sem fengu vaxtabætur síðast þegar Samfylkingin var í ríkisstjórn er dottinn úr því kerfi. Einn fjórði er dottinn úr barnabótakerfinu. Nú sjáum við að við erum að verja einungis 4 milljörðum í vaxtabótakerfið. Til að setja þá tölu í samhengi eru 26 íslenskir bankamenn með milljarð í laun. Þeir eru með einn fjórða af því sem íslenska ríkisstjórnin tímir að eyða í allt vaxtabótakerfið. Þið sjáið hvað þetta er galið, bæði hvað varðar launaþróun í bankakerfinu en ekki síst áhugaleysi þessara ríkisstjórnarflokka um að bæta í barnabætur og vaxtabætur. Við skulum muna það og halda því á lofti að stjórnarflokkarnir ýttu allir á nei-hnappinn þegar þær tillögur stjórnarandstöðunnar voru í þessum sal leiddar til lykta í atkvæðagreiðslu. Það var enginn þingmaður t.d. Vinstri grænna tilbúinn að hækka barnabætur og vaxtabætur.

Það sem blasir við er að þegar dregur úr umsvifum verður skorið niður í velferðarkerfinu eða skattar hækkaðir, þvert á hagsveifluna. Við eigum að styrkja tekjugrunna ríkisins á hátindi hagsveiflunnar. Það getur verið kolrangur tími að hækka skatta í niðursveiflu. Þetta snýst svo oft um tímasetningar og góða og skynsamlega hagstjórn. En þegar niðursveiflan kemur sé eina lausnin sem við stöndum frammi fyrir að skera niður í velferðarkerfinu og hækka skatta: Það er framtíðarsýn sem er óásættanleg. Það er stefna sem samræmist ekki grunngildum laga um opinber fjármál um sjálfbærni, varfærni, stöðugleika og festu.

Að lokum tekur 1. minni hluti undir þær áherslur ASÍ sem ríma vel við stefnu Samfylkingarinnar um að til þess að megi treysta efnahagslegan stöðugleika og félagslega velferð þurfi stjórnvöld að beita sér með tvíþættum hætti. Annars vegar þannig að ríkisfjármálin spenni á móti uppsveiflu í atvinnulífinu á tekjuhliðinni. Hins vegar verði ráðist í brýnar úrbætur, m.a. á sviði heilbrigðis- og öldrunarmála, húsnæðismála og almannatrygginga og í stuðningi við barnafjölskyldur með markvissum, fjármögnuðum aðgerðum. Efnahagslegur stöðugleiki er mikilvægur en það er félagslegur stöðugleiki einnig. Þetta tvennt verður að fara saman. Það er ekki að sjá í þessari stefnu ríkisstjórnarinnar.