28.01.1928
Neðri deild: 8. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 1893 í B-deild Alþingistíðinda. (923)
29. mál, jarðræktarlög
Fors.- og atvmrh. (Tryggvi Þórhallsson):
Í jarðræktarlögunum er svo mælt fyrir, að þau skuli endurskoða á þessu ári. Var á sínum tíma framkvæmd mikil undirbúningsvinna í þessu skyni af Búnaðarfjelagi Íslands. Var málið tekið til meðferðar á síðasta búnaðarþingi og voru þar samþyktar allmargar till. um breytingar á lögunum. Þessi skjöl hafa verið afhent milliþinganefndinni í landbúnaðarmálum, en hún hefir svo samið frv. það, sem hjer er lagt fram mjög lítið breytt.
Milliþinganefndin skoðar þetta frv. aðeins sem bráðabirgðabreytingar á jarðræktarlögunum, en er að undirbúa miklu víðtækari endurskoðun þeirra.
Jeg get þess í þessu sambandi, að mjög mikið gagn hefir orðið að jarðræktarlögunum. Og þar sem einmitt þessa dagana er verið í Búnaðarfjelaginu að leggja síðustu hönd á skýrslu um jarðabætur á síðasta ári, þykir mjer rjett að láta hjer með fylgja dálítið yfirlit um jarðabætur hjer á landi áður og eftir að jarðræktarlögin gengu í gildi. Þessi lög voru samþykt á Alþingi 1923, en í fyrsta skifti voru mældar jarðabætur samkv. þeim vorið 1925, og eru það þær jarðabætur, sem unnar voru árið 1924. Nú hafa jarðabæturnar verið mældar 3 ár síðan lögin gengu í gildi, og mun eftirfarandi skýrsla sýna, hvert gagn þau hafa gert. En til samanburðar les jeg fyrst, hve mörg dagsverk hafa verið unnin að jarðabótum nokkur ár áður en þessi lög komu til framkvæmda.
Jarðabætur hafa alls verið unnar á öllu landinu :
1872 8400 dagsverk
1892 30000
1912 158000
1918 68000
1923 101000
1924 237873
1925 354480
1926 496000
Síðasta talan er þó eigi nákvæm, með því að enn vantar nokkrar skýrslur frá því ári. Síðustu 3 árin hafa verið unnin rúmlega 1 milj. dagsverk að jarðabótum, en á árunum 1893 til 1923 voru alls unnin 2,6 milj. dagsverk, eða á þessum 30 árum ekki meira en rúmlega helmingi meira en það, sem unnið var á fyrstu þrem árunum, eftir að jarðræktarlögin gengu í gildi.
Allar jarðabætur, taldar í dagsverkum, sem unnar hafa verið árin 1924, 1925 og 1926:
1924
1925
1926
Samtals
Gullbringu- og Kjósarsýsla og Rvík
50071
63748
66530
180349
Borgarfjarðar- og Mýrarsýsla
12901
41712
40436
95049
Snæfellsnes- og Hnappadalssýsla
5926
11117
8352
25395
Dalasýsla
3634
14376
* 4504
22514
Barðastrandarsýsla
1813
5588
15233
22634
Ísafjarðarsýsla . . . . . . . . .
11323
14839
26164
52326
Strandasýsla . . . . . . . . . .
5210
8016
10239
23465
Húnavatnssýsla . . . . . . . . .
13773
18009
21534
53316
Skagafjarðarsýsla . . . . . . . .
17203
23046
34248
74497
Eyjafjarðarsýsla og Akureyri . . . .
26651
26789
29200
82640
Þingeyjarsýslur . . . . . . . . .
12275
24568
22545
59388
Norður-Múlasýsla . . . . . . . .
9422
417
18303
28142
Suður-Múlasýsla . . . . . . . .
8758
4920
16476
30154
Skaftafellssýslur . . . . . . . . .
10368
15851
14134
40353
Vestmannaeyjar . . . . . . . . .
3668
2204
1481
7353
Rangárvallasýsla . . . . . . . .
18229
36406
43773
98408
Árnessýsla . . . . . . . . . . .
26648
42882
52829
122359
Samtals . .
237873
354488
425981
1018342
* Úr Dalasýslu vantar 4 skýrslur 1926.
Mestar hafa jarðabæturnar verið í þessum sýslum: Gullbringu- og Kjósarsýslu og Reykjavík 180 þús. dagsverk, Árnessýslu 122 þús. dagsverk, Rangárvallasýslu 98 þús. dagsverk.
Þá vil jeg bæta við sundurliðaðri skýrslu, en hún nær ekki nema yfir þessi tvö ár, 1924–'25, sem sýnir, hvernig styrkurinn hefir skifst milli hinna einstöku jarðabóta þessi tvö ár:
1924
1925
Samtals
Til áburðarhúsa hefir gengið
kr. 30135.00
kr. 43008.00
kr. 73143.00
— túnræktar — —
— 101249.00
— 157352.00
— 258601.00
— garðræktar — —
— 1702.40
— 1483.20
— 3185.60
Samtals
kr. 133086.40
kr.201843.20
kr.334929.60
Jeg skal svo ekki þreyta hv. þdm. með því að lesa upp skýrslu um, hvernig styrkurinn hefir skifst í krónutali á sýslurnar, en aðeins geta þess, að Gullbringu- og Kjósarsýsla ásamt Reykjavík hefir verið hæst, hlotið mestan styrk. Næst henni er Eyjafjarðarsýsla, þá Rangárvallasýsla og sú fjórða er Skagafjarðarsýsla. En alls er styrkurinn, sem kemur til úthlutunar nú, ca. 260 þús. kr. Af þessum tölum er það ljóst, að það er gleðileg framför í þessum efnum. Virðist því ekki annað fyrir hendi en halda áfram á þessari sömu braut og styðja jarðræktarframkvæmdirnar eftir megni.
Að síðustu skal jeg geta þess, hvernig landsetar á kirkjujörðum og þjóðjörðum hafa notfært sjer þá heimild jarðræktarlaganna, að vinna af sjer landskuldina með jarðabótum. Er þá fyrst, að 1924 vinna 70 landsetar á kirkjujörðum 3891 dagsverk, sem gera 21511 kr., og 1925 vinna 92 landsetar 4768 dagsverk, sem gera 33378 kr. Árið 1924 vinna 15 landsetar á þjóðjörðum 1420 dagsverk, sem gera 8185 kr., og 1925 20 landsetar 805 dagsverk, sem gera 5947 kr.
Skal jeg svo ekki hafa þessi orð fleiri, en vænti þess, að háttv. landbn. sýni þessu máli fullan sóma, og legg svo til, að því verði vísað til hennar að umr. lokinni.