skattleysi launatekna undir 350.000 kr.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um skattleysi launatekna undir 350.000 kr. Þetta er þriðja forgangsmál Flokks fólksins í upphafi 150. löggjafarþings. Ég er flutningsmaður tillögunnar og Guðmundur Ingi Kristinsson er með mér.
Þingsályktunartillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra að leggja fram lagafrumvarp fyrir árslok 2020 sem kveði á um:
1. að tekinn verði upp fallandi persónuafsláttur þannig að skattleysismörk verði við 350.000 kr. og að persónuafsláttur falli niður við 927.087 kr. mánaðartekjur,
2. að persónuafsláttur falli eftir sveigðu ferli þannig að vendipunktur miðað við persónuafslátt á tekjuárinu 2019 miðist við 575.000 kr. mánaðartekjur og
3. að breytingar verði gerðar á skiptingu útsvars og tekjuskatts af skattstofni til að jafna tekjumissi vegna hækkunar skattleysismarka á milli ríkis og sveitarfélaga.“
Í greinargerð með frumvarpinu segir, með leyfi forseta:
„Á undanförnum árum hefur íslenskur efnahagur dafnað. Á sama tíma hefur fjárhagsstaða íslenska ríkisins batnað og verðlag haldist stöðugt. Launaþróun hefur einnig verið jákvæð. Þrátt fyrir mikinn árangur síðustu ára hefur ábatinn ekki skilað sér til allra. Í skýrslu um dreifingu skattbyrði sem unnin var fyrir stéttarfélagið Eflingu og birt í febrúar sl. kemur fram að milli áranna 1993 og 2015 lækkaði skattbyrði hæstu tekjuhópa en skattbyrði lægstu tekjuhópa jókst. Á sama tíma hefur fasteignaverð hækkað verulega en vísitala markaðsverðs íbúðarhúsnæðis hefur á síðasta áratug hækkað úr 222,5 stigum í 430,6 stig miðað við ársmeðaltal samkvæmt tölum Hagstofunnar. Sú þróun kemur verst við lágtekjufólk sem þarf að verja stærstum hluta tekna sinna í húsnæði. Afleiðingarnar birtast m.a. í því að hlutfall leigjenda hefur aukist og ungmenni flytja nú seinna að heiman. Á sama tíma hafa laun hinna tekjuhæstu hækkað verulega. Sífellt berast fréttir af ofurkaupi stjórnenda ýmissa fyrirtækja og yfirmenn ríkisstofnana hafa hlotið umtalsverðar launahækkanir. Miðgildi tekna er nú um 441.000 kr. á mánuði en meðaltekjur eru talsvert hærri, um 553.000 kr. samkvæmt tölum Hagstofunnar. Aðgerða er þörf svo sporna megi við þróun undanfarinna ára og tryggja lágtekjuhópum viðunandi lífskjör.
Mikil umræða hefur átt sér stað síðustu ár um hvernig breyta eigi skattkerfinu þannig að það íþyngi ekki þeim sem minnstar tekjur hafa. Meðal annars hafa verið lagðar fram tillögur um aukna þrepaskiptingu, eignarskatta, lækkun skatthlutfalls og hærri skattleysismörk. Auk framangreinds hefur einnig verið fjallað um að hækka skattleysismörk og miða við fallandi persónuafslátt. Fallandi persónuafsláttur felur það í sér að eftir að skattleysismörkum er náð lækkar persónuafsláttur í samræmi við tekjuaukningu þar til hann fellur niður við ákveðin efri mörk. Með því að breyta íslensku skattkerfi og taka upp fallandi persónuafslátt er hægt að hækka skattleysismörk talsvert og bæta upp tekjumissi með hærri skattbyrði hátekjufólks.
Hér er lagt til að skattleysismörk verði hækkuð í 350.000 kr. á mánuði. Jafnframt er lagt til að eftir því sem tekjur hækki umfram það lækki persónuafsláttur þar til hann falli loks alfarið niður við 927.087 kr. mánaðartekjur eða við mörk efra skattþreps í gildandi kerfi. Þá er lagt til að persónuafsláttur falli eftir sveigðu ferli og að vendipunktur verði við 575.000 kr. í mánaðartekjur. Í því felst að persónuafsláttur fellur hraðar í byrjun en síðan hægist á falli hans. Þá nær persónuafsláttur núverandi fjárhæð, 56.447 kr. á mánuði, þegar mánaðartekjur nema 575.000 kr. Breytingin skilar því auknum ráðstöfunartekjum til þeirra sem hafa tekjur undir 575.000 kr. á mánuði en persónuafsláttur þeirra sem hafa hærri mánaðartekjur verður lægri en hann er nú.
Í september 2018 kom út skýrsla um jöfnuð í skattkerfinu sem unnin var fyrir þingflokk Flokks fólksins. Í skýrslunni er að finna útreikning á kostnaði ríkissjóðs af því að hækka skattleysismörk upp í 300.000 kr. á mánuði og taka upp fallandi persónuafslátt. Miðað var við að persónuafsláttur félli niður við 970.000 kr. mánaðartekjur og að vendipunktur miðað við núverandi fjárhæð persónuafsláttar yrði við 562.000 kr. Niðurstaða skýrslunnar var sú að með breytingunni myndu tekjur ríkis og sveitarfélaga lækka um 32 milljarða kr. Hækkun skattleysismarka úr 300.000 í 350.000 kr. líkt og lagt er til í þessari þingsályktunartillögu kemur til með auka þetta tekjutap nokkuð en lækkun efri marka vegur þar á móti.
Við samningu lagafrumvarps samkvæmt tillögugreininni þarf að gæta sérstaklega að því að kostnaður við þessa aðgerð dreifist jafnt á milli ríkissjóðs og sveitarfélaga. Í frumvarpinu gæti þannig þurft að kveða á um breytingar á útreikningi útsvars. Ellegar er hætta á því að tekjutap falli að mestu leyti á herðar sveitarfélaga sem hafa minna svigrúm en ríkissjóður til að bregðast við slíku. Því er lagt til að breytingar verði gerðar sem tryggi að tekjutap skiptist milli ríkissjóðs og sveitarfélaga eftir hlutfalli meðalútsvars af tekjuskatti.“
Virðulegi forseti. Ég er sátt að mæla fyrir þessari þingsályktunartillögu. Ég bind vonir við að ríkisstjórn og hæstv. efnahagsráðherra séu stolt af því að fá að taka þetta í fangið og vinna virkilega úr tillögunni eins og hún er lögð fram.
Við erum að tala um einstaklinga sem vinna fulla vinnu í láglaunastörfum — ég er búin að fá ansi marga launaseðla, sem ég er ekki með hér og nú og mun ekki sýna þá í þessum háttvirta ræðustóli — en að hugsa sér að einstaklingar sem vinna fullan vinnudag, átta stunda vinnudag, 40 stunda vinnuviku, fái ekki útborgað nema í kringum 262.000–284.000 kr. Ég er að tala um láglaunastéttirnar í landinu. Þær fá undir 300.000 kr. útborgað. Hugsið ykkur. Á sama tíma fórum við létt með að þiggja 43% launahækkun á einu bretti þegar kjararáð kom með sína frægu niðurstöðu um hversu mikils við værum metin og hversu háar tekjurnar okkar yrðu að vera.
Það er óþolandi að horfa upp á þá gífurlegu stéttaskiptingu sem er í landinu í dag. Það er óþolandi að 50% allra launþega í landinu skuli vera með 441.000 kr. eða minna í tekjur samkvæmt Hagstofu Íslands. Hvað þýðir það í útborguðum launum? Það eru rétt ríflega 300.000 kr. Svo erum við að furða okkur á því, eða a.m.k. mætti halda að þeir sem hér starfa á hinu háa Alþingi trúi því bara ekki, að yfir 10% barnanna okkar líða mismikinn skort. Ég trúi ekki að við séum í rauninni þannig að upplagi og þannig innrætt. Ef við værum virkilega meðvituð og tryðum því að 10% barna væru fátæk og liðu skort hlytum við að reyna að gera eitthvað í málinu. Sá hægagangur sem hefur verið á hinu háa Alþingi hvað lýtur að því að koma til móts við þá sem höllustum fæti standa er í mínum huga algerlega óviðunandi og algerlega síðasta sort. Hann endurspeglar í engu þau loforð og þær væntingar sem hv. þingmenn og hæstv. sitjandi ráðherrar gáfu þjóðinni fyrir síðustu kosningar. Það er nokkuð ljóst.
Eins og ég hef sagt áður og mun halda áfram að segja er það einfaldlega þannig að það hlýtur að vera eðlilegt að við tökum saman höndum um ákveðin mál og reynum a.m.k. að gera það sem í okkar valdi stendur til að hrinda þeim í framkvæmd. Eitt af þeim málum eru 350.000 kr. lágmarkslaun fyrir fulla vinnu, útborguð. Öll forgangsmál Flokks fólksins lúta að því að útrýma fátækt. Flest þeirra koma í formi þingsályktunartillagna til þess einmitt að gefa okkur möguleika á því að taka saman höndum hvar í flokki sem við stöndum og fylgja þeim virkilega eftir.
Þegar ég mæli fyrir þessu máli sitja hér núna fimm hv. þingmenn, ásamt mér sjálfri, af 63. Áhuginn fyrir þeim málum sem við höfum verið að mæla fyrir hefur stundum nánast enginn verið. Það er í rauninni sárara en tárum taki þegar sýnd er svo augljósleg lítilsvirðing gagnvart því sem við erum að reyna að berjast fyrir. Það gekk það langt, virðulegi forseti, að þegar við töluðum hér undir stefnuræðu hæstv. forsætisráðherra — ég talaði í ríflega átta mínútur sem sneru allar að því að benda á að okkur hefði ekki áskotnast neitt á þeim tíma sem núverandi ríkisstjórn hefur starfað, hvað lýtur að því að hjálpa fólki sem býr virkilega við neyð og er skattlagt í sárri fátækt. Ég talaði ekki um neitt annað. Hv. þingmenn Vinstri grænna hlógu upp í opið geðið á manni, sátu hér og hlógu þegar talað var um hvernig hlutirnir væru. Ég er ekki að segja að það hafi verið allir sem gerðu það, en tveir. Það er með ólíkindum ef einhverjum þingmanni finnst það fyndið þegar stofnaður er stjórnmálaflokkur til að reyna að útrýma fátækt, en tala á sama tíma um #metoo og sleppa því að ræða um eineltistakta og annað, að þurfa að standa hér í þessum háttvirta ræðustóli og hlusta á fliss og hlátur yfir því sem maður er að boða hér. Það er síðasta sort. Þetta er kannski eitthvað af því sem maður á eftir að taka aftur til umræðu undir liðnum störf þingsins.
Í þessu máli, þriðja forgangsmáli Flokks fólksins, erum við að tala um skattleysi launatekna undir 350.000 kr. Ég veit að enginn er ofsæll af því sem vinnur fulla vinnu. Enginn. Mér þætti gaman að sjá þann hv. alþingismann koma hingað upp og segja að einhver væri sæll af því og of góður fyrir það að fá 350.000 kr. lágmarksframfærslu. En staðreyndin er sú, virðulegi forseti, að allt það sem við bjóðum þjóðinni upp á í dag, allt það sem launþegarnir búa við í landinu og sú fátækt sem er í landinu í dag er mannanna verk. Það er í okkar höndum og engra annarra að útrýma henni.
