sjúkratryggingar.
Frú forseti. Ég mæli hér fyrir nefndaráliti minni hluta velferðarnefndar með breytingartillögu um frumvarp til laga um breytingu á lögum um sjúkratryggingar, með síðari breytingum, er varðar stjórn og eftirlit. Undir þetta álit skrifar sú sem hér stendur, en auk mín hv. þingmenn Anna Kolbrún Árnadóttir, Guðmundur Ingi Kristinsson og Halldóra Mogensen og áheyrnarfulltrúi Viðreisnar, hv. þm. Hanna Katrín Friðriksson, er samþykk áliti þessu. Minni hlutinn telur mikilvægt að koma á framfæri athugasemdum við vinnubrögð við vinnslu frumvarps um breytingu á lögum um sjúkratryggingar, með síðari breytingum, sem og við vinnu meiri hluta velferðarnefndar með umrætt frumvarp.
Mælt var fyrir þessu frumvarpi í lok apríl 2020 og það því næst sent út til umsagnar. Alls bárust sex umsagnir sem flestar innihéldu alvarlegar athugasemdir við efni frumvarpsins. Vert er að taka fram að á þessu stigi, í starfi Alþingis um miðjan maí árið 2020, var starfsáætlun þingsins að komast aftur í samt horf eftir heimsfaraldur kórónuveiru sem hafði haft veruleg áhrif á störf þingsins og fastanefnda þess. Almenn mál í nefndum höfðu verið sett til hliðar en mál sem tengdust viðbrögðum við heimsfaraldri kórónuveiru voru sett í forgang og skyldu engin önnur mál unnin í fastanefndum Alþingis. Sækja þurfti um sérstaka heimild frá forseta þings til fundahalda í fastanefndum þingsins, þar á meðal í hv. velferðarnefnd, og fékkst slíkt leyfi er fundur var vegna þingmáls er varðaði viðbrögð við faraldrinum.
Velferðarnefnd fékk vegna málefnasviðs síns drjúgan hluta af málum sem tengdust heimsfaraldrinum til umfjöllunar og fékk leyfi til funda vegna þeirra. Á meðan á þessu stóð, í nærri þrjá mánuði, voru önnur mál lögð til hliðar. Eðli málsins samkvæmt tókst því ekki að vinna frumvarp þetta eins og best hefði verið á kosið á þessum tíma, hvorki með gestakomum né í samtali innan nefndar. Voru það því nokkur vonbrigði þegar meiri hluti hv. velferðarnefndar kaus að afgreiða svo mikilvægt frumvarp án þess að málið væri fyllilega unnið, á því gerðar nægilegar lagfæringar og umræða orðin nægilega þroskuð.
Minni hlutinn vill benda á að við samningu frumvarpsins láðist að eiga samráð við Persónuvernd vegna mats á áhrifum frumvarpsins á persónuvernd. Slíkt er lögbundið samkvæmt lögum um persónuvernd þegar um er að ræða vinnslu sem kann að varða viðkvæmar persónuupplýsingar. Fyrir liggur að þetta frumvarp snertir flutning á gögnum sem innihalda heilsufarsupplýsingar, sjúkraskrár og gögn um aðgerðir sem flokkast sem viðkvæmar persónuupplýsingar. Það er óumdeilt. Þá eru gerðar breytingar á lögum um sjúkratryggingar er varðar heimildir sjúkratryggingastofnunar til miðlunar upplýsinga og verður í því sambandi að horfa á ný lög um persónuvernd frá 2018 en ekki eldri lög um sjúkratryggingar sem innihalda heimild er kom inn í lögin fyrir gildistöku laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga. Lá því fyrir að gera þyrfti mikilvægar breytingar á heimild til öflunar og miðlunar upplýsinga.
Minni hlutinn bendir á að frumvarpið er ekki eina frumvarp ráðherra ríkisstjórnarinnar sem ekki hefur verið leitað eftir samráði um við Persónuvernd, enda virðist frekar vera regla en undantekning að ráðherrar í þessari ríkisstjórn láti undir höfuð leggjast við smíði frumvarpa að bera þau undir Persónuvernd vegna ákvæða er varða vinnslu viðkvæmra persónuupplýsinga. Minni hlutinn beinir því til ríkisstjórnarinnar að gera bragarbót á þessu, fjölga persónuverndarfulltrúum og tryggja að við gerð frumvarpa frá ríkisstjórn fari ávallt fram þetta lögbundna mat á áhrifum á persónuvernd almennings áður en frumvörpin eru lögð fram á Alþingi.
Við umfjöllun nefndarinnar hafa komið fram sjónarmið um það fyrirkomulag sem lagt er til í frumvarpinu varðandi gagnaflutninga á viðkvæmum heilsufarsupplýsingum frá þjónustuveitendum til Sjúkratrygginga Íslands og að það sé óásættanlegt. Um sé að ræða flutning á viðkvæmum persónuupplýsingum og þurfi slíkir flutningar að vera fullkomlega öruggir sem ekki allir þjónustuveitendur geta uppfyllt. Í því sambandi hefur komið fram að þjónustuveitendur hafi yfir að ráða gögnum sem ekki er hægt að skila rafrænt, auk þess sem ekki hafi allir yfir að ráða tölvukerfum sem ráða við slíkar sendingar. Í áliti sínu leggur meiri hlutinn til breytingar á frumvarpinu þess efnis að eftir samþykkt frumvarpsins skuli sjúkratryggingastofnun hafa leyfi til að kalla eftir upplýsingum frá þjónustuveitanda sem og til að skoða gögn hjá honum. Eftir stendur sú gagnrýni þjónustuveitanda að álag vegna yfirferðar á gögnum til sendinga kunni að leiða til mikillar umframvinnu sem þjónustuveitendur þurfa að inna af hendi. Ekki hefur verið gerð nein breyting á þessu með tilliti til umsagna.
Meiri hlutinn leggur einnig til breytingu á frumvarpinu á þann veg að á eftir 3. gr. komi ný grein sem verði 50. gr. laganna. Þar kom eftirfarandi fram í 2. mgr., með leyfi forseta:
„Stofnuninni er heimilt að starfrækja gagnagrunna og miðla upplýsingum úr þeim svo sem nánar er kveðið á um í lögum þessum og að uppfylltum skilyrðum laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga.“
Minni hlutinn telur umrætt lagaákvæði ekki standast skilyrði laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga um skýrt afmörkuð lagaákvæði þegar um er að ræða miðlun mikilvægra heilsufarslegra upplýsinga. Ekki fengust upplýsingar frá meiri hlutanum um það hvort umrætt ákvæði hefði verið borið undir Persónuvernd til umsagnar og telur minni hlutinn slíkt óásættanlegt vegna þess hversu mikilvægir hagsmunir eru í húfi.
Minni hlutinn leggur til að umrætt ákvæði verði ekki samþykkt, þessi breyting sem nú er verið að leggja til, þetta tiltekna ákvæði, verði ekki samþykkt og hvetur minni hlutinn heilbrigðisráðherra til að hefja strax vinnu við lagfæringar á ákvæðinu í lögunum er varðar miðlun upplýsinga úr gagnagrunnum til að kanna lögmæti slíkrar miðlunar og til að athuga hvernig slík miðlun megi eiga sér stað. Hvetur minni hlutinn heilbrigðisráðherra til að hafa við vinnu sína fullt samráð við Persónuvernd, þá stofnun sem veit allt um þetta lagaumhverfi. Slíkt samráð leiðir til vandaðri lagasetningar og aukins öryggis borgara landsins.
Fyrir nefndinni komu fram sjónarmið um fyrirkomulag við skipan forstjóra Sjúkratrygginga Íslands þar sem ráðherra skipar hann núna án aðkomu stjórnar stofnunarinnar, þ.e. eftir samþykkt þessa frumvarps. Í því sambandi kom fram að ráðlegt væri að fagleg stjórn stofnunarinnar veitti umsögn um umsækjendur um starf forstjóra. Meiri hlutinn féllst ekki á þau sjónarmið. Í áliti meiri hlutans segir að frumvarpið útiloki þó ekki að ráðherra geti óskað umsagnar stjórnar við skipun forstjóra. Minni hlutinn bendir á að ekkert í lögum eða frumvarpinu sjálfu mælir fyrir um framangreint, þ.e. að ráðherra geti kallað eftir umsögn. Ólíklegt verður að telja að ráðherra fari þá leið að leita umsagnar stjórnar stofnunarinnar um umsækjendur enda hafi hann allt vald í hendi sér til að velja forstjóra þessarar mikilvægu stofnunar. Minni hlutinn telur slíkt óheppilegt og leggur til breytingartillögu þess efnis við skipan forstjóra sjúkratryggingastofnunar að ráðherra skuli leita umsagnar stjórnar stofnunarinnar áður en til skipunar kemur. Skipun verður eftir sem áður í höndum ráðherra en lögbundið verði að umsögn stjórnar stofnunarinnar þurfi að liggja fyrir. Hér er ekki verið að tala um tillögur eða að ráðherra lúti boðvaldi stjórnar heldur eingöngu umsögn.
Minni hluti leggur því til að frumvarpið verði samþykkt með þeirri breytingu að í stað orðsins „tillögu“ í 1. málslið 1. mgr. 7. gr. laganna komi: umsögn.
Fleiri breytingartillögur voru ekki frá minni hlutanum og eins og áður sagði skrifa undir þetta hv. þingmenn Anna Kolbrún Árnadóttir, Guðmundur Ingi Kristinsson, Halldóra Mogensen og sú sem hér stendur en áheyrnarfulltrúi Viðreisnar, hv. þm. Hanna Katrín Friðriksson, er samþykk áliti þessu.
