fjárlög 2023.
Frú forseti. Þetta er dálítið áhugavert fjárlagafrumvarp af mörgum ástæðum, sérstaklega út af áskorunum sem við stöndum frammi fyrir á ýmsan hátt; verðbólga, húsnæðismarkaðurinn, loftslagsmálin, heilbrigðiskerfið. Við erum enn þá í sömu stöðu með allar helstu áskoranir undanfarinna ára eins og uppfærslu á stjórnarskrá, varðandi kjör öryrkja og eldra fólks, varðandi heilbrigðiskerfið, auðlindirnar okkar. Þetta er allt í sömu stöðu. Nú erum við að fá hérna fjárlagafrumvarp og það eru kjarasamningar fram undan. Þá er ágætt að minna á það að síðustu tvö skipti sem t.d. hjúkrunarfræðingar hafa farið í kjarasamningaviðræður endaði það í gerðardómi. Það er þannig sem ríkið hefur verið að semja við hjúkrunarfræðinga, þessa mikilvægu stétt, og það verður áhugavert, sérstaklega eftir Covid-faraldurinn, að sjá hvað er í boði. En það er ekki sýnt í fjárlagafrumvarpinu og það gerir okkar starf mjög erfitt. Það gerir starf allra sem ætla að senda inn umsagnir um þetta frumvarp mjög erfitt. Ástæðan fyrir því er að það er búið að reikna inn, að því er mér sýnist, í launaforsendum hvernig kjarasamningar klárast. Það er í mars eða þar um bil. Síðan er hér ágiskun um það hvernig launahækkanir munu verða í kjölfar þess en þær eru ekki reiknaðar inn á málefnasviðin, inn í málaflokka, heldur settar í varasjóð, 14,2 milljarðar eru settir þangað. Það gerir að verkum að t.d. málefnasvið framhaldsskólanna er með rosalega lágar upphæðir. Ef maður nálgast bara fjárlagafrumvarpið þannig og skoðar hvernig þetta var í fyrra, miðað við hvernig það er í ár, þá gengur það ekki upp miðað við verðbólgu. Þá virðist vera samdráttur, sérstaklega miðað við að það er að koma stærri árgangur þetta árið inn í framhaldsskólana en er að fara út þannig að það ætti að vera aukning bara miðað við það, plús það sem nemur verðbólgu. En það vantar launahækkanir frá apríl og út árið inn í málaflokkinn. Það eru teknir peningar til hliðar og settir í varasjóðinn. Það þýðir að þegar ég geri samanburð þá fæ ég ekki upplýsingar um það hvað er að gerast hérna, samanburðarlega séð. Það er gefið út stórt excel-skjal þar sem framlögin til hvers málaflokks eru flokkuð niður í alls konar skemmtilegar fjárfestingar og ýmislegt svoleiðis, en reksturinn er ekkert flokkaður í laun eða annað, í leigu eða eitthvað því um líkt. Nei, það er ekki hægt að sjá hvort þetta sé að gerast í rekstri eða launum eða í hverju. Þegar maður reiknar þetta upp, þessa 14,2 milljarða á ársgrundvelli, er þetta kannski 4,2% launahækkun. En af því að þetta gildir bara hluta ársins þá ætla ég að giska á — og mér finnst rosalega slæmt í rauninni að þetta sé ekki bara sett inn í frumvarpið, að það sé sagt berum orðum að þetta sé á svipuðum forsendum og hækkanir á bótum almannatrygginga þar sem gert er ráð fyrir 4,9% verðbólgu og 1,1% ofan á það í kjarabætur — að þessir 14,2 milljarðar dugi einfaldlega fyrir verðbólgunni út árið plús 1,1%. Það er bara svona upplýst ágiskun, forseti. En ég veit ekki hvort það sé nákvæmt eða ekki, ég giska á það. Miðað við annað þá má námunda þetta svona nokkurn veginn út á rétta tölu.
Þá velti ég fyrir mér: Fyrst það var hægt að setja þetta svona í varasjóð, af hverju var þá ekki hægt að setja það inn á málefnasviðin? Menn láta bara vita að þetta sé það sem búist er við ef það verður áframhaldandi óbreytt ástand; það verði verðbólga, það verði samið um 1,1% fram yfir verðbólgu í kjarabætur. Það sem kemur út úr kjarasamningum gæti verið eitthvað annað, allt í lagi, en þetta er bara svona jafnaðardreifing yfir allt árið. Það myndi gera okkur miklu auðveldara að skilja hvað er í gangi í þessu fjárlagafrumvarpi.
Síðan er margt annað. Það er önnur villa sem við fundum varðandi aðhald á Landspítalanum. Það er sagt bókstaflega í greinargerð frumvarpsins að það sé aðhaldskrafa upp á 4,2 milljarða. Við spyrjum: Af hverju er verið að setja aðhald á Landspítalann upp á rúma 4 milljarða? Hæstv. heilbrigðisráðherra segir: Það er ekkert aðhald. Við spyrjum fjármálaráðherra og hann segir: Nei, nei, þetta eru tilfærslur á fjárfestingu á milli ára, 2023 og 2024, það er bara verið að færa peninga á milli ára. Það ætti tæknilega séð að vera í auknum útgjöldum en ekki aðhaldi, ekki aðhaldi á rekstri eða neinu slíku. Það er einmitt það sem hv. þm. Kristrún Frostadóttir var að tala um hérna áðan, hvernig fjárfestingu og rekstri er grautað saman í einhverjar tölur sem við höfum ekki hugmynd um hvernig munu líta í raun og veru út þegar verið er að segja að það séu auknar fjárheimildir til Landspítalans. Já, en það er rosalega miklar fjárfestingar þar í gangi. Þetta er bara mjög skrýtið því að einmitt líka í greinargerðinni er sagt að það sé verið að færa 2,177 milljarða á milli ára. Ekki 4,1 milljarð heldur 2,1 milljarð. Hvar eru þá hinir 2 milljarðarnir sem eru í aðhald? Þeir eru hvergi útskýrðir. Aðgangurinn að þessu fjárlagafrumvarpi gerir það að verkum að við höfum ekki hugmynd um hvaða tölur er verið að tala um. Umsagnaraðilar hafa ekki hugmynd um hvaða tölur er verið að tala um. Svo koma einhverjar tölur rétt áður en 2. umr. um fjárlögin á að fara fram, með einhverjum uppfærslum og tilfærslum og varasjóði fram og til baka. Hvaða umsagnir verða um það? Engar, af því að tíminn fyrir það verður enginn. Við erum að fara að hitta núna ráðuneyti og umsagnaraðila á næstu mánuðum, fram að tillögum fjármálaráðuneytisins. Það er líka alltaf þannig, við þurfum að bíða og bíða eftir tillögum fjármálaráðuneytisins. Það er enginn tími til að fara í annað umsagnarferli eftir það þegar koma svona rosalegar breytingar sem er verið að segja hérna að munu koma, varðandi húsnæðismál og ýmislegt annað. Þetta er gjörsamlega óboðlegt, algjörlega óboðlegt.
Tökum aðeins umfjöllun almennt séð um loftslagsmál. Núna er ríkisstjórnin með sjálfstætt markmið um 55% samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda, í því sem stjórnvöld bera ábyrgð á. Núverandi losun er þannig að við höfum verið að minnka losun um 100 kílótonn á hverjum fimm árum frá 2005. Það á að vera 55% losun miðað við það sem við vorum að losa árið 2005. Miðað við núverandi stöðu, þ.e. frá 2021, við vitum hver staðan var þá, það voru að koma nýjar tölur bara í gær, þá þurfum við að minnka losun um 1.400 kílótonn til að ná 55% samdrætti. 1.400 kílótonn. Hvaða stærð er það, bara svo við skiljum þá stærð? Það er næstum því allur bílaflotinn eins og hann leggur sig en hann losar rétt tæplega 1.700 kílótonn. Þetta er það sem við þurfum að minnka losun um á næstu sjö árum þegar meðaltal undanfarinna 15 ára hefur verið 100 kílótonn á hverjum fimm árum. Segjum sem svo að við þreföldum það, verðum alveg rosalega góð í þessu, segjum 500 kílótonn. Þá erum við samt 800 kílótonnum frá því að ná markmiðunum. Það er ekki einu sinni nóg til að ná í rauninni sameiginlegum markmiðum með Evrópusambandinu og Noregi. Eins og þau eru núna er það 29% fyrir Ísland og við gerum ráð fyrir því að það sé svipað eins og var gert ráð fyrir, u.þ.b. tveir þriðju, þá erum við að tala um 1.100–1.200 kílótonn, eitthvað svoleiðis, sem við þurfum að losa bara til að ná markmiðum þeirra samninga sem við gerum við Evrópusambandið, hvað þá sjálfstæðu markmiðunum sem eru upp á 200–300 kílótonnum meira. Það er ekkert í þessu fjárlagafrumvarpi sem segir okkur að þetta sé raunhæft markmið miðað við aðgerðir stjórnvalda. Ég veit að þetta er raunhæft markmið, það er hægt að ná þessu en það þarf rosalega vinnu til að gera það og hún birtist okkur ekki í fjárlagafrumvarpinu.