Afurðasjóður Grindavíkurbæjar.
Frú forseti. Það er komið að því að fjalla um seinna Grindavíkurmálið sem við erum að ræða í dag. Hér er verið að reyna að tryggja það að fyrirtæki í framleiðslu, sérstaklega matarframleiðslu, fái bætur ef það skemmist hjá þeim hráefni eða afurðir. Þetta er frumvarp sem lagt er til að sé ekki bakvirkt, sem þýðir að þetta er frumvarp sem er lagt fram allt, allt of seint. Það að leggja þetta fram sjö mánuðum eftir að það hófust náttúruhamfarir í Grindavík er hreinlega ekki, ég veit ekki hvaða orð ég á að nota, það er ekki bara ekki — (Gripið fram í.) hvað var lagt til? (Gripið fram í: Ekki í lagi.) Ekki í lagi. Já, það er kannski ekki of harðort orð um þetta, en það er kannski ekki núverandi hæstv. matvælaráðherra að kenna, enda kemur fram að þetta frumvarp var samið að beiðni forsætisráðherra. Það hefði, eins og ég segi, mátt koma mun fyrr vegna þess að það eru fyrirtæki í Grindavík sem hafa orðið fyrir því að hráefnið eða afurðirnar sem þau eru með skemmast, sérstaklega þegar rafmagn fer af bænum um langan tíma, þegar varð heitavatnslaust, þegar var bannað að koma inn í bæinn í mjög langan tíma, sérstaklega í upphafi þegar menn voru að átta sig á því hvernig aðstæður væru inni í Grindavík sjálfri og hvað væri í rauninni að gerast með þessar náttúruhamfarir.
Það er sem betur fer þannig núna í dag að við erum búin að læra svolítið á þessar hamfarir og við sjáum hvernig þær eru að þróast, hvar hlutirnir eru að opnast og hvar hættan er mest. Það er samt enn þá þannig að það getur verið þannig að hættuleg gös liggi yfir bænum í langan tíma. Sérstaklega ef það er stíf norðan- eða norðaustanátt — nú þurfti ég að hugsa úr hvaða átt þetta væri að koma — þá getur það verið þannig að það sé í rauninni óstarfhæft í bænum vegna gasmengunar. Hún getur verið dálítið lengur en sjálft gosið vegna þess að gas kemur upp frá hrauninu í þó nokkurn tíma eftir að gosi lýkur.
Það getur verið enn þá þannig að það sé erfitt að vinna innan Grindavíkur en, eins og ég sagði áðan, það sem er eiginlega meira vandamál er rafmagnið og vatnið. Við sáum það í gosinu sem byrjaði í síðustu viku að þá hófst gosið með miklum látum og það kom mikið hraunrennsli sem orsakaði það að rafmagnslína sem búið var að leggja, átti að vera búið að leggja sem svar við því þegar hraun fór yfir svæðið þar á undan, fór í sundur. Það er verið að reyna að vinna í því að koma henni aftur á, sem vonandi mun nást í síðari hluta þessarar viku samkvæmt því sem hefur komið fram frá HS Orku.
Á sama tíma er það þannig að það þarf líka að tryggja aðgengi að vatni fyrir mörg af þessum fyrirtækjum til að þau geti starfað. Kælikerfi og annað virka ekki nema þú sért með aðgang að slíku og það fór sem betur fer ekki í sundur enn sem komið er alla vega í þessu gosi, en við vitum ekki hvað gos sem eiga jafnvel eftir að koma í framhaldinu af þessu eiga eftir að gera.
Það er í rauninni verið að tækla tvenns konar fyrirtæki með þessu frumvarpi. Annars vegar eru það sjávarútvegsfyrirtæki og því miður er það hreinlega þannig að við erum að sjá smátt og smátt að starfsemi þeirra í Grindavík er að dragast saman. Það er verið að segja upp fólki og það er einfaldlega þannig að það er erfitt að fá fólk inn til vinnu. Það er eitt vandamálið. Hitt er að það er erfitt að treysta á það hvenær er opið aðgengi að Grindavík. Það var náttúrlega þannig núna með gosið sem stendur yfir núna að þá, ef ég las rétt í fréttum, var einmitt afli í frystihúsi sem var sem betur fer hægt að bjarga að mestu leyti vegna þess að hann var aðeins þar í 24 tíma án þess að það væri verið að sinna honum.
Það er því mikilvægt að finna lausnir á þessu og við þurfum að fá betri upplýsingar og ég óskaði eftir minnisblaði í morgun í atvinnuveganefnd frá ráðuneytinu um hvaða skemmdir hefðu orðið á þessum hlutum hingað til. Það kom bara að það hefði eitthvað verið þarna í upphafi en ekki vitað um umfang og annað. Ég mun óska eftir því aftur, og ég veit að það sitja hér í hliðarsal fulltrúar ráðuneytisins og hæstv. ráðherra líka, að fá þau gögn. Ég veit að það var stuttur tími í dag. Ég vona að við náum að fá betri gögn fyrir þann tíma sem við fjöllum um þetta mál í nefndinni þannig að við getum tekið upplýstar ákvarðanir.
Við viljum geta líka horft til baka vegna þess að, eins og kom hér fram áðan held ég í andsvari frá hv. þm. Guðmundi Inga Kristinssyni, það er mögulegt að gera breytingu á 1. gr. þessara laga um gildistöku. Ef við viljum gera einhverjar slíkar breytingar þá viljum við náttúrlega vita hvað það myndi kosta okkur að gera slíka breytingu, þannig að ég mun óska eftir því á næsta fundi atvinnuveganefndar, en ég veit að þau heyra í mér þannig að þau geta byrjað, að fá frekari gögn um þetta og það hlýtur að vera hægt að fá þau frá fyrirtækjunum.
En það eru ekki bara sjávarútvegsfyrirtæki. Það eru líka veitingastaðir í Grindavík sem töpuðu hráefnum, sérstaklega þegar var löng lokun í upphafi þessa gostímabils. Ég hef sjálfur einmitt lent í því að fara í björgunaraðgerðir þegar kemur að mat. Það var nefnilega þannig að ég fór 2007 til Suður-Texas, þar sem fellibylur hafði gengið yfir, og þar voru tvö hótel sem björgunarfólk fékk að nota. Það var reyndar ekkert rafmagn, bara kertaljós og svoleiðis, en svo var okkur sagt af almannavörnum að það væri matur á veitingastaðnum við hliðina, á hótelinu við hliðina. Við mætum á staðinn og spyrjum hvað sé í boði og það var humar eða steik. Okkur fannst þetta ansi vel úti látið í miðjum björgunaraðgerðum en þá komumst við að því að rafmagnið var farið af borginni Galveston þar sem við vorum og það var mikið til af humri og steik hjá þessu hóteli, því það var aðalatriðið á þeirra matseðli og hann lá allur undir skemmdum þannig að við björgunarsveitarfólkið sem vorum þarna lögðum að sjálfsögðu okkar af mörkum og borðuðum dýrindis steik og humar.
Það er þannig að þó að þú sért með góðan kæli á veitingastöðunum þá skemmist hráefnið og hráefni í dag er dýrt. Við vitum það öll sem förum út í búð og kaupum, tala nú ekki um ef þú ert með fínan mat eins og er á mörgum af veitingastöðunum sem voru í Grindavík en þá getur þetta verið stór kostnaður fyrir veitingahúsin og ég tala nú ekki um að þegar rýming á sér stað þá færð þú ekki eitthvert korter eða 20 mínútur til að ganga frá öllu, passa að allt sé í lagi þegar þú ferð. Þú hleypur út í bíl vegna þess að þú veist ekki hvort þær sprungur sem eru að opnast í þessu gosi séu jafnvel að opnast inn undir Grindavík og þá er eins gott að vera farinn sem fyrst.
Það er mikilvægt að við séum að styðja við þessi fyrirtæki og ég vil taka það fram að ég stend að sjálfsögðu með Grindavík og Grindvíkingum í þessu máli rétt eins og öllum öðrum en við viljum passa að við séum að taka rétt utan um hópinn, rétt utan um þessi fyrirtæki og séum að styðja þau á þann máta sem best er hægt. En til þess að við gerum það vel þá þurfum við meiri gögn. Ég hef sagt það nokkrum sinnum og við höfum sagt það nokkrum sinnum. Ég held að ráðuneytið heyri ágætlega í okkur. Ég myndi líka vilja skoða aðeins betur, þegar kemur að þessu máli, hvort við séum örugglega líka að halda rétt utan um þau fyrirtæki sem eru í alls konar eldi á þessu svæði. Ég veit að þau hafa möguleika á ákveðnum tryggingum sem hin fyrirtækin hafa ekki en ég held að það sé mikilvægt fyrir okkur að átta okkur á t.d. með fyrirtæki eins og Sæbýli hvort það er að fá tryggingu fyrir það tap sem hefur orðið vegna rafmagns á svæðinu. Þar sem eldi fellur undir ráðherra þá held ég að við gætum þá mögulega bætt því inn. En það er eitthvað sem við tæklum í atvinnuveganefnd.
Að lokum held ég að við þurfum að tryggja meðalhóf þegar kemur að því að styðja við fyrirtæki. Í 2. mgr. 6. gr. segir, með leyfi forseta:
„Fjárhagsaðstoð vegna tjóns skv. 1. mgr. verður aðeins veitt hafi tjón orðið innan þéttbýlismarka Grindavíkurbæjar …“
Fyrir ykkur sem eruð ekki búin að fletta upp hver þéttbýlismörk Grindavíkurbæjar eru þá fellur sem sagt Svartsengissvæðið utan þéttbýlismarkanna. Það þýðir að þeir veitingastaðir sem eru á því svæði eru ekki undir þessu þrátt fyrir að þeir séu á hættusvæði sem er skilgreint og hefur í rauninni verið alveg frá upphafi. Frá því að hættusvæðakortin fóru að koma frá Veðurstofu Íslands þá hafa hættusvæðin þar nær alltaf verið í sama lit. Litirnir eru mismunandi eftir því hversu mikil hættan er og liturinn í Svartsengi hefur nær alltaf verið mjög svipaður litnum í Grindavík sjálfri, þannig að þegar við höfum verið að banna fólki að fara inn í Grindavík sjálfa þá höfum við verið að banna fólki að fara inn á Svartsengissvæðið. Þar eru bæði Bláa lónið og held ég hótelið Northern Lights Inn sem bæði eru með veitingastaði og við ættum að passa að þau séu ekki skilin út undan þar sem þau eru einnig á sama hættusvæði og hitt er.
Við í atvinnuveganefnd munum veita þessu máli allan þann forgang sem við getum. Við erum með annað frumvarp frá ráðherra sem er enn í gestakomum og ég veit að við getum treyst á það að nefndarmenn verði duglegir að koma þessu hratt og auðveldlega í gegn. Varðandi það þá vil ég benda þeim sem ætla að senda inn umsagnir á að það verður eflaust einungis um 48 tíma umsagnarfrestur í þessu máli. Það er óvenjustutt, venjulega eru það tvær vikur. Við munum gera það í tvo daga eða tvo sólarhringa, til að koma þessu sem fyrst í gegn hreinlega, en endilega að koma með þær umsagnir og við munum vinna hratt og vel úr þessu.
