skipalög.
Herra forseti. Ég biðst afsökunar á þessum töfum en ég lenti á smá aukafundi fyrir utan þingsalinn. Eins og hæstv. forseti nefnir þá geri ég hér grein fyrir nefndaráliti um frumvarp til skipalaga. Það er skemmst frá því að segja að umhverfis- og samgöngunefnd fékk 19 gesti, enda 19 umsagnir líka, til sín og eitt minnisblað að auki frá samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu. Svo að ég geri nú grein fyrir því um hvað þetta snýst er efni frumvarpsins með þessum orðum í nefndarálitinu, herra forseti:
Með frumvarpinu er lagt til að samþykkt verði ný heildarlög um skip þannig að ákvæði um þau verði í einum lögum í stað margra ólíkra lagabálka eins og nú er. Frumvarpið er lagt fram í samræmi við sáttmála ríkisstjórnarinnar frá 2017 um ríkisstjórnarsamstarf og eflingu Alþingis. Þar kemur fram að átak verði gert í einföldun regluverks í þágu atvinnulífs og almennings. Fjölmargir lagabálkar fjalla um skip með einum eða öðrum hætti og eru margir þeirra komnir til ára sinna. Þá hafa verið settar fjölmargar reglugerðir sem nánar útfæra ákvæði laganna. Regluverkið er því orðið víðtækt og flókið og um þessar mundir er unnið að því að einfalda og uppfæra þetta regluverk innan samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis og Samgöngustofu. Frumvarp þetta er liður í því verkefni. Nefndin telur frumvarpið í heild sinni ná þeim tilgangi en bregst við umsögnum og athugasemdum í nokkrum tilvikum.
Í umfjöllun nefndarinnar var m.a. fjallað um skráningu erlendra skipa. Það var spurning um hvort erlend skip sem stunda hér atvinnustarfsemi að einhverju leyti eigi að skrá í íslenska skipaskrá. Nefndin tekur ekki undir þessar athugasemdir og telur ekki unnt að gera kröfur um að framangreind erlend skip séu fortakslaust skráð á Íslandi vegna þess að t.d. varðandi fiskveiðar geti skip athafnað sig en þurfi ekki að vera skráð hér á landi.
Reglur um svokallaða þurrleiguskráningu voru líka teknar fyrir. Þar kom fram að æskilegt væri að tilgreina hvaða reglur ættu við í 8. gr. frumvarpsins um slíkt því að sýnt þyki að ríkið sem skipið mun verða skráð þurrleiguskráningu í muni ekki endilega virða skyldur sínar sem fánaríki. Nefndin bendir á að fánaríki hafi víðtækum skyldum að gegna samkvæmt alþjóðalögum sem ná til mengunarvarna, öryggis og réttinda skipverja og það sé ekki mögulegt að tiltaka með tæmandi hætti alla þá samninga sem varða þær skyldur með þessu frumvarpi.
Um mælingu skipa var líka fjallað. Þar eru tvær alþjóðasamþykktir í gildi, önnur kennd við London frá 1969, hin við Ósló frá 1947. Það stendur hér í nefndaráliti að mæling skipa fari eftir alþjóðasamþykktinni frá 1969 og tonnatalan reiknuð samkvæmt því alla jafna. Hins vegar eru skip enn skráð á skipaskrá sem eru samkvæmt gömlu mælingunum. Nefndin segir mikilvægt að heimild sé til staðar að mæla skip með þessum fyrrgreinda hætti, gamla hætti, og tekur því ekki undir athugasemd umsagnaraðila.
Nefndinni barst líka athugasemd um að Samgöngustofa hefði of víðtækar heimildir um endurskoðun á mælingu skipa og að æskilegra væri að tilgreina þær heimildir með skýrari hætti. Nefndin telur ekki rétt að fallast á athugasemdir þessa efnis og bendir á að mistök við mælingar geti komið fyrir eða ábendingar um þörf á endurmælingu geti komið fram. Verður að gera ráð fyrir að slíkar og aðrar gildar ástæður séu þess eðlis að bregðast verði við sem allra fyrst og án einhverra formála.
Um nýsmíði skipa var einnig fjallað, þ.e. aðallega um eftirlitið. Umsagnaraðilar telja rétt að við nýsmíði skipa sé notast við kröfur alþjóðlegra og viðurkenndra flokkunarfélaga. Nefndin bendir á að ráð sé gert fyrir því í frumvarpinu að farið sé eftir reglum og kröfum slíkra félaga þegar svo ber undir. Hins vegar þurfi að vera reglur sem gilda um skip sem ekki eru flokkuð og smíðuð samkvæmt reglum flokkunarfélaga. Nefndin áréttar um leið að gagnrýni sem kom fram um tvítekningu skoðana bendi til þess að gæta verði hófs þegar skoðanir eru skipulagðar og framkvæmdar. Hún hvetur til þess að komið verði upp miðlægum gagnagrunni skipaskoðana og eftirlits, samanber gagnagrunn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar.
Um framkvæmd eftirlits. Þar kom fram í bréfi frá umsagnaraðilum að eðlilegast sé að flokkunarfélag skips fari með eftirlit með skipunum og að Samgöngustofa hafi eftirlit með því að flokkunarfélög starfi eftir lögum og reglum. Nefndin minnir á að staðan er flóknari en svo að slíkt geti ávallt átt við. Í 31. gr. er vísað til eftirlits Samgöngustofu eða þeirra sem stofnunin hefur veitt umboð til að fara með eftirlit. Í greinargerð með frumvarpinu kemur auk þess fram að mörg íslensk skip eru óflokkuð og ekki undir eftirliti flokkunarfélaga heldur Samgöngustofu. Frumvarpið opnar á að Samgöngustofa geti falið öðrum að framkvæma skipaskoðun. Þannig á að vera tryggt að eftirlit sé í samræmi við alþjóðlegar kröfur. Samgöngustofa hefur því hlutverki að gegna að veita slíkar heimildir og hafa eftirlit með starfsemi aðila sem starfa fyrir hönd stofnunarinnar. Nefndin tekur því ekki undir athugasemdir umsagnaraðila hvað þetta varðar.
Svo er hér athugasemd um vinnu- og hvíldartíma sem nefndin afgreiðir einfaldlega þannig að ákvæðið um mönnun skipa séu ekki til umfjöllunar í þessu frumvarpi.
Svo eru ýmsar breytingartillögur sem nefndin leggur fram og varða einmitt skráningu fiskiskipa, afskráningu skipa, innflutning skipa, skoðanaskyldu, samráð vegna óhaffærs skips, verndun safnskipa og stjórnvaldssektir. Ég ætla að gera lauslega grein fyrir þeim.
Varðandi skráningu fiskiskipa telur nefndin ekki ástæðu til þess að gera meiri kröfur til skráninga en gerðar eru til veiða þar sem slíkt misræmi getur leitt til þess að aðili sem uppfyllir skilyrði til veiða í íslenskri landhelgi fær ekki fiskiskip skráð á skipaskrá sökum þess að hann á ekki lögheimili hér á landi. Til að tryggja samræmi milli laga telur nefndin heppilegra að í 7. gr. skipalaga verði vísað til fyrrnefndra laga nr. 22/1998 og leggur hún til breytingu þess efnis.
Um afskráningu skips er það að segja að nefndinni barst athugasemd um að ákvæðið tryggi ekki nægilega rétt þinglýstra rétthafa og að eigandi skips geti samkvæmt ákvæðinu afskráð skip á Íslandi og skráð á erlenda skipaskrá án nokkurs samráðs við veðhafa. Það geti leitt til þess að fjármálastofnanir láni síður til skipakaupa þar sem ákvæðið í núverandi mynd dragi úr tryggingavernd sem þinglýsing á að veita. Að mati nefndarinnar er rétt að taka mið af þessari athugasemd en bent er á að aðstæður eru frábrugðnar varðandi skráningarfyrirkomulag skipa og loftfara þar sem loftför eru einungis skráð í loftfaraskrá en skip geta verið bæði skráð í skipaskrá og þinglýsingabók. Þess vegna leggur nefndin til ákveðna breytingu þar að lútandi.
Um innflutning skipa. Þar barst athugasemd um 28. gr. frumvarpsins. Nefndin tekur undir þá skoðun umsagnaraðila að lokamálsliður 28. gr. sem kveður á um að innflutningur skipa sé háður samþykki Samgöngustofu skuli falla brott þar sem öll skilyrði eru talin upp fyrir innflutningi framar í ákvæðinu. Engu að síður telur nefndin mikilvægt að Samgöngustofa sé upplýst um fyrirhugaðan innflutning og leggur til breytingar þess efnis.
Um skoðunarskyldu er einnig lögð fram breytingartillaga. Ráðherra er heimilt með reglugerð að ákveða að undanskilja tilteknar tegundir skipa frá skoðunarskyldu. Ráðherra er jafnframt heimilt að ákveða að skip sem ekki eru notuð í atvinnuskyni skuli skoðuð af Samgöngustofu með reglulegu millibili.
Nefndin telur 2. málslið 1. mgr. ákvæðisins óljósan með tilliti til þess hvaða skip ráðherra sé heimilt að undanskilja skoðunarskyldu og bendir á að 2. málsliður er tekinn úr núgildandi lögum en 3. málsliður er nýr í frumvarpinu. Heimild samkvæmt 2. málslið hefur hingað til ekki verið beitt, segir hér í nefndarálitinu. Að mati nefndarinnar er ekki þörf á þeim málslið með hliðsjón af efni 3. málsliðar og leggur því til að 2. málsliður falli brott. Hér er í raun og veru verið að skýra þá heimild í reglugerð að ráðherra geti undanskilið tiltekin skip frá skoðunarskyldu.
Athugasemd kom fram um samráð vegna óhaffærs skips, fyrst og fremst í mengunarvarnaskyni. Í umsögn kemur fram að ákvæði sem er í lögunum taki ekki tillit til ákvæða laga nr. 33/2004, um varnir gegn mengun hafs og stranda, þar sem fjallað er um aðgerðir vegna bráðamengunar á hafi og við strendur. Í þeim lögum er gert ráð fyrir samráði Samgöngustofu, eða annarra viðurkenndra aðila, við þar til bæra aðila um hvaða ráðstafana skuli grípa til við slíkar aðstæður. Í 2. mgr. 37. gr. frumvarpsins er ekki gert ráð fyrir slíku samráði. Nefndin tekur undir þessar athugasemdir og leggur til breytingartillögu þess efnis að gert verði ráð fyrir samráði Samgöngustofu eftir atvikum við þar til bær stjórnvöld. Þar er m.a. átt við Landhelgisgæsluna og fleiri aðila.
Hér næstsíðast er fjallað um verndun safnskipa. Það er til töluvert af gömlum skipum á Íslandi og í 39. gr. frumvarpsins er fjallað um gömul skip og kveðið á um að ráðherra geti ákveðið að nýjar reglugerðir skuli ekki gilda um þau sem og skip sem kjölur hefur verið lagður að eða eru á hliðstæðu smíðastigi. Fyrir nefndinni kom fram athugasemd um að ákvæðið eins og það hljóðar nú nái ekki til skipa sem einungis eru rekin í menningarlegum tilgangi en ekki í atvinnuskyni. Nefndin er sammála þessari athugasemd og leggur til breytingu á 39. gr. til að slík safnskip rúmist innan ákvæðisins. Þó vill nefndin sérstaklega taka fram að með skipum sem rekin eru í menningarlegum tilgangi er átt við að skipin sjálf hafi menningarlegt gildi en ekki t.d. að menningarviðburðir séu haldnir um borð í skipinu. Þetta er til áréttingar.
Hér er alllangur kafli um stjórnvaldssektir þar sem vísað er til allmargra liða. Ég ætla ekki að rekja það en bendi hv. þingmönnum á að lesa nefndarálitið og bera það saman við lögin, hafi þeir sérstakan áhuga á þessu. En ég gríp hér niður í niðurlagið.
Að því gefnu að meðalhófs sé gætt við beitingu ákvæðanna, tillit sé tekið til tímalengdar brota, samstarfsvilja og ítrekunar brota og að því gefnu að reglur séu skýrar telur nefndin ekki þörf á að endurskoða eða breyta frumvarpinu hvað varðar stjórnvaldssektir nema hvað varðar h-lið 1. mgr. 45. gr. sem vísar til 26. gr. um eftirlit með nýsmíði skips. Þar telur nefndin gagnrýni eiga við rök að styðjast og leggur til að stafliðurinn falli brott.
Að framangreindu virtu leggur nefndin til að frumvarpið verði samþykkt með þeim breytingum sem lagðar eru til í sérstöku þingskjali sem liggur hér frammi.
Hv. þm. Vilhjálmur Árnason var fjarverandi við afgreiðslu málsins og það er undirritað 21. maí af hv. þingmönnum Bergþóri Ólasyni, formanni nefndarinnar, Ara Trausta Guðmundssyni, sem hér stendur, Guðjóni S. Brjánssyni, Hönnu Katrínu Friðriksson, Jóni Gunnarssyni, Karli Gauta Hjaltasyni, Kolbeini Óttarssyni Proppé og Líneik Önnu Sævarsdóttur.
Herra forseti. Ég hef lokið máli mínu og vona að þessi hálfgerði bandormur liggi nú alveg skýr fyrir og breytingar á honum.
