Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 7. máls.
143. löggjafarþing 2013–2014.
Þingskjal 7 — 7. mál.
Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að móta stefnu til framtíðar í gjaldmiðilsmálum. Í stefnunni komi fram hver eigi að vera framtíðargjaldmiðill Íslands og efnahagsleg umgjörð hans. Í rökstuðningi með stefnunni komi m.a. fram:
a. hvort framkvæmd gjaldmiðilsstefnunnar sé líkleg til þess að efla traust á íslensku efnahagslífi til langs tíma litið,
b. hvort stefnan muni leiða til stöðugra verðlags, lægri vaxta og betri lífskjara,
c. hvort hún muni auka frelsi í viðskiptum við útlönd,
d. hvort hún henti íslensku atvinnulífi og hver séu líkleg bein og óbein áhrif hennar á atvinnustig og útflutning,
e. hvaða áhrif hún hafi á hæfni íslensks efnahagslífs til að aðlaga sig breyttum aðstæðum og hvort hún auðveldi hagstjórn,
f. hvort hún muni minnka áhættu í íslensku efnahagslífi og að hvaða leyti áhættan yrði önnur en í tilviki annarra valkosta í gjaldmiðilsmálum,
g. hvort gjaldmiðilsstefnan sé vel framkvæmanleg, til hvaða annarra aðgerða eðlilegt sé að handhafar ríkisvalds grípi í ljósi stefnunnar og hvort aðgerða verði þörf á sviði ríkisfjármála og peningamála.
Stefnan verði lögð fyrir Alþingi í formi þingsályktunartillögu við upphaf haustþings árið 2014.
Skoðun flutningsmanna er að takast þurfi á við þetta álitamál með upplýstri umræðu sem síðan leiði til rökstuddrar stefnumörkunar. Ekki dugar að ýta þessu álitamáli á undan sér. Óvissa um fyrirætlanir stjórnvalda í þessum efnum er slæm. Kostir Íslands í gjaldmiðilsmálum eru þó nokkrir. Um þá hafa verið skrifaðar vandaðar úttektir. Má þar m.a. nefna yfirgripsmikið og vandað sérrit Seðlabanka Íslands um valkosti Íslands í gjaldmiðils- og gengismálum sem út kom í september 2012. Taka verður pólitíska afstöðu til þeirra kosta sem þar eru metnir álitlegir.
Flutningsmenn eru vel meðvitaðir um þann veruleika að íslenska krónan verður gjaldmiðill Íslendinga í allra nánustu framtíð. En stefnuna þarf að marka til lengri tíma. Til að mynda er það aðkallandi spurning hvaða efnahagslegi veruleiki muni blasa við á Íslandi eftir að gjaldeyrishöftum hefur verið aflétt, sem vonandi tekst farsællega á komandi árum. Er líklegt að íslensk króna óheft á frjálsum markaði muni þá henta best? Leggja þarf skýrt mat á slíkar spurningar.
Jafnframt má halda því fram að skynsamleg og vel rökstudd stefna til langs tíma í gjaldmiðilsmálum hjálpi til við losun gjaldeyrishafta. Rót vandans er skortur á trausti. Fjármagn leitar út úr íslensku hagkerfi vegna skorts á trausti. Skýr stefna í gjaldmiðilsmálum sem nýtur víðtæks stuðnings og samhljóms í samfélaginu, eftir upplýsta umræðu, er til þess fallin að auka traust.
Mat flutningsmanna er að góð gjaldmiðilsstefna verði best byggð á skýrum rökstuðningi þar sem horft er til eftirfarandi þátta:
– Traust. Ákvörðunin um að nota tiltekinn gjaldmiðil á Íslandi til langrar framtíðar verður að vera studd þeim rökum að notkun hans sé til þess fallin að auka traust á íslensku hagkerfi. Gera verður þá kröfu að verðgildi gjaldmiðilsins sé tiltölulega stöðugt og rýrni ekki á skömmum tíma eða sveiflist mjög. Gjaldmiðillinn verður að geta nýst í almennum viðskiptum, sem geymsla á verðmætum, til greiðslu launa og til lánaviðskipta.
– Betri lífskjör. Eitt meginhlutverk ríkisvaldsins í efnahagsmálum er að skapa umgjörð sem gerir kjarabætur sem best mögulegar. Skynsamlegt fyrirkomulag gjaldmiðilsmála, með stöðugu gengi, gegnir þar lykilhlutverki. Of algengt er til að mynda í íslensku efnahagslífi að kaupmáttaraukning sé minni en til stóð vegna verðlagshækkana, sem til dæmis geta stafað af stórum greiðslum erlendra lána sveitarfélaga, ríkis og fyrirtækja, sem lækka gengi krónunnar. Vextir húsnæðislána eru jafnframt háir vegna hárrar verðbólgu og of mikillar áhættu í hagkerfinu, m.a. út af gengisóvissu. Í þessu felst mikill kostnaður fyrir almenning.
– Frjáls viðskipti. Mikilvægt er að gjaldmiðillinn sem Íslendingar kjósa að nota sé gjaldgengur í frjálsum alþjóðlegum viðskiptum og hindri ekki eðlilegt flæði fjármagns til og frá landinu. Æskilegt er að gjaldmiðilsstefnan feli í sér heilbrigðan ramma, án teljandi kerfisáhættu, fyrir fjárfestingar erlendra aðila á Íslandi sem og fjárfestingar innlendra aðila í útlöndum.
– Hagsmunir atvinnulífsins. Gjaldmiðilsstefnan verður að fara saman við stefnu í atvinnumálum. Mikilvægt er að horfa til þess hvort notkun gjaldmiðilsins felur í sér erfiðleika fyrir atvinnulíf, t.d. varðandi gerð rekstraráætlana, eða reisir hindranir í átt til frekari uppbyggingar. Jafnframt er mikilvægt að skoða hvort gjaldmiðillinn hentar mörgum atvinnugreinum, og eflir þar með fjölbreytni, eða hvort notkun hans ýtir undir fábreytni. Mat á áhrifum gjaldmiðils á útflutning, til minnkunar eða aukningar, er einnig lykilatriði.
– Betri hagstjórn. Meta þarf hvort gjaldmiðillinn og öll umgjörð gengismála sem honum fylgja nýtist vel til árangursríkrar hagstjórnar. Hér er mikilvægt að horfa til reynslu þjóðarinnar í þessum efnum og jafnframt til reynslu annarra þjóða.
– Samanburður. Rökstuðningur fyrir gjaldmiðilsstefnunni hlýtur að þurfa að fela í sér samanburð við aðra kosti. Nærtækast er, að mati flutningsmanna, að nálgast þann samanburð með því að leggja mat á þá áhættu sem hver valkostur fyrir sig felur að öllum líkindum í sér fyrir íslenskt efnahagslíf. Enginn valkostur er fullkominn. Allir kostir fela í sér áhættu fyrir efnahagslífið sem mikilvægt er að stjórnvöld séu meðvituð um og reyni eftir fremsta megni að takast á við. Því má aftur á móti halda fram að besti valkosturinn í gjaldmiðilsmálum sé sá sem feli í sér minnstu áhættuna.
– Framkvæmanleiki. Að síðustu er mikilvægt að stefnan í gjaldmiðilsmálum sé raunhæf. Hvað það varðar er nauðsynlegt að tiltaka í rökstuðningi með stefnunni til hvaða annarra aðgerða er nauðsynlegt að grípa, svo sem samningaviðræðna við aðrar þjóðir, og hvernig önnur stefnumörkun þarf mögulega að taka breytingum, til þess að skapa grundvöll og umgjörð stefnunnar.
Lagt er til að gjaldmiðilsstefnan verði lögð fram í formi þingsályktunartillögu við upphaf haustþings 2014 og fái hefðbundna þinglega meðferð. Í hlutarins eðli liggur að stefnan komi til reglulegrar endurskoðunar, og er það því ekki lagt til sérstaklega hér.
143. löggjafarþing 2013–2014.
Þingskjal 7 — 7. mál.
Tillaga til þingsályktunar
um mótun stefnu í gjaldmiðilsmálum.
Flm.: Guðmundur Steingrímsson, Björt Ólafsdóttir, Brynhildur Pétursdóttir,
Óttarr Proppé, Páll Valur Björnsson, Róbert Marshall.
Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að móta stefnu til framtíðar í gjaldmiðilsmálum. Í stefnunni komi fram hver eigi að vera framtíðargjaldmiðill Íslands og efnahagsleg umgjörð hans. Í rökstuðningi með stefnunni komi m.a. fram:
a. hvort framkvæmd gjaldmiðilsstefnunnar sé líkleg til þess að efla traust á íslensku efnahagslífi til langs tíma litið,
b. hvort stefnan muni leiða til stöðugra verðlags, lægri vaxta og betri lífskjara,
c. hvort hún muni auka frelsi í viðskiptum við útlönd,
d. hvort hún henti íslensku atvinnulífi og hver séu líkleg bein og óbein áhrif hennar á atvinnustig og útflutning,
e. hvaða áhrif hún hafi á hæfni íslensks efnahagslífs til að aðlaga sig breyttum aðstæðum og hvort hún auðveldi hagstjórn,
f. hvort hún muni minnka áhættu í íslensku efnahagslífi og að hvaða leyti áhættan yrði önnur en í tilviki annarra valkosta í gjaldmiðilsmálum,
g. hvort gjaldmiðilsstefnan sé vel framkvæmanleg, til hvaða annarra aðgerða eðlilegt sé að handhafar ríkisvalds grípi í ljósi stefnunnar og hvort aðgerða verði þörf á sviði ríkisfjármála og peningamála.
Stefnan verði lögð fyrir Alþingi í formi þingsályktunartillögu við upphaf haustþings árið 2014.
Greinargerð.
Skoðun flutningsmanna er að takast þurfi á við þetta álitamál með upplýstri umræðu sem síðan leiði til rökstuddrar stefnumörkunar. Ekki dugar að ýta þessu álitamáli á undan sér. Óvissa um fyrirætlanir stjórnvalda í þessum efnum er slæm. Kostir Íslands í gjaldmiðilsmálum eru þó nokkrir. Um þá hafa verið skrifaðar vandaðar úttektir. Má þar m.a. nefna yfirgripsmikið og vandað sérrit Seðlabanka Íslands um valkosti Íslands í gjaldmiðils- og gengismálum sem út kom í september 2012. Taka verður pólitíska afstöðu til þeirra kosta sem þar eru metnir álitlegir.
Flutningsmenn eru vel meðvitaðir um þann veruleika að íslenska krónan verður gjaldmiðill Íslendinga í allra nánustu framtíð. En stefnuna þarf að marka til lengri tíma. Til að mynda er það aðkallandi spurning hvaða efnahagslegi veruleiki muni blasa við á Íslandi eftir að gjaldeyrishöftum hefur verið aflétt, sem vonandi tekst farsællega á komandi árum. Er líklegt að íslensk króna óheft á frjálsum markaði muni þá henta best? Leggja þarf skýrt mat á slíkar spurningar.
Jafnframt má halda því fram að skynsamleg og vel rökstudd stefna til langs tíma í gjaldmiðilsmálum hjálpi til við losun gjaldeyrishafta. Rót vandans er skortur á trausti. Fjármagn leitar út úr íslensku hagkerfi vegna skorts á trausti. Skýr stefna í gjaldmiðilsmálum sem nýtur víðtæks stuðnings og samhljóms í samfélaginu, eftir upplýsta umræðu, er til þess fallin að auka traust.
Mat flutningsmanna er að góð gjaldmiðilsstefna verði best byggð á skýrum rökstuðningi þar sem horft er til eftirfarandi þátta:
– Traust. Ákvörðunin um að nota tiltekinn gjaldmiðil á Íslandi til langrar framtíðar verður að vera studd þeim rökum að notkun hans sé til þess fallin að auka traust á íslensku hagkerfi. Gera verður þá kröfu að verðgildi gjaldmiðilsins sé tiltölulega stöðugt og rýrni ekki á skömmum tíma eða sveiflist mjög. Gjaldmiðillinn verður að geta nýst í almennum viðskiptum, sem geymsla á verðmætum, til greiðslu launa og til lánaviðskipta.
– Betri lífskjör. Eitt meginhlutverk ríkisvaldsins í efnahagsmálum er að skapa umgjörð sem gerir kjarabætur sem best mögulegar. Skynsamlegt fyrirkomulag gjaldmiðilsmála, með stöðugu gengi, gegnir þar lykilhlutverki. Of algengt er til að mynda í íslensku efnahagslífi að kaupmáttaraukning sé minni en til stóð vegna verðlagshækkana, sem til dæmis geta stafað af stórum greiðslum erlendra lána sveitarfélaga, ríkis og fyrirtækja, sem lækka gengi krónunnar. Vextir húsnæðislána eru jafnframt háir vegna hárrar verðbólgu og of mikillar áhættu í hagkerfinu, m.a. út af gengisóvissu. Í þessu felst mikill kostnaður fyrir almenning.
– Frjáls viðskipti. Mikilvægt er að gjaldmiðillinn sem Íslendingar kjósa að nota sé gjaldgengur í frjálsum alþjóðlegum viðskiptum og hindri ekki eðlilegt flæði fjármagns til og frá landinu. Æskilegt er að gjaldmiðilsstefnan feli í sér heilbrigðan ramma, án teljandi kerfisáhættu, fyrir fjárfestingar erlendra aðila á Íslandi sem og fjárfestingar innlendra aðila í útlöndum.
– Hagsmunir atvinnulífsins. Gjaldmiðilsstefnan verður að fara saman við stefnu í atvinnumálum. Mikilvægt er að horfa til þess hvort notkun gjaldmiðilsins felur í sér erfiðleika fyrir atvinnulíf, t.d. varðandi gerð rekstraráætlana, eða reisir hindranir í átt til frekari uppbyggingar. Jafnframt er mikilvægt að skoða hvort gjaldmiðillinn hentar mörgum atvinnugreinum, og eflir þar með fjölbreytni, eða hvort notkun hans ýtir undir fábreytni. Mat á áhrifum gjaldmiðils á útflutning, til minnkunar eða aukningar, er einnig lykilatriði.
– Betri hagstjórn. Meta þarf hvort gjaldmiðillinn og öll umgjörð gengismála sem honum fylgja nýtist vel til árangursríkrar hagstjórnar. Hér er mikilvægt að horfa til reynslu þjóðarinnar í þessum efnum og jafnframt til reynslu annarra þjóða.
– Samanburður. Rökstuðningur fyrir gjaldmiðilsstefnunni hlýtur að þurfa að fela í sér samanburð við aðra kosti. Nærtækast er, að mati flutningsmanna, að nálgast þann samanburð með því að leggja mat á þá áhættu sem hver valkostur fyrir sig felur að öllum líkindum í sér fyrir íslenskt efnahagslíf. Enginn valkostur er fullkominn. Allir kostir fela í sér áhættu fyrir efnahagslífið sem mikilvægt er að stjórnvöld séu meðvituð um og reyni eftir fremsta megni að takast á við. Því má aftur á móti halda fram að besti valkosturinn í gjaldmiðilsmálum sé sá sem feli í sér minnstu áhættuna.
– Framkvæmanleiki. Að síðustu er mikilvægt að stefnan í gjaldmiðilsmálum sé raunhæf. Hvað það varðar er nauðsynlegt að tiltaka í rökstuðningi með stefnunni til hvaða annarra aðgerða er nauðsynlegt að grípa, svo sem samningaviðræðna við aðrar þjóðir, og hvernig önnur stefnumörkun þarf mögulega að taka breytingum, til þess að skapa grundvöll og umgjörð stefnunnar.
Lagt er til að gjaldmiðilsstefnan verði lögð fram í formi þingsályktunartillögu við upphaf haustþings 2014 og fái hefðbundna þinglega meðferð. Í hlutarins eðli liggur að stefnan komi til reglulegrar endurskoðunar, og er það því ekki lagt til sérstaklega hér.
