149. löggjafarþing — 131. fundur,  29. ág. 2019.

raforkulög og Orkustofnun.

782. mál
[11:45]
Horfa

Frsm. minni hluta atvinnuvn. (Ólafur Ísleifsson) (M):

Herra forseti. Ég mæli hér fyrir nefndaráliti um frumvarp til laga um breytingu á raforkulögum, nr. 65/2003, með síðari breytingum, og ræði hér um tilvísun í stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku. Þetta nefndarálit er frá minni hluta atvinnuveganefndar.

Herra forseti. Frumvarpið sem hér er til umfjöllunar lýtur að breytingu á raforkulögum, nr. 65/2003. Þar er lagt til að nýrri málsgrein verði bætt við 9. gr. a raforkulaga, svohljóðandi, með leyfi forseta:

„Um tengingu raforkukerfis landsins við raforkukerfi annars lands í gegnum sæstreng fer samkvæmt stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku.“

Efnislega felst í þessari breytingu á raforkulögum að sett er tilvísunarregla í lög sem vísar til stefnu stjórnvalda hverju sinni um uppbyggingu flutningskerfis raforku. Sú stefna er ákveðin í formi þingsályktunar eins og kveðið er á um í 39. gr. a raforkulaga, en þar segir, með leyfi forseta:

„Ráðherra leggur á fjögurra ára fresti fram á Alþingi tillögu til þingsályktunar um stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku.“

Fyrir atvinnuveganefnd liggur samhliða fyrir tillaga til þingsályktunar um breytingu á þingsályktun nr. 26/148, um stefnu stjórnvalda um uppbyggingu flutningskerfis raforku sem lögð er fram í tengslum við tillögu til þingsályktunar um staðfestingu ákvörðunar sameiginlegu EES-nefndarinnar, nr. 93/2017, um breytingu á IV. viðauka, þ.e. orkuviðaukanum við EES-samninginn.

Minni hlutinn bendir á að í lögfræðiáliti Friðriks Árna Friðrikssonar Hirsts og Stefáns Más Stefánssonar sem fylgdi málinu er því lýst að verulegur vafi leiki á því hvort framsal ákvörðunarvalds til ESA, samkvæmt 8. gr. reglugerðar nr. 713/2009, eins og ráðgert er að taka hana upp í EES-samninginn samkvæmt ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar frá 5. maí 2017, rúmist innan ákvæða stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944. Var framangreind afstaða þeirra áréttuð í bréfi til utanríkisráðherra, dagsett 10. apríl 2019.

Minni hlutinn lýsir verulegum áhyggjum af því valdframsali sem í innleiðingu umræddrar reglugerðar geti falist og áhrifum á framtíðarskipan orkumála á Íslandi, þar á meðal á skipulag, ráðstöfun og nýtingu orkuauðlinda þjóðarinnar eins og nánar er rakið í tilvitnaðri álitsgerð.

Virðist tillögu til breytingar á þingsályktun nr. 26/148 ætlað að fela í sér áskilnað af hálfu Alþingis þess efnis að ekki verði ráðist í tengingu raforkukerfis landsins við raforkukerfi annarra landa um sæstreng nema að undangengnu samþykki Alþingis. Í stað þess að tryggja hinn mikilvæga áskilnað um ákvörðunarvald Alþingis í mikilvægu hagsmunamáli almennings með því að mæla beint fyrir um það í lögum að það skuli vera Alþingi sem taki ákvörðun um hvort ráðist sé í tengingu raforkukerfis landsins við raforkukerfi annarra landa er efnisreglan sett í þingsályktun. Með lagabreytingunni í máli þessu er vísað til þingsályktunar.

Minni hlutinn telur þessa lagabreytingu ekki fullnægja því markmiði að tryggja fullt ákvörðunarvald Alþingis um lagningu sæstrengs. Telur minni hlutinn enn fremur að sú aðferð sem hér er viðhöfð, við að tryggja mikilvæga almannahagsmuni, nái ekki tilgangi sínum ef ætlunin er að tryggja hið yfirlýsta markmið framangreindra tillagna.

Ófullnægjandi er að stjórnvöld sem vilja áskilja með skýrum hætti ákvörðunarvald Alþingis um tengingu landsins við raforkukerfi annarra landa um sæstreng skuli gera þann áskilnað í þingsályktun. Þingsályktanir eru viljayfirlýsingar Alþingis sem sæta sérstakri meðferð. Þær eru tillögur í ályktunarformi og ræddar við tvær umræður á Alþingi. Þingsályktanir kunna að geyma reglur sem skylda framkvæmdarvaldið til ákveðinna athafna en það er fátítt að þær geymi bindandi reglur líkt og lög gera. Enda þótt Alþingi samþykki þingsályktanir og þær geymi iðulega bindandi fyrirmæli, standa þær ætíð lægra en lög. Meðferð þingsályktana er einfaldari en meðferð lagafrumvarpa og auk þess á annar aðili löggjafarvaldsins, forseti Íslands, ekki hlut að samþykkt þeirra.

Minni hlutinn tekur undir tillögu Friðriks Árna Friðrikssonar Hirsts og Stefáns Más Stefánssonar um að málið verði tekið upp að nýju í sameiginlegu EES-nefndinni á grundvelli 102. gr. EES-samningsins með það fyrir augum að Ísland fái undanþágu, m.a. frá umdeildum reglugerðum, nr. 713/2009 og 714/2009. (Forseti hringir.) Sú leið hefði þann kost lögfræðilega umfram þá leið sem valin var að í henni fælist ekki hin lagalega óvissa sem (Forseti hringir.) fylgir leiðinni sem farin er af hálfu íslenskra stjórnvalda.

Undir þetta álit rita Ólafur Ísleifsson og Jón Þór Þorvaldsson.