persónuvernd og vinnsla persónuupplýsinga.
Herra forseti. Ég mæli fyrir minnihlutaáliti um frumvarp til laga um breytingu á ýmsum lögum vegna laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga. Undir álitið skrifar sú sem hér stendur, formaður velferðarnefndar, Anna Kolbrún Árnadóttir, Halldóra Mogensen, Guðmundur Ingi Kristinsson, og Hanna Katrín Friðriksson, sem er áheyrnarfulltrúi í nefndinni, var samþykk þessu áliti.
Minni hlutinn telur mikilvægt að koma á framfæri athugasemdum við vinnubrögð við vinnslu frumvarpsins sem og vinnu meiri hlutans á umræddu frumvarpi.
Við vinnslu frumvarpsins er, líkt og fram kemur í lögskýringargögnum, tekið mið af nýjum lögum um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, sem samþykkt voru hér á þingi í júní 2018. Með lögunum var lögfest hér á landi reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins um vernd einstaklinga í tengslum við vinnslu persónuupplýsinga og um frjálsa miðlun slíkra upplýsinga, eins og hún hefur verið aðlöguð að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið. Reglugerðin kom til framkvæmda innan Evrópusambandsins í maí 2018 og leysti af hólmi tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins frá október 1995 um vernd einstaklinga í tengslum við vinnslu persónuupplýsinga og um frjálsa miðlun slíkra upplýsinga. Kemur fram í greinargerð með frumvarpinu að það hafi að meginefni verið samið í tengslum við vinnu dómsmálaráðuneytis við frumvarp sem varð að lögum um persónuvernd, en þá hafi verið settur á fót samráðshópur allra ráðuneyta sem hefði haft það hlutverk að fara yfir ákvæði sérlaga sem varða vinnslu persónuupplýsinga í samvinnu við stofnanir sem starfa á grundvelli hlutaðeigandi laga í því skyni að meta hvaða breytingar kynnu að vera nauðsynlegar vegna nýju persónuverndarreglnanna. Minni hlutinn minnir á að við afgreiðslu laga um persónuvernd var helst gagnrýnt hversu seint frumvarpið kom til Alþingis þrátt fyrir langan vinnslutíma, þannig að lítill tími gafst þá á þinginu til faglegrar vinnu jafn viðamikils máls. Því miður, herra forseti, er það sama uppi á teningnum hvað varðar þetta frumvarp sem nú er til afgreiðslu og varðar persónuvernd hjá stofnunum á málefnasviði heilbrigðisráðherra. Öllum er ljós nauðsyn frumvarps þess sem nú er til afgreiðslu enda stofnanir á málefnasviði heilbrigðisráðherra þær stofnanir sem hvað helst fást við viðkvæmar persónuupplýsingar sem ótvírætt njóta verndar laga um persónuvernd. Því er mikilvægt að njóta samráðs þeirrar stofnunar sem sérhæfir sig í persónuvernd. Persónuvernd heitir sú stofnun.
Við vinnslu í velferðarnefnd var kallað eftir umsögn Persónuverndar. Fyrir nefndinni kom fram að ekkert samráð hefði verið haft við stofnunina við gerð frumvarpsins né hefði farið fram mat á persónuverndaráhrifum þess eins og lögbundið er í V. kafla laga um persónuvernd. Minni hlutinn bendir á að frumvarpið er ekki eina frumvarp ráðherra ríkisstjórnarinnar sem svo er ástatt um, enda virðist það vera regla frekar en undantekning að ráðherrar, jafnvel ráðherrar viðkvæmra málaflokka, láti undir höfuð leggjast við smíði frumvarpa að bera þau undir Persónuvernd vegna ákvæða er varða viðkvæmar persónuupplýsingar. Beinir minni hlutinn því til ríkisstjórnarinnar að gera bragarbót á þessu, fjölga persónuverndarfulltrúum og tryggja að við gerð frumvarpa ríkisstjórnarinnar fari ávallt fram mat á áhrifum á persónuvernd einstaklinga áður en frumvörp eru lögð fram á Alþingi.
Mælt var fyrir frumvarpinu í lok janúar sl. og það því næst sent til umsagnar. Við lok umsagnarfrests undir miðjan marsmánuð hafði brostið á heimsfaraldur kórónuveiru sem breytti mjög hefðbundnum störfum Alþingis, hvort tveggja er varðaði almenn þingstörf sem og störf fastanefnda Alþingis. Almenn mál í nefndum voru sett til hliðar en mál sem tengdust viðbrögðum við heimsfaraldri kórónuveiru fengu forgang og skyldu engin önnur mál unnin í fastanefndum. Sækja þurfti sérstaka heimild hjá forseta Alþingis til fundarhalda í fastanefnd, þar á meðal velferðarnefnd, og fengust slík leyfi ef fundur var vegna þingmáls sem varðaði viðbrögð við faraldrinum. Velferðarnefnd fékk, vegna málefnasviðs síns, drjúgan hluta þeirra mála er varða heimsfaraldur kórónuveiru til umfjöllunar og fékk leyfi til funda vegna þeirra. Á meðan á þessu stóð, í nærri þrjá mánuði, voru önnur mál lögð til hliðar, þar á meðal þetta.
Eðli málsins samkvæmt tókst ekki að vinna frumvarp um persónuvernd er varðar stofnanir á málefnasviði heilbrigðisráðherra eins og best hefði verið á kosið á þessum tíma, hvorki með gestakomum né í samtali innan nefndar. Urðu það því nokkur vonbrigði þegar meiri hlutinn kaus að afgreiða svo mikilvægt frumvarp, sem varðar persónuvernd almennings á Íslandi, án þess að það væri fyllilega unnið, á því unnar fullnægjandi lagfæringar eða umræða orðin nægilega þroskuð.
Í umfjöllun nefndarinnar gerðu fulltrúar minni hlutans tilraun til að vekja athygli meiri hlutans á umsögn embættis landlæknis sem var skýr hvað það varðaði að lagastoð skorti fyrir vinnslu og miðlun upplýsinga, m.a. vinnslu sóttvarnalæknis á viðkvæmum persónuupplýsingum. Þetta kom fram bæði í nefndaráliti sem og fyrir nefndinni sjálfri. Þá kom fram að lagastoð skorti fyrir embætti landlæknis hvað varðar m.a. uppbyggingu og rekstur miðlægra hugbúnaðarlausna, svo sem Heklu – heilbrigðisnets, Heilsuveru, samtengdra sjúkraskráa og sjúkrakerfisins. Benti minni hlutinn á að reglugerðarheimild til handa ráðherra, eins og verið er að leggja til hér, hefði ekki nægilega skýra lagastoð, samanaber 2. tölulið 1. mgr. 11. gr. laga um persónuvernd sem fyrirskipar skýr lagaboð ef vinna á með viðkvæmar persónuupplýsingar einstaklinga. Þær gerast nú varla viðkvæmari, persónuupplýsingarnar, en sjúkraskrá einstaklinga. Eftir því sem vinnsla hefur í för með sér meiri íhlutun, þeim mun ótvíræðara verður slíkt lagaákvæði að vera. Reglugerðarheimild uppfyllir ekki slíka skyldu til lagasetningar og því miður hafa breytingartillögur meiri hlutans engu breytt í þeim efnum. Áfram er þetta bara reglugerðarheimild til ráðherra en ekki skýrt lagaboð.
Minni hlutinn telur mikilvægt að gætt sé að fagmennsku í hvívetna þegar hlutast er til um mikilvæga hagsmuni almennings. Persónuupplýsingar eru mikilvægir hagsmunir og því getur minni hlutinn ekki stutt nefndarálit meiri hlutans eða breytingartillögur hans, þrátt fyrir mikilvægi frumvarpsins. Væri það tilbúið og bætt myndi minni hlutinn að sjálfsögðu styðja við málið. Þar sem enginn tími hefur gefist til undirbúnings breytingartillögu af hálfu minni hlutans nú á lokadögum vorþings fylgja þær ekki nefndaráliti þessu af því að slíkar breytingartillögur verður að bera undir Persónuvernd og bera undir þá sem eiga að vinna með þetta, t.d. embætti landlæknis. Minni hlutinn hvetur hæstv. heilbrigðisráðherra til að hefja strax vinnu við lagfæringar á þeim lögum sem frumvarpið varðar með tilliti til laga um persónuvernd og hafa við það fullt samráð við Persónuvernd. Slíkt samráð leiðir til vandaðri lagasetningar og aukins réttaröryggis borgara.
