ráðstafanir gegn óréttmætri takmörkun á netumferð o.fl.
Virðulegur forseti. Ég vil byrja á því að lýsa yfir stuðningi við þetta mál með þeim fyrirvara að umræðan er nýhafin og fjallað verður meira um málið í hv. efnahags- og viðskiptanefnd með tilheyrandi nefndaráliti, eða -álitum eftir atvikum, og auðvitað frekari umræðum hér á Alþingi. Í fljótu bragði sýnist mér þetta frumvarp vera gott. Ég fór í andsvar við hæstv. ráðherra áðan og spurði hvers vegna undanþága væri gefin fyrir litla aðila. Ég verð að viðurkenna að ég skil ekki alveg enn hver vandinn á að vera fyrir litla aðila, að mismuna ekki á grundvelli staðsetningar. En vel má vera að mér yfirsjáist eitthvað þar, enda er ég ekki sérfræðingur í málefnum örfyrirtækja eða mjög lítilla fyrirtækja. Mér finnst hins vegar alveg þess virði að nefna aðeins eðli málsins, eðli netumferðar og eðli þess að takmarka hana, vegna þess að það hefur verið í tísku í gegnum tíðina að skipta mörkuðum upp í ákveðin hólf, ekki vegna þess að það sé hagkvæmt fyrir neytendur heldur þvert á móti til þess að nýta það að þeir hafi ekki aðgang að stærri markaði með öllum þeim kostum sem fylgja stærri mörkuðum almennt. Ég hef oft velt fyrir mér hvers vegna samfélög séu svo umburðarlynd fyrir því. Það tíðkaðist hér mjög lengi, og getur svo sem verið að tíðkist enn, að fyrir tiltekna tölvuleiki eða annars konar afþreyingarefni væru sett upp alveg sérstök kerfi til þess að ekki væri hægt að nota vöruna, með góðu alla vega, innan annarra markaðssvæða. Með því fyrirkomulagi virka tölvuleikir sem gefnir eru út í Japan bara þar. En ef svo er farið til Bandaríkjanna eða Evrópu þarf að kaupa leikina aftur til þess að þeir virki fyrir bandaríska eða evrópska kerfið, eins og það var kallað í þá daga. Ég hef ekki rekist á þessa takmörkun nýlega og verð að viðurkenna að ég þekki ekki jafn mikið til þessara atriða og áður.
Þegar kemur að því að takmarka netumferð hefur mér oft fundist eins og yfirvöld almennt, og ekki síst á Íslandi, séu ekki alveg alltaf með puttann á púlsinum varðandi hvað þau eru að gera hverju sinni og hvaða áhrif það hefur sem þau gera. Þess vegna hef ég strax ákveðnar efasemdir við að þessi undanþága fyrir litla aðila sé endilega nauðsynleg. Það gæti rétt eins verið, með fyrrgreindum fyrirvara, að hér sé verið að gera meira mál úr en tilefni er til og mætti fella undanþáguna brott, þ.e. ef Evrópusambandið væri þeirrar skoðunar eða EFTA-ríkin.
Eftir sem áður finnst mér þetta líka ágætisáminning um að frelsið er gott. Mér finnst það mjög oft gleymast að frelsið er gott þegar rætt er um að takmarka netumferð eða flutninga fólks. Fólk vill einfaldlega fara á milli landa eða senda eitthvað á milli landa eða kaupa eitthvað yfir landamæri og eitthvað því um líkt. Frelsið er ekki kvöð, frelsið er ekki byrði, þvert á móti, það er andstæðan við byrði og er nokkuð sem við eigum að vinna að. Að mínu mati eigum við eftir fremsta megni að reyna að ná því einfalda markmiði að búa í frjálsari heimi. Það getur þó því miður takmarkað frelsi annarra á einhvern hátt, vegna þess að frelsið er stundum snúið þegar það er komið á markað. Það getur þjónað hagsmunum einstakra aðila, fyrirtækja, jafnvel þjóðríkja eða eininga og stofnana innan þess. Valdið til að koma á þeirri takmörkun getur verið, í það minnsta lagalega, hluti af frelsi þeirrar sömu einingar eða stofnunar. Sem dæmi getur fyrirtæki alla jafna mismunað á grundvelli staðsetningar, ef ekki eru lög til að fyrirbyggja það. Það dregur þá úr stærð markaðarins og getu fólks til að versla á stærri markaði og þar af leiðandi njóta stærra samkeppnisumhverfis og væntanlega meiri hagræðingar, framleiðslu og dreifingar, að öllu jöfnu alla vega.
Sömuleiðis verð ég að nefna að frá því að Píratar buðu fyrst fram til þings árið 2013 höfum við — og reyndar fyrrverandi þingmaður Pírata, Birgitta Jónsdóttir, sem var þingmaður fyrir Hreyfinguna og Borgarahreyfinguna þar áður — verið að kvarta undan því að við gerum ekki nóg til að reyna að vera leiðandi á sviðum eins og þessu. Og eins ánægður og ég er með að við séum t.d. komin með nýja persónuverndarlöggjöf og ánægður með þetta frumvarp, finnst mér á sama tíma að Ísland hafi á vissan hátt misst af lestinni, vegna þess að við ætluðum að vera best í þessu. Það var ákveðið árið 2010 að frumkvæði þáverandi hv. þm. Birgittu Jónsdóttur, að við ætluðum að vera leiðandi í upplýsinga- og tjáningarfrelsi, vernd uppljóstrara og þess háttar. En vegna þess að við erum svo lengi að brölta í gegnum þá málaflokka og tökum þessu kannski sem sjálfsögðum hlut, þá er Evrópusambandið aftur og aftur á undan okkur og EES líka. Mér finnst það leiðinlegt vegna þess að það þarf ekkert að vera þannig. Ísland gæti alveg verið fremst í þessum málaflokkum. Ég held einlæglega að það sem helst vanti hér upp á sé einfaldlega metnaður fyrir því. Það er ekkert mál að standa í pontu og segja: Mikið væri nú gott ef Ísland væri leiðandi á sviði tjáningar- og upplýsingafrelsis. En til þess að komast þangað þurfum við átta okkur á því að það kostar vinnu og það þýðir að við þurfum að breyta hlutunum. Þetta eru ekki bara hugmyndir, þetta eru breytingar, þetta er fyrirkomulag og ferlar og þess háttar.
Dropinn holar steininn og smátt og smátt skánar þetta nú. Upplýsing yfirvalda, markaða og þjóðríkjasambanda og annarra skánar með tímanum þannig að ákvarðanirnar verða ekki jafn illa hugsaðar og áður. Það er gott. En ég vildi óska þess að við værum með háleitari markmið á Íslandi um að við ætlum að vera best. Við höfðum nefnilega þann orðstír í dágóðan tíma að hér væri gott að hýsa vefi. Hér væri gott að hýsa gögn og vinna með gögn, sem yfirvöld vildu oft halda leyndum, eða einhverjir óprúttnir aðilar. Við höfðum það orð á okkur að við værum leiðandi í heiminum í persónuvernd, friðhelgi einkalífsins og upplýsinga- og tjáningarfrelsi. Við höfðum þann orðstír en því miður óverðskuldað. Og núna hefur sá orðstír, eftir því sem ég fæ best séð, dvínað mjög mikið og í rauninni ekki mikið eftir af honum nema í minningu fólksins sem tók þátt í þeirri baráttu og annarra sem unnu mikið í þeim málum á sínum tíma. Hluti af ástæðunni er að GDPR er komið fram, þ.e. persónuverndarreglugerð Evrópusambandsins, sem tók náttúrlega svolítið athyglina á þeim tíma. Mér leiðist að kvarta svona, en því miður er höfuðástæðan sú að við samþykktum þetta hérna á þingi sem þingsályktun og gerðum síðan ekkert raunverulega við það í allt of langan tíma. Nú koma af og til inn frumvörp sem eru afleiðing af þeirri vinnu en allt of lítið og allt of seint, allt of hægt. Það held ég að gerist vegna þess að við gefum okkur að við séum framar en við raunverulega erum. Okkur finnst vera rosalega frjálslynd, okkur finnst ægilega göfug með því að heimila hitt eða leyfa annað. En til að vera leiðandi þá þurfum við að líta fram fyrir það sem okkur finnst vera „eðlilegt og hefðbundið og venjulegt“ og líta lengra en það til að vera framúrskarandi, til að vera best í einhverju, til að vera best í þessum málaflokkum. Ég gat ekki annað en komið aðeins hingað upp en læt frekari athugasemdir bíða í bili þar til málið er komið úr nefnd, sem ég vona að verði sem fyrst. Ég árétta að ég vildi óska þess að við gætum sýnt í verki þann metnað sem við sýnum stundum í orði þegar kemur að því að vera framarlega og leiðandi á þessum sviðum.
