staðarvalskönnun fyrir nýjan flugvöll á Vestfjörðum.
Virðulegur forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um staðarvalskönnun fyrir nýjan flugvöll á Vestfjörðum. Auk þess sem hér stendur eru meðflutningsmenn tveir valinkunnir þingmenn, Haraldur Benediktsson og Halla Signý Kristjánsdóttir. Tillagan hljóðar á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra að ráðast í staðarvalskönnun fyrir nýjan flugvöll fyrir Vestfjarðafjórðung sem taki mið af vaxandi ferðamannastraumi, aukinni matvælaframleiðslu, iðnaði og þörf fyrir flutning aðfanga og afurða, bæði innan lands og utan. Í könnuninni felist langtímaveðurfarsmælingar og mat á náttúrulegum aðstæðum. Þá verði hagkvæmni staðsetningar metin með þarfir fjórðungsins í huga þegar jarðgöng og vegaframkvæmdir hafa náð að skapa forsendur fyrir norður- og suðurhluta Vestfjarða sem eitt atvinnu- og búsetusvæði.“
Í greinargerð með þessari þingsályktunartillögu segir að tillagan sé lögð fram í því skyni að ýta undir umbætur hvað varðar flugsamgöngur á Vestfjörðum. Á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar voru vegasamgöngur í Vestfjarðafjórðungi frumstæðar og eru það raunar enn á því herrans ári 2019. Á þeim tíma var einungis um malarvegi að ræða sem voru fæstir uppbyggðir og lokuðust því í fyrstu snjóum. Fyrir vikið var komið upp fjölda lítilla flugvalla á Vestfjarðakjálkanum sem urðu mest 25 talsins í reglulegri notkun en þróunin hefur orðið sú að nú eru einungis sjö vellir á skrá hjá flugmálayfirvöldum.
Þrír stærri flugvellir voru gerðir við helstu þéttbýliskjarnana, þ.e. Ísafjörð, Þingeyri og Patreksfjörð. Staðarval mun hafa ráðist af landfræðilegum aðstæðum og þeirri framkvæmdagetu til jarðvinnslu sem í boði var á þeim tíma. Lítið eða ekkert tillit var hægt að taka til mikilvægra þátta eins og veðurs, vinda og blindaðflugs enda eru öll blindaðflug á Vestfjörðum fremur frumstæð og oft er ófært vegna misvinda.
Virðulegur forseti. Nokkuð bættar samgöngur á landi undanfarna áratugi hafa breytt stöðunni. Almenningur og fyrirtæki reiða sig á vegasamgöngur í auknum mæli, m.a. þar sem flugsamgöngur eru óáreiðanlegar vegna veðurs og lendingarskilyrða. Vesturbyggð hefur orðið afskipt þegar kemur að vegasamgöngum þótt nú hilli undir bjartari tíma að því leyti til. Akstursvegalengdir og heilsársfærð munu væntanlega halda áfram að þróast í jákvæða átt. Flugsamgöngur í núverandi mynd breytast eflaust með sama hætti.
Virðulegur forseti. Flug er erfitt í fjalllendi og fyrir því eru tvær meginástæður. Önnur ástæðan er misvindi þegar hvasst er en hin ástæðan er áhrif skyggnis og skýjahæðar á blindaðflug. Bæði vandamál má lágmarka með góðu staðarvali. Þar við bætast mjög auknar kröfur varðandi aðflug, fráflug og alla umgerð áætlunarflugvalla. Eina leiðin til að gera flugsamgöngur áreiðanlegri er að gera nýja flugvelli, eða nýjan flugvöll eins og hér er tillaga um, þar sem vel er hugað að staðarvali.
Nútímaflugsamgöngur fyrir fólksflutninga innan lands eru dýrar vegna smæðarinnar. Sem dæmi má nefna að umsvif og mannafli sem þarf til að búa 19 sæta flugvél til flugs er tiltölulega litlu minni en fyrir stærri tegundir flugvéla en kostnaður fyrir hvert sæti óneitanlega meiri fyrir minni flugvélar.
Þess má geta að nú fljúga vestur á firði minni vélar í ríkustum mæli og Flugfélag Íslands flýgur ekki lengur á stærri vél sem það hefur til umráða þar sem hún hentar ekki fyrir Ísafjarðarflugvöll.
Mikil fjölgun hefur verið á komum erlendra ferðamanna til landsins eins og kunnugt er. Þeir hafa þó að langmestu leyti farið um Keflavíkurflugvöll við komu sína til landsins. Líklegt er að í verulegum mæli megi hafa áhrif á þá þróun með breyttum áherslum og skipulagi. Skoða þarf vandlega hvort mögulegt sé að skapa landinu sterkari stöðu sem viðkomustað fyrir skilgreinda hópa ferðalanga, sem dæmi aðila sem njóta vilja náttúru landsins á friðsælum stöðum, t.d. á Vestfjörðum. Slíkir hópar myndu t.d. sækja í sjóferðir, siglingar, gönguferðir, jöklaferðir og sögu- og náttúruskoðun svo eitthvað sé nefnt. Með flugvelli miðsvæðis í fjórðungnum sem gæti tekið á móti 70–100 sæta farþegavélum væri hægt að fljúga beint inn á svæðið án viðkomu í Keflavík. Þar með væri dregið úr álagi á flugvöllinn í Keflavík og möguleikar alls landsins sem ferðamannalands betur nýttir.
Hvað sjúkraflutninga varðar hefur talsvert dregið úr viðbúnaði á Heilbrigðisstofnun Vestfjarða samhliða því sem kröfur um markviss og skjót viðbrögð í heilbrigðisþjónustu aukast. Sjúkraflug mun um fyrirsjáanlega framtíð vera óhjákvæmileg og brýn þjónusta. Bættur áreiðanleiki í flugsamgöngum með nýjum, vel staðsettum flugvelli gæti haft grundvallarþýðingu ef aðstæður í heilbrigðisþjónustu breytast ekki þeim mun meira, sem er í raun þvert á þá þróun sem verið hefur á landsbyggðinni. Þess er þó að vænta að ný heilbrigðisstefna efli kjarna heilbrigðisstofnana úti á landi til verðugri verkefna.
Virðulegur forseti. Millilandaflugvöllur eykur möguleika til vöruflutninga og gefur aukið færi á að koma ferskum sjávarafurðum fljótt á markað erlendis. Í dag er sá kostur einungis tiltækur fyrirtækjum á suðvesturhorni landsins. Alþjóðaflugvellirnir á Akureyri og Egilsstöðum hafa einungis verið notaðir með takmörkuðum hætti til slíkra flutninga.
Með vaxandi uppbyggingu í fiskeldi á svæðinu auk hefðbundinnar vinnslu bolfisks er jafnframt athugunarefni hvort ekki skapist markaðslegar forsendur til flutnings á ferskum afurðum beint til kaupenda erlendis.
Virðulegur forseti. Núverandi aðstæður almennt til flugs hafa alla tíð verið frumstæðar á Vestfjörðum. Það er enginn fullbúinn flugvöllur á Vestfjörðum eins og sakir standa. Flugvallarstæði á Patreksfirði hefur þann kost að vera á stóru sléttlendi og því hægt að hafa umgjörð eins og öryggissvæði samkvæmt núverandi stöðlum. Þessi flugvöllur hefur hins vegar verið tekinn úr notkun og menn reiða sig á Bíldudalsflugvöll. Staðsetning á Bíldudal er eins góð og hugsast getur hvað varðar vinda en völlurinn er aðþrengdur hvað varðar blindaðflug og fráflug. Sá völlur verður því alltaf sjónflugsvöllur samkvæmt skilgreiningum. Hann er stuttur en þar sem tiltölulega litlar vélar fljúga á þetta svæði hefur hann talist allgóður til þessara nota. Á Þingeyri er enn einn sjónflugsvöllurinn og ekki er hægt að fljúga blindflug vegna fjalla í grennd. Enn fremur er brautin í vestanverðum Dýrafirði, nærri hæsta og krappasta fjallgarði á Vestfjörðum. Flugvöllurinn er því ófær vegna vinda í hvössum vestlægum áttum og auk þess myndar hið rómaða fjall Sandafell hindrun við flugtak til suðausturs sem þrengir fráflug.
Flugvöllur þessi var endurbættur fyrir allnokkrum árum til að þjóna sem varaflugvöllur fyrir Ísafjörð í hvössum og óhagstæðum áttum en flugrekandinn sem þjónar Ísafirði hefur ekki kosið að nota hann sem slíkan. Meta þarf sérstaklega kosti Dýrafjarðar í flugsamgöngum fyrir Vestfirði að áliti þess sem hér stendur og flutningsmanna með bættum samgöngum á milli suður- og norðursvæðis Vestfjarða. Flugvöllur í Dýrafirði yrði miðsvæðis með tilkomu Dýrafjarðarganga en núverandi staðsetning rýrir notagildið óneitanlega verulega.
Ísafjarðarflugvöllur er auðvitað sá flugvöllur sem við reiðum okkur mest á á Vestfjörðum og þangað eru komur tíðastar. Flugvöllurinn er barn síns tíma. Staðsetningin er óheppileg, bæði aðflug og fráflug eru afar aðkreppt og í austlægum áttum getur orðið mjög misvinda. Margir hafa flogið til Ísafjarðar og lýsa þeirri reynslu með ýmsum hætti, sem mikilli upplifun, skelfilegri lífsreynslu, allt að lífsháska og telja sig naumlega heimta úr helju þegar þeir stíga út úr flugvélinni. Völlurinn er notaður í flugheiminum sem dæmi um einn mest krefjandi lendingarstað í áætlunarflugi í heiminum. Flugáhugamenn horfa til Ísafjarðarflugvallar sem ævintýrastaðar með áhættuívafi. Þrátt fyrir þær staðreyndir hefur farþegaflug um Ísafjarðarflugvöll verið farsælt í gegnum tíðina, sem betur fer, og vonandi verður svo áfram meðan hann er í notkun.
Það þarf að finna aðra og betri staðsetningu, t.d. hefur verið nefndur norðanverður Skutulsfjörður, mynni hans, þar megi koma fyrir allt að 1.200 metra braut. Sú staðsetning er sambærileg við staðsetningu Bíldudalsflugvallar og leysir nánast öll vandamál varðandi vind. Bæði aðflug og fráflug yrði miklum mun rýmra. Leggja þarf mat á kostnað og ábata af byggingu flugvallar á þeim stað.
Í ljósi reynslu og íslenskrar flugsögu er tæpast skynsamlegt að veita fé til framkvæmda nema hægt sé að uppfylla nútímakröfur um aðflugs- og fráflugsferla, auk krafna um öryggissvæði og hindranafleti. Við val á staðsetningu flugvallar þarf alltaf að gera ráð fyrir slíku.
Virðulegur forseti. Flugsamgöngum við Vestfirði hefur í áranna rás verið sinnt við erfið skilyrði. Aðstæður fyrir hefðbundinn millilandaflugvöll sem uppfyllir allar kröfur um viðbúnað kunna að vera erfiðar á Vestfjörðum vegna fjalllendis og því er lagt til að aðstæður verði kannaðar vandlega og valkostum stillt upp í þeim efnum. Með þessari tillögu er farið fram á að gerð verði heildarúttekt á aðstæðum í fjórðungnum um uppbyggingu framtíðarflugvallar sem nýst geti íbúum og atvinnustarfsemi sem best og fengnir til þess aðilar sem hafa hina bestu yfirsýn og þekkingu. Ekki er loku fyrir það skotið að þegar liggi fyrir þekking um margvíslegar staðbundnar aðstæður sem nýst geti við úttekt á þeim atriðum sem til umfjöllunar eru. Bygging nýs flugvallar er umfangsmikil og kostnaðarsöm framkvæmd og vanda þarf vel til verka og undirbúnings.
Því er lagt til að þegar verði hafist handa við veðurfarsrannsóknir á þeim stöðum sem hugsanlega kæmu til greina. Á þessu stigi er lagt til að ráðist verði í langtímaveðurfarsmælingar á þremur stöðum, þ.e. í austanverðum Dýrafirði, í norðanverðu mynni Skutulsfjarðar og í innanverðu Ísafjarðardjúpi, eða á öðrum þeim stöðum sem sérfræðingar á því sviði telja ástæðu til að kanna nánar.
Virðulegur forseti. Með tillögunni er ekki verið að falast eftir miklum fjármunum til framkvæmda. Farið er fram á að veitt verði fé til að hefja veðurfarsmælingar sem geta svo sem nýst á öðrum sviðum einnig. Þess er vænst að hafinn verði undirbúningur fyrir framtíðina og að ekki verði staldrað við margvíslegar hindranir eða stöðuna eins og hún er í dag. Framtíðin er nefnilega óviss og viðhorf til samgangna, loftslagsbreytingar, ný tækni í flugi, breytingar á ferðahögum almennings, opnun nýrra gátta, tengsl við næstu granna okkar, t.d. Grænlendinga, sem hyggja á stóraukin umsvif í ferðaþjónustu kunna að breytast og þróast með öðrum hætti en við sjáum fyrir. Því er skynsamlegt að aðstæður hafi, fyrir þann tíma að við viljum hefjast handa og lag skapast, verið kannaðar til hlítar, sem flýtt gætu hugsanlegum framkvæmdum.
Virðulegur forseti. Að því sögðu vonast ég til að tillaga þessi fái vandaða umfjöllun og margar umsagnir fyrir atbeina virðulegrar umhverfis- og samgöngunefndar og nái því stigi að fá samþykkt á hinu háa Alþingi á vordögum.
