mótun efnahagslegra hvata til að efla ræktun orkujurta á Íslandi.
Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir þingsályktunartillögu um mótun efnahagslegra hvata til að efla ræktun orkujurta á Íslandi. Að þessu máli stendur allur þingflokkur Framsóknarflokksins. Ég mæli hér fyrir tillögunni fyrir hönd 1. flutningsmanns, sem er Silja Dögg Gunnarsdóttir.
Ég ætla að grípa aðeins niður í greinargerðinni. Þessi þingsályktunartillaga hefur áður verið flutt, á 150. löggjafarþingi, og er endurflutt núna að mestu leyti óbreytt. Með henni er lagt til að samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra verði falið að skipa starfshóp til að móta og hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun um efnahagslega hvata til að styrkja forsendur fyrir ræktun repju og nepju sem verði notaðar í framleiðslu bíódísils sem nota má í stað jarðefnaeldsneytis.
Árið 2008 hófust tilraunir með að afla innlendra umhverfisvænna orkugjafa á vegum Siglingastofnunar Íslands. Þegar Siglingastofnun rann inn í Samgöngustofu árið 2013 var þessu verkefni haldið áfram á þeim vettvangi og hefur verið svo síðan. Rannsóknarverkefnið fór fljótt að snúast um ræktun á orkujurtunum repju og nepju og vinnslu afurða úr þeim. Ástæður þess voru einkum að fyrir lá að þessar tegundir væru ræktaðar til orkuöflunar og annarra nytja á norðlægum slóðum erlendis og þótti mikilvægt að kanna hvort hafa mætti af þeim sambærilegar nytjar hér á landi á tímum þar sem leitað er leiða til að afla umhverfisvænna orkugjafa og nota þá hvarvetna þar sem kostur er á því. Skemmst er frá því að segja að tilraunirnar lofa góðu. Unnt er að rækta repju og nepju víða um land með góðum árangri og ekkert virðist því til fyrirstöðu að nýta afurðirnar með sama hætti og gert er annars staðar þar sem þessar jurtir eru ræktaðar til nytja. Sökum þess að ræktun á repju til framleiðslu á olíu og kjarnfóðri er ný grein landbúnaðar hér á landi er nauðsynlegt að styðja við þróun þessarar atvinnugreinar meðan hún er að ná þeim þroska og styrk að geta séð um sig sjálf.
Á 150. löggjafarþingi var tillaga þessi til umfjöllunar í umhverfis- og samgöngunefnd. Hún naut almennt stuðnings frá þeim aðilum er sendu inn umsagnir vegna málsins að undanskildum Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi, með vísan til þess að gangi spá þeirra um notkun á jarðefnaeldsneyti eftir sé óþarft að grípa til sérstakra aðgerða vegna fiskveiði. Í umsögnum var bent á að mikilvægt væri að skoða einnig hvaða land er notað undir slíka ræktun með tilliti til líffræðilegrar fjölbreytni, gæta þurfi þess að ræktunin sé í alla staði umhverfisvæn, auk þess sem taka þurfi mið af því að efnahagslegar og samkeppnislegar forsendur gagnvart öðrum mögulegum orkugjöfum, svo sem vetni, metani o.s.frv., geta þróast með ýmsum hætti og því mikilvægt að horfa til fleiri kosta.
Við ræktun og vinnslu á repju og nepju verða til þrjár meginafurðir: olía, fóðurmjöl og stönglar. Olían er um 15% lífmassans, fóðurmjölið um 35% og stönglarnir um 50%. Stönglarnir eru notaðir til að bera undir húsdýr og einnig sem vistvænn og lífrænn áburður á tún og akra. Fóðurmjölið er mjög próteinríkt og hentar því prýðilega sem kjarnfóður fyrir nautgripi og svín og eldisfiska. Olíuna er unnt að nota sem eldsneyti á vélar sem brenna dísilolíu og einnig í matargerð. Unnt er að nota olíuna á stærri dísilvélar án þess að breyta þeim en eigi að nota hana á minni dísilvélar þarf að setja á þær olíuhitara sem hitar repjuolíuna í 50–70°C áður en hún fer inn í eldsneytiskerfi vélarinnar. Auðvelt er að nota repjuolíu sem íblöndunarefni í jarðdísilolíu og er það gjarnan gert í hlutföllum frá 5–25%. Þá má ætla að þannig verði repjuolían einkum notuð sem orkugjafi fyrst í stað.
Síðan er fjallað um landþörf vegna ræktunar orkujurta. Um þessar mundir notar fiskiskipafloti Íslendinga um 160.000 tonn af jarðdísilolíu árlega og eru útgerðir skipanna algerlega háðar þeim orkugjafa. Íslenskar rannsóknir á ræktun repju og nepju til olíuframleiðslu hafa því haft það að markmiði að kanna hvort og þá að hvaða marki unnt væri að uppfylla þarfir fiskiskipaflotans fyrir orkugjafa með nýjum og umhverfisvænum hætti hér innan lands. Tilraunir hafa sýnt að hver hektari lands gefur af sér um eitt tonn af repjuolíu. Því þyrfti að rækta orkujurtir á um 160.000 hekturum lands, eða um 1.600 ferkílómetrum, til að mæta núverandi notkun fiskiskipaflotans á dísilolíu. Til samanburðar má nefna að ferjur Vegagerðarinnar nota um 4.000 tonn af jarðdísilolíu árlega. Unnt væri að framleiða sama magn af jurtaolíu á 4.000 hekturum lands eða 40 ferkílómetrum.
Repjan telst ekki kröfuhörð með tilliti til ræktarlands og þrífst til dæmis vel í sendinni og rýrri jörð. Því má ætla að vel væri unnt að nota hana sem lið í uppgræðslu lands, einkum sanda, með því móti að sá lúpínu í sandinn og plægja hana niður áður en hún hefur myndað fræ. Lúpínuleifarnar innihalda köfnunarefni, fosfór og önnur næringarefni sem repjan nýtir og með þessum hætti er unnt að breyta landi sem ekki er nýtt í ræktun í ákjósanlegt ræktarland fyrir orkujurtir. Við val á ræktarlandi er þó mikilvægt að líta heildstætt til umhverfisáhrifa, m.a. í samhengi við efnahagslega hvata til slíkrar ræktunar.
Svo ætla ég að víkja aðeins að ávinningnum við ræktunina. Olía sem framleidd er úr repju sem ræktuð er hér á landi er innlendur orkugjafi. Slík framleiðsla myndi því efla orkuöryggi Íslands þar sem landið yrði ekki eins háð framboði og verðsveiflum á jarðolíu og nú er raunin. Olíuframleiðsla úr repjufræjum felur þannig í sér hagrænan ávinning en mestu skiptir þó að notkun repjuolíu hefur langtum minni óæskileg áhrif á umhverfið en notkun jarðdísils.
Ræktun repju og nepju á einum hektara lands bindur um það bil 6 tonn af gróðurhúsalofttegundinni koldíoxíði sem plönturnar taka í sig er þær vaxa. Við bruna á þeirri olíu sem fæst af einum hektara fara 3 tonn af koldíoxíði aftur út í andrúmsloftið en helmingurinn af því sem plönturnar bundu í sér fer með stönglunum aftur í jarðveginn þegar þeir eru nýttir sem áburður í ræktuninni. Vinnsla á olíu úr fræjum repju og nepju verður því til að binda meira koldíoxíð en losað er við bruna á olíunni, en sem kunnugt er gerist hið gagnstæða þegar jarðolíu er brennt.
Árleg losun fiskiskipaflotans á koldíoxíði nemur um 500.000 tonnum. Ef 30% af því eldsneyti sem notað er á vélar fiskiskipanna væri repjuolía væri unnt að draga úr koldíoxíðlosun íslenskra fiskiskipa um tæp 300.000 tonn eða sem nemur tæplega 60% núverandi losunar. Þetta samsvarar heildarlosun koldíoxíðs frá vegasamgöngum á höfuðborgarsvæðinu árið 2016. Bæði hagrænar ástæður og umhverfisástæður mæla með því að unnið verði einarðlega að því að rækta orkujurtir til framleiðslu á vistvænum innlendum orkugjafa fyrir atvinnustarfsemi og einstaklinga. Þessi þingsályktunartillaga er flutt í því skyni að stuðla að því að svo verði og bent skal á eftirtalið málinu til stuðnings:
1. Við ræktun repju og nepju bindast 6 tonn af gróðurhúsalofttegundinni koldíoxíði í plöntunum á hverjum hektara. Einungis helmingur þess berst aftur út í andrúmsloftið við bruna á olíunni sem unnin er úr fræjum plantnanna.
2. Ræktun repju og nepju styður við landgræðslu og jarðvegsundirbúning fyrir aðra ræktun.
3. Repjuolía er ekki skaðleg umhverfi sínu eins og jarðolía.
4. Repjuræktun og olíuframleiðsla úr repjufræjum skapar tækifæri til nýsköpunar í landbúnaði og iðnaði.
5. Repjuræktun eflir sjálfbærni íslensks samfélags og styrkir íslenska atvinnuvegi.
Hæstv. forseti. Eins og ég hef farið yfir og tínt til upp úr greinargerð með þessari ágætu þingsályktunartillögu þá er hér um gríðarlega gott mál að ræða, umhverfisvænt framfaraskref til atvinnuþróunar o.s.frv. Ég vona að þingið beri gæfu til að afgreiða þetta mál hratt og vel hér áfram.
