ráðstafanir vegna útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu og Evrópska efnahagssvæðinu.
Herra forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti utanríkismálanefndar vegna frumvarps til laga um ráðstafanir vegna útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu og Evrópska efnahagssvæðinu. Nefndin hefur fjallað um málið og eins og við vitum sem í þessum sal sitjum hefur fyrirhuguð útganga Bretlands úr Evrópusambandinu átt sér aðdraganda. Nú er svo komið að útgöngu Bretlands hefur verið frestað til 31. október nk. og skýr afstaða ríkisstjórnar Bretlands er sú að Bretland skuli ganga úr Evrópusambandinu þann dag. Utanríkismálanefnd telur mikilvægt að íslenskum stjórnvöldum sé gert kleift að bregðast við ólíkum sviðsmyndum og að frumvarpið sem hér um ræðir, um ráðstafanir vegna útgöngu Breta úr Evrópusambandinu og Evrópska efnahagssvæðinu, sé mikilvægt skref í þeirri vegferð.
Í frumvarpinu eru lagðar til nauðsynlegar breytingar á lögum vegna framkvæmdar samninga milli Íslands, Liechtensteins, Noregs og Bretlands um réttindi borgara í kjölfar úrsagnar Bretlands úr Evrópusambandinu. Framkvæmd samninganna kallar á breytingar á lögum um útlendinga, lögum um atvinnuréttindi útlendinga, lögum um lögheimili og aðsetur, lögum um verðbréfaviðskipti og lögum um fjármálafyrirtæki.
Í breytingartillögu nefndarinnar sem sjá má í atkvæðagreiðsluskjalinu er að finna bráðabirgðaákvæði í lögum um útlendinga og lögum um atvinnuréttindi útlendinga. Við meðferð málsins kom fram að mikilvægt væri að breyta frumvarpinu til að hrinda í framkvæmd pólitísku samkomulagi um réttindi þeirra borgara sem flytjast milli Íslands og Bretlands eftir Brexit, þ.e. eftir útgöngudag. Í ljósi stjórnarskipta í Bretlandi var samkomulaginu við Bretland ekki lokið í tæka tíð fyrir framlagningu frumvarpsins.
Hv. utanríkismálanefnd tekur undir það sjónarmið að mikilvægt sé að tryggja þessi réttindi borgara eftir útgöngu Bretlands og leggur í því skyni til að við lög um útlendinga bætist eitt ákvæði til bráðabirgða til viðbótar við þau sem þegar er að finna í 1. tölulið 5. gr. frumvarpsins þar sem kveðið verði á um rétt breskra ríkisborgara og aðstandenda þeirra sem hafa hug á að koma hingað til lands og dveljast í lengri tíma en heimilt er samkvæmt 49. gr. laganna.
Nefndinni barst skýring á ákvæðinu frá utanríkisráðuneytinu og dómsmálaráðuneytinu sem sjá má í nefndaráliti sem dreift hefur verið til þingmanna. Þar segir að í einhverjum tilvikum kunni að vera að breskir ríkisborgarar og aðstandendur þeirra séu nú þegar með rétt til dvalar hér á landi í samræmi við lögin og haldi þeim réttindum í samræmi við önnur ákvæði laganna. Ákvæði þetta er hugsað fyrir þá sem ekki hafa slíkan rétt og er sett á grundvelli gagnkvæms samkomulags við Bretland sem tekur gildi fari svo að Bretland gangi úr Evrópusambandinu án samnings sem langmestar líkur eru á eins og staðan hefur verið undanfarnar vikur og mánuði. Hér skal þó áréttað að breskum ríkisborgurum er jafnframt heimilt að sækja um dvalarleyfi samkvæmt öðrum ákvæðum útlendingalaga. Einnig er áréttað að þeir bresku ríkisborgarar sem koma hingað til lands og vilja dvelja lengur en heimilt er þurfi að hafa dvalarleyfi, þurfi enn fremur að sækja um dvalarleyfi á grundvelli ákvæðisins og miðað er við að viðkomandi sé orðinn 18 ára fyrir árslok 2020. Í 3. mgr. ákvæðisins er kveðið á um rétt aðstandenda ríkisborgara Bretlands til að sækja um dvalarleyfi, þ.e. aðstandendur breskra ríkisborgara sem hafa fengið dvalarleyfi á grundvelli ákvæðisins.
Í fleiri málsgreinum er kveðið á um dvalarleyfi og ákvæði þar að lútandi sem hægt er að lesa um í nefndarálitinu. Slíkar undanþágur skulu byggjast á samkomulagi því sem verður milli landanna í kjölfar útgöngu Breta úr Evrópusambandinu.
Hér er einnig um að ræða breytingar á lögum um atvinnuréttindi útlendinga en hv. utanríkismálanefnd leggur til að við bráðabirgðaákvæði í lögunum bætist ný málsgrein þess efnis að ríkisborgarar Bretlands og aðstandendur þeirra sem heimilt er að dveljast hér á landi á grundvelli bráðabirgðaákvæðis sem bætist við útlendingalög verði undanþegnir kröfu um atvinnuleyfi. Þetta er mikilvægt ákvæði sem lagt er til í ljósi pólitísks samkomulags milli Íslands og Bretlands.
Sömuleiðis bárust hv. utanríkismálanefnd athugasemdir og ábendingar frá dómsmálaráðuneytinu sem annars vegar varða eignarrétt fasteigna og hins vegar réttindi lögmanna. Þar kemur fram að mikilvægt sé að tryggja að útganga Bretlands úr Evrópusambandinu raski ekki rétti þeirra sem fyrir útgöngu hafa eignast fasteign hér á landi. Í lögum um eignarrétt og afnotarétt fasteigna er kveðið á um rétt þeirra sem á grundvelli reglna EES-samningsins mega eignast fasteign hér á landi án leyfis dómsmálaráðherra þótt þeir uppfylli hvorki skilyrði um íslenskan ríkisborgararétt né að hafa lögheimili á Íslandi samkvæmt þeim reglum sem þar gilda. Þegar gerð var sú breyting á lögunum árið 1993 að heimila EES-borgurum að eignast fasteignir hér á landi án leyfis var ekki gerð breyting á 8. gr. laganna og ekki tekin afstaða til þess hvort breytingin kallaði á slíka breytingu. Líkur eru á að við útgöngu Breta úr Evrópusambandinu og EES-samstarfinu verði sú breyting á að viðkomandi hafi misst þau skilyrði sem hann byggði rétt sinn á til að eignast fasteign hér á landi. Þá liggur fyrir að slíkur aðili skuli sækja um leyfi til dómsmálaráðuneytisins til að fá að eiga fasteignina áfram. Ekki verður séð að slíkum beiðnum yrði hafnað og menn þannig sviptir eignum sínum.
Við meðferð málsins kom fram að bresk stjórnvöld hafa staðfest að engar takmarkanir séu á fasteignaréttindum íslenskra ríkisborgara í Bretlandi eftir útgöngu Bretlands úr ESB, jafnvel þótt útganga verði án samnings. Í ljósi þessara ákvarðana ríkisstjórnar Bretlands er það tillaga hv. utanríkismálanefndar í ljósi gagnkvæmnissjónarmiða að leggja til þá breytingu sem er ætlað að tryggja að útganga Breta raski ekki eignarrétti þeirra sem á grundvelli réttar samkvæmt EES-samningnum hafa nú þegar eignast fasteign hér á landi. Þessi gagnkvæmnissjónarmið eru í raun og veru meginstef þeirrar breytingar sem nefndin leggur til sem og ákvörðun bresku ríkisstjórnarinnar.
Hvað varðar lögmenn kom einnig ábending til hv. nefndar frá dómsmálaráðuneytinu um að mikilvægt væri að tryggja þeim lögmönnum sem hafa skráð sig hjá sýslumanni undir titlinum „advocate“ eða „barrister“ og hafi veitt lögmannsþjónustu hér á landi verði heimilt að starfa áfram sem slíkir og sækja um íslensk lögmannsréttindi. Það er útskýrt í nefndarálitinu hvers vegna nauðsynlegt er að taka þetta sérstaklega fram og leggja til breytingartillögu þar að lútandi til að skýra þetta enn frekar. Það eru ekki margir lögmenn hér á landi sem starfa undir sínum breska heimatitli. Samkvæmt upplýsingum frá sýslumanni er það aðeins einn lögmaður, en Bretar hafa sett sér reglur um lögmenn sem eru skráðir þar í landi á grundvelli EES-reglnanna og þar með talið íslenskir lögmenn. Þeir hafa fram til ársloka 2020 möguleika á að afla sér breskra lögmannsréttinda og vinna undir sínum heimatitli í Bretlandi. Þarna er sömuleiðis um að ræða gagnkvæmnissjónarmið sem nefndin tekur undir og leggur til breytingu á frumvarpinu sem ætlað er að gera réttindi breskra lögmanna á Íslandi sambærileg þeim réttindum sem íslenskir lögmenn munu njóta í Bretlandi.
Hv. utanríkismálanefnd leggur til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum sem nefndin leggur til í sérstöku þingskjali. Undir þetta rita allir hv. nefndarmenn utanríkismálanefndar og þó eru þrír hv. þingmenn með almennan fyrirvara á nefndarálitinu, hv. þm. Gunnar Bragi Sveinsson, hv. þm. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir og hv. þm. Logi Einarsson. Það er tillaga meiri hluta nefndarinnar að þingheimur samþykki þessar breytingartillögur til að við getum samþykkt frumvarp til laga um ráðstafanir vegna útgöngu Bretlands úr Evrópusambandinu og Evrópska efnahagssvæðinu, en sú útganga nálgast óðum.
