Ferill 231. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1992. – 1062 ár frá stofnun Alþingis.
116. löggjafarþing. – 231 . mál.
288. Frumvarp til laga
um breyting á lögum nr. 49/1974, um Lífeyrissjóð sjómanna, lögum nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt, og lögum nr. 38/1954, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, með síðari breytingum.
(Lagt fyrir Alþingi á 116. löggjafarþingi 1992.)
1. gr.
Í stað síðari málsliðar 18. gr. laga nr. 49/1974, sbr. 6. gr. laga nr. 48/1981, kemur: Þó má ákveða í reglugerð endurgreiðslur til erlendra ríkisborgara sem flytjast úr landi, enda sé slíkt ekki óheimilt samkvæmt milliríkjasamningum sem Ísland er aðili að. Sé það gert skal tilgreint til hvaða ríkisborgara bann við endurgreiðslum tekur. Þá er heimilt að ákveða í reglugerð endurgreiðslur á þeim iðgjöldum sem menn greiða til lífeyrissjóðsins eftir að þeir hafa náð 75 ára aldri, svo og þeim hluta iðgjalda sem kann að fara fram úr því sem skylt er að greiða samkvæmt lögum eða kjarasamningum.2. gr.
Við A-lið 69. gr. laga nr. 75/1981 bætist ný málsgrein sem orðast svo:Þrátt fyrir ákvæði 1. og 6. mgr. þessa stafliðar má ákvarða barnabætur með börnum sem ekki eru heimilisföst hér á landi en eru á framfæri ríkisborgara hins Evrópska efnahagssvæðis, enda starfi hann og sé skattskyldur skv. 1. gr. hér á landi. Skilyrði fyrir ákvörðun barnabóta samkvæmt þessari málsgrein eru þau að börnin séu heimilisföst í einhverju ríkja hins Evrópska efnahagssvæðis og að fram séu lögð fullnægjandi gögn frá bæru stjórnvaldi í því landi þar sem börnin eru heimilisföst. Nánari reglur um framkvæmd þessarar málsgreinar skulu settar í reglugerð.
3. gr.
4. tölul. 1. mgr. 3. gr. laga nr. 38/1954 orðast svo: Íslenskur ríkisborgararéttur. Þó getur ráðherra heimilað að ríkisborgarar annarra ríkja Evrópska efnahagssvæðisins verði ráðnir til starfa með sömu kjörum og íslenskir ríkisborgarar. Einnig má víkja frá þessu ákvæði ef telja má sérstaklega eftirsóknarvert að fá erlendan ríkisborgara til að gegna starfi til bráðabirgða.4. gr.
Lög þessi öðlast gildi um leið og samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið öðlast gildi að því er Ísland varðar.Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er lagt fram í tengslum við samninginn um hið Evrópska efnahagssvæði. Breytingar þær, sem frumvarpið felur í sér, byggjast annars vegar á reglum samningsins um frelsi launþega til flutninga og hins vegar á reglum hans um félagslegt öryggi.
Í VI. viðauka samningsins er fjallað um félagslegt öryggi. Samkvæmt þessum viðauka er gert ráð fyrir því að reglugerð nr. 1408/71/EBE, sem fjallar um almannatryggingar, gildi á hinu Evrópska efnahagssvæði. Í 10. gr. reglugerðarinnar er m.a. fjallað um endurgreiðslu iðgjalda. Samkvæmt ákvæðinu ber að líta svo á að þegar endurgreiðsla iðgjalda er háð því skilyrði að sjóðfélagi heyri ekki lengur undir skyldutryggingu samkvæmt löggjöf samningsríkis telst þessu skilyrði ekki fullnægt á meðan hann heyrir undir skyldutryggingu launþega samkvæmt löggjöf annars samningsríkis. Það ber þannig að líta á hið Evrópska efnahagssvæði sem eina heild og þó að hlutaðeigandi flytjist úr landi á það ekki að leiða til þess að hann fái iðgjöld þau sem hann hefur greitt í lífeyrissjóð hér á landi endurgreidd enda mundi sjóðfélaginn síðar eignast rétt til lífeyris úr viðkomandi lífeyrissjóði með sömu reglum og íslenskir sjóðfélagar.
Í 7. kafla reglugerðarinnar (72.–76. gr.) er fjallað sérstaklega um fjölskyldubætur. Samkvæmt þessum reglum eiga launþegar og sjálfstætt starfandi einstaklingar rétt á fjölskyldubótum í því landi þar sem þeir eru starfandi óháð því hvar börn, sem eru á framfæri þeirra, eru heimilisföst. Jafnframt ber að draga bætur, sem greiddar eru í einu landi, frá bótum sem greiddar eru vegna sama aðstandanda á sama tímabili í öðru landi. Í A-lið 69. gr. laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt, er fjallað um barnabætur. Greinin setur það skilyrði fyrir greiðslu barnabóta að barn sé heimilisfast hér á landi. Þó að fjölskyldubætur samkvæmt framangreindri reglugerð séu að mörgu leyti ólíkar barnabótum er engu að síður talið nauðsynlegt að heimila að barnabætur verði greiddar með börnum ríkisborgara hins Evrópska efnahagssvæðis sem vinna hér á landi, jafnvel þótt börnin séu búsett í öðrum ríkjum svæðisins.
Um atvinnurétt ríkisborgara hins Evrópska efnahagssvæðis er fjallað í 28. gr. samningsins. Rétturinn er nánar útfærður í reglugerð nr. 1612/68/EBE um frjálsa fólksflutninga innan EB en henni hefur verið breytt með reglugerð nr. 312/76/EBE.
Meginreglan er sú skv. 28. gr. samningsins og áðurnefndum reglugerðum að ríkisborgurum svæðisins er tryggð frjáls för á Evrópska efnahagssvæðinu í því skyni m.a. að þiggja atvinnutilboð. Samkvæmt 4. tölul. 28. gr. á greinin ekki við um störf í opinberri þjónustu. Mismunandi er til hvaða starfa opinber þjónusta tekur í EES-ríkjunum og verður að skýra þessa undantekningu nokkuð þröngt. Af dómum Evrópudómstólsins má ráða að það eru einkum störf sem tengjast eiginlegum stjórnsýslustörfum og öryggishagsmunum sem eru vernduð með þessum hætti. Til þess að undanþágan eigi við verður þannig að vera um að ræða sérstakt trúnaðarsamband milli starfsmanns og hins opinbera. Dómar EB-dómstólsins eru hins vegar ekki bindandi í þessu efni fyrir ríki utan EB. Það er á valdi hvers ríkis að skilgreina það hvaða störf krefjast sérstaks trúnaðarsambands. Reglurnar hafa ekki áhrif á það að hægt er að gera kröfu um ríkisfang sem skilyrði skipunar.
Í 3. gr. laga nr. 38/1954, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, er fjallað um almenn skilyrði þess að fá skipun, setningu eða ráðningu í stöðu. Eitt þessara skilyrða er íslenskur ríkisborgararéttur. Þó er heimilt að ráða til bráðabirgða erlenda ríkisborgara ef telja má það sérstaklega eftirsóknarvert. Þar sem aðeins hefur verið um tímabundnar ráðningar að ræða hjá erlendum ríkisborgurum hafa þeir ekki haft ýmis réttindi sem þeir íslensku ríkisborgarar, sem eru skipaðir eða ráðnir ótímabundið með uppsagnarfresti, hafa svo sem rétt til biðlauna, rétt til aðildar að Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins o.fl. Með þeirri breytingu, sem hér er lögð til á 3. gr. laga nr. 38/1954, er ætlunin að tryggja að aðrir ríkisborgarar hins Evrópska efnahagssvæðis, sem ráðnir eru til starfa hjá ríkinu, geti notið sömu ráðningarkjara og íslenskir ríkisborgarar. Með frumvarpinu er ekki verið að breyta því hver telst opinber starfsmaður samkvæmt lögunum og með því er ekki verið að veita ríkisborgurum, sem falla undir Evrópska efnahagssvæðið, rétt til skipunar í starf hjá ríkinu né rétt til starfa hjá ríkinu umfram aðra erlenda ríkisborgara heldur er eingöngu verið að tryggja að þeir sem ráðnir eru á annað borð séu ráðnir með sömu kjörum og íslenskir ríkisborgarar. Veitingarvaldið yrði þannig í höndum ráðningaraðila eins og verið hefur og yrði hann að meta hvaða kröfur yrði að gera til væntanlegs starfsmanns, svo sem varðandi íslenskukunnáttu og almenna menntun og þá jafnframt hvort starfið krefjist sérstaks trúnaðarsambands.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Ákvæði þessi eru efnislega óbreytt frá núgildandi lagaákvæðum nema hvað lagt er til að ólögmætt verði að endurgreiða iðgjöld ef það telst bannað samkvæmt milliríkjasamningum sem Ísland er aðili að. Ákvæðin munu hafa almennt gildi þannig að þau geta ekki aðeins tekið til ríkisborgara þeirra landa sem tilheyra hinu Evrópska efnahagssvæði heldur einnig ríkisborgara annarra landa sem Ísland hefur eða mun hugsanlega síðar gera milliríkjasamninga við.
Um 2. gr.
Greinin kveður á um það að heimilt verði að greiða barnabætur með börnum sem eru á framfæri manna sem starfa hér á landi annaðhvort sem launþegar eða sjálfstætt starfandi einstaklingar, jafnvel þótt börnin séu heimilisföst í öðru ríki hins Evrópska efnahagssvæðis. Þar sem heimildin er bundin við þá sem eru í launaðri vinnu mundu þessar greiðslur ekki ná til námsmanna, atvinnulausra eða heimavinnandi fólks. Önnur ákvæði greinarinnar mundu eiga við um þessar greiðslur, þar á meðal ákvæði 3. mgr. um frádrátt bóta erlendis frá vegna sama barns, svo og 8. mgr. um skuldajöfnuð.
Um 3. gr.
Í greininni er lögð til sú breyting að þegar ríkisborgarar annarra ríkja Evrópska efnahagssvæðisins eru ráðnir til starfa sé unnt að ákveða þeim sömu kjör og íslenskum ríkisborgurum. Íslenskur ríkisborgararéttur verður áfram almennt skilyrði fyrir veitingu starfa og ekki verður heimilt að skipa erlendan ríkisborgara í stöðu.
Um 4. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringa.
