fjárlög 2019.
Virðulegi forseti. Nú er efnislegri umfjöllun Alþingis um fjárlög ársins 2019 að ljúka. Fjárlaganefnd hefur unnið að málinu frá því að það var lagt fram 11. september síðastliðinn og er búinn að vera annar bragur á undirbúningi fjárlaga nú í haust en síðustu tvö haust þegar þau voru soðin saman í nokkrum flýti eftir kosningar. Vinnan í nefndinni er búin að vera mikil og góð undir formennsku hv. þm. Willums Þórs Þórssonar. Þó að okkur og minni hlutann greini á um sumt varðandi forgangsröðun verkefna og hvað sé raunhæft að gera hefur vinnan gengið ljómandi vel fyrir sig í nefndinni.
Lögin um opinber fjármál voru samþykkt fyrir næstum þremur árum, 1. janúar 2016. Síðan þá hafa verið smíðuð fjögur fjárlagafrumvörp, enda tvennar kosningar. Núna erum við í fyrsta skipti að ná í land með þessa vinnu, þ.e. að sama ríkisstjórnin býr til fjármálastefnu, fjármálaáætlun og síðan fjárlög á grunni hennar. Þá fengum við einnig í fyrsta skipti að takast á við það verkefni að hagspáin var ekki bara lóðbeint upp á við milli 1. og 2. umr. Við því þurfti að bregðast og tel ég að við höfum náð að lenda því mjög vel með ábyrgum vinnubrögðum.
Þessi önnur fjárlög ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur eru, eins og ég þreytist ekki á að segja, sóknarfjárlög. Við töluðum fyrir kosningarnar síðast um að auka þyrfti framlög til samfélagslegra verkefna um 40–50 milljarða á kjörtímabilinu. Núna, rétt rúmu ári síðar, höfum við gert það og gott betur. Útgjaldaaukningin er upp á tæpa 90 milljarða til samfélagslegra verkefna og er það vel. Þá er ánægjulegt að sjá að bilið milli heimilda í fjárlögum og fjáraukanum, sem við förum svo að fjalla um, hefur sjaldan verið minna. Við viljum nefnilega að ákvarðanir sem Alþingi tekur um fjárveitingar haldi.
Það er margt undir í fjárlögunum og erfitt að fara yfir það í stuttu máli. En það sem ég vil draga fram í þessari atrennu er það sem fengið hefur minni athygli og umfjöllun. Auk þess vil ég leggja áherslu á það sem ég er sérstaklega ánægð með í þessum fjárlögum.
Það er auðvitað gleðiefni að geta stórhækkað framlög til samgangna og fjarskiptamála. Það er í samræmi við stjórnarsáttmála okkar og til marks um að við gerum það sem við sögðumst ætla að gera. Þó að auðvitað sé alltaf gott að geta gert enn betur í samgöngum er forgangsröðunin skýr. Við viljum auka öryggi og byggja upp grunnnetið í kringum landið.
Meginstef þessara fjárlaga eru aðgerðir í þágu jöfnuðar og tekjulágra hópa í samfélaginu. Í samfélögum jafnaðar líður fólki betur. Börnum gengur betur í skóla þegar jöfnuður er ríkjandi stefið í samfélaginu. Skrefin sem við tókum í fyrra með því að hækka fjármagnstekjuskattinn um 2 prósentustig ríma vel við þau skref sem hér eru áfram tekin, með því að binda efra þrep tekjuskatts við sömu vísitölu og persónuafslátt, við það að hækka barnabætur til tekjulágra fjölskyldna verulega og hækka persónuafslátt umfram verðlagshækkanir. Við viljum að fólk hafi jöfn tækifæri og að því stefnum við ótrauð áfram.
Menningin er það sem bindur okkur saman sem samfélag. Öll börn eiga að hafa greiðan aðgang að menningu óháð efnahag fjölskyldu þeirra. Þess vegna samþykkti Alþingi í sumar að setja á fót barnamenningarsjóð sem er fjármagnaður í þessum fjárlögum.
Stærsta kosningamálið síðustu tvennar kosningar er þó óneitanlega heilbrigðiskerfið. Ég þori að fullyrða að ekkert sameini kjósendur betur en sú sjálfsagða krafa að hér sé rekið öflugt opinbert heilbrigðiskerfi. Þar er bætt verulega í og loksins er byrjað að byggja nýtt sjúkrahús sem mætir áskorunum 21. aldarinnar, en jafnframt eru margar fleiri aðgerðir sem eru í þágu öflugs heilbrigðiskerfis. Við ætlum að efla heilsugæsluna um land allt svo lítil vandamál verði ekki stór. Við sjáum strax hverju það skilar að gera fólki auðveldara fyrir að leita til sjúkraþjálfara. Það er eitt af því sem dregið hefur úr nýgengi örorku, m.a. vegna stoðkerfisvandamála.
Ég á þá von að það sama muni gerast með því að auðvelda fólki að leita til sálfræðinga og þverfaglegra geðheilsuteyma á heilsugæslunum. Það mun vonandi draga úr því að fólk missi starfsgetu vegna andlegra veikinda. Það er réttur fólks að geta unnið fyrir sér og við sem samfélag verðum að geta gripið þá sem þarfnast hjálpar og komið þeim til heilsu.
Í því sambandi langar mig að nefna lítið verkefni sem fjárlaganefnd ákvað að styrkja og styðja við. Það er verkefni Jónsvers á Vopnafirði. Það er lítill vinnustaður fyrir fólk með skerta starfsgetu sem var sett á stofn af félagi eldri borgara á Vopnafirði og Sjálfsbjörgu. Þarna er fólk að vinna eftir getu við viðgerðir á fötum og raunar hverju sem er og eru uppi hugmyndir um að framleiða sérhæfðari vörur til hjúkrunarheimila. Hugmyndafræðin að baki þessu er nokkuð sem við hljótum að vilja horfa til þegar við hugleiðum hvernig við getum veitt fólki tækifæri á að vinna störf við hæfi. Það eru mannréttindi að geta unnið fyrir sér og tekið virkan þátt í samfélaginu. Þetta er auðvitað engin allsherjarlausn fyrir fólk með skerta starfsgetu en þetta er kannski hluti af lausninni og önnur slík verkefni.
Af sama meiði er stuðningur fjárlaganefndar við Aflið á Akureyri. Þar er unnið ómetanlegt starf í þágu fórnarlamba kynferðis- og heimilisofbeldis. Í baráttunni gegn ofbeldi í samfélaginu eru félög eins og Aflið lykilleikendur og er mikilvægt að við tryggjum þeim fjármagn en skýrum jafnframt markmiðin, líkt og mér sýnist gert í þingsályktunartillögu um áætlun um aðgerðir gegn ofbeldi og afleiðingum þess. Þar er talað um að nota Bjarkarhlíð sem fyrirmynd í stofnun þjónustumiðstöðvar fyrir þolendur ofbeldis á Norðurlandi í samvinnu við félagasamtök og stofnanir.
Við Íslendingar erum háð umhverfinu. Við nýtum auðlindir til að byggja upp þetta samfélag. Þó að vöxturinn þessi misserin sé mestur í einhverju öðru byggjum við enn á því að nýta auðlindir lands og sjávar með sjálfbærum hætti. Þess vegna er það gleðilegt að Alþingi samþykkti að hefja undirbúning að byggingu nýs hafrannsóknaskips sem mætir þeim áskorunum sem bíða, um að auka rannsóknir á súrnun sjávar og gera okkur betur kleift að stunda heimsklassarannsóknir á sjávarauðlindinni. Fyrstu skref þess eru fjármögnuð í þessum fjárlögum.
Þá ráðumst við í sögulegt átak í umhverfismálum. Málaflokkurinn hefur aldrei fengið eins mikla viðbót. Við ætlum að draga markvisst úr losun gróðurhúsalofttegunda með því að ráðast í sértækar aðgerðir, t.d. með uppbyggingu innviða fyrir rafbíla um allt land. Við ráðumst í umfangsmikið átak í endurheimt votlendis, endurheimt birkiskóga, stöðvun jarðvegseyðingar og skógrækt. Þessi verkefni eru kynslóðaverkefni og er kominn tími til þess að hefjast handa. Ísland skógi klætt er fjarlægur draumur í dag, en með því að ráðast í stórátak á næstu árum er grunnurinn lagður að því að bæta landgæði hér til frambúðar.
Virðulegi forseti. Að lokum vil ég taka það fram að þessi önnur fjárlög ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur eru skýr merki um umbætur á öllum sviðum. (Forseti hringir.) Við erum að sækja fram í þágu velferðar og nýsköpunar, í þágu heilbrigðiskerfis og menntakerfis, í þágu almennings alls. Þetta eru sóknarfjárlög sem hefur verið sönn ánægja að vinna í fjárlaganefnd og styðja.
