Ferill 204. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1988. – 1058 ár frá stofnun Alþingis.
111. löggjafarþing. – 204 . mál.
Ed.
277. Frumvarp til laga
um tekjustofna sveitarfélaga.
(Lagt fyrir Alþingi á 111. löggjafarþingi 1988.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði.
1. gr.
Tekjustofnar sveitarfélaga eru þessir:a. Fasteignaskattur.
b. Framlög úr Jöfnunarsjóði.
c. Útsvör.
d. Aðstöðugjöld.
Fer um tekjustofna þessa samkvæmt því er lög þessi ákveða.
2. gr.
Auk tekna skv. 1. gr. hafa sveitarfélög tekjur af eignum sínum, eigin atvinnurekstri og stofnunum sem reknar eru í almenningsþágu, svo sem vatnsveitum, rafmagnsveitum, hitaveitum o.fl., enn fremur ýmsar aðrar tekjur, svo sem af holræsagjaldi, lóðarleigu, leyfisgjöldum o.fl., allt eftir því sem lög og reglugerðir mæla fyrir um.Sveitarstjórn getur ákveðið að gjalddagar vatnsskatts, holræsagjalds og lóðarleigu skuli vera þeir sömu og gjalddagar fasteignaskatts og jafnframt að innheimtu þeirra verði hagað á sama hátt og innheimtu fasteignaskatts, sbr. 4. gr.
II. KAFLI
Um fasteignaskatt.
3. gr.
Á allar fasteignir, sem metnar eru af Fasteignamati ríkisins, sbr. þó 5. gr., skal árlega leggja skatt til sveitarfélags þar sem fasteign er.Stofn til álagningar skattsins á hús og mannvirki skal vera afskrifað endurstofnverð þeirra margfaldað með markaðsstuðli fasteigna í Reykjavík
samkvæmt matsreglum Fasteignamats ríkisins. Stofn til álagningar fasteignaskatts á aðrar fasteignir skal vera fasteignamat þeirra.
Skatturinn skal vera sem hér segir:
a. Allt að 1 / 2 % af álagningarstofni:
. Íbúðir og íbúðarhús ásamt lóðarréttindum, erfðafestulönd og jarðeignir, sem ekki eru nytjaðar til annars en landbúnaðar, útihús og mannvirki á bújörðum, sem tengd eru landbúnaði, og sumarbústaðir ásamt lóðarréttindum.
b. Allt að 1% af álagningarstofni:
. Allar aðrar fasteignir.
Heimilt er sveitarstjórn að hækka um allt að 25% hundraðshluta þá, sem tilgreindir eru í 3. mgr. þessarar greinar, samkvæmt öðrum hvorum eða báðum stafliðum.
Í sveitarfélagi, þar sem bæði er þéttbýli og dreifbýli, er sveitarstjórn heimilt að undanþiggja fasteignir í dreifbýli álagi á fasteignaskatt skv. 4. mgr.
Fyrir 1. desember ár hvert skal Fasteignamat ríkisins láta sveitarfélögunum í té skrár yfir álagningarstofn fasteignaskatts í hverju sveitarfélagi, sbr. 2. mgr.
4. gr.
Sveitarstjórn annast álagningu skattsins sem reiknast af heilum þúsundum matsverðs og skal sleppa því sem umfram er. Innheimtu skattsins getur sveitarstjórn falið sérstökum innheimtuaðila.Eigandi greiðir skattinn, nema um leigujarðir, leigulóðir eða önnur samningsbundin jarðarafnot sé að ræða. Þá greiðist skatturinn af ábúanda eða notanda.
Nú verður ágreiningur um gjaldskyldu eða gjaldstofn og sker þá yfirfasteignamatsnefnd ríkisins úr. Úrskurði nefndarinnar má skjóta til dómstóla.
Sveitarstjórn ákveður hvenær fasteignaskattur fellur í gjalddaga og er henni heimilt að kveða á um að skatturinn sé greiddur með sem næst jöfnum greiðslum á fleiri en einum gjalddaga.
Vangreiðsla að hluta veldur því að fasteignaskatturinn fellur allur í eindaga 15 dögum eftir gjalddaga.
5. gr.
Undanþegin fasteignaskatti eru sjúkrahús, heilsuhæli, endurhæfingarstöðvar, öryrkja- og elliheimili, kirkjur, skólar, heimavistir, barnaheimili, íþróttahús, skipbrotsmannaskýli, sæluhús, bókasöfn og önnur safnahús og hús annarra ríkja að svo miklu leyti sem þau eru notuð af sendimönnum þeirra í milliríkjaerindum. Sama gildir um lóðir slíkra húsa.Nú eru hús þau, sem um ræðir í 1. mgr. þessarar greinar, jafnframt notuð til annars en að framan greinir, svo sem til íbúðar fyrir aðra en húsverði, og greiðist skatturinn þá hlutfallslega miðað við slík afnot.
Heimilt er sveitarstjórn að lækka eða fella niður fasteignaskatt sem efnalitlum elli- og örorkulífeyrisþegum er gert að greiða. Sama gildir um slíka lífeyrisþega sem ekki hafa verulegar tekjur umfram elli- og örorkulífeyri.
Heimilt er sveitarstjórn að lækka eða fella niður fasteignaskatt af fasteignum sem einvörðungu eru notaðar til tómstundaiðju sem viðurkennd er af hlutaðeigandi sveitarstjórn.
6. gr.
Nú er afnotum fasteignar, sem metin er sem ein heild, þann veg háttað að greiða ber fasteignaskatt af henni samkvæmt báðum gjaldflokkum 3. mgr. 3. gr. og skulu þá þeir, sem annast mat nýbygginga og endurbóta fasteigna, ákveða hlutfallslega skiptingu matsverðs slíkra eigna eftir afnotum.7. gr.
Fasteignaskattinum fylgir lögveð í fasteign þeirri, sem hann er lagður á, og skal ásamt dráttarvöxtum í tvö ár frá gjalddaga ganga fyrir öllum öðrum veðkröfum er á eigninni hvíla. Ef hús brennur eftir að skatturinn er fallinn í gjalddaga er sami forgangsréttur fyrir honum í brunabótafjárhæð hússins.III. KAFLI
Um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga.
8. gr.
Tekjur Jöfnunarsjóðs eru þessar:a. 0,6% af tekjuskattsstofni, sbr. 1. mgr. 23. gr. Um álagningu þessa gjalds og innheimtu skal fara eins og um álagningu og innheimtu tekjuskatts samkvæmt lögum um tekjuskatt og eignarskatt og lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda.
. Gjald þetta greiðist Jöfnunarsjóði mánaðarlega eftir á.
b. Landsútsvör skv. 9. gr.
9. gr.
Landsútsvör greiða eftirtaldir aðilar:a. Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins, 5% af hagnaði.
b. Áburðarverksmiðja ríkisins, Ríkisprentsmiðjan Gutenberg, Sementsverksmiðja ríkisins, Sala varnaliðseigna, 1,3% af heildarsölu. Enn fremur olíufélög sem flytja inn olíu, olíuvörur og annast sölu þessa og dreifingu innan lands, 1,3% af heildarsölu olíu og olíuvara annarra en gasolíu og svartolíu.
c. Járnblendiverksmiðjan í Hvalfirði, 0,5% af rekstrarútgjöldum.
d. Bankar og sparisjóðir, 1% af mismun heildarútlánsvaxta og heildarinnlánsvaxta.
10. gr.
Skattstjórinn í Reykjavík annast álagningu landsútsvara skv. 9. gr. Gjalddagi landsútsvara er 15. júlí ár hvert og eindagi 15 dögum síðar. Félagsmálaráðuneytið innheimtir landsútsvörin samkvæmt gjaldskrá sem skattstjórinn í Reykjavík lætur ráðuneytinu í té.11. gr.
Fjórðungur landsútsvara, sem til falla í hverju sveitarfélagi, skal koma í hlut þess sveitarfélags, þó með þeirri undantekningu að landsútsvar skv. d-lið 9. gr. rennur óskipt í Jöfnunarsjóð.Tekjum Jöfnunarsjóðs skal að öðru leyti ráðstafað sem hér segir:
a. Til greiðslu bundinna framlaga skv. 12. gr.
b. Til greiðslu sérstakra framlaga skv. 13. gr.
c. Til greiðslu jöfnunarframlaga skv. 14. gr.
12. gr.
Bundnum framlögum skal úthlutað sem hér segir:a. Til Sambands íslenskra sveitarfélaga, 1,75% af vergum tekjum sjóðsins.
b. Til landshlutasamtaka sveitarfélaga, 2% af vergum tekjum sjóðsins sem skiptist jafnt á milli þeirra allra.
c. Til Lánasjóðs sveitarfélaga, 6,1% af vergum tekjum sjóðsins.
d. Til greiðslu útgjalda skv. 4. gr. laga um Innheimtustofnun sveitarfélaga.
13. gr.
Sérstökum framlögum skal úthlutað sem hér segir:a. Til að greiða fyrir sameiningu sveitarfélaga, sbr. 114. gr. sveitarstjórnarlaga.
b. Til að greiða úr sérstökum fjárhagserfiðleikum sveitarfélaga, sbr. 90. gr. sveitarstjórnarlaga.
c. Til kostnaðarsamra stofnframkvæmda hjá fámennum sveitarfélögum, allt að 8% af vergum tekjum sjóðsins, sbr. 15. gr.
d. Til að aðstoða dreifbýlissveitarfélög til að standa undir auknum rekstrarkostnaði við grunnskóla vegna breyttrar verkaskiptingar ríkis og sveitarfélaga, allt að 15,5% af vergum tekjum sjóðsins, sbr. 16. gr.
e. Til að bæta upp annan aukinn kostnað vegna breyttrar verkaskiptingar ríkis og sveitarfélaga, allt að 7,3% af vergum tekjum sjóðsins.
. Heimilt er að færa fjármagn milli c-, d- og e-liða.
14. gr.
Jöfnunarframlögum skal úthlutað sem hér segir:a. Til sveitarfélaga sem hafa lægri skatttekjur en sambærileg sveitarfélög miðað við meðalnýtingu tekjustofna þeirra.
b. Til sveitarfélaga sem skortir tekjur til að halda uppi þeirri þjónustu sem eðlilegt má telja að sveitarfélag af þeirri stærð veiti.
Til jöfnunarframlaga skal verja þeim tekjum sjóðsins sem eru umfram ráðstöfun skv. 12. og 13. gr.
Í reglugerð skal meðal annars setja nánari ákvæði um útreikning jöfnunarframlaga og hvaða skilyrðum sveitarfélög þurfa að fullnægja til að hljóta þau.
15. gr.
Framlögum skv. c-lið 13. gr. skal varið til að greiða hluta af stofnkostnaði sveitarfélaga við grunnskóla, íþróttamannvirki, félagsheimili, vatnsveitur og dagvistarheimili fyrir börn.Í reglugerð skal meðal annars setja nánari ákvæði um útreikning þessara framlaga og hvaða skilyrðum sveitarfélög þurfa að fullnægja til að hljóta þau.
16. gr.
Framlögum skv. e-lið 13. gr. skal varið til að bæta dreifbýlissveitarfélögum upp aukinn kostnað vegna breytinga á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga.Framlögin skulu miðuð við að hagur þessara sveitarfélaga verði ekki lakari eftir breytingar á verkaskiptingunni heldur en áður var.
Í reglugerð skal meðal annars setja nánari ákvæði um útreikning þessara framlaga og hvaða skilyrðum sveitarfélög þurfa að fullnægja til að hljóta þau.
17. gr.
Að afloknum sveitarstjórnarkosningum skipar félagsmálaráðherra fimm manna ráðgjafarnefnd til fjögurra ára sem gera skal tillögur til ráðherra um framlög skv. c-, d- og e-lið 13. gr. og skv. 14. gr. Fjórir nefndarmenn skulu skipaðir samkvæmt tilnefningu Sambands íslenskra sveitarfélaga en einn án tilnefningar og skal hann vera formaður nefndarinnar. Varamenn skulu tilnefndir með sama hætti.18. gr.
Félagsmálaráðherra hefur á hendi yfirstjórn Jöfnunarsjóðs. Sjóðurinn skal vera í vörslu félagsmálaráðuneytisins sem annast afgreiðslu á vegum hans, úthlutun og greiðslu framlaga og bókhald sjóðsins.19. gr.
Árlega skal semja reikning Jöfnunarsjóðs sem endurskoðaður skal af Ríkisendurskoðun. Ársreikninginn skal birta í B-deild Stjórnartíðinda.
20. gr.
Félagsmálaráðherra setur í samráði við Samband íslenskra sveitarfélaga reglugerð með nánari ákvæðum um starfsemi sjóðsins.IV. KAFLI
Um útsvör.
21. gr.
Þeir menn, sem skattskyldir eru samkvæmt ákvæðum I. kafla laga um tekjuskatt og eignarskatt, skulu greiða útsvar af tekjum sínum til sveitarfélags eftir því sem nánar er kveðið á í lögum þessum.22. gr.
Hver maður, útsvarsskyldur samkvæmt lögum þessum, skal greiða útsvar í einu sveitarfélagi og fellur það óskipt til þess.Þeir menn, sem um ræðir í 1. gr., sbr. 5. og 6. gr., laga um tekjuskatt og eignarskatt, skulu greiða útsvar til þess sveitarfélags þar sem þeir áttu lögheimili 1. desember á tekjuárinu.
Þeir menn, sem um ræðir í 3. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, skulu greiða útsvar til þess sveitarfélags þar sem þeir öfluðu mestra tekna sinna á tekjuárinu.
23. gr.
Stofn til álagningar útsvars skal vera hinn sami og tekjuskattsstofn, sbr. 1. og 3. tölul. 62. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.Ákvæði 62.–65. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt skulu gilda um ákvörðun útsvarsstofns eftir því sem við getur átt.
Lækki skattstjóri tekjuskattsstofn skv. 66. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt skal útsvarsstofn lækka um sömu fjárhæð.
24. gr.
Skattstjórar annast álagningu útsvars.Ákvæði VIII.–XIV. kafla laga um tekjuskatt og eignarskatt gilda um útsvar eftir því sem við á nema öðruvísi sé ákveðið í lögum þessum.
25. gr.
Útsvar skal vera ákveðinn hundraðshluti af tekjum hvers almanaksárs, en má þó eigi vera hærra en 7,5% af útsvarsstofni og skal sami hundraðshluti lagður á tekjur allra manna í hverju sveitarfélagi.Útsvar af þeim tekjum barna, sem um ræðir í 2. mgr. 65. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, skal vera 2% af útsvarsstofni.
26. gr.
Sveitarstjórn skal ákveða fyrir 1. desember ár hvert hvaða hundaðshluti verði lagður á tekjur manna á næsta ári, sbr. 1. mgr. 25. gr. þessara laga, svo og 1. mgr. 9. gr. laga um staðgreiðslu opinberra gjalda.Ákvörðun sveitarstjórnar skal tilkynna fjármálaráðuneytinu eigi síðar en 15. desember á sama ári.
Skil á staðgreiðslufé til sveitarfélagsins skulu vera sami hundraðshluti og álagningarhlutfallið skv. 1. mgr.
Sá hundraðshluti, sem sveitarstjórn hefur ákveðið, skal notaður við gerð fjárhagsáætlunar næsta árs og vera endanlegt álagningarhlutfall útsvars í sveitarfélaginu, sbr. þó 5. og 6. mgr.
Nú kemur í ljós að tekjur sveitarsjóðs hrökkva ekki fyrir útgjöldum og er þá sveitarstjórn heimilt að hækka útsvar frá því er ákveðið var skv. 1. mgr. um allt að 10%. Á sama hátt getur sveitarstjórn lækkað útsvar um allt að 10%.
Ef sveitarfélag kemst í fjárþröng er sveitarstjórn heimilt að leggja sérstakt álag á útsvör ársins, sbr. 90. gr. sveitarstjórnarlaga.
Tilkynning um breytingar á útsvari, sbr. 5. og 6. mgr., skal senda hlutaðeigandi skattstjóra eigi síðar en 31. mars á álagningarári.
27. gr.
Sveitarstjórn er heimilt að taka til greina umsókn manna um lækkun eða niðurfellingu álagðs útsvars, þegar svo stendur á sem segir í 1. mgr. 66. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, telji hún ástæðu til að veita frekari lækkun en skattstjóri veitti við afgreiðslu á umsókn um lækkun útsvarsstofns. Á sama hátt getur sveitarstjórn lækkað eða fellt niður álagt útsvar þeirra sem nutu bóta samkvæmt II. og IV. kafla laga um almannatryggingar.Skattstjóri skal veita sveitarstjórn aðgang að skattframtölum hlutaðeigandi einstaklinga, svo og veita henni þær upplýsingar sem nauðsynlegar teljast. Sveitarstjórn skal tilkynna lækkun útsvars til skattstjóra, innheimtuaðila og hlutaðeigandi einstaklings.
Þeim sem sveitarstjórn felur að annast störf þessi er bannað, að viðlagðri ábyrgð eftir ákvæðum almennra hegningarlaga um opinbera starfsmenn, að skýra óviðkomandi mönnum frá því er þeir komast að í störfum sínum og varðar hagi skattaðila.
28. gr.
Skattstjóri semur skrá um útsvör í hverju sveitarfélagi í skattumdæmi sínu þegar hann hefur lokið álagningu útsvara. Skrá þessa skal hann senda ríkisskattstjóra. Ríkisskattstjóri gerir síðan innheimtuskrá og sendir hana til sveitarstjórnar og innheimtuaðila, sbr. nánar ákvæði VIII. kafla laga um staðgreiðslu opinberra gjalda.29. gr.
Sveitarstjórn getur falið sérstökum innheimtuaðila að annast innheimtu útsvara. Réttindi og skyldur sem innheimtumenn sveitarsjóða hafa lögum samkvæmt, svo og allar heimildir sem þeim eru veittar til þess að framfylgja innheimtunni, skulu falla til þessara aðila.Hver gjaldandi skal á tekjuárinu inna af hendi bráðabirgðagreiðslu upp í útsvar samkvæmt ákvæðum laga um staðgreiðslu opinberra gjalda.
Þeir gjaldendur, sem reynast skulda útsvar að lokinni álagningu opinberra gjalda, sbr. 98. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, skulu greiða það sem vangoldið er á sömu gjalddögum og eftirstöðvar tekjuskatts, sbr. 4. mgr. ll0. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.
Ákvæði 1.–3. mgr. 110. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, um fyrirframgreiðslu tekjuskatts, skulu gilda um þann hluta útsvars sem stafar af öðrum tekjum en launatekjum.
Sé útsvar hækkað eftir álagningu fellur vibótarfjárhæðin í gjalddaga 10 dögum eftir að gjaldanda var tilkynnt um hækkunina.
Þeim erlendu ríkisborgurum eða ríkisfangslausu mönnum, er fengið hafa dvalar- eða landvistarleyfi hér á landi um tiltekinn tíma, er skylt að gera skil á útsvari sínu á sama tíma og kveðið er á um skil á tekjuskatti, sbr. 7. mgr. 110. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.
Áfrýjun útsvarsákvörðunar eða deila um útsvarsskyldu frestar hvorki eindaga útsvars né leysir gjaldanda undan álögum sem beitt er vegna vangreiðslu þess. Ef útsvar er lækkað eða fellt niður með úrskurði eða dómi skal endurgreiðsla þegar fara fram.
30. gr.
Útsvör skulu greidd á tekjuári samkvæmt lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda eftir því sem við á. Greiðslur á tekjuári eru til bráðabirgða en endanleg álagning fer fram eftir á og getur því komið til endurgreiðslu eða viðbótarkröfu frá sveitarstjórn.Fjármálaráðuneytið sér um endurgreiðslu fyrir hönd sveitarfélaga í samræmi við ákvæði laga um staðgreiðslu opinberra gjalda, en gjaldendur skulu greiða viðbótarkröfu frá sveitarstjórn í samræmi við ákvæði 3.–7. mgr. 29. gr. Ákvæði 2. mgr. 121. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, um verðbætur, skulu eiga við um endurgreiðslur og viðbótarkröfur þær sem hér um ræðir.
Um innheimtu, dráttarvexti og innheimtuúrræði gilda ákvæði þessara laga eftir því sem við getur átt, sbr. og 2. mgr. 37. gr. laga um staðgreiðslu opinberra gjalda.
Allir þeir, sem greiða laun, sbr. 1. mgr. 92. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, eru skyldir, að kröfu innheimtumanns, að halda eftir af kaupi launamanns til lúkningar útsvari þeirra aðila sem launagreiðendur bera sjálfskuldarábyrgð á og innheimta ber samkvæmt ákvæðum þessara laga. Aldrei skulu launagreiðendur þó halda eftir meira en nemur 75% af heildarlaunagreiðslu hverju sinni til greiðslu á útsvari og gjöldum samkvæmt lögum um tekjuskatt og
eignarskatt. Í reglugerð skulu sett nánari ákvæði um framkvæmd þessarar greinar.
Hafi launagreiðandi vanrækt að halda eftir af launum ber hann sjálfskuldarábyrgð á greiðslu þess fjár.
Krafa vegna fjár, sem launagreiðandi hefur haldið eftir eða bar að halda eftir samkvæmt þessari grein, nýtur lögtaksréttar hjá launagreiðanda.
Launagreiðandi, sem eigi hefur skilað á réttum degi því fé er hann hefur haldið eftir eða bar að halda eftir af launum, skal greiða dráttarvexti skv. 41. gr. frá þeim degi sem skila bar fénu til innheimtuaðila.
Séu launagreiðslur inntar af hendi fyrir milligöngu annars aðila hvíla sömu skyldur á milligönguaðila og lagðar eru á launagreiðanda samkvæmt ákvæðum þessarar greinar.
31. gr.
Gjaldandi, sem ofgreitt hefur útsvar til launagreiðanda, getur krafið hlutaðeigandi sveitarstjórn um það sem ofgreitt kann að vera og skiptir ekki máli hvort launagreiðandi hefur staðið skil á fénu eða ekki.Sveitarstjórn getur ekki krafið gjaldanda um útsvar er launagreiðandi hefur haldið eftir af launum gjaldandans þó að launagreiðandinn hafi ekki staðið skil á fénu til sveitarstjórnar.
32. gr.
Um ábyrgð á greiðslu útsvars gilda ákvæði 114. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.33. gr.
Sveitarstjórnir, sem hlut eiga að máli, hafa sama rétt og gjaldendur til að kæra útsvarsálagningu til skattstjóra og áfrýja úrskurðum til ríkisskattanefndar.V. KAFLI
Um aðstöðugjald.
34. gr.
Sveitarstjórnum er heimilt að leggja aðstöðugjöld á þá aðila, sem taldir eru upp í 1. og 2. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt og stunda atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi í sveitarfélaginu, eftir því sem nánar er ákveðið í lögum þessum. Aðstöðugjöld skulu renna í sveitarsjóð.Undanþegnir aðstöðugjaldsskyldu eru þó eftirtaldir aðilar:
a. Þeir sem um ræðir í 4. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.
b. Þeir sem greiða landsútsvör skv. 9. gr.
35. gr.
Aðstöðugjaldsstofn skal vera rekstrarkostnaður sá sem um ræðir í 1. tölul. 1. mgr. 31. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt. Til rekstrarkostnaðar í þessu sambandi telst gjaldfærsla skv. 53. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt en frá honum dregst tekjufærsla samkvæmt sömu grein.Undanþeginn aðstöðugjaldi er rekstrarkostnaður skv. 1. tölul. 2. mgr. 31. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, enn fremur sá hluti rekstrarkostnaðar sem umfram er heildartekjur og telst tekjufærsla skv. 53. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt þá ekki til heildartekna.
Hafi aðili með höndum fjölþættan atvinnurekstur sem tekur til fleiri en einnar atvinnugreinar, og verðmæti á tilgreindu verði eru flutt milli atvinnugreina, skal telja verðmæti, sem þannig eru flutt, til heildartekna hjá þeim þætti rekstrarins er af hendi lætur, en aðstöðugjaldsskylds rekstrarkostnaðar hjá þeim þætti sem á móti tekur.
Aðstöðugjaldsskyldir aðilar skulu skila skattstjóra sérstakri greinargerð um aðstöðugjaldsskyldan rekstrarkostnað í því formi sem ríkisskattstjóri ákveður. Greinargerð þessari skal skila með skattframtali framtalsskyldra aðila samkvæmt lögum um tekjuskatt og eignarskatt en þeir sem undanþegnir eru þeirri framtalsskyldu skulu fyrir 31. maí ár hvert skila greinargerð þessari ásamt ársreikningi til skattstjóra í því umdæmi þar sem þeir eiga lögheimili.
36. gr.
Hámark aðstöðugjalds skal vera 1,3% af aðstöðugjaldsstofni.Sveitarstjórn er heimilt að ákveða mismunandi gjaldflokka aðstöðugjalda eftir tegundum atvinnurekstrar innan framangreindra takmarka. Óheimilt er að skipta útgjöldum í misjafna gjaldflokka innan sömu tegundar atvinnurekstrar.
37. gr.
Sveitarstjórn getur falið sérstökum innheimtuaðila að annast innheimtu aðstöðugjalda.Þar til álagning aðstöðugjalda liggur fyrir skal gjaldanda gert að greiða á hverjum gjalddaga upp í aðstöðugjald fjárhæð sem nema skal ákveðnum hundraðshluta af því aðstöðugjaldi sem honum bar að greiða næstliðið ár. Skal
þessi hundraðshluti ákveðinn fyrir hvert ár í samræmi við þá reglugerð sem fjármálaráðherra setur um innheimtu tekjuskatts og eignarskatts.
Álagt aðstöðugjald, að frádregnu því sem greiða ber fyrir álagningu skv. 2. mgr. þessarar greinar, skal greiða með jöfnum afborgunum á þeim gjalddögum sem eftir eru á árinu þegar álagning fer fram.
Vangreiðsla að hluta veldur því að aðstöðugjald gjaldanda í heild fellur í eindaga 15 dögum eftir gjalddaga, þó ekki fyrr en 15. næsta mánaðar eftir að álagningu er lokið.
Sé aðstöðugjald gjaldanda hækkað eftir álagningu fellur viðbótarfjárhæðin í gjalddaga 10 dögum eftir að gjaldanda var tilkynnt um hækkunina.
Að öðru leyti skulu ákvæði 4., 29., 30., 33. og 34. gr. eiga við um álagningu og innheimtu aðstöðugjalda eftir því sem við getur átt.
38. gr.
Heimilt er að innheimta aðstöðugjald hjá aðila sem stundar atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi í öðru sveitarfélagi en þar sem hann á lögheimili eða hefur atvinnurekstur sinn ef:a. hann rekur þar fiskkaup, fiskverkun, hefur þar með höndum húsbyggingar eða aðra mannvirkjagerð eða hefur þar heimilisfasta atvinnustofnun, svo sem útibú, og verður þá ekki lagt aðstöðugjald á hann að því leyti annars staðar,
b. hann er búsettur erlendis og rekur atvinnu hér á landi.
Í þeirri greinargerð, sem aðstöðugjaldsskyldum aðila ber að gera skv. 4. mgr. 35. gr., skal koma fram hvað af rekstrarkostnaði hans falli undir þá starfsemi sem hann rekur í öðrum sveitarfélögum. Skattstjóri skal senda upplýsingar um aðstöðugjaldsstofn til skattstjóra í því umdæmi þar sem starfsemin fer fram.
39. gr.
Nú hefur sveitarstjórn ákveðið að nota heimild þessa kafla um álagningu aðstöðugjalds og skal hún þá tilkynna skattstjóra þá ákvörðun sína og láta honum samtímis í té uppýsingar um hversu hátt gjald þetta skuli vera, sbr. 36. gr.Tilkynning til skattstjóra skal send eigi síðar en 31. mars ár hvert.
40. gr.
Telji skattstjóri ákvörðun sveitarstjórnar um álagningu ganga lengra en heimilað er eða brjóta á einhvern hátt í bága við lög eða reglugerð umaðstöðugjald skal leita úrskurðar félagsmálaráðherra og fresta álagningu að því leyti uns úrskurður er fenginn.
Félagsmálaráðherra skal kveða upp úrskurðinn svo fljótt sem auðið er og senda hann hlutaðeigandi skattstjóra og sveitarstjórn án tafar.
VI. KAFLI
Ýmis ákvæði.
41. gr.
Séu gjöld samkvæmt lögum þessum eigi greidd innan mánaðar frá gjalddaga skal greiða sveitarstjórn dráttarvexti af því sem gjaldfallið er. Með gjalddaga í þessu sambandi er átt við reglulega gjalddaga skv. 4. mgr. 4. gr., 3. og 5. mgr. 29. gr. og 2. mgr., 3. mgr. og 5. mgr. 37. gr., en gjaldfelling vegna vangreiðslu á hluta skv. 5. mgr. 4. gr., 4. mgr. 29. gr. og 4. mgr. 37. gr. hefur ekki áhrif á dráttarvaxtaútreikning. Um dráttarvexti gilda ákvæði III. kafla vaxtalaga, nr. 25/1987.Nú verður ljóst þegar álagningu sveitarsjóðsgjalda lýkur eða við endurákvörðun þeirra að gjaldandi hefur greitt meira en endanlegu álögðu gjaldi nemur og skal þá endurgreiða það sem ofgreitt var ásamt vöxtum fyrir það tímabil sem féð var í vörslu sveitarstjórnar. Skulu vextir þessir jafnháir vöxtum sem greiddir eru af almennum sparisjóðsinnstæðum í Landsbanka Íslands á hverjum tíma.
42. gr.
Gjöld samkvæmt lögum þessum, svo og dráttarvexti, má taka lögtaki, sbr. lög nr. 29/1885.43. gr.
Ríkisstjórninni er heimilt að gera samninga við stjórnir annarra ríkja um gagnkvæmar ívilnanir á útsvörum þeirra erlendra og íslenskra aðila sem eftir gildandi útsvarslögum ríkjanna eiga að greiða útsvar af sömu tekjum bæði á Íslandi og í einhverju öðru ríki.Nú er eigi fyrir hendi samningur við annað ríki um að komast hjá tvísköttun á tekjur skv. 1. mgr. og einstaklingur, sem útsvarsskyldur er hér á landi skv. 21. gr., greiðir til opinerra aðila í öðru ríki útsvar af tekjum sínum sem útsvarsskyldar eru hér á landi og er þá ríkisskattstjóra heimilt, samkvæmt umsókn hlutaðeigandi einstaklings eða ábendingu skattstjóra, að lækka útsvar hans hér á landi með hliðsjón af þessum útsvarsgreiðslum hans.
44. gr.
Ráðherra er heimilt að setja með reglugerð nánari ákvæði um framkvæmd laga þessara.45. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. janúar 1990 og koma til framkvæmda við álagningu útsvars á árinu 1991 vegna tekna á árinu 1990, við álagningu aðstöðugjalds árið 1990 vegna reksturs á árinu 1989 og við álagningu fasteignaskatts á árinu 1990.Við gildistöku laga þessara falla úr gildi lög nr. 73/1980, um tekjustofna sveitarfélaga, og eftirtalin lög um breytingu á þeim lögum: Lög nr. 47/1982, lög nr. 95/1982, lög nr. 75/1984, lög nr. 99/1985, lög nr. 38/1987 og lög nr. 33/1988, svo og 10. gr. laga nr. 9/1985, um aðgerðir til að bæta hag sjómanna og sjávarútvegs.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er samið af nefnd sem félagsmálaráðhera skipaði með bréfi dags. 17. maí 1988 til að endurskoða lög um tekjustofna sveitarfélaga, nr. 73 26. nóvember 1980, með síðari breytingum. Í nefndinni áttu sæti Freyr Ófeigsson héraðsdómari, Halldór Blöndal alþingismaður, Indriði H. Þorláksson hagsýslustjóri, Jón Kristjánsson alþingismaður, Jón G. Tómasson borgarritari, Þórður Skúlason sveitarstjóri, Ölvir Karlsson oddviti og Húnbogi Þorsteinsson skrifstofustjóri sem jafnframt var skipaður formaður nefndarinnar. Við ríkisstjórnarskiptin í september sl. lét Halldór Blöndal af störfum í nefndinni, en í hans stað var skipaður Skúli Alexandersson alþingismaður. Þórhildur Líndal deildarstjóri var skipuð ritari nefndarinnar.
Frumvarpið er í öllum meginatriðum eins og nefndin skilaði því til félagsmálaráðherra.
Sérálit Jóns G. Tómassonar er á fylgiskjali I með frumvarpinu.
Helstu breytingar frá gildandi lögum um tekjustofna sveitarfélaga, sem lagðar eru til í frumvarpinu, eru þessar:
1. Aðstaða sveitarfélaga til álagningar fasteignaskatts verði jöfnuð og undanþágum frá álagningu skattsins fækkað.
2. Tekjuöflun Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga verði breytt þannig að meginhluti tekna hans verði ákveðið hlutfall af tekjuskattsstofni í staðgreiðslukerfinu sem renni beint í sjóðinn í stað ríkisframlags eins og nú er.
. Greiðslum úr sjóðnum verði breytt þannig að almennu framlögin verði felld niður, en þau hafa numið um 2 / 3 af útgjöldum sjóðsins. Þess í stað verði útgjöldum sjóðsins skipt í þrennt:
. a. Bundin framlög, sem gangi til Sambands íslenskra sveitarfélaga, landshlutasamtaka sveitarfélaga, Lánasjóðs sveitarfélaga og Innheimtustofnunar sveitarfélaga.
.b. Sérstök framlög, sem gangi til að greiða fyrir sameiningu sveitarfélaga, sbr. 114. gr. sveitarstjórnarlaga, til að greiða úr sérstökum fjárhagserfiðleikum sveitarfélaga, sbr. 90. gr. sveitarstjórnarlaga, og til að bæta sveitarfélögum upp aukinn kostnað vegna breytinga á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga.
. c. Jöfnunarframlög til að bæta sveitarfélögum upp lágar tekjur í samanburði við sambærileg sveitarfélög líkt og verið hefur með núverandi aukaframlög, en framlögum þessum yrði einnig varið til að jafna aðstöðu sveitarfélaga vegna mismikilla verkefna.
Fólksfækkunarframlög verði felld niður, en upphæðin sem til þeirra hefur verið varið gangi til að hækka jöfnunarframlögin.
Lagt er til að heildartekjur Jöfnunarsjóðsins lækki samhliða því sem útgjöld sveitarfélaganna lækka vegna breytinga á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Jafnframt er lagt til að stórhækkaður verði sá hluti ráðstöfunarfjár sjóðsins, sem varið er til jöfnunar milli sveitarfélaga.
Áætlun um tekjur og gjöld Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga miðað við þessar tillögur fylgir með frumvarpinu á fylgiskjali II.
3. Útsvarskafli laganna verði aðlagaður staðgreiðslukerfinu og lögum um tekjuskatt og eignarskatt mun betur heldur en nú er.
. Fyrr á þessu ári var sú breyting gerð á þessum kafla að afnumin voru afskipti ráðherra af ákvörðunum um álagningar- og innheimtuprósentu útsvara og beitingu 10% álagsheimildar á útsvör þannig að þessar ákvarðanir eru nú alfarið í höndum sveitarfélaganna.
4. Ákvæði um mismunandi gjaldflokka aðstöðugjalda verði afnumin og hámarksálagning verði 1,3%, en hver sveitarstjórn geti síðan ákveðið mismunandi gjaldflokka eftir tegund atvinnurekstrar. Undanþágum frá álagningu gjaldsins verði fækkað.
Gert er ráð fyrir að samhliða þessu frumvarpi verði lagt fram frumvarp til laga um breytingar á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga sem verði lögfest og komi til framkvæmda á sama tíma og þetta frumvarp. Sérstaklega er áréttað
að kaflinn um Jöfnunarsjóð sveitarfélaga er alfarið tengdur væntanlegum breytingum á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Grein þessi er samhljóða l. gr. laga nr. 73/1980, um tekjustofna sveitarfélaga.
Um 2. gr.
Lagt er til að bætt verði inn í 1. mgr. greinarinnar upptalningu á tveimur gjöldum sem sveitarfélagi er heimilt að leggja á, þ.e. gjöldum vegna holræsakostnaðar og lóðarleigu. Enn fremur er lagt til í 2. mgr. að sveitarstjórn geti ákveðið að gjalddagar framantalinna gjalda verði þeir sömu og fasteignaskatts og einnig að innheimtufyrirkomulagið verði hið sama, sbr. 4. gr. Er þetta ákvæði sett til hagræðis fyrir sveitarfélögin sem og gjaldendur. Að öðru leyti er greinin samhljóða 2. gr. laga nr. 73/1980.
Um 3. gr.
Samkvæmt gildandi lögum um tekjustofna sveitarfélaga er fasteignamat alfarið lagt til grundvallar álagningarstofni skattsins en fasteignamatið er, eins og kunnugt er, mjög mismunandi milli sveitarfélaga.
Gengið er út frá því að fasteignaskattur sé gjald fyrir veitta þjónustu sveitarfélags, en ekki eignarskattur.
Í 2. mgr. greinarinnar er nú að finna nýmæli um jöfnun aðstöðu sveitarfélaga vegna mismunandi fasteignamats þannig að fasteignir verði svipaður skattstofn í hvaða sveitarfélagi sem þær eru staðsettar.
Nánar felur framangreint nýmæli í sér að lagt skal til grundvallar álagningu fasteignaskatts húsa og annarra mannvirkja, hvar sem er á landinu, afskrifað endurstofnverð þeirra margfaldað með markaðsstuðli þessara eigna í Reykjavík, í stað fasteignamats eins og það hefur verið ákvarðað samkvæmt markaðsstuði hlutaðeigandi sveitarfélags. Matsaðferð Fasteignamats ríkisins er sem hér segir í þeirri röð sem hún er framkvæmd:
1. Fundið er endurstofnverð (EST).
2. Myndað er svonefnt afskrifað endurstofnverð (AEST). Afskriftir ráðast hverju sinni af matsflokki hlutaðeigandi húss, aldri þess og byggingarefni.
3. Myndað er fasteignamat hússins eða mannvirkisins eins og það væri staðsett í Reykjavík. Margfaldað er saman AEST og markaðsstuðull hlutaðeigandi húsgerðar í Reykjavík.
4. Að síðustu er myndað fasteignamat hússins eða mannvirkisins í hlutaðeigandi sveitarfélagi með því að margfalda niðurstöðu úr 3. lið með markaðsstuðli hlutaðeigandi sveitarfélags í þeim matsflokki sem um ræðir.
. Til að lýsa þessu enn nánar skulu bornar saman sams konar íbúðir í fjölbýlishúsi á Akureyri og í Reykjavík. Miðað er við þá markaðsstuðla sem giltu við síðustu álagningu fasteignaskatta:
. Reykjavík:.Fasteignamat íbúðar = AEST x 1.027
. Akureyri:..Fasteignamat íbúðar = AEST x 1.027 x 0.758.
Fasteignamat fjölbýlishúsaíbúðar á Akureyri var samkvæmt þessu 75,8% af fasteignamati sams konar íbúðar í Reykjavík.
Sú breyting, sem hér er lögð til, þýðir í raun að stofn til álagningar fasteignaskatts af húsum og öðrum mannvirkjum um allt land yrði mat það sem til verður eftir útreikninga samkvæmt 3. lið hér að ofan.
Með þeirri aðferð við álagningu fasteignaskatts, sem hér er lögð til, vinnst einkum tvennt: Öll sveitarfélög fá svipaða möguleika til skattlagningar sams konar fasteigna og álagningarprósentur sveitarfélaganna verður hægt að bera saman.
Lóða-, landa- og hlunnindamat er ekki tengt mati lóða, landa eða hlunninda í Reykjavík. Sjálfstætt mat fer fram á þessum þáttum fasteignamatsins um allt land. Ekki eru lagðar til breytingar á stofni til álagningar fasteignaskatts á þessar eignir.
Auk framangreindra meginbreytinga er einnig lagt til að fellt verði niður ákvæði um heimild til að skattleggja sérstaklega hlunnindi í eign utansveitarmanna. Ákvæði þetta hefur frá upphafi verið mjög umdeilt og með hæstaréttardómi 1986:706 var því hnekkt.
Skatturinn skal vera allt að 1 / 2 % skv. a-lið og allt að 1% skv. b-lið 3. mgr. eftir ákvörðun hlutaðeigandi sveitarfélags, en heimilt er sveitarfélagi að hækka hundraðshluta þessa um allt að 25%. Ekki er lengur takmörkuð lækkun hundraðshluta þessara eins og verið hefur.
Í 6. mgr. er gert ráð fyrir því nýmæli að Fasteignamat ríkisins útbúi til handa sveitarfélögum skrár þar sem stofn til álagningar kemur fram, enda ljóst, með hliðsjón af tillögu til breytinga á 2. mgr., að ekki er hægt að nota fasteignaskrána eins og tíðkast hefur. Að öðru leyti er greinin efnislega samhljóða 3. gr. laga nr. 73/1980.
Um 4. gr.
Í 1. mgr. er að finna nýmæli þess efnis að gert er ráð fyrir þeim möguleika að sérstökum aðila verði falið að annast innheimtu fasteignaskatts, fyrir hönd sveitarfélaga. Er það til samræmis við innheimtu annarra sveitarsjóðsgjalda. Í þessu sambandi vísast að öðru leyti til athugasemda við 29. gr.
Annað nýmæli er að finna í 5. mgr. en þar er lagt til að gjaldfella megi fasteignaskattinn í heild ef um vangreiðslur að hluta er að ræða.
Að öðru leyti er greinin samhljóða 4. gr. laga nr. 73/1980, sbr. lög nr. 95/1982.
Um 5. gr.
Í 1. mgr. þessarar greinar er lagt til að undanþágum frá greiðslu fasteignaskatts verði fækkað, en í því felst að félagsheimili og samkomuhús, orlofsheimili launþegasamtaka og stúdenta- og hjónagarðar verði ekki undanþegin greiðslu fasteignaskatts. Talið er eðlilegra að styrkur sveitarfélaga við þessa starfsemi sé í formi beinna framlaga fremur en eftirgjöf á sköttum.
Þá er felld niður heimild til að undanþiggja nýjar íbúðir fasteignaskatti í allt að tvö ár eftir að afnot hefjast. Ákvæði þetta hefur verið lítið notað. Hafi sveitarstjórn hug á að ívilna þeim gjaldendum sem þarna eiga hlut að máli virðist einfaldara að gera það t.d. með lækkun gatnagerðargjalda.
Í 3. mgr. er lagt til að í stað orðsins „skylt“ í núgildandi lögum komi orðið „heimilt“ þar sem talið er að ákvæðið nái tilgangi sínum með því orðalagi og því eðlilegra að nota það.
Að þessum atriðum frátöldum er greinin samhljóða 5. gr. laga nr. 73/1980, með síðari breytingum.
Um 6. og 7. gr.
Greinar þessar eru samhljóða 6. og 7. gr. laga nr. 73/1980.
Um 8. gr.
Hér er lögð til sú breyting á tekjuöflun Jöfnunarsjóðs að meginhluti tekna hans verði ákveðið hlutfall af tekjuskattsstofni, sbr. 1. og 3. tölul. 62. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt, sem renni beint í sjóðinn í stað ríkisframlags eins og nú er.
Um 9. gr.
Ákvæði um landsútsvör Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins, svo og landsútsvör banka eru óbreytt frá gildandi lögum. Gert er ráð fyrir að þau ríkisfyrirtæki sem tilgreind eru í b-lið, svo og olíufélög greiði öll landsútsvör eftir sömu reglu þ.e. 1,3% af heildarsölu, en í gildandi lögum eru mismunandi reglur um landsútsvör þessara fyrirtækja, sbr. 11. gr. laga nr. 73/1980. Tekið er upp ákvæði laga nr. 18/1977, 4. tölul. 3. mgr. 7. gr., um landsútsvar Járnblendiverksmiðunnar í Hvalfirði. Ferðaskrifstofa ríkisins og Landssmiðjan hafa verið felldar út þar sem þessi fyrirtæki hafa verið seld. Sparisjóðir eru teknir inn og settir undir sama lið og bankar enda þykir ekki eðlilegt, í þessu tilviki, að gera mun á þeim.
Um 10. gr.
Greinin er samhljóða 12. gr. laga nr. 73/1980 að öðru leyti en því að hér er lagt til að gjalddagi landsútsvara verði 15. júlí ár hvert og eindagi 15 dögum síðar.
Um 11. gr.
Ákvæði 1. mgr. þessa ákvæðis er óbreytt frá gildandi lögum að öðru leyti en því að í 2. mgr. er nú lagt til að útgjöldum Jöfnunarsjóðsins verði skipt í þrjá hluta sem nefndir eru bundin framlög, sérstök framlög og jöfnunarframlög. Um nánari skýringar hvað í þessu felst vísast til 12. gr., 13. gr. og 14. gr.
Um 12. gr.
Í þessu ákvæði er að finna skilgreiningu á því hvað teljist til bundinna framlaga Jöfnunarsjóðs og hvernig þau skiptast innbyrðis.
Um 13. gr.
Í þessari grein er að finna ákvæði um hin sérstöku framlög úr Jöfnunarsjóði en tilgangurinn með þeim er tvíþættur: Framlög samkvæmt a- og b-liðum eru í samræmi við ákvæði í sveitarstjórnarlögum, nr. 8/1986, en framlög samkvæmt c-, d- og e-liðum eru til að bæta sveitarfélögum upp aukinn kostnað vegna breytinga á verkaskiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Um 14. gr.
Lagt er til að jöfnunarframlögum verði varið til að jafna tekjur
sveitarfélaga og einnig verði við úthlutun þeirra tekið tillit til þjónustustigs sveitarfélaga.
Til þessa verkefnis er lagt til að fari þær tekjur sjóðsins sem eru umfram ráðstöfun skv. 12. gr. og l3. gr.
Í frumvarpi þessu er ekki gert ráð fyrir fólksfækkunarframlögum heldur gangi sú upphæð sem til þeirra hefur verið varið til að hækka jöfnunarframlögin.
Um 15. gr.
Í þessari grein er að finna nánari skýringar á því hvað teljist til kostnaðarsamra stofnframkvæmda hjá sveitarfélögum, sbr. c-lið 13. gr. Hér er um að ræða stofnframkvæmdir vegna skylduverkefna sveitarfélaga og er þetta tæmandi upptalning verkefna.
Þá er svo fyrir mælt að sett verði í reglugerð ákvæði um hvaða skilyrði sveitarfélög þurfi að uppfylla til að eiga rétt til þessara framlaga, svo sem varðandi íbúafjölda sveitarfélaga og hlutfall væntanlegs kostnaðar af heildartekjum sveitarfélags. Einnig verði sett ákvæði um hvernig útreikningi framlaganna skuli háttað.
Um 16. gr.
Tillögur um breytta verkaskiptingu gera ráð fyrir aukinni þátttöku sveitarfélaga í rekstri grunnskóla. Verði farið að tillögunum munu útgjöld sveitarfélaga í dreifbýli aukast mjög. Því er lagt til að allt að 15,5% af vergum tekjum sjóðsins verði varið til aðstoðar sveitarfélögum í strjálbýli til að bera aukinn kostnað við grunnskóla. Þá er og lagt til að allt að 7,3% af vergum tekjum sjóðsins verði varið til að bæta þeim sveitarfélögum, sem þess þurfa, upp aukinn kostnað við rekstur tónlistarskóla og fleiri málaflokka.
Í reglugerð skulu sett ákvæði um hvaða skilyrði sveitarfélög þurfi að uppfylla til að koma til greina við úthlutun framlaga samkvæmt þessari grein, svo sem með hliðsjón af fjölda íbúa, verkefnum, útgjöldum og tekjumöguleikum.
Um 17. gr.
Í greininni er að finna nýmæli um svonefnda ráðgjafarnefnd. Nefnd þessari er ætlað að gera tillögur til félagsmálaráðherra þegar úthluta skal úr Jöfnunarsjóði framlögum samkvæmt c-, d- og e-lið 13. gr. og framlögum samkvæmt 14. gr. Telja verður eðlilegt að við úthlutun þessa verði með í ráðum nefnd, skipuð fulltrúum Sambands íslenskra sveitarfélaga og félagsmálaráðuneytisins,
meðal annars að teknu tilliti til hinna miklu fjárhagslegu hagsmuna sem verið er að meta við úthlutun framlaga þessara.
Um 18. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 17. gr. laga nr. 73/1980.
Um 19. gr.
Greinin er samhljóða 19. gr. laga nr. 73/1980.
Um 20. gr.
Þarfnast ekki skýringa.
Um 21. og 22. gr.
Greinarnar eru efnislega samhljóða 21. og 22. gr. laga nr. 73/1980.
Um 23. gr.
Greinin er samhljóða 23. gr. laga nr. 73/1980, sbr. lög nr. 38/1987.
Um 24. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 24. gr. laga nr. 73/1980.
Um 25. gr.
Greinin er samhljóða 25. gr. laga nr. 73/1980, sbr. 2. gr. laga nr. 38/1987.
Um 26. gr.
Grein þessi er samhljóða ákvæðum 26. gr. laga nr. 73/1980 eins og henni var breytt með lögum nr. 33/1988. Hins vegar er lögð til sú breyting á 7. mgr. að senda skuli tilkynningar um breytingar á útsvari einungis til hlutaðeigandi skattstjóra í stað skattstjóra og ríkisskattstjóra áður, enda talið óþarft.
Um 27. gr.
Grein þessi er efnislega samhljóða 27. gr. laga nr. 73/1980, sbr. 4. gr. laga nr. 38/1987, að öðru leyti en því að í 1. mgr. er lagt til að felld verði niður orðin „eða endurgreiðsla“ og „eða endurgreitt“ þar sem telja verður að um tvítekningu sé að ræða þegar litið er til þess sem þegar er komið fram í greininni.
Í 2. mgr. er lagt til að felld verði niður skylda til að tilkynna ríkisskattstjóra sérstaklega lækkun útsvars. Aftur á móti er nú lögð sú skylda á sveitarstjórn að tilkynna þeim aðila, sem annast innheimtu fyrir sveitarstjórnina, um þessa lækkun auk þess einstaklings sem í hlut á hverju sinni.
Um 28. gr.
Lagt er til að inn í þessa grein verði bætt ákvæðum sem er að finna í lögum um staðgreiðslu opinberra gjalda, VIII. kafla. Kafli þessi fjallar meðal annars um innheimtuskrá sem ríkisskattstjóri skal gera yfir þá gjaldendur sem að lokinni álagningu skattstjóra reynast skulda opinber gjöld. Innheimtuskrána skal síðan senda sveitarstjórn og innheimtuaðila.
Um 29. gr.
Í 1. mgr. greinarinnar er lagt til að sveitarstjórn geti falið sérstökum innheimtuaðila að annast innheimtu á útsvari fyrir sína hönd. Hér er t.d. átt við sameiginlegar gjaldheimtur ríkis og sveitarfélaga sem hugsanlega verða settar á stofn og falin innheimta þinggjalda og sveitarsjóðsgjalda sem skattstjórar leggja á og greiðast skulu til ríkis og sveitarfélaga. Einnig getur komið til álita að nokkur sveitarfélög komi sér saman um að fela einu sveitarfélagi innheimtuna eða að hún verði falin sýslumanni eða bæjarfógeta.
Að öðru leyti þarfnast greinin ekki skýringa.
Um 30. gr.
Þær breytingar, sem lagt er til að gerðar verði á 1.–3. mgr. greinar þessarar, eru fyrst og fremst í því fólgnar að gæta samræmis við ákvæði laga um staðgreiðslu opinberra gjalda og laga um tekjuskatt og eignarskatt. Að öðru leyti er greinin í samræmi við 30. gr. laga nr. 73/1980, sbr. 6. gr. laga nr. 38/1987. Rétt þykir þó, til að taka af öll tvímæli, að í 2.–7. mgr. er átt við álagningarár en ekki staðgreiðsluár.
Um 31. gr.
Greinin er efnislega samhljóða ákvæðum 31. gr. laga nr. 73/1980.
Um 32. gr.
Þarfnast ekki skýringa.
Um 33. gr.
Greinin er efnislega samhljóða ákvæðum 33. gr. laga nr. 73/1980.
Um 34. gr.
Ákvæði 1. mgr. er óbreytt frá gildandi ákvæði um sama efni að öðru leyti en því að bætt hefur verið inn orðunum „taldir eru upp í 1. og 2. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt“. Breyting þessi er gerð til skýringarauka.
Undanþegin aðstöðugjaldsskyldu eru nú skv. 2. mgr.:
1. Aðilar sem taldir eru upp í 4. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.
2. Aðilar sem greiða landsútsvör.
Helstu efnisbreytingar, sem lagðar eru til frá gildandi lögum, eru þær að felld er niður heimild til álagningar aðstöðugjalds á ríkisfyrirtæki skv. c-lið l0. gr. núgildandi laga þar sem talið er óeðlilegt að þau greiði bæði landsútsvar og aðstöðugjald. Þessi fyrirtæki eru skv. 9. gr. frumvarpsins Síldarverksmiðjur ríkisins og Ríkisprentsmiðjan Gutenberg.
Þá er lagt til að 2. málsl. 2. mgr. núgildandi ákvæðis verði felldur brott þar sem hann er talinn óþarfur.
Samkvæmt ákvæðum 34. gr. gildandi laga um tekjustofna sveitarfélaga er meðal annars rekstur sláturhúsa og mjólkurbúa undanþeginn aðstöðugjaldi. Undanþágur þessar hafa verið mjög umdeildar. Hér er um að ræða atvinnufyrirtæki sem undanþegin hafa verið álagningu slíkra gjalda. Á það má benda að búrekstur er ekki undanþeginn aðstöðugjaldsskyldu og hefur aðstöðugjald á rekstur bænda lent í hámarksflokki skv. d-lið 38. gr. gildandi tekjustofnalaga þar sem sá rekstur er ekki tilgreindur í lægri gjaldflokkum í 38. gr. Einnig hefur verið gagnrýnt að tilteknar tegundir atvinnufyrirtækja væru með öllu undanþegnar aðstöðugjaldi og meðal annars bent á að það skerti verulega tekjur sveitarfélaga þar sem slík fyrirtæki væru.
Loks má á það benda að undanþága mjólkurbúa og sláturhúsa hefur í framkvæmd lent á villigötum þar eð jafnvel smásala mjólkur og mjólkurafurða hefur verið talin falla undir undanþáguákvæði 36. gr., sbr. hæstaréttardóm 1981:69, en niðurstaða dómsins var byggð á því að Mjólkursamsalan í Reykjavík hefði sem mjólkurbú notið undanþágu frá aðstöðugjaldi vegna smásölu mjólkur.
Um 35. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 37. gr. laga nr. 73/1980, sbr. 8. gr. laga nr. 38/1987.
Um 36. gr.
Lagt er til að afnumin verði flokkun aðstöðugjalda í lögum. Hámarksaðstöðugjald verði 1,3%, eins og nú er í hæsta gjaldflokki, en sveitarstjórnum verði heimilað að ákveða gjaldflokka eftir tegundum atvinnurekstrar en gæta ber samræmis innan sömu tegundar. Eðlilegt verður að telja að hver sveitarstjórn ákveði gjaldflokka í sínu sveitarfélagi, meðal annars með tilliti til aðstæðna í sveitarfélaginu og í hverri atvinnugrein, frekar en að löggjafinn fastsetji slíka flokkun í eitt skipti fyrir öll.
Um 37. gr.
Í 1. mgr. er að finna heimild fyrir sveitarstjórnir til að fela sérstökum innheimtuaðila að annast innheimtu aðstöðugjalda í þeirra umboði. Vísast í þessu sambandi til athugasemda við 29. gr. frumvarpsins.
Um 38. gr.
Greinin er samhljóða 40. gr. laga nr. 73/1980.
Um 39. gr.
Greinin er samhljóða 39. gr. laga nr. 73/1980, sbr. lög nr. 38/1987. Einungis er hér lögð til orðalagsbreyting, þ.e. í stað orðsins „innheimtu“ er komið orðið „álagningu“ í samræmi við önnur ákvæði kaflans.
Um 40. gr.
Vísað er til athugasemda um 39. gr. frumvarpsins.
Um 41. gr.
Grein þessi er samhljóða þeirri sem í gildi er að öðru leyti en því að gerð hefur verið orðalagsbreyting varðandi dráttarvexti, en um þá gilda nú ákvæði III. kafla vaxtalaga, nr. 25/1987. Varðandi vexti á endurgreiðslu vegna ofgreiddra sveitarsjóðsgjalda er rétt að taka fram að fylgt er ákvæðum 2. mgr. 112. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt í því efni.
Um 42. gr.
Þarfnast ekki skýringa.
Um 43. gr.
Grein þessi samsvarar 1. og 3. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt og eignarskatt.
Um 44. gr.
Þarfnast ekki skýringa.
Um 45. gr.
Þarfnast ekki skýringa.
Fylgiskjal I.
Sérálit Jóns G. Tómassonar.
Ég vara eindregið við þeirri breytingu á tekjuöflun Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga sem felst í 8. gr. þessara frumvarpsdraga. Þar er horfið frá hlutdeild sveitarfélaganna í óbeinum sköttum, en þess í stað gert ráð fyrir, að megintekjur Jöfnunarsjóðs verði ákveðinn hundraðshluti af tekjuskattsstofni sem er hinn sami og stofn til álagningar útsvars.
Þessi breyting hefur í för með sér aukna miðstýringu og skerðir sjálfstæði sveitarfélaganna að sama skapi þar sem þess verður fyrr eða síðar krafist að sveitarfélögin lækki álagningarhlutfall útsvara með hliðsjón af hundraðshluta Jöfnunarsjóðs í útsvarsstofni, án tillits til þess hvort þau eiga þá rétt á framlagi úr sjóðnum eður ei. Þar með yrði jöfnunarhlutverkinu velt yfir á sveitarfélögin í landinu, en ríkið leyst undan allri ábyrgð. Ríkissjóður fengi í kaupbæti þær tekjur af söluskatti sem Jöfnunarsjóði sveitafélaga ber samkvæmt gildandi lögum.
Jón G. Tómasson.
Fylgiskjal II.
Áætlun um tekjur og gjöld Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga miðað við
tillögur í frumvarpinu (verðlag 1988).
Sjá töflu í prentuðu þingskjali.
