endurgreiðslur til félagasamtaka til almannaheilla vegna mannvirkjagerðar og annarra framkvæmda.
Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um endurgreiðslur til félagasamtaka til almannaheilla vegna mannvirkjagerðar og annarra framkvæmda.
Flutningsmenn ásamt framsögumanni, Jóni Gunnarssyni, eru Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir, Ásmundur Friðriksson, Njáll Trausti Friðbertsson, Óli Björn Kárason, Páll Magnússon, Vilhjálmur Árnason, Ágúst Ólafur Ágústsson, Guðjón S. Brjánsson, Guðmundur Andri Thorsson, Ólafur Ísleifsson, Ólafur Þór Gunnarsson og Willum Þór Þórsson.
Í kaflanum um markmið og gildissvið segir að markmið laga þessara sé að styðja við mannvirkjagerð og aðrar framkvæmdir félagasamtaka til almannaheilla og hvetja til þess að þau efli starfsemi sína eða bæti aðstöðu sína. Undanþegin gildissviði laga þessara er mannvirkjagerð eða aðrar framkvæmdir þar sem lögbundin starfsemi hins opinbera mun fara fram.
Endurgreiða skal félagasamtökum til almannaheilla fjárhæð sem nemur virðisaukaskatti sem þau hafa greitt vegna mannvirkjagerðar og annarra framkvæmda sem miða að því að efla starfsemi eða bæta aðstöðu samtakanna.
Í II. kafla um umsókn og skilyrði endurgreiðslu segir í 3. gr., með leyfi forseta:
Umsókn um endurgreiðslu byggingar- og framkvæmdakostnaðar skal send ríkisskattstjóra. Endurgreiðslubeiðni ásamt fylgigögnum skal berast áður en framkvæmd hefst. Ríkisskattstjóri skal taka ákvörðun um hvort skilyrði til endurgreiðslu sé uppfyllt innan 60 daga frá því að öll gögn hafa borist.
Í 4. gr. segir:
Við mat á því hvort endurgreiða skuli hlutfall af byggingar- og framkvæmdakostnaði skal eftirfarandi skilyrðum vera fullnægt:
a. að framkvæmd þjóni sannanlega þeim tilgangi að efla starfsemi félagasamtakanna eða bæta aðstöðu þeirra,
b. að fyrir liggi sundurliðuð kostnaðaráætlun og áætlun um fjármögnun,
c. að fyrir liggi skrifleg staðfesting sveitarfélags um að viðkomandi framkvæmd falli ekki undir lögbundnar skyldur sveitarfélaga,
d. að endurskoðað kostnaðaruppgjör liggi fyrir að framkvæmd lokinni.
Sé skilyrðum 1. mgr. ekki fullnægt er heimilt að hafna endurgreiðslubeiðni eða eftir atvikum endurkrefja félagið eða félagasamtökin um hana.
Verði breyting á áætluðum kostnaði, samanber b-lið 1. mgr., eftir að framkvæmdir hefjast skal senda ríkisskattstjóra nýja kostnaðaráætlun.
Í III. kafla um endurgreiðslu segir í 5. gr.:
Endurgreiðsla nemur fjárhæð virðisaukaskatts vegna mannvirkjagerðar eða annarra framkvæmda.
Í 6. gr. segir:
Ríkisskattstjóri ákvarðar endurgreiðslu samkvæmt lögum þessum. Ákvörðun um endurgreiðslu skal byggjast á endurskoðuðu kostnaðaruppgjöri.
Eigi síðar en 12 mánuðum eftir verklok skal senda ríkisskattstjóra greinargerð með sundurliðun byggingarkostnaðar. Skal greinargerðin staðfest af löggiltum endurskoðanda og stjórn.
Endurgreiðsla fer fram að framkvæmd lokinni enda hafi ákvæði 2. mgr. verið uppfyllt. Frá endurgreiðslu skal draga vangreidda skatta og gjöld til ríkis og sveitarfélaga.
Í 7. gr. segir:
Endurgreiðsla samkvæmt lögum þessum er óháð því hvort félagasamtökin hafa fengið styrk frá sveitarfélagi eða öðrum aðila til framkvæmdarinnar.
Í IV. kafla um reglugerðarheimild og gildistöku segir í 8. gr.:
Ráðherra er heimilt að setja reglugerð um nánari framkvæmd laga þessara þar sem m.a. verði kveðið á um framkvæmd endurgreiðslna samkvæmt lögum þessum, heimildir ráðherra til að fresta endurgreiðslum sem kunna að vera umfram fjárveitingar Alþingis hverju sinni, skilyrði endurgreiðslna, umsóknir, afgreiðslu umsókna og ákvörðun um endurgreiðslu.
Gert er ráð fyrir að gildistími laga þessara verði frá 1. janúar 2019, segir svo í 9. gr.
Í greinargerð frumvarpsins segir eftirfarandi, með leyfi forseta:
Frumvarp sama efnis var lagt fram á 145. löggjafarþingi (896. mál) og aftur nokkuð breytt á 148. löggjafarþingi (599. mál) en náði ekki fram að ganga og er því endurflutt nú.
Markmið frumvarpsins er að styðja við og stuðla að uppbyggingu á vegum félagasamtaka til almannaheilla. Lagt er til að tekið verði upp sérstakt kerfi endurgreiðslna sem nemi virðisaukaskatti vegna mannvirkjagerðar og annarra framkvæmda á vegum félagasamtaka til almannaheilla. Endurgreiðsla er bundin því skilyrði að um sé að ræða framkvæmdir sem bæta aðstöðu viðkomandi félags. Endurgreiðsla getur aldrei orðið vegna framkvæmda þar sem lögbundin starfsemi hins opinbera mun fara fram.
Flest félög sem starfa að almannaheillum, svo sem björgunarsveitir og íþróttafélög, eru utan virðisaukaskattskerfisins og eiga því ekki möguleika á að fá endurgreiðslu innskatts vegna framkvæmda við mannvirkjagerð. Með endurgreiðslukerfi því sem hér er lagt til myndi ríkissjóður veita félagasamtökum til almannaheilla fjárhagslegan stuðning við að byggja upp aðstöðu fyrir starfsemi sína.
Stuðningurinn er gagnsær og einfaldur. Fordæmi fyrir endurgreiðslu virðisaukaskatts eru fyrir hendi, t.d. vegna kvikmyndagerðar og vegna vinnu iðnaðarmanna við íbúðarhúsnæði.
Í frumvarpinu er lagt til að endurgreiddur verði sá kostnaður sem nemur virðisaukaskatti vegna mannvirkjagerðar eða annarra framkvæmda á vegum félagasamtaka til almannaheilla. Beiðni um endurgreiðslu verður að berast áður en framkvæmdir hefjast og verður metið hvort framkvæmd uppfylli skilyrði fyrir endurgreiðslu. Með umsókn skulu fylgja gögn, svo sem kostnaðaráætlun, sem gefi glögga mynd af umfangi verksins, hvernig fjármögnun verði háttað, staðfestingu fjármögnunaraðila o.fl. Einnig skal liggja fyrir skrifleg staðfesting viðkomandi sveitarfélags um að mannvirkjagerð og aðrar framkvæmdir falli ekki undir lögbundnar skyldur sveitarfélaga.
Telji ríkisskattstjóri viðkomandi framkvæmd falla undir skilyrði laganna gefur hann út vilyrði til félagasamtakanna um endurgreiðslu. Félagasamtökum er skylt að tilkynna breytingar á kostnaðaráætlun og leggja fram endurskoðað kostnaðaruppgjör þar sem fram komi skipting kostnaðar. Þá er sú krafa gerð að eigi síðar en 12 mánuðum eftir að framkvæmd lýkur leggi félagasamtök, sem njóta endurgreiðslu virðisaukaskatts, fram sérstaka greinargerð með sundurliðun byggingarkostnaðar. Skal greinargerðin staðfest af löggiltum endurskoðanda og stjórn viðkomandi félagasamtaka. Endurgreiðsla getur ekki komið til framkvæmda fyrr en að loknum framkvæmdum og skilum á greinargerð um byggingarkostnað.
Virðulegi forseti. Það verður seint ofmetið mikilvægi sjálfboðaliðastarfs á Íslandi. Ég er sannfærður um að umfang þess er miklu meira en gengur og gerist hjá öðrum þjóðum. Það er einhvern veginn samofið þjóðarsálinni það mikilvæga starf sem hefur skapast hér og eflaust á þar stóran þátt fámenni þjóðarinnar sem býr í stóru landi. Sparnaður samfélagsins hleypur alveg örugglega á milljörðum króna ef borið er saman við það ef ríkið þyrfti að standa undir þeim kostnaði af þeim háu gæðum sem sjálfboðaliðastarf gegnir á Íslandi. Sennilega verður aldrei hægt að meta slíkt starf til fjár.
Félagsstarfsemi er styrkt með ýmsum hætti, af almenningi, fyrirtækjum og hinu opinbera. Þetta fyrirkomulag styður enn frekar það fólk sem sinnir þessum mikilvægu störfum til frekari afreka. Það er liður í því að efla starfsemi slíkra samtaka, stór liður í því, vegna þess að oftast er það þannig að það að koma húsi yfir starfsemi sína er kannski sá erfiðasti hjalli sem félagasamtök á þessum vettvangi standa frammi fyrir, en þegar þeim áfanga er náð hefur margsýnt sig hversu mikilvægt það er fyrir starfsemina og hversu öflugt starfið verður oft í framhaldi af slíku.
Með því að samþykkja frumvarp það sem hér er flutt af þingmönnum margra flokka, flestra flokka á þingi, felst viðurkenning Alþingis á þessari mikilvægu starfsemi, á þeim mikilvægu störfum sem það fólk sinnir án þess að þiggja fyrir það nokkra þóknun.
Ég legg til að að máli mínu loknu, virðulegi forseti, verði málinu vísað til efnahags- og viðskiptanefndar þingsins.
Ég legg jafnframt áherslu á það við nefndina að skoðað verði hvort möguleikar séu á að heimila að líta til verkefna sem framkvæmdir eru þegar hafnar við þrátt fyrir ákvæði 3. gr. frumvarpsins. Ég veit að það er umdeilt, en það eru verk í gangi hjá félagasamtökum þar sem þetta myndi skipta miklu máli og hvet nefndina til að líta alveg sérstaklega til þess þáttar.
