Viðskiptaráðherra (Jón Sigurðsson):
    Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir frv. til laga á þskj. 843 um að leggja Þróunarsjóð lagmetisiðnaðarins niður og ráðstafa eignum hans til framleiðenda lagmetis og samtaka þeirra.
    Frv. þetta er flutt til að greiða úr fjárhagserfiðleikum lagmetisframleiðenda og ekki síður til þess að einfalda og bæta rekstrarskilyrði lagmetisiðnaðarins með því að fella niður sjóði og sjóðagjöld sem ég tel úrelt orðin.
    Það er aðdragandi málsins nú að Sölusamtök lagmetis lentu í verulegum fjárhagserfiðleikum á árunum 1988 og 1989 þannig að gjaldþrot samtakanna blasti við þegar sl. haust. Þessu fylgir ekki síst sá vandi að þessi samtök eru ekki sjálf persóna að lögum heldur eru aðildarfyrirtækin ábyrg fyrir skuldbindingum samtakanna. Í framhaldi af viðræðum við fulltrúa Sölusamtakanna varð það niðurstaðan að leggja niður Þróunarsjóð lagmetisiðnaðarins miðað við 31. des. 1990. Við það fellur niður 1% gjald af lagmeti og 3% fullvinnslugjald af söltuðum og frystum matarhrognum. Þessi lausn kemur að öllu leyti í stað styrks eða framlags úr ríkissjóði til þess að leysa fjárhagserfiðleika samtakanna eins og samtökin höfðu farið fram á. Með frv. er lagt til að eignum sjóðsins verði að stórum hluta varið til þess að greiða niður skuldir Sölusamtakanna og til sérstakra aðgerða fyrir lagmetisfyrirtækin. Nánar
tiltekið er lagt til að mestum hluta af lausum eignum sjóðsins verði varið til að greiða niður skuldir Sölusamtakanna. Neikvætt eigið fé Sölusamtakanna var skv. efnahagsreikningi 31. des. 1989 um 50 millj. kr. og þykir rétt að styrkja samtökin um þá fjárhæð þegar við gildistöku laganna af fé Þróunarsjóðsins.
    Stærsta aðildarverksmiðja þessara samtaka, Niðursuðuverksmiðja K Jónssonar & Co hf. á Akureyri, hefur reyndar sagt sig úr Sölusamtökunum miðað við næstu áramót. Niðursuðuverksmiðja K Jónssonar & Co hf. ber hins vegar ábyrgð á skuldum samtakanna að sínu leyti ef til gjaldþrots kæmi. Hér er því lagt til að hún njóti góðs af þessum aðgerðum til jafns við aðra aðila að samtökunum.
    Þá er lagt til að eignarhlutur sjóðsins í fasteigninni Síðumúla 37 verði seldur og andvirðinu ráðstafað til Sölusamtaka lagmetis og lagmetisframleiðenda utan samtakanna skv. ákvörðun sjóðsstjórnar.
    Um 90% af lagmeti hefur á síðustu árum verið flutt út af Sölusamtökum lagmetis. Er því eðlilegt að meginhluti eigna sjóðsins renni til þessara samtaka og aðildarverksmiðja þeirra. Hins vegar er rétt og sjálfsagt að greiða einhvern hluta til starfandi verksmiðja utan samtakanna skv. nánara mati sjóðsstjórnar, t.d. eftir hlutfalli í útflutningi lagmetis sl. 2--3 ár.
    Eðlilegt er að verja tekjum ársins 1990 til styrkja, lána eða hlutabréfakaupa er samræmast tilgangi sjóðsins. Hafa ber í huga að hluti af tekjum sjóðsins á liðnum árum hefur verið fullvinnslugjald af útfluttum matarhrognum og því væri full ástæða til að

huga sérstaklega að styrkjum til fullvinnslu þeirra.
    Iðnrn. og Sölusamtök lagmetis beittu sér fyrir ítarlegri athugun á stöðu og horfum í lagmetisiðnaði sem unnin var í árslok 1989. Meginniðurstöður athugunarinnar voru þær að alþjóðlegur markaður fyrir lagmeti sé alltraustur og því hafi greinin í raun starfsgrundvöll. Hins vegar væri nauðsynlegt að greiða úr fjárhagsvanda greinarinnar með utanaðkomandi aðstoð. Einstakir aðrir þættir voru nefndir, svo sem samruni fyrirtækja og gæðaátak í lagmetisiðnaði, og er unnið að þeim málum samhliða því að lausn á fjárhagsvandanum er til umræðu.
    Fyrirtæki í lagmetisiðnaði greiða nú iðnlánasjóðsgjald og eiga rétt til fyrirgreiðslu úr Iðnlánasjóði eins og önnur iðnfyrirtæki. Því er hér lagt til að hlutabréf, lausafé og skuldabréfaeign Þróunarsjóðs í árslok 1990 renni til Iðnlánasjóðs til vöruþróunar og markaðsaðgerða á sviði lagmetis.
    Verði frv. að lögum lýkur beinum og óbeinum afskiptum ríkisins af sölumálum lagmetis sem hófust árið 1972 með stofnun sérstakrar sölustofnunar sem ríkið var þá stofnaðili að.
    Eignir Þróunarsjóðs lagmetisiðnaðarins voru skv. bráðabirgðayfirliti 31. des. 1989 þessar: Bankainnistæður, verðbréfaeign og skammtímakröfur námu samtals 47 millj. kr. en fasteign, hlutabréf og útlán um 101,6 millj. kr. Vegna erfiðrar stöðu nokkurra lagmetisfyrirtækja má búast við að afskrifa verði hluta af útlánum. Vegna þessa er erfitt að leggja endanlegt mat á raunvirði eigna sjóðsins, en 29,3 millj. kr. voru í vanskilum 31. des. sl.
    Til upplýsingar skal þess getið að tekjur Þróunarsjóðs voru 36,6 millj. kr. árið 1988, rekstrargjöldin voru það ár 25,2 millj. kr. og hagnaður því 11,4 millj. kr. Rekstrargjöldin á árinu 1988 voru að mestu leyti styrkir en þeir skiptust þannig:
    1. Styrkir vegna tæknilegrar uppbyggingar, þróunar vinnsluaðferða og vörutegunda 1,3 millj. kr.
    2. Lán vegna tæknilegrar uppbyggingar, þróunar vinnsluaðferða og vörutegunda 3 millj. kr.
    3. Styrkir vegna markaðssetningar, fyrst og fremst til Sölusamtaka lagmetis, 11,2 millj. kr.
    Tekjur sjóðsins af innheimtum gjöldum skiptust þannig árið 1988:
    1. Fullvinnslugjald af lagmeti 13,2 millj. kr.
    2. Fullvinnslugjald af matarhrognum 9,1 millj. kr.
    3. Fullvinnslugjald af þorskhrognum 1,5 millj. kr.
    Af þessu má sjá að verulegur hluti tekna sjóðsins hefur komið af hrognum sem ekki hafa notið mikils í fjármunaráðstöfun úr sjóðnum. Það er reyndar mín skoðun að á tæplega 20 ára starfstíma þessa sjóðs hafi hann í raun og veru fyrst og fremst verið óbein fjármögnun á Sölusamtökunum sem hafa lent í síendurteknum efnahagsörðugleikum. Mín skoðun er sú að hér þurfi að gjörbreyta um vinnulag og í raun og veru tel ég að þegar sjóðakerfi sjávarútvegs var lagt af í stórum dráttum með mjög víðtækri samstöðu á þingi vorið 1986 hafi Þróunarsjóður lagmetisiðnaðarins einfaldlega gleymst. Nú er fyrir þá gleymsku bætt og sjóðurinn lagður niður og eignum

hans ráðstafað til þess að treysta fjárhag fyrirtækjanna í greininni og þeim héðan af ætlað að finna sínar eigin leiðir án atbeina ríkisins til þess að koma sínum vörum á markað eftir því sem þau telja sjálf hyggilegast, með frjálsum samtökum ef þau vilja, án ábyrgðar ríkisins eða fjáröflunar, eða þá hvert fyrir sig. Eins og dæmin sanna hefur eitt stærsta fyrirtækið þegar sagt sig úr lögum við þessi samtök en sú úrsögn tekur fyrst gildi um næstu áramót. Þannig er þetta frv. flutt í anda þeirrar hreyfingar sem þegar er uppi og sú lausn á fjárhagsvanda Sölusamtakanna, sem hér er lögð til og unnið hefur verið að í samráði við fjmrn., sjútvrh. og umhvrh., gerir ekki ráð fyrir neinum styrk úr ríkissjóði. Þess í stað er lagt til að Þróunarsjóði lagmetisiðnaðarins, þeim sem lagmetisfyrirtækin og hrognaframleiðendur hafa að mestu byggt upp, verði varið til þess að leysa þetta mál. Er þar með lokið að mínu áliti afskiptum ríkisins af þessari sölustarfsemi.
    Virðulegi forseti. Ég legg til að þessu máli verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. iðnn. þessarar deildar.