Kirkjugarðar

     Frsm. allshn. (Sólveig Pétursdóttir) :
    Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir áliti allshn. um frv. til laga um kirkjugarða, greftrun líka og líkbrennslu á þskj. 971, en brtt. eru á þskj. 972. Nefndarálitið undirrita allir nefndarmenn en Anna Ólafsdóttir Björnsson þó með fyrirvara.
    Nefndin hefur fjallað um málið og fékk hún á sinn fund Ara Edwald, aðstoðarmann dómsmrh.- og kirkjumrh., Þorstein Geirsson, ráðuneytisstjóra dómsmrn., og Davíð Ósvaldsson frá Líkkistuvinnustofu Eyvindar Árnasonar. Umsagnir bárust frá biskupi Íslands, Kirkjugörðum Reykjavíkurprófastsdæma, Fríkirkjunni í Reykjavík, Verslunarráði Íslands, Reykjavíkurborg, Samkeppnisstofnun og Sambandi ísl. sveitarfélaga.
    Á meðal nýmæla frv. má nefna að lagt er til að afmarka megi við kirkjugarðinn óvígða reiti og eru utanþjóðkirkjumenn þá sérstaklega hafðir í huga. Þess má geta að óvígður grafreitur er þegar fyrir hendi í Gufuneskirkjugarði og tilbúinn til afnota fyrir þá sem þess óska. Enn fremur verði heimilt að afmarka svæði í kirkjugarði og greftra þar án þess að grafarnúmers innan svæðisins sé getið og er þar komið til móts við óskir þeirra sem vilja hvíla í ómerktum gröfum. Kirkjugarðsstjórn mundi þó búa yfir öllum upplýsingum ef á þyrfti að halda, t.d. vegna opinberrar rannsóknar.
    Frá því að frv. var lagt fram á 115. löggjafarþingi hafa verið gerðar á því breytingar sem miða að því að afmarka betur hvaða verkefnum kirkjugörðum er ætlað að kosta með kirkjugarðsgjöldum. Er frv. ætlað að jafna aðstöðu þeirra sem njóta þjónustu sem greidd er af kirkjugarðsgjöldum þannig að hún sé ekki misjöfn eftir landshlutum og eftir því hver sér um útförina. Nokkrum breytingum sem nefndin leggur til er ætlað að koma enn frekar til móts við athugasemdir þeirra sem óttast hafa um samkeppnisstöðu þeirra sem starfa við útfararþjónustu.
    Nokkur túlkunaratriði voru rædd ítarlega í nefndinni og fékkst sá skilningur á hugtakinu ,,prestsþjónusta`` í 2. mgr. 10. gr. frv. að forstöðumönnum skráðra trúfélaga yrði greitt fyrir þjónustu vegna útfara með sama hætti og prestum þjóðkirkjunnar. Er það í samræmi við það meginsjónarmið sem gilda á um túlkun laganna að þeim skuli framfylgt af umburðarlyndi og víðsýni gagnvart trúfélögum utan þjóðkirkjunnar. Einnig var upplýst að þótt ekki megi setja girðingar um leiði eða gera grafhýsi í kirkjugarði útiloki það t.d. ekki að þró sé steypt í leiðið. Það verði samkvæmt 28. gr. háð mati kirkjugarðsstjórnar hversu langt megi ganga og ágreiningi um það skotið til skipulagsnefndar kirkjugarða. Þá leggur nefndin til að gerðar verði eftirtaldar breytingar á frv.:
    1. Lögð er til sú breyting á 2. gr. að ekki þurfi einróma samþykki maka og niðja látins manns um að lík hans skuli brennt. Þessi breyting er m.a. hugsuð til þess að einn sérvitringur í hópi niðja geti ekki komið í veg fyrir líkbrennslu þrátt fyrir vilja maka.
    2. Lögð er til sú breyting á 9. gr. að utanþjóðkirkjusöfnuðum með a.m.k. 1.500 gjaldskylda meðlimi sé heimilt að kjósa fulltrúa sinn í kirkjugarðsstjórn. Í frv. er miðað við 2.000 gjaldskylda meðlimi en borist hafa ábendingar um að sú tala sé of há. Samkvæmt ákvæðinu þarf utanþjóðkirkjusöfnuður að uppfylla ákvæðið um fjölda gjaldskyldra meðlima á því svæði sem hinn sameiginlegi kirkjugarður eða kirkjugarðar þjóna. Þá eru enn fremur tekin af tvímæli um að söfnuðum sem uppfylla skilyrði greinarinnar verði heimilt en ekki skylt að skipa fulltrúa í kirkjugarðsstjórn.
    3. Lögð er til sú breyting á 11. gr. að Samband ísl. sveitarfélaga eigi fulltrúa í skipulagsnefnd kirkjugarða en hlutverk hennar er að hafa yfirumsjón með kirkjugörðum landsins eins og nánar er mælt fyrir um í frv. Er þetta lagt til í ljósi þess að samkvæmt frv. hafa sveitarfélög með höndum margs konar verkefni. Þó er lögð áhersla á að ekki er með frv. verið að auka skyldur sveitarfélaga svo að einhverju skipti.
    4. Lagt er til að í kaflafyrirsögn IV. kafla sé getið um skyldur sveitarfélaga og rétt en ekki eingöngu skyldur. Er þetta lagt til vegna 15. gr. sem kveður á um heimild sveitarfélaga til eignarnáms með samþykki dóms- og kirkjumálaráðuneytis á hentugu landi undir kirkjugarð.
    5. Lagt er til að 12. gr. verði breytt þannig að skylda sveitarfélags varðandi girðingu um kirkjugarð nái til þess að leggja til efni í girðinguna en það þurfi ekki að kosta uppsetningu hennar. Er ákvæðið þannig óbreytt frá gildandi lögum að öðru leyti en því að ekki er tæmandi talið um hvaða byggingarefni geti verið að ræða. Það kom skýrt fram í nefndinni að þrátt fyrir það væri ekki stefnt að því að auka á kvaðir sveitarfélaga vegna þessa heldur væri aðeins verið að hafa ákvæðið opið varðandi önnur byggingarefni en áður eru upp talin.
    6. Lagt er til að 2. málsl. fyrri mgr. 13. gr. falli brott, en þar er kveðið á um gerð og lýsingu vegar sem sveitarfélag á að leggja á kirkjugarði. Nefndin gengur út frá þessum atriðum sem vísum og er þeirrar skoðunar að óþarft sé að mæla fyrir um þau í lagatexta.
    7. Lagðar eru til tvær breytingar á 21. gr. Annars vegar falli niður ákvæði um að dóms- og kirkjumálaráðuneyti leiti umsagnar skipulagsnefndar kirkjugarða um umsóknir um leyfi til útfararþjónustu. Í stað þess setji ráðherra nánari reglur um leyfisveitingu í reglugerð. Hins vegar verði skýrt mælt fyrir um í síðari mgr. að reki kirkjugarðsstjórnin útfararstarfsemi verði sú starfsemi og allir þættir tengdir henni algerlega aðskildir frá lögboðnum verkefnum kirkjugarðsstjórna.
    8. Lögð er til sú breyting á 26. gr. sem miðar að því að gera ákvæðið skýrara.
    9. Lagt er til að orðalagi 27. gr. verði leiðrétt til að fyrirbyggja misskilning.
  10. Lagt er til að 37. gr. verði breytt þannig að Ríkisendurskoðun fari yfir reikningshald kirkjugarða.

  11. Lagðar eru til tvær breytingar á 38. gr. Annars vegar falli niður 3. málsl. 4. mgr. en hann þykir óþarfur. Hins vegar verði 5. mgr. leiðrétt í samræmi við ákvæði laga um aðför, nr. 90/1989.
  12. Lagt er til að síðari málsl. 44. gr. falli brott, en þar er kveðið á um kirkjuskoðunargjald sem prófasti ber fyrir skoðun kirkjugarðs og heimagrafreits. Ákvæði þetta er úrelt en kirkjuskoðunargjald var síðast ákvarðað 20 álnir og hefur ekki verið innheimt um langt árabil.
  13. Lagt er til að 45. gr. verði breytt en réttara mun vera að nefna utanþjóðkirkjusöfnuði sem skráða í ákvæðinu.
  14. Lagt er til að orðalagi 49. gr. verði breytt og mælt fyrir um að sóknarprestur skuli að jafnaði vera viðstaddur upptöku líks. Gefur það svigrúm til þess að forstöðumaður trúfélags utan þjóðkirkjunnar verði viðstaddur athöfnina sé þess óskað. Sóknarprestur yrði heldur aldrei viðstaddur ef við því yrði amast af ættingjum. Ákvæðið stefnir aðeins að því almennt að uppgröftur líka fari fram með ákveðnum virðuleik.
  15. Lögð er til breyting á dagsetningu í 53. gr.
  16. Lögð er til breyting á fyrirsögn frv. en orðinu ,,líka`` þykir þar ofaukið.``
    Virðulegur forseti. Þessi mál hafa verið allnokkuð í umræðunni og því þyki mér rétt að bæta hér nokkrum athugaemdum við.
    Þegar frv. til laga um kirkjugarða var lagt fyrir 115. löggjafarþing var ljóst að nokkur skoðanamunur var um það hvernig skyldi skipað nokkrum fjárhagslegum atriðum, aðallega varðandi útfararþjónustu en frv. gerði þá ráð fyrir því að kirkjugarðsstjórnir gætu niðurgreitt útfarir með kirkjugarðsgjöldum. Var því sjónarmiði haldið fram af einkaaðilum í útfararþjónustu sem starfa hér á Reykjavíkursvæðinu að slíkar niðurgreiðslur leiddu til aðstöðumunar hjá þeim sem stunduðu útfararþjónustu, en umsvifamesta útfararþjónusta landsins er sem kunnugt er rekin af kirkjugörðum Reykjavíkurprófastsdæma. Var tekið undir þessa gagnrýni m.a. af verðlagsráði og Verslunarráði Íslands. Virðist reyndar hafa verið svo um árabil að útfararþjónusta Kirkjugarða Reykjavíkurprófastsdæma hafi notið nokkurrar niðurgreiðslu af kirkjugarðsgjöldum.
    Í því frv. sem nú er lagt fram hefur verið tekið á þessu máli á þann veg að niðurgreiðsla á útgjöldum er hlutlaus gagnvart því hver sér um útförina og líka gagnvart því hvar hún fer fram á landinu auk þess sem tekið er skýrt fram í lögum að þar sem kirkjugarðsstjórnir annist útfararþjónustu, þá skuli sú starfsemi og fjárhagur henni tengdur vera algerlega aðskilinn frá lögboðnum verkefnum kirkjugarðsstjórnar. Eins og fram kemur í nál. leggur allshn. síðan til þá viðbót að Ríkisendurskoðun séu sendir reikningar kirkjugarða. Reglur eru því skýrar um það eftir þessu frv. hvað það er sem má greiða af kirkjugarðsgjöldum. Sú leið sem farin er í frv. er að fastsetja hvaða þjónusta það er sem er veitt án sérstaks endurgjalds. Kemur það fram í 10. gr. frv. og er verkefni sem þar eru tilgreind þau að taka allar grafir í garðinum, sjá um árlegt viðhald legstaða og bera kostnað af prestsþjónustu við útfarir. Hefur hingað til verið mjög misjafnt eftir landshlutum í hvaða mæli aðstanendur hafa þurft að greiða fyrir fyrri liðina tvo, en síðasti liðurinn, prestsþjónustan, er í flestum tilvikum nýmæli og ætti hér í Reykjavík t.d. að geta vegið að nokkru upp á móti þeirri hækkun á útfararkostnaði sem orðið hefur vegna þess að Kirkjugarðar Reykjavíkurprófastsdæma hafa hætt niðurgreiðslum innan stofnunar í samræmi við álit Verðlagsráðs um samkeppnisstöðuna.
    Þetta fjárhagsmálefni hefur eins og áður var lýst verið það atriði sem helst hefur verið deilt um í tengslum við þessa lagasetningu og ætti nú að hafa verið ráðið til lykta en auk þess lagði allshn. nokkrar breytingar sem áður hefur verið greint frá í nál.
    Ég vil að lokum ítreka það sem fram kemur í almennum athugasemdum með frv. að ekki er lögð til með þessu frv. breyting á þeim grundvelli sem aðstöðugjald er fyrir útreikning ákveðinna tekna kirkjugarða þótt innheimta aðstöðugjalds hafi verið felld niður með lögum nr. 113/1992, um breytingu á lögum um tekjustofna sveitarfélaga. Þessu atriði verður ekki ráðið til lykta án tengsla við önnur atriði sem tengjast afnámi aðstöðugjaldsins og þarf að fjalla nánar um þau efni sem lög nr. 113/1992 taka til, verða sett niður til frambúðar fyrir árið 1994.
    Virðulegi forseti. Ég vil nota þetta tækifæri til þess að þakka nefndarmönnum fyrir vel unnið starf í allshn. og vona að þessu máli verði vel tekið hér á hinu háa Alþingi.