Ferill 232. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
149. löggjafarþing 2018–2019.
Þingskjal 774 — 232. mál.
Frumvarp til laga
um landgræðslu.
(Eftir 2. umræðu, 14. desember.)
I. KAFLI
Markmið og orðskýringar.
1. gr.
Markmið.
2. gr.
Markmið um vernd og sjálfbæra nýtingu lands.
a. nýting lands taki mið af ástandi þess og stuðli að viðgangi og virkni vistkerfa,
b. stöðva eyðingu jarðvegs og gróðurs,
c. komast hjá spjöllum á gróðri og jarðvegi,
d. hver sá sem veldur spjöllum á gróðri og jarðvegi bæti fyrir það tjón,
e. nýting lands verndi líffræðilega fjölbreytni og orku- og næringarforða og nauðsynlega jarðvegseiginleika fyrir virkni vistkerfisins,
f. auka þátttöku almennings og hagsmunaaðila í stefnumótun og aðgerðum sem varða gróður- og jarðvegsvernd,
g. auka þekkingu á mikilvægi jarðvegs og gróðurs og sjálfbærrar nýtingar lands,
h. fram fari reglubundin vöktun á gróðurlendi, jarðvegi og landnýtingu.
3. gr.
Markmið um endurheimt og uppbyggingu vistkerfa á landi.
a. byggja upp og endurheimta vistkerfi sem hafa raskast og líffræðilega fjölbreytni þeirra,
b. auka viðnámsþrótt og þanþol vistkerfa gagnvart náttúrulegum áföllum og náttúruvá,
c. auka kolefnisbindingu með endurheimt vistkerfa,
d. virkja almenning og hagsmunaaðila til þátttöku í endurheimt og uppbyggingu vistkerfa.
4. gr.
Orðskýringar.
a. Ástand lands: Eiginleikar og samsetning gróðurs og jarðvegs í vistkerfum viðkomandi landsvæðis í samanburði við það sem telja má eðlilegt miðað við náttúrulegar aðstæður.
b. Endurheimt vistkerfa: Það ferli að koma vistkerfum, vistkerfisferlum, eiginleikum vistkerfa og vistkerfaþjónustu í það horf að vistkerfið nái að þróast án hnignunar.
c. Jarðvegsrof: Losun, flutningur og setmyndun yfirborðsefna af völdum rofs, t.d. vindrofs, vatnsrofs, skriðufalla og yfirborðshreyfingar af völdum ísnála og holklaka.
d. Jarðvegur: Hluti lífheimsins undir yfirborði jarðar þar sem efnabreytingar mynda moldarefni. Jarðvegurinn er jafnframt hluti vistkerfa og þjónar þeim á marga vegu, m.a. sem hlekkur í hringrásum næringarefna og vatns.
e. Landbótaáætlun: Tímasett aðgerðaáætlun um úrbætur á ástandi lands og í landnýtingu.
f. Landbrot: Jarðvegsrof og gróðureyðing sem stafar af ágangi vatna.
g. Landgræðsla: Samheiti yfir alla starfsemi og aðgerðir til að vernda og bæta gróður og jarðveg með ákveðin markmið að leiðarljósi.
h. Landgræðslusvæði: Land sem Landgræðslan hefur umsjón með, hvort heldur sem er í eigu hins opinbera eða einkaaðila.
i. Varnarmannvirki: Varnargarðar og bakkavarnir.
j. Vistkerfaþjónusta: Ábati sem menn njóta af vistkerfum náttúrunnar, svo sem fæða, vatn, útivist og útsýni.
k. Vistkerfi: Safn lífvera sem hafast við í afmörkuðu rými af tiltekinni gerð, ásamt öllum verkunum og gagnverkunum meðal lífveranna og tengslum þeirra við lífræna jafnt sem ólífræna umhverfisþætti sem tilheyra kerfinu, svo sem loft, vatn, jarðveg og sólarljós.
II. KAFLI
Stjórn landgræðslumála og áætlanir.
5. gr.
Stjórn landgræðslumála.
Ríkið starfrækir stofnun sem nefnist Landgræðslan. Hlutverk stofnunarinnar er að hafa eftirlit með framkvæmd laga þessara og annast daglega stjórnsýslu á því sviði sem lögin ná til. Önnur helstu verkefni Landgræðslunnar eru:
a. að leiðbeina um vernd, endurheimt og sjálfbæra nýtingu lands,
b. að vinna að og hvetja til þátttöku í landgræðslu,
c. að vinna að þróun landgræðslu, m.a. með því að stunda rannsóknir og þróunarstarf,
d. að afla upplýsinga um landnýtingu og ástand lands og miðla þeim,
e. að hafa yfirsýn yfir og eftirlit með áætlunum og framkvæmdum í landgræðslu í landinu,
f. að hafa umsjón með landgræðslusvæðum.
Ráðherra skipar forstöðumann Landgræðslunnar, landgræðslustjóra, til fimm ára í senn. Skal hann hafa háskólagráðu á málefnasviði stofnunarinnar. Landgræðslustjóri ber ábyrgð á stjórn, rekstri og starfsskipulagi Landgræðslunnar og ræður annað starfsfólk hennar.
Ráðherra er heimilt með reglugerð að kveða nánar á um starfsemi Landgræðslunnar.
6. gr.
Landgræðsluáætlun.
Ráðherra skipar fimm manna verkefnisstjórn sem hefur yfirumsjón með gerð landgræðsluáætlunar og skilar tillögu til ráðherra. Verkefnisstjórnin skal skipuð einum fulltrúa tilnefndum af Sambandi íslenskra sveitarfélaga og þremur án tilnefningar og skulu a.m.k. tveir þeirra hafa fagþekkingu á málefnasviði laga þessara. Landgræðslustjóri skal vera formaður verkefnisstjórnar.
Verkefnisstjórn skal í upphafi taka saman lýsingu á verkefninu þar sem gerð er grein fyrir þeim áherslum sem fyrirhugað er að hafa við gerð landgræðsluáætlunar, svo sem um forsendur, viðfangsefni og fyrirhugaða kynningu og samráð við mótun stefnunnar. Lýsing verkefnisstjórnar á gerð landgræðsluáætlunar skal kynnt opinberlega og skal almenningi gefinn að lágmarki sex vikna frestur til að koma á framfæri athugasemdum.
Þegar drög að áætluninni liggja fyrir skal verkefnisstjórn kynna þau opinberlega ásamt umhverfismati áætlunarinnar, þegar við á. Jafnframt skal óska sérstaklega eftir umsögnum frá viðeigandi stofnunum, stjórnvöldum ríkis og sveitarfélaga, félagasamtökum og hagsmunaaðilum. Frestur til að skila umsögnum um drögin skal vera að lágmarki sex vikur.
Ráðherra skal samræma landgræðsluáætlun og landsáætlun í skógrækt samkvæmt lögum um skóga og skógrækt.
7. gr.
Svæðisáætlanir um landgræðslu.
III. KAFLI
Stuðningur við landgræðslu.
8. gr.
Stuðningur við landgræðslu.
Auglýsa skal á opinberum vettvangi eftir umsóknum um hvers kyns stuðning við landgræðslu. Í auglýsingunni skal koma fram hvaða reglur gilda um meðferð umsókna og til hvaða skilyrða verði litið við ákvörðun um styrk eða annað framlag.
Gera skal skriflega samninga um verkefni skv. 1. mgr. þar sem kveðið er á um gagnkvæmar skyldur og réttindi aðila. Þinglýsa skal slíkum samningum feli þeir í sér kvaðir á land eða aðrar fasteignir.
Ráðherra setur í reglugerð nánari ákvæði um stuðning við landgræðslu og form samninga.
IV. KAFLI
Sjálfbær landnýting.
9. gr.
Sjálfbær landnýting.
10. gr.
Mat á nýtingu og ástandi lands.
Umráðamönnum lands er skylt að heimila för um landareign vegna mats á nýtingu og ástandi lands skv. 1. mgr. enda valdi það ekki óþarfa ónæði eða tjóni fyrir landeiganda.
Ráðherra er heimilt með reglugerð að kveða nánar á um framkvæmd þessarar greinar.
11. gr.
Leiðbeiningar og viðmið um sjálfbæra landnýtingu.
12. gr.
Ósjálfbær landnýting og landbótaáætlun.
Telji Landgræðslan að eigandi eða rétthafi lands sinni ekki gerð landbótaáætlunar eða að hlutaðeigandi aðili eða aðilar fylgi ekki ákvæðum hennar skal stofnunin óska eftir ítölu, sbr. ákvæði 17.–25. gr. laga um afréttamálefni, fjallskil o.fl., nr. 6/1986, eða fara fram á takmörkun umferðar, sbr. 25. gr. og 25. gr. a í lögum um náttúruvernd, nr. 60/2013. Sé um að ræða aðra nýtingu lands en fyrrnefnd lög taka til er stofnuninni heimilt að beita þvingunarúrræðum, sbr. 24. gr.
Megi rekja ósjálfbæra landnýtingu til ágangs vegna lausagöngu búfjár skal Landgræðslan óska eftir því við viðkomandi sveitarstjórn að hún, í samráði við stofnunina, ákveði að hlutaðeigandi umráðamönnum búfjár verði gert skylt að hafa það í vörslu allt árið eða tiltekinn hluta ársins, sbr. lög um búfjárhald.
Ráðherra setur í reglugerð nánari ákvæði um gerð landbótaáætlunar, þ.m.t. um efni hennar.
13. gr.
Framkvæmdir sem hafa áhrif á gróður og jarðveg.
V. KAFLI
Vernd, endurheimt og efling vistkerfa.
14. gr.
Stöðvun eyðingar og endurheimt vistkerfa.
Landgræðslunni er heimilt að gera samkomulag við landeiganda eða rétthafa lands um aðgerðir í samræmi við markmið laga þessara til að draga úr eða koma í veg fyrir jarðvegsrof, svo sem sandfok, sem ógnar eða veldur tjóni á landi eða mannvirkjum. Á samningstíma skulu umráð hins samningsbundna lands vera á hendi Landgræðslunnar, nema um annað sé samið.
VI. KAFLI
Varnir gegn landbroti.
15. gr.
Forgangsröðun.
16. gr.
Hlutverk landeiganda eða rétthafa lands og skráning.
17. gr.
Samráð um varnarmannvirki og leyfisveitingar.
Vilji landeigandi, rétthafi lands eða veiðifélag gera athugasemd við fyrirhugaða framkvæmd skal hún vera skrifleg og berast stofnuninni innan fjögurra vikna frá dagsetningu tilkynningar.
18. gr.
Framkvæmdir við varnarmannvirki.
19. gr.
Kostnaður við varnarmannvirki.
Nú þarf með varnarmannvirkjum eða á annan hátt að stöðva landbrot sem stofnar í hættu mannvirkjum í eigu ríkis eða sveitarfélaga, stofnana þeirra eða fyrirtækja sem eru að hálfu eða meiri hluta í eigu ríkis eða sveitarfélaga og greiðir þá viðkomandi aðili allan kostnað. Á sama hátt greiðir viðkomandi aðili að fullu kostnað við framkvæmdir sem vinna þarf til þess að hindra landbrot eða ágang vatns sem rekja má til framkvæmda opinberra aðila, t.d. þar sem þrengt er að ám við vega- og brúargerð eða straumrennsli breytist vegna efnistöku úr farvegi og vegna miðlunarlóna við virkjanir.
Þegar varnarmannvirki er bæði ætlað að verja mannvirki skv. 2. mgr. og land skal kostnaður við framkvæmdirnar og undirbúning þeirra skiptast milli Landgræðslunnar og þess aðila skv. 2. mgr. sem viðkomandi mannvirki heyra undir, eftir nánara samkomulagi þeirra á milli. Ef upp kemur ágreiningur um skiptingu þessa kostnaðar skal ráðherra skera úr.
VII. KAFLI
Samningar, afhending og sala landgræðslusvæða.
20. gr.
Umsjón landgræðslusvæða.
a. vernd og endurheimt vistkerfa,
b. vettvangur fræðslu og rannsókna,
c. stuðningur við atvinnu, byggð og búsetu.
Landgræðslan skal halda skrá yfir þau lönd sem flokkast sem landgræðslusvæði og skal jafnframt setja reglur um meðferð þeirra, svo sem um nýtingu og umferð almennings. Reglur fyrir landgræðslusvæði og afmörkun þeirra skulu staðfestar af ráðherra og auglýstar í B-deild Stjórnartíðinda.
21. gr.
Afhending landgræðslusvæða.
Landgræðslan skal við afhendingu landgræðslusvæðis setja reglur um meðferð þess sem miða við sjálfbæra nýtingu þess, sbr. 11. gr. Reglum þessum skal þinglýst á viðkomandi landsvæði. Að öðru leyti gilda almenn ákvæði laga þessara um meðferð og nýtingu slíkra svæða.
Landgræðslunni er heimilt að gera samning um stuðning við frekari landgræðsluverkefni á hinu afhenta landgræðslusvæði, sbr. 8. gr., óski landeigandi eftir því.
22. gr.
Sala á uppgræddu landi í eigu ríkisins og kaupréttur.
Landgræðslan skal fyrir sölu á uppgræddu landi í eigu ríkisins setja reglur um meðferð svæðisins þannig að meðferð landsins skuli ávallt vera sjálfbær. Þá skulu sett skilyrði um meðferð og nýtingu þess. Reglum þessum skal þinglýst á viðkomandi landsvæði.
Land skv. 1. mgr. má ekki selja sé það að hluta til eða að öllu leyti náttúruverndarsvæði samkvæmt náttúruverndarlögum.
VIII. KAFLI
Ýmis ákvæði.
23. gr.
Gjaldtaka.
24. gr.
Þvingunarúrræði.
25. gr.
Stjórnvaldssektir.
26. gr.
Eignarnám.
27. gr.
Gildistaka.
28. gr.
Breytingar á öðrum lögum.
1. Jarðalög, nr. 81/2004, með síðari breytingum:
a. Í stað orðanna „12. gr. laga um landgræðslu“ í 1. málsl. 1. mgr. 36. gr. a laganna kemur: 22. gr. laga um landgræðslu.
b. Í stað orðanna „Landgræðsla ríkisins“ í 1. mgr. 36. gr. a og 2. mgr. 37. gr. laganna kemur: Landgræðslan.
2. Lög um afréttamálefni, fjallskil o.fl., nr. 6/1986, með síðari breytingum:
a. Í stað orðanna „Landgræðsla Íslands“ í b-lið 2. mgr. 14. gr. laganna kemur: Landgræðslan.
b. Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 1. mgr. 15. gr. laganna og sömu orða hvarvetna annars staðar í lögunum kemur, í viðeigandi beygingarfalli: Landgræðsluna.
c. Í stað orðanna ,,gera athugun á beitarþoli og notkun landsins og gefa um það álitsgerð“ í 2. málsl. 19. gr. laganna kemur: ákvörðuð ítala.
d. Við 19. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Skal þá stjórn fjallskilaumdæmis annast um að ítala sé ákvörðuð, sbr. 21. og 22. gr.
e. 22. gr. laganna orðast svo:
Ítala skal svo ákvörðuð að landnýting sé sjálfbær og að hún samræmist leiðbeiningum og viðmiðum um sjálfbæra landnýtingu, sbr. 11. gr. laga um landgræðslu. Ítala getur falið í sér ákvörðun um stjórn beitarnýtingar og aðgerðir í samræmi við 16. gr. eða friðun lands fyrir beit. Reglubundið skal vakta land þar sem ítala hefur verið ákvörðuð með tilliti til ástands jarðvegs og gróðurs og skal ítala endurskoðuð í ljósi niðurstaðna vöktunar ef þörf þykir.
3. Búvörulög, nr. 99/1993, með síðari breytingum:
a. Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 3. mgr. 39. gr. laganna kemur: Landgræðslunnar.
b. Á eftir orðunum „sjálfbæra landnýtingu“ í 1. mgr. 41. gr. laganna kemur: sbr. 11. gr. laga um landgræðslu.
4. Lög um náttúruvernd, nr. 60/2013, með síðari breytingum:
a. Á eftir orðunum „hlutaðeigandi sveitarfélags“ í 1. málsl. 25. gr. og 1. málsl. 25. gr. a laganna kemur: Landgræðslunnar.
b. Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 2. mgr. 32. gr. laganna kemur: Landgræðsluna.
c. Í stað orðanna „Landgræðsla ríkisins“ í 4. mgr. 63. gr. laganna kemur: Landgræðslan.
5. Lög um loftslagsmál, nr. 70/2012, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Landgræðsla ríkisins“ í a-lið 2. mgr. 6. gr. laganna kemur: Landgræðslan.
6. Lög um skipulag haf- og strandsvæða, nr. 88/2018: Í stað orðanna „Landgræðsla ríkisins“ í 6. gr. laganna kemur: Landgræðslan.
7. Efnalög, nr. 61/2013, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 1. mgr. 34. gr. laganna kemur: Landgræðsluna.
8. Lög um umhverfisábyrgð, nr. 55/2012, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 1. mgr. 12. gr. laganna kemur: Landgræðslunnar.
9. Lög um stjórn vatnamála, nr. 36/2011, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 2. mgr. 9. gr. laganna kemur: Landgræðslunni.
10. Lög um Landeyjahöfn, nr. 66/2008, með síðari breytingum: Í stað orðanna „Landgræðslu ríkisins“ í 1. og 2. mgr. 5. gr. laganna kemur: Landgræðslunnar.