Ferill 450. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1993–94. – 1063 ár frá stofnun Alþingis.
117. löggjafarþing. – 450 . mál.
663. Frumvarp til laga
um vátryggingastarfsemi.
(Lagt fyrir Alþingi á 117. löggjafarþingi 1993–94.)
I. KAFLI
Gildissvið. Skilgreining hugtaka. Mörk við aðra starfsemi.
Gildissvið.
1. gr.
Lög þessi gilda um vátryggingastarfsemi. Einnig gilda lögin um vátryggingamiðlun. Starfsemi sem fellur undir lög þessi er háð starfsleyfi.
2. gr.
Eftirtaldir aðilar mega reka vátryggingastarfsemi hér á landi:
Um vátryggingahlutafélög gilda ákvæði laga um hlutafélög og um gagnkvæm vátryggingafélög sem stofnuð eru og rekin í samvinnufélagsformi, ákvæði laga um samvinnufélög nema annað leiði af ákvæðum laga þessara og reglugerða settra samkvæmt þeim.
Félög sem stofnuð eru með sérlögum til að reka vátryggingastarfsemi mega reka þessa starfsemi í hlutafélagsformi sem gagnkvæm félög eða á öðru lögmæltu félagsformi enda búi þau við sömu rekstrarskilyrði og einkafélög og uppfylli ákvæði II. kafla. Sama gildir um erlend vátryggingafélög sem leyfi fá til að reka vátryggingastarfsemi hér á landi.
3. gr.
Lögin gilda ekki um eftirlaunasjóði, lífeyrissjóði og sjúkrasjóði einstakra atvinnustétta, starfshópa og fyrirtækja eða um Tryggingastofnun ríkisins, Atvinnuleysistryggingasjóð og hliðstæðar stofnanir sem reknar eru samkvæmt sérstökum lögum nema að því leyti sem þessir aðilar kunna að hafa með höndum vátryggingastarfsemi.
4. gr.
Lög þessi gilda um félagasamstæður, sbr. 7. gr., þegar móðurfélagið er vátryggingafélag. Vátryggingaeftirlitið getur ákveðið að ákvæði laganna um félagasamstæður skuli eiga við um tengsl félags sem ekki er vátryggingafélag og vátryggingafélaga þegar litið væri á hið fyrrnefnda sem móðurfélag samkvæmt lögum þessum ef það ræki vátryggingastarfsemi.
Vátryggingaeftirlitið getur einnig ákveðið að lögin taki til félaga sem teljast ekki félagasamstæður þegar veruleg innbyrðis tengsl eru á milli þeirra. Félögin skulu þá tilnefna eitt þeirra sem móðurfélag.
Við mat á því hvort um yfirráð í félagi sé að ræða, sbr. 7. gr., skal leggja saman réttindi móðurfélags og dótturfélags eða dótturfélaga.
5. gr.
Enginn má í atvinnuskyni stuðla að því að vátryggingaáhætta sem hér er, sbr. 8. gr., sé frumtryggð annars staðar en hjá vátryggingafélögum sem hér hafa starfsleyfi. Starfsleyfi vátryggingafélags í aðildarríki hins Evrópska efnahagssvæðis telst jafngilda starfsleyfi hér á landi, enda sé fullnægt skilyrðum um heimildir til stofnunar útibús eða til að veita þjónustu, sbr. VII. kafla.
Vátryggingaeftirlitið getur, þegar sérstakar aðstæður eru fyrir hendi, heimilað undanþágur frá banni skv. 1. málsl. 1. mgr.
Skilgreining hugtaka.
6. gr.
Með starfsstöð vátryggingafélags er í lögum þessum átt við:
Þegar erlent vátryggingafélag starfar hér á landi eins og segir í 3. eða 4. tölul. 1. mgr. skal litið svo á að félagið hafi hér starfsemi sem jafngildir útibúi og skal félagið uppfylla þau skilyrði VII. kafla sem að slíkri starfsemi lúta.
7. gr.
Í lögum þessum merkir:
— móðurfélag, félag sem hefur yfirráð í öðru félagi,
— dótturfélag, félag sem móðurfélag hefur yfirráð yfir; dótturfélag dótturfélags telst einnig dótturfélag móðurfélagsins,
— yfirráð, að félag (móðurfélag) ráði yfir meiri hluta atkvæða í öðru félagi, eða
eigi eignarhluti í öðru félagi og hafi rétt til að tilnefna eða víkja frá meiri hluta stjórnarmanna eða stjórnenda, eða
eigi eignarhluti í öðru félagi og hafi rétt til að hafa afgerandi áhrif á starfsemi þess á grundvelli samþykkta félagsins eða samninga við það, eða
eigi eignarhluti í öðru félagi og ráði meiri hluta í félaginu á grundvelli samnings við aðra hluthafa eða aðra eignaraðila, eða
eigi eignarhluti í öðru félagi og hafi ráðandi stöðu í því, eða
hliðstæð tengsl einstaklinga eða lögaðila við félag,
— félagasamstæða, móður- og dótturfélag eða dótturfélög í sameiningu,
— virkur eignarhlutur, beina eða óbeina hlutdeild í félagi sem nemur 10% eða meira af eigin fé eða atkvæðisrétti eða aðra hlutdeild sem gerir kleift að hafa veruleg áhrif á stjórnun viðkomandi félags,
— aðildarríki, ríki sem er aðili að Evrópsku efnahagssvæði,
— heimaríki, aðildarríki þar sem aðalstöðvar vátryggingafélags eru og starfsleyfi er gefið út,
— gistiríki, aðildarríki þar sem vátryggingafélag með aðalstöðvar í öðru aðildarríki hefur útibú eða veitir þjónustu án starfsstöðvar,
— aðildarríki þar sem þjónusta er veitt, aðildarríki þar sem vátryggingafélag eða útibú í öðru aðildarríki vátryggir áhættu sem þar er, sbr. 8. gr., án þess að hafa þar starfsstöð,
— þriðja ríki, ríki utan hins Evrópska efnahagssvæðis,
— reglulegur markaður, fjármálamarkað í aðildarríki eða þriðja ríki sem heimaríki telur reglulegan markað og einkennist af reglulegri starfsemi og reglum sem samþykktar eru og gefnar út af hlutaðeigandi yfirvöldum, sem skilgreina skilyrði fyrir starfsemi og aðgang að markaðnum,
— eftirlitsstjórnvöld, þann aðila sem samkvæmt lögum hlutaðeigandi ríkis fer með eftirlit með vátryggingafélögum og vátryggingastarfsemi, hér á landi Vátryggingaeftirlitið.
8. gr.
Í lögum þessum er ríkið þar sem vátryggingaáhætta er:
— í eignatryggingum: ríkið þar sem hin vátryggða eign er þegar mannvirki eru vátryggð, eða mannvirki ásamt lausafé vátryggt í sama vátryggingasamningi,
— í ökutækjatryggingum: ríkið þar sem ökutæki er skráð,
— í ferðatryggingum: ríkið þar sem vátryggingataki keypti vátrygginguna enda sé gildistími hennar eigi lengri en fjórir mánuðir,
— í öðrum skaðatryggingum (frumtryggingum): ríkið þar sem vátryggingataki hefur aðsetur að jafnaði, eða þegar um lögaðila er að ræða, það aðildarríki þar sem aðsetrið er sem helst tengist vátryggingasamningnum sem gerður er,
— í persónutryggingum: ríkið þar sem skuldbindingin komst á, þ.e. þar sem vátryggingataki hefur aðsetur að jafnaði eða þegar um lögaðila er að ræða, það ríki þar sem aðsetrið er sem helst tengist vátryggingasamningnum sem gerður er (starfsemin fer fram).
Með stóráhættu er í lögum þessum átt við greinaflokka vátrygginga er tengjast atvinnurekstri og stærri fyrirtækjum sérstaklega. Greinaflokkar skv. 1. mgr. 22. gr. nr. 4, 5, 6, 7, 11, 12, 14 og 15 teljast stóráhætta. Einnig teljast skaðatryggingar stórfyrirtækja í greinaflokkum nr. 3, 8, 9, 10, 13 og 16 til stóráhættu. Í reglugerð skal kveða nánar á um skilyrði þess að fyrirtæki teljist stórfyrirtæki í merkingu laga þessara.
Mörk við aðra starfsemi.
9. gr.
Vátryggingafélag má ekki reka aðra starfsemi en vátryggingastarfsemi nema annað leiði af ákvæðum 11. gr.
Vátryggingafélag telst reka aðra starfsemi en vátryggingastarfsemi ef félagið hefur yfirráð, eitt sér eða ásamt öðru vátryggingafélagi, í félagi sem rekur aðra starfsemi en vátryggingastarfsemi. Þegar um félagasamstæðu er að ræða eða vátryggingafélög í beinum eða óbeinum rekstrarlegum tengslum við önnur félög og móðurfélagið er ekki vátryggingafélag skal í þessu sambandi litið á vátryggingafélögin sem eitt félag.
Þrátt fyrir ákvæði 1. og 2. mgr. er vátryggingafélagi heimilt að reka viðskiptabanka eða aðra fjármálastarfsemi í sérstöku félagi, enda sé starfsemin háð starfsleyfi og eftirliti opinberra aðila.
Vátryggingafélag má ekki taka á sig ábyrgðir sem ekki eru vátryggingar. Því er óheimilt að taka á sig skuldbindingar sem ekki eru í tengslum við eðlilegan rekstur vátryggingafélags.
10. gr.
Líftryggingastarfsemi má ekki reka með annarri vátryggingastarfsemi. Þó má félag hafa með höndum endurtryggingar á líftryggingum samhliða annarri vátryggingastarfsemi. Einnig má veita líftryggingafélagi starfsleyfi í slysa- og sjúkratryggingum.
11. gr.
Vátryggingafélagi er heimilt að reka eftirfarandi hliðarstarfsemi:
Starfsemi skv. 5. tölul. er háð leyfi Vátryggingaeftirlitsins. Vátryggingaeftirlitið getur ákveðið að starfsemi sem fellur undir 5. tölul. skuli rekin af sjálfstæðu félagi.
12. gr.
Vátryggingastarfsemi og hliðarstarfsemi skv. 11. gr. skal rekin í samræmi við góða viðskiptahætti og venjur í vátryggingaviðskiptum og með hag vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum. Verði misbrestur á skal Vátryggingaeftirlitið gefa fyrirmæli um að ráðin verði bót á því sem úrskeiðis hefur farið.
13. gr.
Í heiti vátryggingafélags skal koma greinilega fram að um vátryggingafélag sé að ræða. Aðrir en þeir sem leyfi hafa til vátryggingastarfsemi mega ekki bera heiti sem kunna að benda til eða gefa í skyn að þeir reki vátryggingastarfsemi eða láta nokkuð frá sér fara opinberlega, í prentuðu máli eða á annan hátt, sem skilja mætti á þann veg að vátryggingastarfsemi sé rekin.
Félagsform vátryggingafélags skal koma greinilega fram í heiti þess. Þegar gefnar eru upplýsingar opinberlega eða á annan hátt með tilkynningum til almennings um upphæð hlutafjár eða stofnfjár, skal bæði koma fram skráð fé og hversu mikið er innborgað.
II. KAFLI
Stofnun vátryggingafélags. Starfsleyfi og skráning í vátryggingafélagaskrá.
Stofnun vátryggingafélags.
14. gr.
Stofnendur vátryggingafélags skulu gera og undirrita skriflegan stofnsamning. Í stofnsamningi skulu vera drög að samþykktum félagsins og ákvarðanir um þau atriði sem tilgreind eru í 15. gr.
Stofnendur skulu hið fæsta vera þrír. Meiri hluti stofnenda skal vera búsettur á Íslandi. Stofnendur geta verið einstaklingar, íslenska ríkið og stofnanir þess, sveitarfélög á Íslandi og stofnanir þeirra, vátryggingafélög með heimilisfang hér á landi, skráð hlutafélög, skráð samvinnufélög, önnur skráð félög með takmarkaðri ábyrgð, skráð sameignarfélög, skráð samlagsfélög svo og sjálfseignarstofnanir sem eru undir opinberu eftirliti með aðsetur hér á landi. Stofnendur skulu hafa náð tuttugu ára aldri, hafa óflekkað mannorð og hafa aldrei verið sviptir forræði á búi sínu.
Sá sem undirritar stofnsamning og önnur stofnskjöl fyrir hönd lögaðila skal fullnægja þeim skilyrðum er segir um einstaklinga. Hann ber auk umbjóðanda síns ábyrgð svo sem sjálfur væri hann stofnandi nema á greiðslu þess hlutafjár eða stofnfjár sem umbjóðandi hans hefur skrifað sig fyrir.
Ríkisborgarar og lögaðilar aðildarríkja hins Evrópska efnahagssvæðis eru undanþegnir búsetuskilyrði 2. mgr. Ráðherra er heimilt að veita ríkisborgurum þriðju ríkja sömu undanþágu.
15. gr.
Í stofnsamningi vátryggingafélags skal eftirfarandi koma fram:
Í stofnsamningi gagnkvæms vátryggingafélags skal jafnframt getið:
Í stofnsamningi skal gerð grein fyrir þeim atriðum sem nauðsynleg eru og máli skipta til þess að unnt sé að meta til fjár þau verðmæti er félagið hyggst taka við.
Sé stofnað til félagsins með það fyrir augum að yfirtaka vátryggingastarfsemi eða vátryggingastofn annars vátryggingafélags skal þess getið í stofnsamningi og það tekið fram hvort samningsdrög um yfirfærslu vátryggingastofns hafi verið gerð og umfjöllun Vátryggingaeftirlits liggi fyrir, sbr. X. kafla.
Skjöl sem hafa að geyma mikilvæg efnisatriði sem ekki koma fram í stofnsamningi skulu fest við hann og teljast hluti stofnsamningsins.
Allir samningar um atriði sem fjallað er um í stofnsamningi, en voru ekki samþykkt við gerð hans, eru ógildir gagnvart félaginu.
16. gr.
Hlutir skulu greiddir í reiðufé. Vátryggingaeftirlitið getur veitt heimild til að greiðsla fari fram með öðrum hætti.
Framlög til greiðslu hluta í öðru en reiðufé skulu vera þannig að unnt sé að meta fjárhagslegt verðmæti þeirra. Í þeim má ekki felast skuldbinding um að leggja fram vinnu eða þjónustu, og framlög mega ekki vera í formi krafna á aðra stofnendur eða þá sem skrá sig fyrir hlutum þótt kröfurnar séu tryggðar með veði.
Sé ætlunin að greiða hluti á annan hátt en í reiðufé skal senda Vátryggingaeftirlitinu umsókn ásamt matsgerð. Matsgerðin skal unnin af einum eða fleiri óvilhöllum, sérfróðum matsmönnum sem Vátryggingaeftirlitið samþykkir. Matsmönnum skal heimill aðgangur að öllum gögnum til að unnt sé að gera þær athuganir sem þeir telja nauðsynlegar og þeir geta krafið stofnendur eða félagið um allar þær upplýsingar og þá aðstoð sem þeir álíta sig þurfa við verk sitt. Fallist Vátryggingaeftirlitið á umsóknina má gera stofnsamning.
Telji Vátryggingaeftirlitið ástæðu til að ætla að verðmæti framlaga hafi breyst frá því að matsgerð var framkvæmd og stofnfundur er haldinn getur það krafist yfirlýsingar matsmanna um verðmætið eða nýrrar matsgerðar.
Ákvæði þessarar greinar eiga einnig við taki félagið við fjármunum af stofnendum, hluthöfum eða ábyrgðarmönnum sem ekki eru til greiðslu hluta ef greiðsla skal innt af hendi innan tveggja ára frá dagsetningu stofnsamnings eða greiðsla nemur meira en tíunda hluta hlutafjár eða stofnfjár.
17. gr.
Stofnendur skulu gera tillögu að samþykktum vátryggingafélags og skulu eftirtalin atriði koma fram:
Í samþykktum gagnkvæms félags skal enn fremur kveðið á um:
18. gr.
Ákvörðun um stofnun vátryggingafélags skal tekin á stofnfundi.
Stofnendur skulu sjá um að áskriftarskrár og þeir samningar og gögn sem um ræðir í stofnsamningi, þar með talið matsgerð og yfirlýsing, ef við á sbr. 16. gr., séu til sýnis í eina viku fyrir stofnfund á stað sem greinir í fundarboði.
Ef áskrift fæst að öllum hlutum á stofnfundi og allir viðurkenndir áskrifendur eru sammála þar um er unnt að taka ákvörðun um stofnun félagsins án frekari funda. Sé svo ekki skulu stofnendur boða alla áskrifendur til nýs stofnfundar.
Á stofnfundi skulu lögð fram gögn sem fjallað er um í 2. mgr. og gerð skal grein fyrir útgjöldum sem um getur í 9. tölul. 1. mgr. 15. gr. Einnig skal veita upplýsingar um það hlutafé eða stofnfé sem samþykkt hefur verið og um skiptingu hluta og innborgaðra fjárhæða. Upplýsingar þessar skulu færðar í fundargerðabók.
19. gr.
Ekki má skrá félag sem vátryggingafélag í hlutafélagaskrá eða aðra félagaskrá fyrr en starfsleyfi hefur verið gefið út.
Heimilt er að skrá félagsmenn með það fyrir augum að stofna gagnkvæmt vátryggingafélag svo framarlega sem ekki er stofnað til vátryggingasamninga og ábyrgðar vegna þeirra eða innheimtu iðgjalda áður en félagið hefur verið skráð.
20. gr.
Óskráð vátryggingafélag getur hvorki öðlast réttindi né tekið á sig skyldur. Það getur ekki heldur verið aðili í dómsmálum nema málum er varða áskrift hlutafjár eða stofnfjár.
Séu vátryggingasamningar gerðir þrátt fyrir ákvæði 2. mgr. 19. gr. ábyrgjast þeir sem gert hafa vátryggingasamningana fyrir hönd félagsins sameiginlega að halda gerða samninga og eru samábyrgir um það. Viðurkenni félagið skuldbindingar þær sem í samningunum felast innan fjögurra vikna frá skráningu félagsins fellur ábyrgð viðkomandi niður nema talið verði að hagsmunir vátryggingataka skerðist verulega ella. Samningar af þessu tagi eru ekki bindandi fyrir vátryggingataka nema viðurkenning félagsins á skuldbindingunum liggi fyrir.
Innritun félagsmanns í gagnkvæmt félag í samræmi við 2. mgr. 19. gr. er því aðeins bindandi að tilkynnt sé um félagið til vátryggingafélagaskrár innan árs frá innritun. Sé félaginu neitað um skráningu fellur samningurinn úr gildi.
Um aðra löggerninga, sem gerðir eru fyrir hönd vátryggingafélags áður en það er skráð, gildir að þeir sem tekið hafa þátt í gerningum eða ákvörðunum bera óskipt ábyrgð á efndum. Við skráninguna tekur félag við þeim skyldum og skyldum samkvæmt stofnsamningi.
Ef gerður er löggerningur áður en félag er skráð og hinn samningsaðilinn vissi að félagið var ekki skráð getur hann, nema um annað sé samið, rift gerningnum svo fremi að tilkynning til vátryggingafélagaskrár sé ekki gerð innan þess frests er um ræðir í 21. gr. eða að skráningar hafi verið synjað. Vissi viðsemjandinn ekki að félagið var óskráð getur hann rift löggerningnum meðan félagið er ekki skráð.
Starfsleyfi vátryggingafélaga.
21. gr.
Umsókn um starfsleyfi skal send Vátryggingaeftirlitinu innan sex mánaða frá dagsetningu stofnsamnings ásamt tilkynningu til skráningar í vátryggingafélagaskrá, sbr. 28. gr.
Í umsókn og meðfylgjandi gögnum skal eftirfarandi koma fram:
Berist umsókn ekki innan tilskilins frests skal synja um skráningu félagsins. Fari svo falla burtu skuldbindingar þeirra er hafa skráð sig fyrir hlutafé eða stofnfé. Sama gildir ef skráningar er synjað af öðrum ástæðum. Eftir þetta er ekki hægt að skrá félagið nema sérstakar aðstæður séu fyrir hendi og má þá skrá félagið þó að fresturinn sé liðinn.
Ekki má skrá vátryggingafélag í vátryggingafélagaskrá nema hlutafé eða stofnfé, sem skráð er við stofnun, sé að fullu greitt.
Vátryggingafélag má ekki hefja starfsemi fyrr en það hefur fengið starfsleyfi og verið skráð í vátryggingafélagaskrá.
22. gr.
Starfsleyfi í vátryggingum öðrum en líftryggingum (skaðatryggingum) er bundið við tiltekna greinaflokka vátrygginga eða vátryggingagreinar innan þeirra samkvæmt eftirfarandi skrá:
Áhættu sem innifalin er í tilteknum greinaflokki má ekki innifela í öðrum greinaflokki nema í tilvikum er segir í 3. mgr.
Veita má starfsleyfi sameiginlega fyrir eftirtalda greinaflokka skaðatrygginga, sbr. 1. mgr.:
Vátryggingafélag sem fær starfsleyfi í greinaflokkum frumtrygginga skv. 1. og 2. mgr. (aðaláhætta) má innifela hliðargrein (aukaáhættu) án sérstaks leyfis þegar:
Þó er ekki heimilt að telja áhættu í greinaflokkum skv. 14., 15. og 17. tölul. 1. mgr. sem hliðargrein í öðrum greinaflokkum að því undanskildu að telja má áhættu í greinaflokki skv. 17. tölul. sem hliðargrein í greinaflokki skv. 18. tölul. þegar skilyrði 1. mgr. eru uppfyllt og aðaláhættan tengist einvörðungu aðstoð sem veitt er einstaklingum sem lenda í erfiðleikum á ferðalagi að heiman eða fjarri föstu aðsetri. Greinaflokkur skv. 17. tölul. má einnig vera hliðargrein þegar áhættan eða ágreiningurinn tengist notkun skipa og báta.
23. gr.
Starfsleyfi í líftryggingum og heilsutryggingum auk tengdra slysa- og sjúkratrygginga er bundið við tiltekna greinaflokka vátrygginga eða vátryggingagreinar innan þeirra samkvæmt eftirfarandi skrá:
24. gr.
Í áætlun um starfsemina sem fylgja skal umsókn um starfsleyfi skal eftirfarandi koma fram:
Sé sótt um leyfi fyrir greiðsluvátryggingum skv. 14. tölul. 1. mgr. 22. gr. skal auk gagna skv. 1. mgr. gerð sérstök grein fyrir því eftir hvaða reglum óuppgerðar skuldbindingar félagsins vegna vátryggingasamninga í greiðsluvátryggingum, vátryggingaskuldin, skuli metin og þeim eignum sem ætlað er að mæta henni.
25. gr.
Vátryggingaeftirlitið metur umsókn félags um starfsleyfi. Umsögn Vátryggingaeftirlits skal liggja fyrir innan sex mánaða frá móttöku umsóknarinnar og allra gagna sem fylgja eiga umsókn, sbr. 21.–24. gr.
Við mat á umsókn um starfsleyfi líftryggingafélags skal þess gætt að reiknigrundvöllur sé tryggur en sanngjarn í garð líftryggingataka og rétthafa. Sama gildir um reglur um ágóðahlutdeild og skiptingu hagnaðar og skulu reglur þar um vera skýrar og nákvæmar. Vaxtaforsendur iðgjalda og iðgjaldaskuldar, svo og kostnaðar- og öryggisálag, skal ákveðið með varfærnissjónarmið í huga. Iðgjöld nýtrygginga séu nægileg til að félagið geti staðið við skuldbindingar sínar án þess að sérstök aukning eigin fjár reynist nauðsynleg.
Telji Vátryggingaefirlitið að á skorti hæfi stjórnar eða framkvæmdastjóra til að reka félagið eða að tryggja heilbrigðan og traustan rekstur þess svo að viðhlítandi sé, eða hafi störf þeirra verið með þeim hætti að ætla megi að svo verði ekki, má synja um starfsleyfi. Sama gildir teljist eigendur virkra eignarhluta í félaginu ekki geta tryggt á viðhlítandi hátt heilbrigðan og traustan rekstur. Mæli Vátryggingaeftirlitið ekki með umsókn skal það stutt rökum og tilkynnt umsækjanda skriflega.
Sé til umfjöllunar umsókn dótturfélags sem beint eða óbeint er í eigu aðila með aðsetur utan hins Evrópska efnahagssvæðis getur Vátryggingaeftirlitið tekið sér lengri frest en tiltekinn er í 1. mgr. áður en umsögn er veitt.
26. gr.
Uppfylli félagið skilyrði um gjaldþol og lágmarksfjárhæðir, sbr. III. kafla, og mæli Vátryggingaeftirlitið að öðru leyti með umsókninni, svo og staðfesti samþykktir félagsins, veitir ráðherra starfsleyfi og að því búnu má skrá félagið í vátryggingafélagaskrá.
Í starfsleyfi skulu koma fram upplýsingar um þá vátryggingastarfsemi sem félagið má reka. Veita má starfsleyfi fyrir einstaka greinaflokka vátrygginga skv. 22. eða 23. gr. eða einstakar vátryggingagreinar innan þeirra, eða fyrir greinaflokka sameiginlega skv. 2. mgr. 22. gr. Starfsleyfi veitt í tilteknum greinaflokki gildir einnig fyrir hliðargreinar í öðrum flokki ef skilyrði skv. 3. mgr. 22. gr. eru uppfyllt. Ráðherra ákveður að öðru leyti hvað koma skal fram í starfsleyfi.
27. gr.
Vátryggingafélag sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi og hyggst taka upp nýjan greinaflokk vátrygginga eða vátryggingagrein eða hyggst breyta starfsemi sinni í verulegum atriðum skal sækja um leyfi til Vátryggingaeftirlitsins fyrir hinni nýju starfsemi og senda gögn eins og við á skv. 20.–24. gr. og nauðsynleg eru til að það geti metið umsóknina.
Uppfylli félagið skilyrði um gjaldþol og lágmarksfjárhæðir að teknu tilliti til hinnar nýju starfsemi og sé að öðru leyti fallist á umsóknina veitir Vátryggingaeftirlitið leyfi fyrir nýju starfseminni.
Breytingar á samþykktum vátryggingafélags öðlast ekki gildi fyrr en Vátryggingaeftirlitið hefur staðfest þær. Beiðni um staðfestingu á breytingum á samþykktum félags skal send innan eins mánaðar. Félagið skal senda dagsett eintak af samþykktunum í heild með þeim breytingum sem samþykktar hafa verið innan tveggja mánaða frá því að félaginu hefur verið tilkynnt um staðfestinguna.
Vátryggingafélagaskrá.
28. gr.
Halda skal vátryggingafélagaskrá um öll félög sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi og skal hún vera í vörslu Vátryggingaeftirlitsins. Einnig skal skrá útibú sem hér hafa starfsleyfi og þá sem veita hér þjónustu án starfsstöðvar. Almenningi skal heimill aðgangur að vátryggingafélagaskrá.
Starfsleyfi og leyfi fyrir nýrri starfsemi skulu þegar í stað skráð í vátryggingafélagaskrá. Ákvörðun um að taka upp nýjar greinar vátrygginga eða að breyta starfsemi í verulegum atriðum öðlast ekki gildi fyrr en hún hefur verið skráð í vátryggingafélagaskrá.
Í vátryggingafélagaskrá skal skrá eftirfarandi eftir því sem við getur átt:
Allar breytingar varðandi atriði sem tilkynna skal til vátryggingafélagaskrár skulu, eins fljótt og auðið er og eigi síðar en innan eins mánaðar, tilkynntar til skrárinnar ásamt gögnum er sanni samþykkt þeirra og lögmæti. Tilkynningar skulu berast á sérstökum eyðublöðum er Vátryggingaeftirlitið lætur í té.
Ef tilkynningar til vátryggingafélagaskrár fullnægja ekki fyrirmælum laga eða samþykkta félags, eða ákvarðanir eru ekki teknar á þann hátt sem fyrir er mælt í lögum eða samþykktum félags, skal synja um skráningu. Tilkynna skal skriflega um synjun og um ástæður hennar.
Birta skal árlega í Lögbirtingablaði skrá um þau félög sem skráð eru í vátryggingafélagaskrá og fengið hafa starfsleyfi hér á landi til að reka vátryggingastarfsemi, svo og um útibú og vátryggingafélög aðildarríkja sem hér veita þjónustu. Birta skal tilkynningu um skráningu nýs félags eða útibús í vátryggingafélagaskrá, um yfirfærslu og yfirtöku vátryggingastofna og tilkynningu um að vátryggingafélag hafi verið máð úr vátryggingafélagaskrá og ástæður þess.
III. KAFLI
Fjárhagsgrundvöllur. Vátryggingaskuld. Eignaraðild.
Gjaldþol og lágmarksgjaldþol.
29. gr.
Gjaldþol vátryggingafélags er heildareign þess að frádregnum nauðsynlegum afskriftum og niðurfærslum, óefnislegum eignum, svo og hvers konar fyrirsjáanlegum skuldum og skuldbindingum, þar með talin vátryggingaskuld. Til gjaldþols teljast eignir samsvarandi eftirtöldum efnahagsliðum:
Nánari ákvæði um þær eignir sem telja má til gjaldþols vátryggingafélags skulu sett með reglugerð.
30. gr.
Gjaldþol vátryggingafélags, sem rekur aðra starfsemi en líftryggingastarfsemi, skal á hverjum tíma nema minnst þeirri fjárhæð sem hærri er samkvæmt eftirfarandi útreikningi er nefnist lágmarksgjaldþol félagsins, sbr. þó 33. gr.:
Miða skal við meðaltal sjö síðustu reikningsára í stað þriggja þegar fundið er meðaltal skv. 2. tölul. reki félagið aðallega starfsemi í óveðurs-, hagl- eða frostskaðatryggingum eða í greiðsluvátryggingum.
Víkja má frá framangreindum reglum til lækkunar þegar sjúkratryggingar eru reknar samkvæmt tæknilegum reiknigrundvelli í vátryggingafélagi sem ekki rekur líftryggingar og skulu ákvæði um það sett með reglugerð.
Vátryggingaeftirlitið getur sett reglur um hvernig taka skuli tillit til verðlagsbreytinga við útreikning gjaldþols.
31. gr.
Gjaldþol vátryggingafélags sem rekur líftryggingastarfsemi skal á hverjum tíma nema minnst samanlögðum fjárhæðum samkvæmt eftirfarandi útreikningi er nefnist lágmarksgjaldþol félagsins, sbr. þó 33. gr.:
Sé um að ræða tímabundnar dánaráhættulíftryggingar með gildistíma í þrjú ár eða skemur skal stuðullinn í 2. tölul. vera 0,1% í stað 0,3%, og 0,15% sé gildistími lengur en þrjú ár en mest fimm ár.
Í sjúkratryggingum án uppsagnarréttar félags skal lágmark gjaldþols reiknað skv. 1. tölul. 1. mgr. Lágmark gjaldþols vegna viðbótartrygginga við líftryggingar vegna starfsorkumissis, andláts vegna slyss eða sjúkdóms eða vegna varanlegrar örorku skal reiknað skv. 1. tölul. 1. mgr. 30. gr.
Setja skal nánari reglur um lágmark gjaldþols með reglugerð þegar líftryggingar eru tengdar fjárfestingaráhættu.
32. gr.
Uppfylli vátryggingafélag sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi ekki lágmarkskröfur um gjaldþol samkvæmt ársuppgjöri eða á öðrum tíma skal félagið þegar í stað gera áætlun um hvenær og á hvern hátt markinu verði náð og skal áætlunin lögð fyrir Vátryggingaeftirlitið sem ákveður hvort þær ráðstafanir sem gera á teljist fullnægjandi.
Sé gjaldþol vátryggingafélags minna en þriðjungur lágmarksgjaldþols eða minna en sú lágmarksfjárhæð sem tilgreind er í 33. gr. fyrir þá starfsemi sem félagið rekur, hvort sem hærra er, skal áætlun skv. 1. mgr. miða að því að rétta við fjárhag félagsins á skömmum tíma og skal Vátryggingaeftirlitið setja félaginu frest í því efni, sbr. XI. kafla.
33. gr.
Lágmarksgjaldþol skal þrátt fyrir 30. og 31. gr. aldrei vera lægra en hér segir í reiknieiningum ecu:
aðrar en skv. 6. tölul.
400.000
2.500.000 ecu eða 4% heildariðgjalda
1.400.000
Reki vátryggingafélag fleiri en eina grein vátrygginga skal miða við þá fjárhæð sem hæst er.
Vátryggingaeftirlitið getur heimilað að lágmarksfjárhæðir skv. 1. mgr. séu lægri í gagnkvæmu vátryggingafélagi en í vátryggingahlutafélagi að teknu tilliti til ábyrgðar vátryggingataka samkvæmt samþykktum félagsins, sbr. 42. gr. Lágmarksfjárhæðir mega þó aldrei vera lægri en þrír fjórðu hlutar þess sem krafist er í vátryggingahlutafélagi.
Við stofnun vátryggingafélags og meðan félagið starfar á grundvelli framlagðrar áætlunar um starfsemina, sbr. 24. gr., skal tilskilið lágmarksgjaldþol ákveðið á grundvelli þeirrar áætlunar og endurskoðunar hennar ef forsendur áætlunarinnar breytast.
Vátryggingaskuld.
34. gr.
Vátryggingaskuldin skal metin þannig að hún samsvari óuppgerðum heildarskuldbindingum vátryggingafélags vegna gerðra vátryggingasamninga. Í reglugerð um ársreikning og samstæðureikningsskil vátryggingafélaga skulu sett nánari ákvæði um mat vátryggingaskuldarinnar.
Vátryggingafélag skal, auk þess að uppfylla á hverjum tíma gjaldþolsskilyrði samkvæmt lögum þessum, sjá til þess að á hverjum tíma séu fyrir hendi eignir sérstaklega tilgreindar til jöfnunar vátryggingaskuldinni. Eignirnar skulu valdar með tilliti til öryggis, ávöxtunar og markaðsaðstæðna og skal félagið tryggja fjölbreytni og dreifingu eignanna. Skal í hverju tilviki fyrir sig meta þá áhættu sem felst í þeim eignum sem ætlað er að mæta vátryggingaskuldinni og sérstaklega með tilliti til dreifingar þannig að vægi einstakra tegunda og eignaliða verði takmarkað. Taka skal tillit til þeirrar áhættu sem felst í fjárfestingu af tiltekinni tegund og takmarka fjárhæðir til jöfnunar vátryggingaskuldinni í samræmi við það.
Setja skal nánari ákvæði í reglugerð um þær tegundir eigna sem telja má til jöfnunar vátryggingaskuld félags, samsetningu þeirra og vægi.
35. gr.
Eignir til jöfnunar vátryggingaskuld vegna vátryggingaáhættu sem er í aðildarríki skulu ávaxtaðar í aðildarríki nema Vátryggingaeftirlitið veiti undanþágu frá því skilyrði sérstaklega.
Velja skal eignir til til jöfnunar vátryggingaskuldinni með tilliti til gengisáhættu þannig að dregið sé úr vægi hennar svo sem kostur er. Vátryggingafélagi er heimilt að ávaxta eignir á móti allt að 20% vátryggingaskuldbindinga, sem eru í tilteknum gjaldmiðli, í öðrum gjaldmiðli.
Vátryggingafélagi skal frjálst að ávaxta eignir sem ekki er þörf til jöfnunar vátryggingaskuldinni að teknu tilliti til varfærnissjónarmiða og að uppfylltum skilyrðum um fullnægjandi gjaldþol félagsins.
36. gr.
Stjórn vátryggingafélags sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi skal sjá til þess að félagið hafi yfir að ráða nægilegri sérþekkingu til þess að meta og reikna út vátryggingaskuld félagsins og til að sjá um tryggingatæknilega útreikninga og athuganir fyrir félagið. Vátryggingaeftirlitið getur gert kröfu um að aðili með sérfræðikunnáttu á því sviði verði ráðinn að vátryggingafélagi telji það slíka þekkingu ekki í nægilegum mæli fyrir hendi hjá félaginu.
37. gr.
Líftryggingafélag skal tryggja sér þjónustu tryggingastærðfræðings, eða sérfræðings með sambærilega þekkingu, sem hefur á hendi nauðsynlega tryggingatæknilega útreikninga og athuganir fyrir félagið. Sá einn má taka að sér slíkt starf fyrir líftryggingafélag sem hlotið hefur viðurkenningu Vátryggingaeftirlitsins.
Tryggingastærðfræðingur líftryggingafélags skal reikna út vátryggingaskuld (líftryggingaskuld) félagsins. Hann skal fylgjast með því að farið sé eftir reiknigrundvelli iðgjalda, iðgjaldasjóðs og ágóðaúthlutunar og að fylgt sé settum reglum um ákvörðun endurkaupsverðs og fjárhæða gjaldfrjálsra líftrygginga. Sama gildir um sjúkra- og heilsutryggingar sem reknar eru samkvæmt tæknilegum grundvelli.
Tryggingastærðfræðingur líftryggingafélags getur krafist allra gagna og upplýsinga af félaginu til að hann geti innt starf sitt af hendi. Hann getur krafist þess að stjórnin sé kölluð saman og hefur að jafnaði rétt til þess að vera viðstaddur og tjá sig á fundum stjórnarinnar. Sé hann ekki sammála ákvörðun stjórnar hefur hann rétt til að láta skrá álit sitt í gerðabók félagsins.
Komist tryggingastærðfræðingur að því í starfi sínu að líftryggingafélag sem hann starfar fyrir fari ekki eftir settum reglum varðandi framangreind atriði skal hann tafarlaust tilkynna það Vátryggingaeftirliti. Vátryggingaeftirlitið getur krafið tryggingastærðfræðing líftryggingafélags um þær upplýsingar sem nauðsynlegar eru vegna eftirlits með iðgjaldagrundvelli, líftryggingaskuld og fjárhagsstöðu líftryggingafélags.
38. gr.
Vátryggingafélag skal halda skrá yfir þær eignir sem eru til jöfnunar vátryggingaskuld eða líftryggingaskuld á hverjum tíma og sjá til þess að nýjar eignir verði skráðar á reikningsárinu þegar breytingar eiga sér stað. Afrit skrárinnar, staðfest af löggiltum endurskoðanda og þegar við á tryggingastærðfræðingi, skal sent Vátryggingaeftirlitinu með ársreikningi og á öðrum tíma ef Vátryggingaeftirlitið telur ástæðu til.
Eignaraðild.
39. gr.
Hver sá einstaklingur eða lögaðili, þar með talin félagasamstæða, sem beint eða óbeint hyggst eignast virkan eignarhlut í vátryggingafélagi skal tilkynna Vátryggingaeftirlitinu um það fyrir fram og hve mikinn eignarhlut hann hyggst eignast. Einnig skal hlutaðeigandi tilkynna með sama hætti ef hann hyggst, beint eða óbeint, auka við hlutafjáreign sína það mikið að hlutur hans í félaginu eða samsvarandi réttur til meðferðar atkvæða nemi minnst 20%, 33%, 50% eða að vátryggingafélagið verði dótturfélag hans.
Vátryggingaeftirlitið getur synjað hluthafa um að eignast hlut eða um rétt til meðferðar atkvæða skv. 1. mgr. telji það viðkomandi ekki hæfan til þess með tilliti til að tryggja heilbrigðan og traustan rekstur félagsins. Rökstudd synjun skal hafa borist hlutaðeigandi innan þriggja mánaða frá þeim degi er tilkynning skv. 1. mgr. barst.
Sé um að ræða aukningu á eignarhlut skv. 1. mgr. getur Vátryggingaeftirlitið kveðið á um hvenær aukningin skuli í síðasta lagi eiga sér stað, enda hafi henni ekki verið hafnað.
Hyggist hluthafi sem á virkan eignarhlut í vátryggingafélagi draga úr hlutafjáreign sinni þannig að hún verði minni en þau mörk sem tilgreind eru í 1. mgr. skal hann tilkynna það Vátryggingaeftirlitinu fyrir fram og hver eignarhlutur hans muni verða.
Jafnskjótt og vátryggingafélag fær vitneskju um kaup eða eigendaskipti hlutabréfa í félagi sem hafa í för með sér að hlutafjáreign fer yfir eða undir þau mörk sem tilgreind eru í 1. og 4. mgr. skal það tilkynnt Vátryggingaeftirlitinu.
Vátryggingafélag skal árlega með ársreikningi senda Vátryggingaeftirlitinu skrá yfir þá hluthafa sem eiga virkan eignarhlut í félaginu og um hlutafjáreign hvers þeirra.
40. gr.
Fari aðili, sem á virkan eignarhlut í vátryggingafélagi, þannig með hlut sinn að líklegt sé að það muni skaða heilbrigðan og traustan rekstur félagsins getur Vátryggingaeftirlitið ákveðið að atkvæðisréttur fylgi ekki eignarhlut þessa hluthafa eða gert kröfu um að vátryggingafélagið eða hlutaðeigandi aðili geri viðeigandi ráðstafanir.
Vátryggingaeftirlitið getur gert sams konar ráðstafanir gagnvart aðilum sem ekki rækja þá skyldu að tilkynna fyrir fram um fyrirhugaða öflun virks eignarhlutar eða um breytingar á virkum eignarhlut, sbr. 39. gr. Atkvæðisréttur sem felldur hefur verið niður kemst á aftur samþykki Vátryggingaeftirlitið öflun hins virka eignarhlutar.
Hafi Vátryggingaeftirlitið ákveðið að hlutum skv. 1. mgr. fylgi ekki atkvæðisréttur skulu þeir hlutir ekki teknir með við útreikning á því hve miklum hluta atkvæða mælt hafi verið fyrir á hluthafafundum.
41. gr.
Vátryggingahlutafélag má sjálft aldrei eiga meira en 10% hlutafjárins. Atkvæðisréttur fylgir ekki hlutabréfum sem vátryggingahlutafélag á sjálft.
Gagnkvæmt vátryggingafélag má ekki afla eigin stofnfjárhluta til eignar eða að veði gegn greiðslu. Dótturfélag slíks félags má ekki afla stofnfjárhluta í móðurfélaginu til eignar eða að veði gegn greiðslu.
Megi greiða nýja hluti með skuldajöfnuði eða á annan hátt en með reiðufé við hækkun hlutafjár eða stofnfjár skulu reglur þar að lútandi koma fram í ákvörðun félagsfundar um hækkunina og gildir ákvæði 16. gr. eftir því sem við getur átt. Ákvörðun um að innborgun nýrra hluta geti farið fram með skuldajöfnuði skal hljóta samþykki Vátryggingaeftirlitsins.
Allar ákvarðanir um lækkun hlutafjár eða stofnfjár í vátryggingafélagi skulu háðar samþykki Vátryggingaeftirlitsins. Stofnfé gagnkvæms vátryggingafélags má ekki lækka eða endurgreiða nema samþykki eftirlitsins liggi fyrir.
Í gagnkvæmum vátryggingafélögum og félögum sem starfa samkvæmt sérlögum skal halda bók um stofnfjárhluti. Stofnfjárhlutirnir skulu skráðir í bókina með upplýsingum um nafn og heimilisfang ábyrgðarmanns. Stofnfjárhluturinn skal hafa áritun félagsins um skrásetninguna.
42. gr.
Hver sá sem vátryggir hjá gagnkvæmu vátryggingafélagi er sameigandi þess. Settar skulu reglur um ábyrgð vátryggingataka á skuldbindingum félagsins í samþykktum þess.
Undanþiggja má vátryggingafélag sem endurtryggir hjá gagnkvæmu félagi slíkri ábyrgð samkvæmt heimild í samþykktum félagsins. Endurtryggingaiðgjöld sem undanþegin eru mega ekki nema meira en 10% af heildariðgjöldum félagsins án samþykkis Vátryggingaeftirlitsins.
Ábyrgð vátryggingataka skal miða við almanaksár og fellur hún niður miðað við hver áramót ef eigi er krafa gerð á hendur vátryggingataka innan tveggja ára frá lokum þess almanaksárs er vátrygging féll úr gildi.
Einungis skiptastjóri þrotabús eða skilastjórn gagnkvæms vátryggingafélags geta krafið vátryggingataka um greiðslu samkvæmt ábyrgðarskuldbindingum þeirra en ekki einstakir kröfuhafar félagsins. Vátryggingaeftirlitið getur þó heimilað stjórn gagnkvæms vátryggingafélags að krefja vátryggingataka um slíka greiðslu, enda sé slíks þörf til þess að félagið geti staðið við skuldbindingar sínar. Slíka heimild má þó einungis veita til eins árs í senn.
Á hverju vátryggingaskírteini sem gagnkvæmt vátryggingafélag gefur út skal koma skýrt fram hvernig ábyrgð vátryggingataka er háttað.
IV. KAFLI
Stjórn. Endurskoðun og reikningsskil.
Stjórn.
43. gr.
Stjórn vátryggingafélags sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi skal kjörin á aðalfundi samkvæmt ákvæðum samþykkta félagsins og skal skipuð þremur mönnum hið fæsta. Stjórnin hefur almennt eftirlit með því að starfsemi félagsins fari að lögum og samþykktum, þar á meðal eftirlit með bókhaldi og ráðstöfun fjármuna félagsins.
Stjórnarmenn og framkvæmdastjórar skulu vera búsettir hér á landi, vera fjárráða, hafa óflekkað mannorð, hafa náð tuttugu ára aldri og mega aldrei hafa verið sviptir forræði á búi sínu. Ríkisborgarar hins Evrópska efnahagssvæðis eru undanþegnir búsetuskilyrðinu. Ráðherra er heimilt að veita ríkisborgurum þriðju ríkja sömu undanþágu. Menntun, starfsreynsla og starfsferill framkvæmdastjóra skal vera með þeim hætti að tryggt sé talið að hann geti gegnt stöðu sinni á viðhlítandi hátt.
Stjórnin boðar til aðalfunda. Sé ekki boðað til aðalfundar sem halda skal í samræmi við lög, samþykktir eða ákvörðun aðalfundar boðar Vátryggingaeftirlitið til hans að kröfu stjórnarmanns, framkvæmdastjóra, endurskoðanda eða aðila sem atkvæðisbær er á aðalfundi. Vátryggingaeftirlitið tilnefnir fundarstjóra og skal stjórnin afhenda honum skrá yfir þá sem atkvæðisbærir eru, gerðabók aðalfunda og endurskoðunarbók. Félagið greiðir kostnað við aðalfundinn.
Fái stjórnarmenn eða framkvæmdastjórar þóknun eða aðrar tekjur af vátryggingum, sem félagið yfirtekur eða lætur af hendi, vegna þátttöku í umboðs- eða miðlunarstarfsemi eða vegna fjárhagslegra hagsmuna í slíkri starfsemi, skal Vátryggingaeftirlitinu send tilkynning þar að lútandi.
Stjórn móðurfélags ber að tilkynna Vátryggingaeftirliti þegar mynduð er félagasamstæða og vátryggingafélag öðlast yfirráð í öðru félagi.
Stjórn og framkvæmdastjóri skulu án tafar gera Vátryggingaeftirliti viðvart hafi þeir vitneskju um málefni sem hafa úrslitaþýðingu fyrir áframhaldandi starfsemi félagsins.
44. gr.
Ársreikning skal semja fyrir hvert reikningsár. Ársreikningur skal hafa að geyma rekstrarreikning, efnahagsreikning, skýringar og upplýsingar um liði utan efnahagsreiknings. Einnig skal semja skýrslu stjórnar sem ásamt ársreikningi myndar eina heild. Reikningsár vátryggingafélags er almanaksárið. Ársreikningur skal gefa glögga mynd af fjárhagsstöðu og rekstrarafkomu vátryggingafélags og skal gerður í samræmi við lög, reglur og góða reikningsskilavenju.
Ársreikningur og skýrsla stjórnar skulu undirrituð af stjórn og framkvæmdastjóra. Hafi stjórnarmaður eða framkvæmdastjóri mótbárur fram að færa skal viðkomandi undirrita með fyrirvara og gera grein fyrir því í skýrslu stjórnar hvað felst í fyrirvaranum.
Ársreikningur ásamt skýrslu stjórnar skal liggja frammi til afhendingar á afgreiðslustað vátryggingafélags eftir samþykkt hans á aðalfundi.
Ef ársreikningur vátryggingafélags er ekki í samræmi við lög og reglugerðir eða samþykktir félagsins getur Vátryggingaeftirlitið krafist breytinga á reikningnum og að hann verði tekinn á ný til umfjöllunar á félagsfundi og skal félaginu þá settur hæfilegur frestur. Vátryggingaeftirlitið skal birta meginniðurstöður ársreiknings í Lögbirtingablaði.
Ráðherra setur nánari ákvæði um form og innihald ársreiknings og um samstæðureikningsskil með reglugerð.
Endurskoðun og reikningsskil.
45. gr.
Ársreikningur vátryggingafélags skal endurskoðaður af löggiltum endurskoðanda. Aðalfundur kýs endurskoðendur í samræmi við samþykktir félags. Sé vátryggingafélagið hluti félagasamstæðu skal löggiltur endurskoðandi vera sameiginlegur fyrir samstæðuna í heild. Ef um er að ræða félag af því tagi sem getið er í 2. mgr. 11. gr. getur Vátryggingaeftirlitið gert kröfu um að a.m.k. einn löggiltur endurskoðandi sé sameiginlegur fyrir öll félögin.
Endurskoðandi má ekki eiga sæti í stjórn, vera starfsmaður vátryggingafélags eða starfa í þágu þess að öðru en endurskoðun. Hann má ekki vera skuldugur félaginu, hvorki sem skuldari né ábyrgðarmaður, og sama gildir um maka hans.
Endurskoðendur félags eiga rétt á að sitja stjórnar- og félagsfundi í vátryggingafélagi og er skylt að mæta á aðalfundi, æski stjórn eða atkvæðisbær maður þess.
46. gr.
Endurskoðandi skal endurskoða ársreikning vátryggingafélags í samræmi við góða endurskoðunarvenju. Hann skal með endurskoðun sinni komast að rökstuddri niðurstöðu um áreiðanleika þeirra upplýsinga sem ársreikningurinn veitir og ganga úr skugga um að ársreikningurinn sé gerður í samræmi við lög, reglur, samþykktir og góða reikningsskilavenju. Endurskoðandi skal árita ársreikning, greina frá niðurstöðum endurskoðunarinnar og láta í ljósi álit sitt. Telji endurskoðandi að skýrsla stjórnar hafi ekki að geyma þær upplýsingar sem ber að veita eða sé ekki í samræmi við ársreikninginn skal hann vekja athygli á þeim atriðum í áritun sinni sem hann telur eðlilegt og rétt að komi fram.
Endurskoðendum vátryggingafélags er skylt að veita Vátryggingaeftirlitinu þær upplýsingar um framkvæmd og niðurstöður endurskoðunar er það óskar.
Birti félag eða samstæða félaga ársreikning opinberlega skal form og orðalag vera í samræmi við hinn áritaða og endurskoðaða ársreikning og með áritun löggilts endurskoðanda. Ef ársreikningur er birtur opinberlega í styttri útgáfu skal auk upplýsinga um fyrirvara við undirritun, ef einhverjir eru, einnig koma fram að um stytta útgáfu sé að ræða.
47. gr.
Vátryggingafélag sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi skal innan 10 daga frá undirritun og innan fjögurra mánaða frá lokum reikningsárs senda Vátryggingaeftirlitinu endurskoðaðan og undirritaðan ársreikning félagsins. Vátryggingaeftirlitið skal setja nánari reglur um þau gögn sem fylgja eiga ársreikningi um starfsemina og nauðsynleg eru til að unnt sé að framfylgja eftirliti í samræmi við lög þessi.
48. gr.
Reki vátryggingafélag sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi útibú eða veiti þjónustu erlendis skal það láta Vátryggingaeftirlitinu í té upplýsingar um iðgjaldamagn, tjónakostnað og umboðslaun án frádráttar á hlut endurtryggjenda með skiptingu á einstök ríki og starfsemi þar sem útibú er rekið og þar sem þjónusta er veitt. Einnig skal skipting gerð eftir greinaflokkum samkvæmt nánari reglum sem Vátryggingaeftirlitið setur. Upplýsingar þessar um starfsemi í aðildarríkjum skulu sendar hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvöldum gistiríkja óski þau þess sérstaklega.
Vátryggingaeftirlitið skal afla hliðstæðra upplýsinga um starfsemi erlendra vátryggingafélaga aðildarríkja hérlendis frá eftirlitsstjórnvöldum hlutaðeigandi heimaríkja.
49. gr.
Einungis er heimilt að úthluta sem arði hagnaði samkvæmt samþykktum ársreikningi síðasta reikningsárs, yfirfærðum hagnaði frá fyrri árum og óbundnu fé eftir að dregið hefur verið frá tap sem ekki hefur verið jafnað, svo og það fé sem samkvæmt lögum og samþykktum skal lagt í sérstaka sjóði, enda sé ljóst að félagið uppfylli kröfur um tilskilið lágmarksgjaldþol, þess hafi verið gætt að leggja til hliðar nægilegt fé fyrir vátryggingaskuld félagsins, svo og að settum reglum um mat á eignum félagsins og fyrningu þeirra hafi verið fylgt.
V. KAFLI
Stjórnsýsla. Eftirlit.
Stjórnsýsla.
50. gr.
Ráðherra vátryggingamála fer með yfirstjórn þeirra málefna sem falla undir lög þessi.
Sérstök stofnun, Vátryggingaeftirlitið, annast stjórnsýslu og eftirlit með þeirri starfsemi sem lögin taka til í umboði ráðherra.
Ráðherra skipar forstöðumann Vátryggingaeftirlitsins til sex ára í senn. Forstöðumaður stjórnar daglegum rekstri og gætir þess að stofnunin starfi í samræmi við lög og reglugerðir á hverjum tíma. Forstöðumaður ræður aðra starfsmenn Vátryggingaeftirlitsins.
Starfsmenn Vátryggingaeftirlitsins mega ekki vera stjórnarmenn, starfsmenn, endurskoðendur eða tryggingastærðfræðingar vátryggingafélags eða annars félags sem er undir eftirliti þess. Þeir mega ekki vera í hagsmuna- eða fjárhagstengslum við slík félög eða samtök þeirra.
Vátryggingaeftirlitið skal árlega birta skýrslu um starfsemi sína. Í skýrslunni skal og greint frá þróun vátryggingastarfseminnar og afkomu vátryggingafélaga og einstakra vátryggingagreina.
Ráðherra setur nánari ákvæði um skipulag og starfsemi Vátryggingaeftirlitsins með reglugerð.
51. gr.
Starfsmenn Vátryggingaeftirlitsins eru bundnir þagnarskyldu. Þeir mega ekki að viðlagðri ábyrgð samkvæmt ákvæðum almennra hegningarlaga um opinbera starfsmenn skýra óviðkomandi aðilum frá því er þeir komast að í starfi sínu og leynt á að fara um viðskipti og rekstur vátryggingafélags og aðra starfsemi sem lög þessi ná til. Sama gildir um endurskoðendur, tryggingastærðfræðinga og sérfræðinga sem starfa á vegum eftirlitsstjórnvalda. Þagnarskylda helst þótt starfsmenn láti af störfum.
Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. er heimilt þegar félag er gjaldþrota eða þvinguð slit fara fram að upplýsa um atriði í rekstri einkamála sem þagnarskylda er um og ekki varða þriðja aðila sem á hlut að björgunaraðgerðum vegna félags.
Vátryggingaeftirlitið má veita eftirlitsstjórnvöldum annarra ríkja upplýsingar sé það liður í samstarfi ríkjanna um eftirlit með vátryggingastarfsemi og slík upplýsingagjöf sé gagnleg til að unnt sé að framfylgja lögmæltu eftirliti. Slíkar upplýsingar má einungis veita með því skilyrði að um þær gildi þagnarskylda í hlutaðeigandi ríki. Sama gildir um upplýsingar sem Vátryggingaeftirlitið fær frá eftirlitsstjórnvöldum annarra aðildarríkja.
Semja má við eftirlitsstjórnvöld þriðju ríkja um skipti á upplýsingum því aðeins að gætt sé þagnarskyldu í samræmi við ákvæði þessarar greinar.
Upplýsingar sem bundnar eru þagnarskyldu má Vátryggingaeftirlitið eingöngu nota í eftirlitsstarfi til að fylgjast með því að skilyrðum til að reka vátryggingastarfsemi sé fullnægt, einkum varðandi vátryggingaskuld, gjaldþol, rekstrar- og bókhaldsleg atriði og innra eftirlit, til að leggja á kvaðir samkvæmt lögum þessum, eða þegar málum er varða ákvarðanir Vátryggingaeftirlitsins er skotið til æðra stjórnvalds, eða í málarekstri fyrir dómstólum vegna ákvarðana á grundvelli laga um vátryggingastarfsemi.
Ákvæði 1.–5. mgr. koma ekki í veg fyrir upplýsingaskipti milli eftirlitsaðila með vátryggingastarfsemi og þeirra sem hafa eftirlit með lánastofnunum og fjármálastarfsemi eða stjórnvalda sem fjalla um slit og gjaldþrot vátryggingafélaga og hliðstæð mál, eða aðila sem hafa með höndum endurskoðun vátryggingafélaga eða lána- eða annarra fjármálastofnana, þegar það er liður í eftirlitsstarfi eða nauðsynlegri upplýsingamiðlun vegna slita vátryggingafélaga. Upplýsingar sem þannig eru veittar skulu bundnar þagnarskyldu.
Upplýsingar samkvæmt ákvæðum þessarar greinar, svo og upplýsingar fengnar með vettvangsrannsóknum hjá vátryggingafélögum, má ekki láta í té nema með fullu samþykki þeirra eftirlitsstjórnvalda sem öfluðu þessara upplýsinga svo og eftirlitsstjórnvalda þess aðildarríkis þar sem rannsóknin fór fram.
52. gr.
Vátryggingafélög sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi svo og útibú erlendra vátryggingafélaga utan Evrópsks efnahagssvæðis sem fengið hafa starfsleyfi skv. 71. gr., svo og þeir sem leyfi hafa til vátryggingamiðlunar, sbr. IX. kafla, greiða allan kostnað af starfsemi Vátryggingaeftirlitsins. Fyrir 1. desember ár hvert skal Vátryggingaeftirlitið áætla kostnað við starfsemi sína næsta ár og jafna niður á þessa aðila.
Kostnaði sem jafnað er árlega á vátryggingafélögin skal jafna í hlutfalli við bókfærð iðgjöld þeirra samkvæmt ársreikningi viðkomandi reikningsárs. Gera má vátryggingafélagi að greiða allt að 0,33% af bókfærðum frumtryggingaiðgjöldum og 0,04% af bókfærðum fengnum endurtryggingaiðgjöldum, sbr. þó 5. mgr. Eftirlitsgjald útibúa erlendra vátryggingafélaga er reiknað á sama hátt af bókfærðum iðgjöldum. Ráðherra getur heimilað að fengnum tillögum Vátryggingaeftirlitsins að álagður hundraðshluti af bókfærðum frumtryggingaiðgjöldum verði mishár eftir vátryggingagreinum enda mæli sérstakar ástæður með slíku.
Vátryggingaeftirlitið skal áætla bókfærð iðgjöld vátryggingafélaga á yfirstandandi reikningsári á grundvelli síðasta ársreiknings þeirra, verðlagsbreytinga og almennra breytinga á markaðnum. Bókfærð iðgjöld, þannig áætluð, mynda álagningarstofn eftirlitsgjalds til bráðabirgða, sem Vátryggingaeftirlitið innheimtir ársfjórðungslega fyrir fram á næsta ári. Þegar ársreikningur vátryggingafélags vegna reikningsársins liggur endanlega fyrir skal Vátryggingaeftirlitið eins fljótt og unnt er endurreikna eftirlitsgjaldið miðað við sama álagningarhlutfall og leiðrétta álagt gjald félags til hækkunar eða lækkunar í þeim ársfjórðungum sem eftir eru á árinu. Þegar reikningsskil Vátryggingaeftirlitsins liggja fyrir um heildarkostnað við starfsemi þess á rekstrarárinu skal eftirlitið, eins fljótt og auðið er, reikna út eftirstöðvar eða inneign félaga og senda tilkynningu um endanlegt eftirlitsgjald með innheimtutilkynningu næsta ársfjórðungs á eftir. Skal greiðsla, á hvorn veginn sem er, innt af hendi með eftirlitsgjaldi þess ársfjórðungs.
Vátryggingaeftirlitið skal leggja gjald á starfsemi vátryggingamiðlara skv. IX. kafla í samræmi við þær reglur sem ráðherra setur.
Vátryggingaeftirlitið getur gert vátryggingafélagi að greiða sérstaklega samkvæmt reikningi kostnað vegna sérstakra kannana sem það telur nauðsynlegt að framkvæma vegna eftirlits með starfsemi á þess vegum og eðlilegt telst að ekki verði jafnað á öll vátryggingafélögin. Á sama hátt má gera vátryggingamiðlara að greiða slíkan kostnað vegna sérstakra kannana sem beinast að starfsemi hans.
Áætlun Vátryggingaeftirlitsins um álagt eftirlitsgjald skal send ráðherra til staðfestingar. Þeir sem gjald er lagt á eiga rétt á upplýsingum hjá Vátryggingaeftirlitinu um það hvernig eftirlitsgjaldið er ákveðið og um þær áætlanir sem lagðar eru til grundvallar útreikningi þess.
Eftirlit.
53. gr.
Vátryggingaeftirlitið hefur eftirlit með vátryggingastarfsemi sem rekin er af vátryggingafélögum og útibúum erlendra vátryggingafélaga sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi. Vátryggingaeftirlitið getur krafið þessa aðila um hvers konar gögn og upplýsingar sem það telur nauðsynlegar til að unnt sé að framfylgja lögmæltu eftirliti með starfseminni. Það hefur óhindraðan og tafarlausan rétt á öllum upplýsingum og gögnum og hefur heimild til að gera þær athuganir á staðnum sem nauðsynlegar eru í því skyni. Vátryggingaeftirlitið getur með sama hætti aflað gagna og gert kannanir hjá félögum sem beint eða óbeint tengjast vátryggingafélögum vegna hliðarstarfsemi, sbr. 11. gr., að því marki sem nauðsyn krefur.
Vátryggingaeftirlitið getur einnig gert allar þær ráðstafanir gagnvart erlendu vátryggingafélagi aðildarríkis sem hér hefur starfsemi, stjórnendum þess eða þeim sem hafa yfirráð í félaginu, sem nauðsynlegar eru til að tryggja að farið sé að lögum, reglum og öðrum stjórnvaldsfyrirmælum og sem fara ber eftir hér á landi, og í því skyni að nauðsynlegar ráðstafanir til úrbóta verði gerðar til að gæta hagsmuna hinna vátryggðu.
Vanræki vátryggingafélag að láta í té þau gögn sem krafist er skv. 1. mgr. eða geri ekki þær ráðstafanir sem Vátryggingaeftirlitið telur nauðsynlegar í framhaldi slíkra kannana innan þess frests sem settur er skal það tilkynna ráðherra um málið og gera tillögur um hvað gera skuli. Áður en ráðherra er tilkynnt um málið skal vátryggingafélagið þó upplýst um að slík tilkynning verði send og hvenær.
54. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal a.m.k. árlega, kanna gjaldþol og greiðsluþol vátryggingafélaga á grundvelli ársreiknings fyrir næstliðið reikningsár og annarra gagna og upplýsinga um starfsemina sem nauðsynleg eru til að slík könnun geti farið fram. Vátryggingaeftirlitið leggur mat á það að lokinni könnun hvort skilyrði 29.–33. gr. eftir því sem við á, séu uppfyllt. Hafi Vátryggingaeftirlitið athugasemdir fram að færa skal það tilkynnt félaginu að lokinni könnun. Sé nauðsynlegt að grípa til sérstakra ráðstafana vegna þessa eiga ákvæði XI. kafla við.
Vátryggingaeftirlitið leggur árlega mat á vátryggingaskuld vátryggingafélaga, þar á meðal hvort tekið sé á fullnægjandi hátt tillit til óvissu í mati með nauðsynlegu álagi og að skilyrðum um það sem lagt er fram til jöfnunar vátryggingaskuldinni sé fullnægt, sbr. 34. og 35. gr. Vátryggingafélög skulu í gögnum til Vátryggingaeftirlitsins með ársreikningi gera grein fyrir því hvernig vátryggingaskuldin er ákveðin og hvaða eignir eru tilgreindar til að mæta henni. Vátryggingaeftirlitið getur sett almennar reglur um mat á vátryggingaskuldinni og hvaða gögn skuli fylgja í því sambandi auk ársreiknings.
55. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal, eftir því sem kostur er, fylgjast með vátryggingaskilmálum sem í boði eru hér á landi og gæta þess að þeir séu í samræmi við lög sem hér gilda og góða viðskiptaháttu. Telji Vátryggingaeftirlitið að svo sé ekki skal það gera kröfu um að slíkum ákvæðum verði breytt eða þau verði afnumin. Skylt er að senda Vátryggingaeftirlitinu skilmála lögboðinna vátrygginga fyrir fram, svo og breytingar á þeim, og áður en þeir eru boðnir á vátryggingamarkaði.
Vátryggingaeftirlitið skal einnig fylgjast með iðgjaldagrundvelli vátrygginga með það fyrir augum að iðgjöld sem í boði eru hér á landi séu sanngjörn í garð vátryggingataka og í samræmi við þá áhættu sem í vátryggingum felst og eðlilegan rekstrarkostnað. Telji Vátryggingaeftirlitið að svo sé ekki skal með rökstuddum hætti gerð athugasemd. Fullnægjandi gögn um reiknigrundvöll líftrygginga og heilsutrygginga, svo og breytingar á þeim, skulu lögð fyrir Vátryggingaeftirlitið fyrir fram og áður en þessir greinaflokkar eru boðnir á vátryggingamarkaði.
Vátryggingaeftirlitið hefur eftirlit með viðskiptaháttum vátryggingafélaga sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi, sölustarfsemi þeirra og tjónsuppgjöri. Einnig skal Vátryggingaeftirlitið hafa eftirlit með rekstrarfyrirkomulagi, bókhaldi og innra eftirliti vátryggingafélaga. Vátryggingaeftirlitið skal gera þær kannanir sem það telur nauðsynlegar í þessu efni hjá vátryggingafélögum. Það skal einnig að þessu leyti fylgjast með starfsemi vátryggingafélaga aðildarríkja sem á grundvelli starfsleyfis heimaríkis fá heimild til að bjóða vátryggingar hér á landi og koma á framfæri athugasemdum við hlutaðeigandi félag eða eftirlitsstjórnvöld heimaríkis ef með þarf til úrbóta vegna þess sem Vátryggingaeftirlitið telur að úrskeiðis hafi farið.
Við Vátryggingaeftirlitið skal starfrækt neytendamáladeild sem hefur með höndum upplýsinga- og kvörtunarþjónustu fyrir vátryggingataka og vátryggða hjá vátryggingafélögum. Ráðherra skal setja reglugerð um starfsemi neytendamáladeildar.
Vátryggingaeftirlitið skal ávallt hafa heimild til könnunar á því hjá vátryggingafélögum sem hér reka vátryggingastarfsemi hvort vátryggingaskilmálar, iðgjaldagrundvöllur eða önnur atriði, er snerta starfsemi þeirra eða rekstur, samrýmist lögum og reglum er hér gilda og á rétt á hvers konar gögnum frá vátryggingafélögum þar að lútandi.
VI. KAFLI
Upplýsingaskylda. Val á löggjöf um vátryggingasamninga.
Upplýsingaskylda.
56. gr.
Áður en gengið er frá vátryggingasamningi, og einstaklingur á í hlut, skal vátryggingafélagið eða sá sem gerir samninginn fyrir hönd þess upplýsa vátryggingataka um hvaða lög eigi við um samninginn þegar ekki er um frjálst val að ræða eða þegar val er frjálst hvaða löggjöf félagið hyggst leggja til að eigi við um hann. Einnig skal upplýsa um hvaða aðilar hafi með höndum þjónustu vegna kvörtunar- eða ágreiningsmála vegna vátryggingasamninga við vátryggingafélög án þess að skerða rétt hlutaðeigandi til að skjóta málum til dómstóla.
Val á löggjöf um vátryggingasamning skal koma fram eða gefið til kynna í samningnum sjálfum eða í fylgigögnum með honum.
57. gr.
Vátryggingataki skal ávallt upplýstur um heiti og aðsetur þess vátryggingafélags sem vátrygginguna býður og vátryggingaáhættuna ber áður en hann er skuldbundinn samkvæmt vátryggingasamningi. Upplýsingarnar skulu ávallt koma fram á bréfum og öðrum tilkynningum til vátryggingataka svo og heiti og aðsetur aðalstöðva félagsins þegar um útibú er að ræða. Víkja má frá upplýsingaskyldunni skv. 2. málsl. þegar vátryggingaáhættan telst stóráhætta, sbr. 8. gr.
Öll bindandi tilboð, vátryggingasamningar og ígildi þeirra skulu hafa að geyma upplýsingar um heiti og aðsetur þess félags sem ber vátryggingaáhættuna og aðalstöðvar þess. Þegar um ábyrgðartryggingu ökutækja er að ræða og veitt er þjónusta án starfsstöðvar skal nafn og heimilisfang þess fulltrúa félagsins sem annast tjónsuppgjör einnig koma fram.
Vátryggingafélögum með aðalstöðvar í aðildarríki skal heimilt að auglýsa þjónustu sína hér á landi með sama hætti og félög sem hafa fengið starfsleyfi hér á landi enda sé fylgt lögum og reglum sem hér gilda um auglýsingar.
58. gr.
Vátryggingaskilmálar lögboðinna vátrygginga skulu látnir Vátryggingaeftirlitinu í té áður en þeir eru boðnir vátryggingatökum þegar vátryggingaáhættan er hér á landi, sbr. 8. gr., og sama gildir um tæknilegan grundvöll líf- og heilsutrygginga, sbr. 21. gr. Félög sem fá starfsleyfi skv. 71. gr. skulu með sama hætti láta í té sýnishorn skilmála og iðgjaldagrundvallar annarra vátryggingagreina.
Hver sá sem hefur með höndum sölu vátrygginga á vegum vátryggingafélaga skal framvísa skilríkjum við störf sín sem útgefin eru og undirrituð af því vátryggingafélagi eða félögum sem hann starfar fyrir. Vátryggingaumboðsmenn og vátryggingasölumenn skulu, svo sem unnt er áður en vátryggingasamningur er gerður, upplýsa hlutaðeigandi um iðgjöld og vátryggingaskilmála.
Vátryggingafélög skulu sjá til þess að starfsemi aðila skv. 2. mgr. sé þannig að öflun vátrygginga fari fram með hag vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum. Þau skulu einnig sjá til þess að tjónþolar fái fullnægjandi upplýsingar um bótarétt sinn og sundurliðun á því hvernig bætur til þeirra eru ákveðnar.
59. gr.
Vátryggingaskilmálar frumtrygginga annarra en líftrygginga, sbr. 60. gr., sem boðnir eru vegna vátryggingaáhættu sem hér er og ekki er stóráhætta skv. 8. gr., skulu vera á íslensku eða öðru tungumáli sem vátryggingataki samþykkir og gerir honum kleift, áður en gengið er frá vátryggingasamningi, að tileinka sér þau ákvæði skilmálanna sem skipta máli um innihald þeirra, vátryggingavernd og þau kjör sem í boði eru.
60. gr.
Áður en vátryggingasamningur er gerður í greinaflokkum líftrygginga og öðrum sem leyfi er veitt fyrir skv. 23. gr. og á samningstímanum skal, þegar skuldbinding komst á hér á landi, sbr. 8. gr., vátryggingataki upplýstur skriflega á íslensku um eftirfarandi atriði:
Auk líftryggingaskilmála, bæði almennra skilmála og sérskilmála, sem látnir skulu í té, skal vátryggingataki á samningstíma líftryggingar upplýstur skriflega um eftirfarandi:
Heimilt er að veita upplýsingar skv. 1. og 2. mgr. á öðru tungumáli en segir í 1. mgr. að fenginni skriflegri beiðni líftryggingataka eða þegar líftryggingataki getur valið um þá löggjöf sem gildir um samninginn.
Hafi samningur um líftryggingu komist á og sé um einstaklingslíftryggingu að ræða skal félagið tilkynna vátryggingataka skriflega um gildistöku samningsins. Vátryggingataki skal hafa 30 daga frest til að segja vátryggingunni upp frá þeim tíma er honum barst tilkynningin. Skrifleg uppsögn leysir aðila undan öllum skyldum sem síðar hefðu leitt af samningnum. Réttaráhrif og skilyrði uppsagnar fara að öðru leyti eftir þeim lögum sem um samninginn gilda.
Almenningi skal heimill aðgangur að upplýsingum um þann grundvöll sem útreikningur líftryggingaskuldar og ágóðahlutar er reistur á.
Val á löggjöf um vátryggingasamninga.
61. gr.
Þegar lög þessi kveða á um að löggjöf ríkis skuli beitt er átt við að réttarreglur þess ríkis gildi, að frátöldum reglum um val á löggjöf um vátryggingasamninga.
Ef ríki er meira en ein svæðisbundin eining sem hver um sig hefur eigin réttarreglur um skuldbindingar samkvæmt samningum skal litið á hverja svæðisbundna einingu sem eitt ríki þegar ákveðið er hvaða löggjöf skuli beitt.
Ófrávíkjanlegum réttarreglum sem gilda hér á landi skal beitt enda þótt löggjöf annars ríkis sé að öðru leyti lögð til grundvallar vátryggingasamningnum.
Þegar vátrygging er lögboðin gilda um vátryggingasamninginn ófrávíkjanlegar réttarreglur þess ríkis sem leggur á vátryggingaskylduna.
Ólögfestum alþjóðlegum reglum um val á löggjöf er eiga við um skuldbindingar samkvæmt samningum skal beitt því aðeins að þær stríði ekki gegn ákvæðum þessara laga.
62. gr.
Lög þess ríkis þar sem skuldbindingin komst á gilda um vátryggingasamning um líftryggingu.
Þegar vátryggingataki líftryggingar er einstaklingur og ekki ríkisborgari þess ríkis þar sem hann hefur að jafnaði aðsetur geta aðilar valið lög þess ríkis þar sem ríkisborgararétturinn er.
Þegar vátryggingataki líftryggingar er lögaðili og skuldbindingin komst á hér á landi en hinn líftryggði hefur að jafnaði aðsetur í öðru ríki eða er ríkisborgari þess ríkis geta aðilar einnig valið löggjöf þess ríkis.
Þegar skuldbindingin komst á annars staðar en á Íslandi og lög þess ríkis leyfa víðtækari samningsrétt en skv. 1. og 2. mgr. geta aðilar valið löggjöf að svo miklu leyti sem löggjöf þess ríkis leyfir.
63. gr.
Í öðrum frumtryggingum en líftryggingum gildir um vátryggingasamninginn löggjöf þess ríkis þar sem vátryggingaáhættan er þegar það er einnig ríkið þar sem vátryggingatakinn hefur að jafnaði aðsetur.
Þegar vátryggingaáhættan er annars staðar en þar sem vátryggingataki hefur að jafnaði aðsetur geta aðilar valið hvort sem er um vátryggingasamninginn, löggjöf þess ríkis þar sem vátryggingaáhættan er eða löggjöf þess ríkis þar sem vátryggingatakinn hefur aðsetur að jafnaði.
Þegar vátryggingataki hefur með höndum atvinnustarfsemi og vátryggingaáhættan vegna hennar er í fleiri en einu ríki og vátryggingasamningurinn nær til fleiri en einnar tegundar áhættu geta aðilar valið um löggjöf þessara ríkja eða löggjöf þess ríkis þar sem vátryggingatakinn hefur aðsetur að jafnaði.
Þegar vátryggingaáhættan er annars staðar en á Íslandi og lög þess ríkis leyfa víðtækari samningsrétt en skv. 2. og 3. mgr., geta aðilar valið löggjöf að svo miklu leyti sem löggjöf þess ríkis leyfir.
Þegar áhættan sem samningurinn tekur til takmarkast við tjónsatburði sem eiga sér stað í öðru ríki en því þar sem vátryggingaáhættan er geta aðilar ávallt valið löggjöf þess ríkis þar sem tjónsatburðirnir eiga sér stað.
Þegar áhætta í vátryggingum er stóráhætta, sbr. 8. gr., geta aðilar ávallt valið þá löggjöf sem beita skal um vátryggingasamninginn, sbr. þó 3. og 4. mgr. 61. gr.
Hafi aðilar samnings um aðra vátryggingu en líftryggingu ekki samið um val á löggjöf svo að gilt sé og val á löggjöf leiðir ekki af ákvæðum þessara laga gilda réttarreglur þess ríkis sem best telst eiga við um samninginn samkvæmt þessari grein. Þegar ekkert annað er tekið fram skal lagt til grundvallar að ríkið, þar sem vátryggingaáhættan er, eigi best eigi við um samninginn.
Þegar valið hefur verið skv. 7. mgr. en annað ríki meðal þeirra sem til greina geta komið telst eiga betur við um hluta samningsins má velja löggjöf þess ríkis um þann hluta samningsins þegar sérstakar ástæður mæla með því.
VII. KAFLI
Starfsemi erlendra vátryggingafélaga hér á landi.
Erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði.
64. gr.
Erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar í aðildarríki sem hlotið hafa starfsleyfi hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvalda geta stofnsett útibú hér á landi enda sé þeim heimilt að reka vátryggingastarfsemi í sömu greinaflokkum vátrygginga og vátryggingagreinum í heimaríki sínu.
Óski slíkt félag eftir að stofna útibú hér á landi, sbr. 6. gr., skal Vátryggingaeftirlitið afla eftirfarandi upplýsinga og gagna hjá eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis:
Áður en útibú hefur starfsemi hér á landi skal Vátryggingaeftirlitið upplýsa eftirlitsstjórnvöld heimaríkis um almenn skilyrði ef einhver eru sem um vátryggingastarfsemi útibúsins eiga að gilda hér á landi og um ákvæði er varða almannaheill.
Vátryggingaeftirlitið skal innan tveggja mánaða frá því að framangreind gögn hafa borist tilkynna að félaginu sé heimilt að setja á stofn útibúið og má það að því búnu hefja starfsemi.
Allar breytingar varðandi liði 2. mgr. að 5. tölul. undanskildum skal félagið tilkynna Vátryggingaeftirlitinu skriflega með a.m.k. eins mánaðar fyrirvara. Vátryggingaeftirlitið skal a.m.k. árlega afla vottorðs skv. 5. tölul. um gjaldþol félagsins.
65. gr.
Erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar í aðildarríki sem hlotið hafa starfsleyfi eftirlitsstjórnvalda geta veitt þjónustu hér á landi án starfsstöðvar enda sé þeim heimilt að reka vátryggingastarfsemi í sömu greinaflokkum og vátryggingagreinum í heimaríki sínu.
Óski félag eftir að veita þjónustu hér á landi án starfsstöðvar skal Vátryggingaeftirlitið afla eftirfarandi upplýsinga og gagna hjá eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis:
Félagið má veita þjónustu hér á landi þegar Vátryggingaeftirlitið hefur tilkynnt að öll gögn skv. 2. mgr. hafi borist eftirlitinu.
Allar breytingar varðandi 2.–5. tölul. 2. mgr. skal félagið tilkynna Vátryggingaeftirlitinu með a.m.k. eins mánaðar fyrirvara. Vátryggingaeftirlitið skal afla vottorðs skv. 1. tölul. 2. mgr. a.m.k. árlega.
Félag sem veitir þjónustu án starfsstöðvar skv. 10. tölul. 1. mgr. 22. gr. skal sjá til þess að þeir sem kröfu eiga á bótum vegna tjóns hér á landi séu ekki lakar settir en aðrir vegna þess að starfsstöð er ekki fyrir hendi. Fulltrúi skv. 4. tölul. 2. mgr. skal afla allra nauðsynlegra gagna vegna tjóns og hafa allar heimildir til að greiða bætur og koma fram fyrir hönd félagsins hér á landi. Honum skal einnig skylt að veita lögbærum aðilum hér á landi upplýsingar um hvort lögmæltar ökutækjatryggingar séu fyrir hendi og um gildistíma. Fulltrúinn hefur ekki með höndum önnur verkefni fyrir félagið hér á landi en tilgreind eru í þessari málsgrein.
66. gr.
Eftirlitsstjórnvöldum aðildarríkja eða fulltrúum sem þau tilnefna er heimilt, eftir að hafa tilkynnt það Vátryggingaeftirlitinu, að gera þær vettvangskannanir hjá vátryggingafélögum sem þau hafa veitt starfsleyfi og hér reka starfsemi og sem nauðsynlegar eru til þess að unnt sé að framfylgja lögmæltu eftirliti með starfsemi útibúa aðildarríkja hér á landi. Vátryggingaeftirlitið hefur heimild til að taka þátt í þessum könnunum. Kostnaður vegna þessa greiðist af eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis.
67. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal veita eftirlitsstjórnvöldum hlutaðeigandi heimaríkja upplýsingar um starfsemi útibúa hér á landi til að þau geti lagt heildarmat á gjaldþol vátryggingafélaga sem hér starfa og eru undir eftirliti þeirra.
Vátryggingaeftirlitið getur gripið til allra ráðstafana sem nauðsynlegar eru til að tryggja hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra uppfylli félagið ekki tilskilin skilyrði um gjaldþol eða vátryggingaskuldina. Það skal, þegar þörf krefur, gera ráðstafanir til að banna félaginu frjálsa ráðstöfun eigna sem er að finna hér á landi eða takmarka í samræmi við ákvæði gildandi laga þar að lútandi að höfðu samráði við eftirlitsstjórnvöld heimaríkis ef kostur er.
Vátryggingaeftirlitið getur bannað erlendu vátryggingafélagi sem hér rekur útibú eða veitir þjónustu að starfa áfram ef það með grófum hætti og ítrekað brýtur ákvæði laga þessara eða reglugerða settra samkvæmt þeim eða ákvæði annarra laga sem eiga við um fjármálastarfsemi og ekki hefur verið unnt með kröfum eða aðgerðum samkvæmt þessum lögum að fá úr því bætt sem úrskeiðis hefur farið.
68. gr.
Óski vátryggingafélag, sem hér rekur útibú eða veitir þjónustu, eftir því að flytja vátryggingastofn sinn að nokkru eða öllu leyti til annars félags sem hefur starfsstöð á Evrópsku efnahagssvæði geta eftirlitsstjórnvöld heimaríkis hins fyrrnefnda heimilað flutning stofnsins að fenginni staðfestingu eftirlitsstjórnvalda heimaríkis hins síðarnefnda um að tilskildar kröfur um gjaldþol séu uppfylltar að lokinni yfirtöku stofnsins og að höfðu samráði við Vátryggingaeftirlitið. Þegar vátryggingaáhættan er hér á landi þarf ávallt samþykki Vátryggingaeftirlitsins til að flutningurinn geti átt sér stað. Ákvæði 2. mgr. 86. gr. gilda um tilkynningar í Lögbirtingablað vegna vátryggingastofns sem fluttur er þegar vátryggingaáhættan er hér. Um réttindi og skyldur vátryggingataka, vátryggðra og annarra samkvæmt vátryggingasamningum fer skv. 4. mgr. 86. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal láta í té álit sitt innan þriggja mánaða frá því að beiðni um flutninginn barst, ella skal litið svo á að afstaða þess til flutningsins sé jákvæð.
69. gr.
Afturkalli eftirlitsstjórnvöld heimaríkis starfsleyfi félags sem hefur útibú eða veitir þjónustu hér á landi skal Vátryggingaeftirlitið að fenginni tilkynningu þar um gera viðeigandi ráðstafanir til að koma í veg fyrir að félagið stofni til frekari vátryggingasamninga hér á landi. Skal haft samstarf við hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvöld í því skyni að tryggja hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra svo sem kostur er og eiga ákvæði 67. gr. við um takmörkun eða bann á frjálsri ráðstöfun eigna þegar nauðsyn krefur.
70. gr.
Vátryggingafélag, sem hér rekur útibú eða veitir þjónustu, skal tilkynna til vátryggingafélagaskrár allar breytingar á þeim atriðum sem kveðið er á um í 22. gr. og við geta átt. Sé gerð ný rekstraráætlun skv. 24. gr. skal hún einnig send.
Vátryggingaeftirlitið getur gert kröfu um að öll gögn sem ber að senda eftirlitinu vegna starfseminnar hér á landi séu á íslensku í þýðingu löggilts skjalaþýðanda.
Erlend vátryggingafélög hér á landi með aðalstöðvar utan Evrópsks efnahagssvæðis.
71. gr.
Erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar utan Evrópsks efnahagssvæðis sem leyfi hafa til að reka vátryggingastarfsemi í heimalandi sínu geta fengið leyfi til að reka starfsemi í útibúi hér á landi í samræmi við lög þessi enda hafi íslensk vátryggingafélög ekki lakari rétt í heimalandi þeirra.
Áður en vátryggingafélög með aðalstöðvar utan svæðisins fá starfsleyfi hér á landi skulu aðilar að samningnum um Evrópskt efnahagssvæði hafa samráð um leyfisveitinguna.
Félagið skal skráð hér á landi og það skal tilnefna einn aðalumboðsmann sem Vátryggingaeftirlitið samþykkir er komi fram fyrir þess hönd í málefnum er varða starfsemina og hafi heimild til að skuldbinda félagið vegna starfsemi þess hér á landi. Hann skal vera búsettur hér á landi, hafa náð tuttugu ára aldri, hafa óflekkað mannorð og má aldrei hafa verið sviptur forræði á búi sínu.
Félagið skal hafa varnarþing hér á landi að því er varðar starfsemi þess hér og má lögsækja það fyrir dómstólum á Íslandi til fullnustu á kröfum sem stofnast hafa vegna starfseminnar.
72. gr.
Umsókn um starfsleyfi og um skráningu í vátryggingafélagaskrá skal send Vátryggingaeftirlitinu og gögn samkvæmt 21.–24. gr. skulu fylgja umsókn eftir því sem við getur átt og nauðsynleg eru til þess að það geti metið umsóknina. Sýnishorn vátryggingaskilmála og iðgjaldagrundvallar í þeim greinum sem félagið hyggst reka hér á landi skulu einnig fylgja umsókn.
Félagið skal uppfylla skilyrði III. kafla um gjaldþol er miðast við starfsemi þess hér og skulu fjármunir sem því svarar vera til ráðstöfunar hér á landi. Fjárhæð samsvarandi fjórðungi þess lágmarks sem krafist er skal lögð fram sem geymslufé í upphafi og varðveitt á stað sem Vátryggingaeftirlitið samþykkir. Geymsluféð skal einungis notað til að tryggja að félagið geti staðið við skuldbindingar sínar vegna gerðra vátryggingasamninga hér á landi. Einstakir vátryggðir geta ekki gert kröfu um fullnustu greiðslu nema að því marki sem það að mati Vátryggingaeftirlitsins skerðir ekki rétt annarra vátryggðra til fullnustu á vátryggingaskuldbindingum félagsins.
Félagið skal ávaxta hér á landi fjármuni er samsvara vátryggingaskuld þess vegna starfseminnar hér eins og þær eru samkvæmt útreiknings- og matsreglum er gilda hér á landi. Enn fremur skal fullnægt skilyrðum laga um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri.
Vátryggingaeftirlitið skal upplýsa aðildarríki um það, áður en afstaða er tekin til umsóknarinnar, þegar dótturfélag móðurfélags með aðalstöðvar í þriðja ríki sækir um starfsleyfi hér á landi og ef aðilar öðlast, beint eða óbeint, hlut í vátryggingafélagi með starfsleyfi hér á landi þannig að hið síðarnefnda verði dótturfélag hins fyrrnefnda.
73. gr.
Aðalumboðsmaður skal senda Vátryggingaeftirlitinu ársreikning hins erlenda félags svo og ársreikning vegna starfseminnar hér á landi eigi síðar en mánuði eftir að þeir hafa verið samþykktir ásamt ársskýrslu með undirritun stjórnar og áritun endurskoðanda. Ársreikningur vegna starfseminnar hér á landi skal berast eigi síðar en fjórum mánuðum eftir lok hvers reikningsárs. Tilskilin gögn samkvæmt reglum sem Vátryggingaeftirlitið setur skulu fylgja, þar á meðal gögn skv. 34. og 35. gr. um þær eignir sem koma eiga á móti vátryggingaskuldinni.
Aðalumboðsmaður skal án tafar tilkynna Vátryggingaeftirlitinu skriflega geri eftirlitsstjórnvöld í heimalandi félagsins athugasemd við starfsemi þess, hafi greiðslustöðvun verið ákveðin, ákvörðun verið tekin um að slíta félaginu eða bú þess tekið til gjaldþrotaskipta.
74. gr.
Brjóti félagið lög og reglugerðir um vátryggingastarfsemi eða vanræki skyldur sínar samkvæmt þeim þannig að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé stefnt í hættu, skal Vátryggingaeftirlitið veita félaginu tiltekinn frest til að gera nauðsynlegar ráðstafanir til úrbóta. Hafi fullnægjandi ráðstafanir ekki verið gerðar innan þess frests og telji Vátryggingaeftirlitið að hagsmunir vátryggingataka og vátryggðra séu í hættu, getur eftirlitið útnefnt nýjan aðalumboðsmann til að ljúka viðskiptum og uppgjöri vegna starfseminnar hér á landi. Hefur hann í því skyni leyfi til ráðstöfunar á eignum félagsins hér á landi að því marki er Vátryggingaeftirlitið heimilar.
75. gr.
Ráðherra getur að fenginni tillögu Vátryggingaeftirlitsins afturkallað starfsleyfi félagsins uppfylli félagið ekki lengur skilyrði fyrir starfsleyfinu eða vanræki gróflega skyldur sínar samkvæmt lögum þessum.
Þegar starfsleyfi félags er afturkallað tekur Vátryggingaeftirlitið ákvörðun um hvort þess skuli freistað að yfirfæra vátryggingastofninn til eins eða fleiri vátryggingafélaga sem reka vátryggingastarfsemi hér á landi eða hvort félagið skuli á annan hátt reyna að ljúka skuldbindingum sínum vegna vátryggingasamninga sem gerðir hafa verið. Þegar rekin er líftryggingastarfsemi getur Vátryggingaeftirlitið ákveðið að líftryggingastofninum verði komið undir sérstaka stjórn, sbr. 94. gr.
Við afturköllun á starfsleyfi félags getur Vátryggingaeftirlitið takmarkað eða bannað félaginu yfirráð yfir fjármunum sínum og eignum.
76. gr.
Félagið skal máð úr vátryggingafélagaskrá missi það starfsleyfi skv. 75. gr., enda sé viðskiptum þess og uppgjöri skuldbindinga hér á landi að fullu lokið.
Tilkynni félag að það óski eftir að hætta starfsemi hér á landi og að starfsstöð þess verði máð úr vátryggingafélagaskrá skal það því aðeins gert að Vátryggingaeftirlitið álíti að starfsstöðin þurfi ekki að starfa áfram vegna skuldbindinga sem á henni hvíla. Sama gildir sé enginn aðalumboðsmaður félagsins hér á landi og enginn hafi verið útnefndur innan frests sem Vátryggingaeftirlitið hefur sett. Getur eftirlitið þá útnefnt aðalumboðsmann í samræmi við ákvæði 74. gr.
Leysa má geymslufé sem lagt er til hliðar skv. 72. gr. þá fyrst er starfsleyfi félagsins hefur verið afturkallað og félagið getur sannað að staðið hafi verið við allar skuldbindingar félagsins hér á landi, eða að nógu há trygging fyrir skuldbindingum hafi að mati Vátryggingaeftirlitsins verið lögð fram.
VIII. KAFLI
Starfsemi vátryggingafélaga erlendis sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi.
77. gr.
Vátryggingafélag sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi og óskar eftir að starfrækja útibú í öðru aðildarríki Evrópsks efnahagssvæðis skal tilkynna það Vátryggingaeftirlitinu og leggja fram eftirfarandi gögn:
Hafi Vátryggingaeftirlitið ekki athugasemdir fram að færa varðandi fyrirhugaða starfsemi, fjárhagsstöðu eða hæfi og faglega kunnáttu stjórnenda eða hins skipaða fulltrúa útibúsins skal Vátryggingaeftirlitið, innan þriggja mánaða frá því að öll framangreind gögn hafa borist, senda eftirlitsstjórnvöldum gistiríkis gögnin ásamt vottorði um að félagið uppfylli skilyrði um gjaldþol skv. 29.–33. gr. eftir því sem við á. Jafnframt skal félaginu send tilkynning um að umrædd gögn hafi verið send.
Vátryggingaeftirlitið getur látið hjá líða að senda gögn skv. 1. og 2. mgr. hafi það ástæðu til að draga í efa að rekstrarleg uppbygging eða fjárhagsstaða sé viðhlítandi sem undirstaða fyrirhugaðrar starfsemi. Tilkynning um að framangreind gögn verði ekki send eftirlitsstjórnvöldum viðkomandi aðildarríkis skal send félaginu innan þriggja mánaða og ástæður þess tilgreindar skriflega.
Félagið má stofnsetja útibúið og hefja starfsemi þegar orðsending hefur borist frá eftirlitsstjórnvöldum gistiríkis eða ef engin slík orðsending hefur borist tveimur mánuðum eftir að öll gögn skv. 1. og 2. mgr. hafa borist til þeirra.
Allar breytingar varðandi atriði 1. mgr. skal félagið tilkynna Vátryggingaeftirlitinu skriflega með a.m.k. eins mánaðar fyrirvara.
78. gr.
Óski vátryggingafélag, sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi, eftir því að veita þjónustu í öðru aðildarríki án þess að hafa þar starfsstöð skal félagið tilkynna það Vátryggingaeftirlitinu ásamt upplýsingum um í hvaða greinaflokkum vátrygginga eða vátryggingagreinum fyrirhugað er að veita þjónustu. Vátryggingaeftirlitið skal innan mánaðar senda eftirlitsstjórnvöldum hlutaðeigandi aðildarríkis eftirtalin gögn og skal félaginu jafnframt tilkynnt að upplýsingarnar hafi verið sendar:
Félagið má veita þjónustu frá þeim tíma er það hefur fengið tilkynningu um að upplýsingar skv. 1. mgr. hafi verið sendar og móttaka þeirra hefur verið staðfest.
Sendi Vátryggingaeftirlitið ekki framangreindar upplýsingar á tilskildum tíma skal það greina félaginu frá ástæðum þess innan sömu tímamarka.
Allar breytingar skal félagið tilkynna Vátryggingaeftirlitinu skriflega með a.m.k. eins mánaðar fyrirvara.
79. gr.
Hafi vátryggingafélag, sem hefur fengið starfsleyfi hér á landi, í hyggju að hefja starfsemi í ríki utan Evrópska efnahagssvæðisins skal það tilkynnt Vátryggingaeftirlitinu fyrir fram ásamt lýsingu á fyrirhugaðri starfsemi og öðrum upplýsingum sem Vátryggingaeftirlitið óskar eftir og telur nauðsynlegar.
Ákvæði 77. og 78. gr. gilda einnig um vátryggingafélög með aðalstöðvar utan hins Evrópska efnahagssvæðis sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi til að reka útibú en hafa í hyggju að hefja starfsemi í aðildarríki. Vátryggingaeftirlitið getur þó tekið sér lengri fresti til afgreiðslu mála en þar eru tilgreindir. Skal það hafa samráð við eftirlitsstjórnvöld aðildarríkja áður en tekin er afstaða til umsóknarinnar.
IX. KAFLI
Vátryggingamiðlun.
Skilgreining. Umsókn um starfsleyfi.
80. gr.
Með vátryggingamiðlun og vátryggingamiðlara er í lögum þessum átt við lögaðila eða einstakling sem starfar sjálfstætt og veitir einstaklingum og öðrum upplýsingar, faglega ráðgjöf og aðstoð við að koma á vátryggingasamningi í frumtryggingum eða við framkvæmd ákvæða slíks samnings gagnvart vátryggingafélagi og:
Þegar lögaðili rekur vátryggingamiðlun á heitið vátryggingamiðlari við um þá starfsmenn sem starfa samkvæmt skilgreiningu 1. mgr.
81. gr.
Vátryggingamiðlari sem hyggst starfa hér á landi skal senda Vátryggingaeftirlitinu skriflega umsókn um starfsleyfi.
Skilyrði starfsleyfis er búseta hér á landi, að menn séu fjárráða, hafi óflekkað mannorð, hafi náð tuttugu ára aldri og hafi aldrei verið sviptir forræði á búi sínu, búi yfir þeirri þekkingu sem nauðsynleg er til starfans, hafi engin fjárhagsleg tengsl af neinu tagi vegna eignaraðildar eða hagsmuna, annarra en tengjast þeim vátryggingasamningum sem komið er á og teljist að öðru leyti hæfir til að reka þessa starfsemi á viðhlítandi hátt. Þeir skulu einnig leggja fram vottorð um gilda starfsábyrgðartryggingu til að bæta tjón sem kann að hljótast vegna starfa þeirra og þeir eru bótaskyldir fyrir. Ríkisborgarar hins Evrópska efnahagssvæðis eru undanþegnir búsetuskilyrðinu. Ráðherra er heimilt að veita ríkisborgurum þriðju ríkja sömu undanþágu.
Starfsleyfi vátryggingamiðlara hér á landi skal bundið við tiltekna greinaflokka vátrygginga, sbr. 22. og 23. gr., eða skaðatryggingar, persónutryggingar eða frumtryggingar í heild.
Vátryggingamiðlara er óheimilt að hefja starfsemi fyrr en hann hefur fengið starfsleyfi ráðherra. Vátryggingaeftirlitið hefur eftirlit með starfsemi vátryggingamiðlara. Þeim er skylt að veita því allar upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að unnt sé að framfylgja eftirliti með starfseminni í samræmi við lög þessi. Vátryggingaeftirlitið hefur heimild til að gera vettvangskönnun í því skyni ef þörf er á.
Vátryggingamiðlari má ekki miðla frumtryggingum til annarra vátryggingafélaga en þeirra sem starfsleyfi hafa hér á landi eða heimild hafa til að veita hér þjónustu.
Ráðherra setur nánari ákvæði með reglugerð um skilyrði starfsleyfis og um starfsábyrgðartryggingu, þar á meðal um fjárhæð vátryggingar og lágmarksskilyrði hennar svo og um skil á gögnum og um skráningu.
82. gr.
Vátryggingamiðlari skv. 1. tölul. 1. mgr. 80. gr. má ekki taka við þóknun eða greiðslum af neinu tagi frá vátryggingafélagi, nema vegna vátryggingasamninga sem komið hefur verið á milli vátryggingafélagsins og vátryggingataka.
Vátryggingamiðlari má taka við iðgjöldum fyrir hönd vátryggingafélags samkvæmt skriflegri heimild þess. Fjármunum sem vátryggingamiðlari veitir viðtöku fyrir hönd vátrygginga félags eða vátryggingataka vegna vátryggingasamnings eða við undirbúning og gerð þeirra skal svo fljótt sem auðið er skilað til rétts aðila. Fjármunum þessum skal miðlarinn að öllu leyti halda aðgreindum frá öðrum fjármunum í hans eigu eða vörslu.
Vátryggingamiðlari skal í hvívetna leysa störf sín af hendi svo sem góðar venjur í vátryggingaviðskiptum bjóða. Hann skal liðsinna báðum aðilum og gæta hagsmuna þeirra og gæta þess að aðila séu ekki settir ólögmætir, ósanngjarnir eða óeðlilegir kostir í samningum. Vátryggingamiðlara er skylt að upplýsa þá sem hann starfar fyrir um umboðslaun og þóknun sem hann þiggur vegna viðskiptanna fari þeir fram á það sérstaklega. Vátryggingamiðlara er skylt að veita Vátryggingaeftirlitinu allar upplýsingar sem það óskar um vátryggingasamninga sem hann hefur komið á.
Upplýsingaskylda.
83. gr.
Vátryggingamiðlari skal veita vátryggingataka þær upplýsingar og aðstoð sem hann þarf á að halda til að geta metið skilmála og kjör vátrygginga sem í boði eru og vátryggingaþörf áður en vátryggingasamningur er gerður og skal vátryggingamiðlarinn gæta upplýsingaskyldu skv. VI. kafla áður en gengið er frá vátryggingasamningi. Hann skal gera vátryggingafélaginu fullnægjandi grein fyrir tegund og umfangi vátryggingaáhættunnar til að félagið geti gert vátryggingataka tilboð. Hann skal einnig, eftir að samningur er kominn á, veita vátryggingataka leiðbeiningar og ráðgjöf, þar á meðal verði tjón er fellur undir vátryggingasamninginn.
84. gr.
Vátryggingamiðlari skal láta koma fram í öllu sem til almennings fer um starfsemina að hún sé skráð hér á landi, sbr. 85. gr., og um tengsl sín við einstök vátryggingafélög, sbr. 80. gr.
Vátryggingamiðlari skal árlega senda Vátryggingaeftirlitinu greinargerð um það hvernig þeir samningar sem hann hefur komið á dreifast á einstök vátryggingafélög.
Ársreikning vátryggingamiðlunar eða vátryggingamiðlara skal senda Vátryggingaeftirlitinu innan mánaðar frá samþykkt hans, þó eigi síðar en fjórum mánuðum eftir lok reikningsárs. Ársreikningurinn skal undirritaður af vátryggingamiðlara og þegar við á af stjórn og framkvæmdastjóra, endurskoðaður og áritaður af löggiltum endurskoðanda. Ársreikningi skal fylgja greinargerð, sbr. 2. mgr.
Skráning.
85. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal halda skrá yfir þá sem leyfi hafa til vátryggingamiðlunar hér á landi. Skrá skal nafn, aðsetur, greinaflokka vátrygginga sem heimild er til að miðla, útgáfudag starfsleyfis og hvort miðlarinn starfar óháður eða í tengslum við einstök félög. Þegar vátryggingamiðlun er skráð skal einnig skrá nöfn þeirra starfsmanna sem heimild hafa til að starfa sem vátryggingamiðlarar.
Þeir sem skráðir hafa verið og leyfi hafa fengið til vátryggingamiðlunar hér á landi skulu greiða gjald til Vátryggingaeftirlitsins sem ráðherra ákveður vegna kostnaðar sem eftirlit með starfseminni hefur í för með sér, sbr. 52. gr.
Vanræki vátryggingamiðlari gróflega skyldur sínar og séu skilyrði leyfis til vátryggingamiðlunar ekki lengur uppfyllt samkvæmt lögum þessum skal Vátryggingaeftirlitið þegar í stað afturkalla starfsleyfi. Vátryggingaeftirlitinu er þó heimilt, áður en til þess kemur, að veita frest til nauðsynlegra úrbóta og eftir atvikum að veita viðvörun telji eftirlitið það fullnægjandi. Sé skráningarskyld vátryggingamiðlun rekin án leyfis skal Vátryggingaeftirlitið gera kröfu um að slíkri starfsemi verði hætt og gera nauðsynlegar ráðstafanir til að framfylgja þeirri kröfu.
Birta skal í Lögbirtingablaði skráningu vátryggingamiðlara og árlega lista yfir þá sem heimild hafa til vátryggingamiðlunar.
X. KAFLI
Yfirfærsla vátryggingastofna. Samruni félaga.
Yfirfærsla.
86. gr.
Óski vátryggingafélag, sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi, eftir að flytja vátryggingastofn sinn að nokkru eða öllu leyti til annars félags sem einnig hefur fengið starfsleyfi hér á landi skulu bæði félögin senda Vátryggingaeftirlitinu umsókn um færsluna ásamt drögum að samkomulagi milli félaganna og þeim gögnum sem eftirlitið telur nauðsynleg. Vátryggingaeftirlitið kannar umsóknina með hliðsjón af hag beggja félaganna og hvort ástæða sé til að ætla að færslan geti skaðað vátryggingataka og vátryggða hjá félögunum.
Telji Vátryggingaeftirlitið að synja beri um leyfi til yfirfærslunnar skal það án tafar tilkynnt félögunum. Að öðrum kosti, og sé um að ræða vátryggingaáhættu hér á landi, sbr. 8. gr., skal Vátryggingaeftirlitið birta tilkynningu í Lögbirtingablaði vegna yfirfærslubeiðninnar og óska eftir skriflegum athugasemdum vátryggingataka og vátryggðra innan tiltekins frests sem eigi má vera skemmri en einn mánuður. Félagið skal auglýsa fyrirhugaða yfirfærslu og hvenær tilkynningin var birt í Lögbirtingablaði.
Vátryggingaeftirlitið veitir leyfi til færslunnar að liðnum fresti skv. 2. mgr. telji það, að teknu tilliti til þeirra athugasemda sem fram hafa komið, að orðið skuli við yfirfærslubeiðninni.
Réttindi og skyldur vátryggingataka, vátryggðra og annarra samkvæmt vátryggingasamningum halda sjálfkrafa gildi sínu við flutninginn. Vátryggingatakar geta sagt upp vátryggingasamningi sínum við félagið frá þeim degi er flutningur stofnsins á sér stað tilkynni þeir uppsögn skriflega innan mánaðar frá flutningsdegi.
87. gr.
Vátryggingaeftirlitið getur heimilað vátryggingafélagi, sem hér hefur fengið starfsleyfi og óskar eftir, að flytja vátryggingastofn sinn hér að nokkru eða öllu leyti til annars félags með starfsstöð á Evrópsku efnahagssvæði staðfesti eftirlitsstjórnvöld heimaríkis þess félags sem tekur við stofninum að tilskildar kröfur um gjaldþol séu uppfylltar að teknu tilliti til hins yfirfærða stofns. Skilyrði er ávallt að eftirlitsstjórnvöld í því aðildarríki þar sem vátryggingaáhættan er, sbr. 8. gr., veiti samþykki sitt fyrir yfirfærslunni. Ákvæði 86. gr. gilda um yfirfærsluna.
Vátryggingaeftirlitið getur einnig heimilað útibúi vátryggingafélags með aðalstöðvar utan hins Evrópska efnahagssvæðis, sem hefur starfsleyfi hér á landi, að flytja vátryggingastofn sinn hér að nokkru eða öllu leyti til annars vátryggingafélags og gilda þá einnig ákvæði 86. gr. um yfirfærsluna.
Um yfirfærslu vegna stofna vátryggingafélaga með aðalstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði, sem hér reka útibú eða veita þjónustu, fer samkvæmt ákvæðum 68. gr.
Samruni.
88. gr.
Óski vátryggingafélög sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi eftir því að samruni eigi sér stað með yfirtöku eins eða fleiri vátryggingafélaga með slitum þeirra, þannig að allar eignir og skuldir verði yfirfærðar að öllu leyti án þess að til skiptameðferðar komi, skulu öll félögin senda Vátryggingaeftirlitinu umsókn ásamt drögum að samkomulagi milli félaga um samrunann og með þeim gögnum sem eftirlitið telur nauðsynleg. Sama gildir óski tvö eða fleiri vátryggingafélög eftir því að samruni með stofnun nýs vátryggingafélags eigi sér stað með slitum án skiptameðferðar þannig að allar eignir og skuldir verði yfirfærðar til hins nýja félags. Skilyrði samruna er að leyfi til yfirfærslu vátryggingastofna sé veitt, sbr. 86. gr.
Ákvæði 1. mgr. eiga einnig við um félög skv. 11. gr. sem óska eftir að yfirfæra eignir og skuldir að öllu leyti án skiptameðferðar til vátryggingafélags.
Heimila má að samruni með yfirtöku eða með stofnun nýs félags geti farið fram þótt eitt eða fleiri félaga sem yfirtekin eru, eða lögð verða niður, gangist undir skiptameðferð, að því tilskildu að sá kostur sé bundinn við félög sem hafa ekki enn hafist handa við að úthluta eignum sínum til eigenda.
89. gr.
Í drögum að samkomulagi um samruna, sem fylgja skulu umsókn, skal m.a. koma fram hvernig greiðslum er háttað fyrir hluti í félögum sem hætta vátryggingastarfsemi, hvenær hlutir sem kunna að vera notaðir sem greiðsla veiti rétt til arðs og annarra réttinda, hvaða réttindi eigendur hluta í félagi sem hættir starfsemi öðlast í því félagi sem tekur við eignum og skuldum, svo og aðrar ráðstafanir sem kunna að hafa í för með sér breytingar á réttindum eigenda. Einnig skal koma fram hvort stjórnarmenn, fulltrúaráðsmenn eða framkvæmdastjórar skuli njóta sérstakra hlunninda og þá hverra.
Lögð skulu fram staðfest reikningsuppgjör sem sýna eignir og skuldir hvers félags á þeim degi þegar samruni er fyrirhugaður ásamt sameiginlegri upphafsstöðu eftir samrunann og má uppgjörið ekki vera meira en sex mánaða gamalt þegar ákvörðun er tekin um að samruni eigi sér stað. Vátryggingaeftirlitið getur þó heimilað að miðað sé við ársuppgjör félaganna í lok síðasta reikningsárs.
Eigi samruni sér stað með stofnun nýs félags skulu drög að nýjum samþykktum þess einnig lögð fram. Sama gildir verði gerðar breytingar á samþykktum félaga, aðrar en breytingar á nafni.
Vátryggingaeftirlitið veitir leyfi til samrunans. Starfsleyfi félags eða félaga sem hætta vátryggingastarfsemi skulu afturkölluð frá þeim degi er Vátryggingaeftirlitið tiltekur og félagið eða félögin máð úr vátryggingafélagaskrá.
XI. KAFLI
Sérstakar ráðstafanir. Brottfall starfsleyfis. Félagsslit.
Sérstakar ráðstafanir.
90. gr.
Uppfylli vátryggingafélag, sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi, ekki lágmarkskröfur um gjaldþol samkvæmt ársuppgjöri eða á öðrum tíma skal félagið þegar í stað gera áætlun um hvenær og á hvern hátt markinu verði náð og skal áætlunin lögð fyrir Vátryggingaeftirlitið sem ákveður hvort þær ráðstafanir sem gera á teljist fullnægjandi.
Sé gjaldþol vátryggingafélags minna en þriðjungur þess sem tilskilið er eða minna en sú lágmarksfjárhæð sem tilgreind er fyrir þá starfsemi sem félagið rekur, sbr. 33. gr., hvort sem hærra er, skal áætlun skv. 1. mgr. miða að því að rétta við fjárhag félagsins á skömmum tíma og skal Vátryggingaeftirlitið setja félaginu ákveðinn frest í því efni.
Sé vátryggingaskuld félags vanmetin samkvæmt ársuppgjöri eða á öðrum tíma að mati Vátryggingaeftirlitsins eða hafi fjárhagsstaða þess með öðrum hætti versnað þannig að tilskildar kröfur um gjaldþol eru ekki uppfylltar skal með sama hætti grípa til viðeigandi ráðstafana.
Vátryggingaeftirlitið getur takmarkað eða bannað ráðstöfun vátryggingafélags, sem hér hefur fengið starfsleyfi, á fjármunum sínum og eignum sé það liður í aðgerðum til að koma fjárhag þess á réttan kjöl, sbr. 1.–3. mgr. Ákvörðun þessa efnis skal tilkynna eftirlitsstjórnvöldum aðildarríkja eftir því sem við á.
Starfi félagið eftir sérstakri rekstraráætlun, sbr. 24. gr., og hafi fjárhagsstaða félagsins versnað miðað við þessa áætlun skal Vátryggingaeftirlitið taka ákvörðun um nauðsynlegar ráðstafanir og gera kröfu um að ný rekstraráætlun til þriggja ára verði lögð fram ef þörf er á.
Brottfall starfsleyfis.
91. gr.
Sinni vátryggingafélag ítrekað ekki tilmælum Vátryggingaeftirlits um ráðstafanir til að meta á fullnægjandi hátt vátryggingaskuld sína eða að tryggja örugga ávöxtun fjármuna sem ætlað er að mæta henni, brjóti lög og reglugerðir um vátryggingastarfsemi eða samþykktir sem það starfar eftir skal Vátryggingaeftirlitið setja félaginu ákveðinn frest til að gera nauðsynlegar úrbætur.
Hafi fullnægjandi ráðstafanir ekki verið gerðar innan settra tímamarka getur Vátryggingaeftirlitið lagt til við ráðherra að starfsleyfi félagsins verði afturkallað. Vátryggingaeftirlitið getur þó veitt frekari frest telji það líkur benda til að þær ráðstafanir sem félagið hefur þegar gert muni innan skamms tíma hafa í för með sér tilskildar úrbætur.
Einnig má afturkalla starfsleyfi nýti félag leyfið ekki innan tólf mánaða frá útgáfu þess eða starfsemin hafi legið niðri í sex mánuði eða meira.
92. gr.
Vátryggingaeftirlitið skal leggja til við ráðherra að starfsleyfi vátryggingafélags verði afturkallað hafi félagið ekki gert nauðsynlegar ráðstafanir til að rétta við fjárhag sinn, uppfylli félagið ekki lengur skilyrði starfsleyfis eða vanræki gróflega skyldur sínar samkvæmt lögum og reglugerðum um vátryggingastarfsemi þannig að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé stefnt í hættu.
Afturköllun starfsleyfis skal ávallt studd ítarlegum rökum og tilkynnt hlutaðeigandi félagi skriflega.
Afturkalli ráðherra starfsleyfi skal Vátryggingaeftirlitið tilkynna það eftirlitsstjórnvöldum aðildarríkja er gera skulu allar viðeigandi ráðstafanir til að koma í veg fyrir að félagið stofni til nýrra vátryggingaskuldbindinga innan lögsögu þeirra, í útibúi eða með því að veita þar þjónustu. Vátryggingaeftirlitið skal með hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum og í samráði við önnur hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvöld takmarka, eftir því sem nauðsyn krefur, frjálsa ráðstöfun eigna félagsins þegar vátryggingaskuldin er vanmetin, skilyrðum um gjaldþol er ekki fullnægt og hætta er á versnandi fjárhagsstöðu félagsins sé ekki gripið til ráðstafana.
Félagsslit.
93. gr.
Verði starfsleyfi vátryggingafélags afturkallað skal ráðherra, að fengnum tillögum Vátryggingaeftirlitsins, skipa þriggja manna skilastjórn í félagið. Skilastjórn tekur við öllum heimildum félagsstjórnar og jafnframt falla niður heimildir hennar. Skilastjórn skal þegar kalla saman félagsfund og kynna félagsmönnum hvernig komið er.
Vátryggingaeftirlitið skal, að höfðu samráði við skilastjórn, taka ákvörðun um hvort félagið skuli leitast við að flytja vátryggingastofn sinn til eins eða fleiri vátryggingafélaga eða hvort félagið skuli freista þess að ljúka uppgjöri vegna hans með öðrum hætti. Vátryggingaeftirlitið getur, þegar um líftryggingafélag er að ræða, ákveðið að líftryggingastofninn sæti sérstakri meðferð skv. 94. gr.
Skilastjórn skal í samráði við Vátryggingaeftirlitið taka ákvörðun um hvort óska skuli gjaldþrotaskipta á félaginu eða hvort það skuli rekið áfram. Vátryggingaeftirlitið getur takmarkað eða bannað ráðstöfun félags yfir fjármunum sínum og gert kröfu um að félagið verði tekið til gjaldþrotaskipta telji það líkur á að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé að öðrum kosti stefnt í hættu.
Laun skilastjórnar og kostnaður hennar skal greiðast af eignum hlutaðeigandi vátryggingafélags sem krafa utan skuldaraðar.
94. gr.
Ef skipuð er skilastjórn í líftryggingafélagi og ákveðið er að líftryggingastofninn skuli sæta sérstakri meðferð skal Vátryggingaeftirlitið þegar í stað taka í sínar vörslur þær eignir sem mæta eiga líftryggingaskuldinni, láta endurreikna hana og leggja mat á verðmæti eigna. Ljúka skal greiðslu áfallinna og tilkynntra líftryggingakrafna samkvæmt reglum sem giltu áður en skilastjórn var skipuð. Líftryggingakröfur sem falla til útborgunar síðar má greiða út að því marki er Vátryggingaeftirlitið telur forsvaranlegt með tilliti til eignarstöðu. Endurkaup eru óheimil nema sem greiðsla á lánum gegn veði í líftryggingum hjá félaginu.
Þegar að loknu endurmati skv. 1. mgr. skal Vátryggingaeftirlitið leita til annarra líftryggingafélaga um yfirtöku líftryggingastofns og líftryggingaskuldar. Vátryggingaeftirlitið skal meta framkomin tilboð og velja það sem það telur hagkvæmast fyrir vátryggða. Vátryggingaeftirlitið skal með tilkynningu í Lögbirtingablaði greina frá helstu atriðum tilboðsins sem það hefur valið og skal jafnframt auglýst eftir athugasemdum frá vátryggingatökum og vátryggðum sem berast skulu skriflega innan eins mánaðar frá birtingu tilkynningarinnar. Að fengnum athugasemdum getur Vátryggingaeftirlitið framselt stofninn líftryggingafélagi því er Vátryggingaeftirlitið valdi ásamt eignum sem mæta eiga líftryggingaskuldinni, enda tekur viðtakandi þá við öllum skuldbindingum vegna líftrygginganna.
Þeir vátryggingatakar eða vátryggðir sem athugasemdir hafa gert og eigi vilja samþykkja yfirfærsluna eiga rétt á að fá endurgreitt verðmæti líftrygginga sinna að svo miklu leyti sem hlutfallsleg eign hrekkur til.
Berist ekki tilboð í líftryggingastofn eða komi ekki fram þau tilboð er Vátryggingaeftirlitið vill mæla með skulu eignir hinna vátryggðu greiddar þeim í réttu hlutfalli við verðmæti líftrygginga þeirra.
95. gr.
Verði ákveðið að beiðast gjaldþrotaskipta í líftryggingafélagi skal hvorki telja eignir sem mæta eiga líftryggingaskuldinni með eignum þrotabúsins, né líftryggingaskuldina með skuldum þess. Ákvæði 94. gr. um sérstaka meðferð líftryggingastofnsins gilda og getur Vátryggingaeftirlitið krafist allra gagna frá þrotabúinu sem nauðsynleg eru til að unnt sé að ljúka uppgjöri hans og ráðstöfun. Hafi sérstök meðferð líftryggingastofns verið ákveðin áður en beiðst er gjaldþrotaskipta hefur það ekki áhrif á framkvæmd samkvæmt þessari og 94. gr.
96. gr.
Verði ákveðið að beiðast gjaldþrotaskipta í vátryggingafélagi sem rekur aðra starfsemi en líftryggingastarfsemi og hér hefur fengið starfsleyfi skal Vátryggingaeftirlitið, jafnskjótt og búið hefur verið tekið til gjaldþrotaskipta, meta hvort hagsmuna vátryggingataka og vátryggðra verði best gætt með því að yfirfæra vátryggingastofna að öllu leyti eða að hluta til annars eða annarra vátryggingafélaga.
Berist tilboð er Vátryggingaeftirlitið metur hagkvæmt fyrir vátryggingataka og vátryggða skal eftirlitið leggja fram tillögu um flutning stofnsins og tilkynna í Lögbirtingablaði um helstu efnisatriði slíks samkomulags. Einnig skal auglýsa eftir athugasemdum vátryggingataka og vátryggðra er berast skulu skriflega innan eins mánaðar frá birtingu tilkynningarinnar. Að teknu tilliti til þeirra skal Vátryggingaeftirlitið að frestinum loknum taka ákvörðun um hvort unnt sé að yfirfæra vátryggingastofna á þann hátt sem lagt er til.
97. gr.
Þegar tekin er ákvörðun um frjáls slit samkvæmt samþykktum vátryggingafélags sem hér hefur fengið starfsleyfi skal félagið leggja fyrir Vátryggingaeftirlitið greinargerð um óuppgerðar vátryggingaskuldbindingar félagsins og á hvern hátt ætlunin sé að ljúka þeim.
Vátryggingaeftirlitið skal meta og taka ákvörðun um, hvort hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra teljist best borgið með flutningi vátryggingastofns til annars eða annarra félaga, svo og þegar um líftryggingastofn er að ræða hvort stofninn skuli sæta sérstakri meðferð, sbr. 94. gr.
XII. KAFLI
Ýmis ákvæði.
98. gr.
Ráðherra vátryggingamála er heimilt að setja reglugerðir um þau efni sem í lögum þessum greinir.
99. gr.
Brot gegn lögum þessum varða fésektum eða varðhaldi nema þyngri refsing liggi við eftir öðrum lögum.
100. gr.
Við gildistöku laga þessara falla úr gildi lög nr. 50 16. maí 1978, um vátryggingarstarfsemi, með áorðnum breytingum.
Lögin öðlast gildi 1. apríl 1994 nema ákvæði 34. og 35. gr. um eignir til jöfnunar vátryggingaskuldinni sem gilda frá 1. júlí 1994.
Ákvæði til bráðabirgða.
Ákvæði laga um vátryggingarstarfsemi, nr. 50/1978, og reglugerða settra samkvæmt þeim skulu gilda eftir því sem við getur átt um reikningsskil og ársuppgjör vátryggingafélaga fyrir reikningsárið 1994.
Tiltekin starfandi vátryggingafélög hafa aðlögunartíma til ársloka 1994 samkvæmt samningnum um Evrópskt efnahagssvæði til að uppfylla skilyrði laga þessara um gjaldþol og lágmarksgjaldþol og mega ekki starfa annars staðar á Evrópsku efnahagssvæði en á Íslandi fyrr en skilyrðin hafa verið uppfyllt.
Vátryggingafélög, sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi við gildistöku þessara laga, skulu, eins fljótt og unnt er eftir gildistökuna og eigi síðar en tveimur mánuðum eftir gildistöku, senda Vátryggingaeftirlitinu skrá yfir greinaflokka vátrygginga og vátryggingagreinar í samræmi við 22. og 23. gr., eftir því sem við á, í samræmi við þá starfsemi sem rekin er. Þau skulu einnig fyrir þann tíma senda Vátryggingaeftirlitinu útreikning gjaldþols og lágmarksgjaldþols samkvæmt reglum 29.–31. gr., svo og skrá yfir þá sem eiga virkan eignarhlut í félagi og hve mikinn.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp það sem hér liggur fyrir er að grunni til frumvarp til laga um vátryggingastarfsemi sem upphaflega var lagt fyrir Alþingi á 116. löggjafarþingi og samið var af sérstakri nefnd sem tryggingamálaráðherra skipaði til að endurskoða gildandi löggjöf á þessu sviði en gildandi lög um vátryggingastarfsemi eru komin til ára sinna, lög nr. 50/1978. Nefndin skilaði niðurstöðum sínum í nóvember 1992 en frumvarpið varð ekki útrætt á 116. löggjafarþingi. Það var aftur lagt fram lítið breytt á 117. löggjafarþingi en hlaut ekki afgreiðslu fyrir áramót 1993–94.
Nefnt frumvarp gerði ráð fyrir miklum breytingum á gildandi lögum og einnig var gert ráð fyrir þeim breytingum sem nauðsynlegar voru vegna samningsins um Evrópskt efnahagssvæði sem formlega tók gildi 1. janúar 1994. Þar eð ekki tókst að ljúka umfjöllun um frumvarpið fyrir sl. áramót hafði Ísland, eitt aðildarríkja hins Evrópska efnahagssvæðis, ekki staðið við skuldbindingar sínar samkvæmt samningnum hinn 1. janúar 1994 á þessu mikilvæga þjónustusviði.
Veigamiklar breytingar hafa orðið á Evrópulöggjöfinni frá því að EES-samningurinn var fyrst samþykktur í maí 1992, breytingar sem EFTA-ríkin sem eru aðilar að EES-samningnum verða að lögbinda efnislega á fyrri helmingi þessa árs og hrinda í framkvæmd eigi síðar en 1. júlí 1994. Skortir mikið á að það frumvarp sem áður var lagt fram sé í samræmi við þá löggjöf sem nú hefur verið samþykkt að gilda muni á Evrópsku efnahagssvæði og aðildarþjóðir EES eru nú að binda í lög heima fyrir.
Frumvarpið um vátryggingastarfsemi hefur því verið endurskoðað með hliðsjón af Evrópulöggjöfinni eins og hún er nú á þessu sviði og er hér lagt fram sem nýtt frumvarp með þeim breytingum sem nauðsynlegar eru til samræmis við þá löggjöf sem samþykkt var hjá Evrópubandalaginu á tímabilinu frá ágúst 1991 til 1. janúar 1993.
Með aðildinni að hinu Evrópsku efnahagssvæði skuldbindur Ísland sig til að lögfesta að efni til þær lagareglur um vátryggingastarfsemi sem þar eiga að gilda. Á vátryggingasviði er þessar reglur að finna í eftirfarandi tilskipunum ásamt breytingum á þeim, einni ákvörðun og þrennum tilmælum. Lagafyrirmælin og tilmælin eru sem hér segir:
Nýjar lagareglur, miðað við eldra frumvarp, eru 3. tilskipun 92/49/EBE um skaðatryggingar, 3. tilskipun 92/96/EBE um líftryggingar, svonefnd „3. kynslóð“ tilskipana sem hefur í för með sér miklar breytingar á vátryggingasviði, tilskipun 91/674/EBE um ársreikning og samstæðureikningsskil vátryggingafélaga og tilmæli 92/48/EBE um vátryggingamiðlara sem einnig tengjast 3. kynslóðinni. Meginbreytingarnar sem 3. kynslóðin hefur í för með sér eru:
Gefið er út eitt starfsleyfi sem gildir alls staðar á Evrópsku efnahagssvæði í nánar tilgreindum greinaflokkum vátrygginga og einstökum vátryggingagreinum.
Eftirlitsstjórnvöld þess ríkis þar sem vátryggingafélag hefur aðalstöðvar hafa eftirlit með allri starfsemi félagsins á Evrópsku efnahagssvæði (eftirlit heimaríkis).
Reglur um eftirlit og fjárhagsskilyrði eru samræmdar þannig að gagnkvæm viðurkenning starfsleyfa getur átt sér stað og hliðstæðar eftirlitsreglur gilda á öllu svæðinu.
Vátryggingastarfsemi er rekin án fyrirframeftirlits með iðgjöldum og skilmálum vátrygginga.
Myndun eins sameiginlegs vátryggingamarkaðar á Evrópsku efnahagssvæði var tiltölulega skammt á veg komin samkvæmt EES-samningnum eins og hann lá fyrir 1. janúar sl. Önnur svið á viðskipta-, fjármála- og þjónustusviði voru komin lengra í þá átt að aflétta hömlum og rýmka og samræma ýmsar samskiptareglur milli aðildarríkja, opna landamærin. Breytingar hafa þegar átt sér stað hér á landi með lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði, sem gilda frá 1. júlí 1993. Frelsi til að reka vátryggingastarfsemi yfir landamærin, annaðhvort í útibúi eða með því að veita þjónustu án starfsstöðvar á grundvelli starfsleyfis eftirlitsstjórnvalda heimaríkis sem gildir alls staðar á svæðinu, var ekki komið til framkvæmda á þessu sviði nema að takmörkuðu leyti í Evrópu.
Andstæð sjónarmið hafa að nokkru leyti togast á í þessum efnum á sviði vátrygginga innan Evrópuríkja. Annars vegar hafa menn viljað aukið frelsi, aukna samkeppni, fleiri valmöguleika, afnám hvers kyns takmarkana og að lögmál markaðarins sjái til þess að hagstæðustu kjörin verði í boði, að hæfustu og best reknu vátryggingafélögin og þau sem geta boðið lægstu iðgjöldin lifi af samkeppnina, vátryggingatökum til hagsbóta. Á hinn bóginn er sjónarmiðið um nauðsyn þess að hið opinbera hafi hönd í bagga, að settar verði reglur á sviði neytendaverndar og að eftirlit sé haft með vátryggingaskilmálum og iðgjöldum og starfseminni allri vegna hins félagslega hlutverks vátrygginga að veita vernd og öryggi og að bæta tjón. Yfirgnæfandi hluti iðgjaldatekna vátryggingafélaga fer til greiðslu bóta vegna tjónstilvika sem ráðast af ytri aðstæðum og vátryggingafélög ráða ekki við nema að takmörkuðu leyti. Samkeppnislögmálin gilda ekki með sama hætti á þessu sviði og mörgum öðrum. Hér er um flókið svið að ræða sem erfitt er fyrir almenning að hafa yfirlit yfir, nauðsyn sé neytendaverndar í ríkum mæli og eftirlits með fjárhag og viðskiptaháttum og starfseminni allri, markaðslögmálin ein ráði ekki við að skipa málum svo að viðhlítandi sé. Beggja sjónarmiða gætir í tilskipunum EB en þar eru markaðssjónarmiðin ríkari en verið hefur í íslenskri löggjöf um vátryggingastarfsemi.
Sérstök löggjöf er hvarvetna í gildi um vátryggingastarfsemi undir eftirliti opinberra stjórnvalda. Heildarlöggjöf um vátryggingastarfsemi var sett mun seinna á Íslandi en í nágrannalöndum eða með lögum nr. 26/1973. Lögin voru endurskoðuð 1978 í nokkrum atriðum. Miklar breytingar hafa átt sér stað á þessu og mörgum öðrum sviðum þjóðfélagsins frá því að lögin voru sett og er löngu orðið brýnt að endurskoða gildandi lög. Skortir skýrari og skilvirkari lagaákvæði um ýmsa þætti vátryggingastarfseminnar, um eftirlit með starfseminni og um réttarstöðu vátryggingataka og vátryggðra. Þá gerbreytir samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið allri löggjöf hér á landi á þessu sviði.
Flestum greinum gildandi laga nr. 50/1978, um vátryggingastarfsemi, er breytt í þessu frumvarpi og lagagreinarnar eru tvöfalt fleiri. Í fullu gildi er þó það sem segir í greinargerð með fyrstu lögunum sem sett voru um vátryggingastarfsemi hér á landi (lög nr. 26/1973) þar sem gerð er grein fyrir ástæðum þess að rétt þykir að setja sérstök lög um vátryggingastarfsemi:
„Vátryggingar skipta miklu máli í nútímaþjóðfélagi og varða flesta ef ekki alla þegna þjóðfélagsins. Um hendur vátryggingaraðilja rennur mjög mikið fjármagn. Það er þjóðfélagsnauðsyn að vátryggingar séu reknar á heilbrigðum grundvelli og gætt sé hagsmuna vátryggingataka og vátryggðra. Vátryggingartakar og vátryggðir hafa yfirleitt ekki aðstöðu til að meta fjárhagsstöðu þeirra vátryggingaraðilja sem þeir skipta við og gera sér í raun grein fyrir þeim kjörum sem þeir semja um. Af þessum ástæðum er nauðsynlegt að ríkisvaldið taki að sér að hafa eftirlit með starfsemi vátryggingarfélaga og fái rúmar heimildir til að taka í taumana ef eitthvað fer úrskeiðis.“
Hinar nýju lagareglur er gilda samkvæmt EES-samningnum munu breyta mjög öllum aðstæðum á vátryggingamarkaði á hinu Evrópska efnahagssvæði enda þótt óvíst sé að miklar breytingar verði í reynd hér á landi, a.m.k. í byrjun. Vátryggingamarkaður er mjög lítill hér á landi og hefur verið mjög einangraður vegna legu landsins og sérstæður vegna þess hvernig hann er uppbyggður á ýmsum sviðum. Af 26 aðilum sem starfsleyfi höfðu hér á landi í árslok 1993 voru 12 starfandi samkvæmt sérstökum lögum á sviði bruna-, sjó- og viðlagatrygginga. Ekki er unnt að segja til um á þessu stigi í hve miklum mæli íslenskir vátryggingatakar komi til með að sækja vátryggingavernd sína til erlendra vátryggingafélaga eða hvort erlend félög muni í auknum mæli sækjast eftir viðskiptum hér á landi.
Meginefni og helstu nýmæli frumvarpsins.
1. Evrópska efnahagssvæðið. Starfsleyfi og eftirlit heimaríkis.
Það er fyrst með þeirri löggjöf Evrópubandalagsins (nú Evrópusambandsins) sem samþykkt hefur verið eftir gildistöku EES-samningsins eins og hann var fyrst samþykktur í maí 1992 að gert er ráð fyrir einum sameiginlegum vátryggingamarkaði á hinu Evrópska efnahagssvæði með heimild vátryggingafélaga til að starfa á grundvelli starfsleyfis sem veitt er þar sem aðalstöðvar félags eru (heimaríki), og með heimild til að stofna útibú hvar sem er á svæðinu eða að veita þjónustu án þess að hafa starfsstöð í því aðildarríki þar sem þjónusta er veitt (gistiríki). Eftirlitsstjórnvöld heimaríkis bera ábyrgð á eftirliti með allri starfsemi félags á öllu svæðinu. Eru það nýmæli að erlend vátryggingafélög sem hér fá að starfa, í útibúi eða án starfsstöðvar, verða að mestu leyti undir eftirliti erlendra eftirlitsstjórnvalda. Vátryggingaeftirlitið ber hins vegar ábyrgð á eftirliti með allri starfsemi félaga sem það hefur veitt starfsleyfi. Gert er ráð fyrir nánu samstarfi eftirlitsstjórnvalda vegna ýmissa formsskilyrða sem þurfa að vera uppfyllt, vegna upplýsingaskyldu og aðgerða sem nauðsynlegt kann að verða fyrir eftirlitsstjórnvöld gistiríkis að grípa til gagnvart hinum erlendu aðilum. Skilyrði starfseminnar hafa verið samræmd að miklu leyti sem kemur til með að auðvelda framkvæmd eftirlits á EES.
Um vátryggingafélög með aðsetur utan EES eru ákvæðin í mörgum atriðum efnislega hliðstæð gildandi ákvæðum en ítarlegri m.a. varðandi geymslufé og eftirlit og um heimildir eftirlitsins til afskipta þegar eitthvað fer úrskeiðis og þegar vátryggingastofni er ráðstafað.
Þar eð leyfi veitt í einu aðildarríki gildir að uppfylltum tilteknum formskilyrðum á öllu EES er skylt að hafa samráð við önnur aðildarríki áður en vátryggingafélagi með aðalstöðvar utan EES er veitt starfsleyfi og sama gildir ef aðilar utan EES stofna t.d. dótturfélag í aðildarríki sem ætlað er að reka vátryggingastarfsemi eða eignast hlut í vátryggingafélagi sem hér hefur starfsleyfi þannig að hið síðarnefnda verði dótturfélag. Aðildarríkin geta sett eigin reglur um heimildir vátryggingafélaga frá þriðju ríkjum til vátryggingastarfsemi á markaðnum heima fyrir, sett skilyrði og takmarkað aðgang t.d. ef réttindi til vátryggingastarfsemi eru ekki gagnkvæm í ríkjunum.
Nýmæli miðað við eldra frumvarp er að starfsleyfi veitt í einu aðildarríki gildir nú í öllum greinum vátrygginga á öllu svæðinu að uppfylltum tilteknum skilyrðum. Í eldra frumvarpi náði slíkt leyfi aðeins til svonefndrar stóráhættu í skaðatryggingum, þ.e. aðallega flug-, sjó- og farmtrygginga og eignatrygginga í stærri atvinnurekstri, svo og til líftrygginga sem teknar voru að eigin frumkvæði líftryggingataka.
2. Starfsskilyrði og starfssvið vátryggingafélaga.
Nýmæli er að tilkynnt skal fyrir fram til Vátryggingaeftirlitsins þegar einstaklingur eða lögaðili hyggst eignast virkan eignarhlut í vátryggingafélagi (yfir 10% hlut) eða vilji breyta virkum eignarhlut sínum (auka, minnka) yfir viss mörk og getur eftirlitið synjað beiðni hlutaðeigandi um að eignast hlutinn og jafnvel ógilt ákvarðanir sem gerðar hafa verið á grundvelli slíks eignarhlutar, telji eftirlitið viðkomandi ekki hæfan til að fara með þennan hlut með tilliti til þess að tryggja heilbrigðan og traustan rekstur félagsins. Vátryggingaeftirlitið getur einnig gripið til ráðstafana fari hluthafi þannig með hlut sinn að það teljist skaða félagið. Þessar reglur eru samhljóða reglum í gerðum EES-samningsins og er að finna í lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði.
Í frumvarpinu er kveðið á um félagsform vátryggingafélaga og m.a. að félög sem stofnuð eru með sérlögum skuli vera á hlutafélagsformi, gagnkvæmu formi eða öðru lögmæltu félagsformi sem er nýmæli. Samkvæmt gerðum EES-samningsins verða félög sem starfa samkvæmt sérlögum að starfa við sömu rekstrarskilyrði og á jafnréttisgrundvelli við önnur vátryggingafélög.
Heimildir vátryggingafélaga til að reka hliðarstarfsemi af ýmsu tagi er tengist vátryggingastarfsemi eru samkvæmt frumvarpinu auknar frá því sem verið hefur. Vátryggingafélög mega samkvæmt því eiga meiri hluta eða hafa yfirráð í félagi sem rekur hliðarstarfsemi sem hingað til hefur verið óheimilt, og reka ýmiss konar umsýslu sem er í eðlilegum tengslum við vátryggingastarfsemi. Einnig er gert ráð fyrir að þau geti stundað fjármálastarfsemi í sérstökum félögum, þar á meðal rekið banka. Þetta er í samræmi við þróunina víða annars staðar og styrkir samkeppnisaðstöðu íslenskra vátryggingafélaga á markaðnum. Einkum er samkeppni víða mikil milli lánastofnana og fjárfestingarfélaga annars vegar og vátryggingafélaga hins vegar um sparifé þegar líftryggingar og ýmis sparnaðar- og fjárfestingarform eru annars vegar.
Nýmæli er að ítarleg ákvæði eru sett um það hvernig staðið skuli að stofnun vátryggingafélags. Felld eru niður skilyrði um íslenskan ríkisborgararétt stofnenda og búsetu hér á landi þegar aðilar eru á Evrópsku efnahagssvæði. Þá er kveðið á um hæfisskilyrði stofnenda, stjórnarmanna og framkvæmdastjóra, að viðkomandi hafi óflekkað mannorð og hafi aldrei misst forræði á búi sínu. Auk þess eru gerðar kröfur til framkvæmdastjóra um menntun, starfsreynslu og starfsferil þannig að tryggt sé talið að hann geti gegnt stöðu sinni á viðhlítandi hátt. Í nokkrum atriðum eru gerðar meiri kröfur en gerðar eru í hlutafélagalögum, eins og þegar um er að ræða mat á greiðslu hlutafjár eða stofnfjár í öðru en reiðufé, um lækkun og hækkun hlutafjár og varðandi samþykktir sem ávallt skulu háðar samþykki Vátryggingaeftirlitsins. Þá eru ítarlegri ákvæði um gagnkvæm félög en áður hafa verið í lögum um vátryggingastarfsemi.
Ítarlegri ákvæði eru einnig um endurskoðun og endurskoðendur og hlutverk þeirra í vátryggingafélagi og styttur sá tími sem líða má frá því að reikningsári lýkur og þar til ársreikningur verður að liggja fyrir.
Í eldra frumvarpi var kveðið á um skyldu vátryggingafélags að hafa í þjónustu sinni tryggingastærðfræðing eða sérfræðing með sambærilega menntun, m.a. til að meta vátryggingaskuld félags en í gildandi lögum er skyldan bundin við líftryggingastarfsemi einvörðungu. Í þessu frumvarpi er fallið frá skyldunni að ráða tryggingastærðfræðing að skaðatryggingafélagi en viðhaldið kröfunni um slíkan sérfræðing í líftryggingafélagi. Hins vegar er kveðið á um skyldu stjórnar að sjá til þess að nægileg sérþekking sé fyrir hendi innan félagsins til að meta vátryggingaskuld og gera tryggingatæknilega útreikninga. Vátryggingaeftirlitið getur samkvæmt frumvarpinu krafist þess að ráðinn verði aðili með sérþekkingu á þessu sviði að skaðatryggingafélagi telji eftirlitið á skorta að félagið uppfylli skyldur sínar á þessu sviði.
Ákvæði er um hvað koma skuli fram í umsókn um starfsleyfi og hvað skuli skráð í vátryggingafélagaskrá sem áður hefur verið í reglugerð. Nýmæli í samræmi við reglur gerða EES-samningsins er að við stofnun vátryggingafélags er krafist áætlunar um rekstur og efnahag fyrstu þrjú árin er fylgja skal umsókn um starfsleyfi.
3. Fjárhagsleg skilyrði. Vátryggingaskuld.
Í frumvarpinu eru alfarið tekin upp þau skilyrði starfsleyfis sem verða að gilda alls staðar á Evrópsku efnahagssvæði um lágmarksfjárhagsstyrk vátryggingafélags. Eru kröfurnar auknar miðað við gildandi fyrirkomulag hér á landi, einkum á sviði líftrygginga. Um það bil tugur félaga (líftrygginga- og bátaábyrgðarfélög) af þeim 26 félögum samtals sem hér höfðu starfsleyfi í árslok 1993 uppfylla ekki þessi skilyrði. Þau hafa fengið aðlögunartíma til 31. desember 1994 til að uppfylla fjárhagsskilyrðin og mega ekki starfa á EES utan Íslands fyrr en þau eru uppfyllt.
Mikilvæg breyting með þriðju kynslóð Evrópulöggjafarinnar er að vátryggingafélag skal á hverjum tíma tilgreina sérstakar eignir sem samsvara vátryggingaskuldinni (óuppgerðum skuldbindingum vátryggingafélags vegna gerðra vátryggingasamninga), en í gildandi lögum eru slík ákvæði einvörðungu á sviði líftrygginga og varðandi erlend vátryggingafélög sem hér hafa útibú. Settar eru mjög ítarlegar reglur í gerðum EES-samningsins um þær tegundir eigna sem hér koma til greina, hlutdeild þeirra í vátryggingaskuldinni í heild og samsetningu með tilliti til áhættu, dreifingar og greiðsluhæfis. Í tilskipunum um þetta efni eru sett fram lágmarksskilyrði og er lagt til í frumvarpinu að nánari útfærsla þessara tæknilegu atriða verði í reglugerð. Vátryggingafélög skulu halda sérstaka skrá yfir þær eignir sem eru til jöfnunar vátryggingaskuldinni. Ekki eru á hinn bóginn settar sérstakar reglur um aðrar eignir, aðrar en almennar varúðarreglur. Markmiðið með þessum reglum er að tryggja að ávallt séu fyrir hendi eins öruggar eignir og unnt er til að mæta skuldbindingum vegna gerðra vátryggingasamninga og á hinn bóginn að aflétta að vissu marki hömlum á ávöxtun eigna sem ekki þarf til að mæta vátryggingaskuldinni. Enda þótt ekki séu settar sérstakar reglur um aðrar eignir en þær sem koma eiga á móti vátryggingaskuldinni skal einnig gæta varfærnissjónarmiða þar eð þessar eignir eiga að standa undir gjaldþoli félagsins (eigin fé).
Í gildandi lögum eru mjög ítarlegar kröfur í þessu efni á sviði líftrygginga og fyrirkomulag sem er mjög þungt í vöfum, en á sviði skaðatrygginga hafa engar slíkar reglur verið í gildi nema að því er starfsemi erlendra félaga varðar hér á landi. Telja verður að hinar nýju reglur þjóni betur þeim tilgangi að tryggja öryggi og hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra að því er varðar ávöxtun eigna sem mæta eiga skuldbindingum vegna væntanlegra bótagreiðslna.
4. Afnám fyrirframskoðunar og staðfestingar vátryggingaskilmála og iðgjalda.
Felld eru niður ákvæði um almenna fyrirframskoðun stjórnvalda á vátryggingaskilmálum og iðgjaldatöxtum. Þó er gert ráð fyrir því að skilmálar lögboðinna vátrygginga verði lagðir fram og tæknilegur grundvöllur líf- og heilsutrygginga. Er hér um mikla breytingu að ræða frá gildandi lögum en nú er skylt að senda Vátryggingaeftirlitinu alla vátryggingaskilmála fyrir fram og getur það krafist breytinga á skilmálunum. Hliðstætt hefur gilt um iðgjöld. Í samræmi við gerðir EES-samningsins munu innlend og erlend vátryggingafélög geta boðið vátryggingar og gert vátryggingasamninga við einstaklinga og fyrirtæki hér á landi, bæði á sviði persónutrygginga og skaðatrygginga, samkvæmt eigin skilmálum sem ekki hafa komið til skoðunar hjá Vátryggingaeftirlitinu.
Erfitt er að spá um framvinduna á þessu sviði á hinum þrönga vátryggingamarkaði hérlendis þegar landamæri opnast og valmöguleikar á vátryggingum aukast mjög mikið. Löggjöf um vátryggingasamninga er ekki samræmd á Evrópsku efnahagssvæði og má búast við að margt verði í boði á markaðnum sem e.t.v. verður ekki einfalt fyrir neytandann að átta sig á, þegar boðin er þjónusta á svo flóknu sviði sem vátryggingar eru. Töluverður munur mun t.d. vera milli ríkja varðandi þá vátryggingavernd sem veitt er í ýmsum greinum vátrygginga og um upplýsingaskyldu vátryggingataka og hvaða afleiðingar vanræksla í því efni getur haft í för með sér. Iðgjöld geta orðið mismunandi af því einu að gildissvið vátrygginganna er mismunandi. Samkeppni milli félaga getur haft í för með sér að félög hafi tilhneigingu til að bjóða lakari vátryggingavernd til að geta boðið lægri iðgjöld, og að vátryggingataka verði það fyrst ljóst er til tjóns kemur og krefjast þarf bóta. Undantekningar í skilmálum kunna að vera fleiri en búist er við eða skyldur vátryggingataka ríkari og iðgjöld lág af þeim sökum.
5. Neytendamál. Upplýsingaskylda vátryggingafélaga og val á löggjöf um vátryggingasamninga.
Til að tryggja réttarstöðu vátryggingataka og vátryggðra m.a. þegar hann gerir vátryggingasamning við vátryggingafélag með aðalstöðvar í öðru ríki eru í frumvarpinu reglur um það hvaða lög um vátryggingasamninga skuli gilda um vátryggingasamning og um upplýsingaskyldu til vátryggingataka, áður en gengið er frá samningi og á samningstímanum. Einnig eru reglur um upplýsingar sem skulu koma fram í samningnum sjálfum eða fylgigögnum, svo sem um heiti og aðsetur þess félags sem ber vátryggingaáhættuna og hvaða lög gildi um samninginn. Þegar um líftryggingar er að ræða skal veita mjög ítarlegar upplýsingar um samninginn áður en frá honum er gengið, svo og á samningstímanum. Þessar reglur gilda ekki eingöngu um aðildarríki EES.
Sérstök neytendalöggjöf hefur víða verið sett er snertir vátryggingasviðið sérstaklega og upplýsinga- og kvörtunarþjónusta er víða rekin af ýmsum aðilum, og umsagnar- og úrskurðaraðilar starfa sem fjalla um ýmis ágreiningsmál. Auk þess er unnt að leita til dómstóla. Nefna má Norðurlöndin sérstaklega í þessu sambandi en hér á landi skortir mjög úrræði í þessum efnum og engin sérstök neytendalöggjöf er á þessu sviði. Eini aðilinn hér á landi sem hefur rekið sérstaka upplýsinga- og kvörtunarþjónustu á sviði vátryggingastarfsemi er Vátryggingaeftirlitið þar sem síðan 1981 hefur verið að finna hlutlausa þjónustu við þá aðila sem skipta við vátryggingafélög og hafa uppi ágreining við þau af ýmsu tagi eða leitað hafa upplýsinga um bótarétt sinn og um gildandi vátryggingar. Hafa ekki verið bein ákvæði í lögum um þennan þátt starfseminnar en hún hefur verið rekin á grundvelli almennra markmiða laganna og m.a. með tilvísun til þeirrar lagaskyldu að hafa eftirlit með vátryggingaskilmálum og iðgjöldum vátryggingafélaga. Hér er kveðið sérstaklega á um að við stofnunina skuli starfrækt neytendamáladeild og að eftirlit skuli haft með viðskiptaháttum, sölumennsku og tjónsuppgjöri vátryggingafélaga. Gert er ráð fyrir að ráðherra setji reglugerð um starfsemi deildarinnar.
Í lögum nr. 20/1954, um vátryggingarsamninga, eru engar sérreglur um samninga sem gerðir eru við erlenda vátryggingaaðila. Réttarstaða vátryggingataka getur því orðið óviss, geri hann slíkan samning og ef til þess kemur að hið erlenda félag á að greiða bætur vegna tjóns eða ágreiningur kemur upp af einhverju tagi. Sérstakur kafli er því í þessu frumvarpi, og nýr miðað við eldra frumvarp, um upplýsingaskyldu vátryggingafélaga, um það hvaða löggjöf gildi um samninginn, um það félag sem ber vátryggingaáhættuna o.fl. og sérstök ákvæði eru um val á þeirri löggjöf sem getur gilt um vátryggingasamninga sem gerðir eru. Ekki er síst þörf slíkra ákvæða um líftryggingar þar sem samningar eru oft gerðir til mjög langs tíma.
6. Vátryggingamiðlun.
Þá er einnig nýmæli að sérstakur kafli er í frumvarpinu um vátryggingamiðlun. Ljóst mun vera að miðlun vátrygginga muni gegna æ mikilvægara hlutverki á vátryggingamarkaði í náinni framtíð í framhaldi myndunar EES og sameiginlegs innri vátryggingamarkaðar. Neytendur muni í auknum mæli þurfa á upplýsingum og aðstoð að halda um kjör og innihald við kaup vátrygginga og við tjónsuppgjör. Er því mikilvægt að settar verði reglur um þessa starfsemi og eftirlit með henni og að kröfur verði gerðar m.a. til sérþekkingar. Lögð er áhersla á það í gerðum EES-samningsins að svo verði gert. Reglur aðildarríkjanna eru mjög mismunandi í þessum efnum. Sums staðar eru mjög vægar kröfur gerðar og starfsemin ekki háð sérstöku starfsleyfi, annars staðar hafa verið sett sérstök lög. Hér á landi hefur miðlun a.m.k. síðari ár verið rekin í mjög litlum mæli sem sjálfstæð atvinnustarfsemi og engar reglur hafa verið til á þessu sviði.
Hér er lagt til að vátryggingamiðlun verði háð starfsleyfi ráðherra og að eftirlit með henni verði í höndum Vátryggingaeftirlitsins. Í eldra frumvarpi voru í þessum kafla einnig ákvæði um vátryggingaumboðsmenn sem starfa á vegum einstakra félaga. Þau ákvæði eru hér felld niður þar eð starfsemi umboðsmanna erlendra félaga mundi falla undir ákvæði VII. kafla um starfsemi erlendra félaga hér á landi. Um umboðsmenn innlendra félaga er óþarft að setja ákvæði í lög um vátryggingastarfsemi.
7. Stjórnsýsla og eftirlit.
Stefnumarkandi ákvæði eru í frumvarpinu um hlutverk Vátryggingaeftirlitsins sem ekki hafa verið í lögum. Nýmæli er að kveðið er sérstaklega á um að við stofnunina skuli starfrækt neytendamáladeild og að eftirlit skuli haft með viðskiptaháttum, sölumennsku og tjónsuppgjöri vátryggingafélaga.
Nýmæli er einnig að Vátryggingaeftirlitinu eru fengnar heimildir til að gera ráðstafanir gagnvart félagi, stjórnendum eða þeim sem hafa yfirráð í félaginu þegar grípa þarf í taumana vegna þess sem farið hefur úrskeiðis.
Ítarleg ákvæði eru sett um þagnarskyldu og upplýsingaskyldu eftirlitsaðila með tilliti til aukinna samskipta og upplýsingamiðlunar til eftirlitsstjórnvalda annarra ríkja.
Forstöðumaður verði ráðinn til sex ára í senn í stað ótímabundinnar ráðningar eins og í gildandi lögum og lagt er til að ábyrgð ríkissjóðs á útgjöldum eftirlitsins umfram álagðar sértekjur verði felld niður þannig að rekstur stofnunarinnar verði alfarið reistur á sértekjum. Ekki er gert ráð fyrir öðrum skipulagsbreytingum hjá Vátryggingaeftirlitinu.
Að öðru leyti en varðar líftryggingar hafa engin ákvæði verið í gildandi lögum um afskipti Vátryggingaeftirlitsins þegar grípa þarf til sérstakra ráðstafana eða eftir að starfsleyfi er afturkallað. Kveðið er á um mismunandi stig aðgerða eftir eðli og efni máls. Mælt er fyrir um afskipti Vátryggingaeftirlitsins þegar ráðstafa þarf vátryggingastofni og vátryggingaskuld til að gæta hagsmuna vátryggingataka og vátryggðra og hafa ákvæði ekki verið um það áður í lögum. Ákvæðin um, hvernig brugðist skal við þegar félag uppfyllir ekki fjárhagsskilyrði, eru í samræmi við reglur EES-samningsins.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um I. kafla.
Í I. kafla er gildissvið frumvarpsins afmarkað, hugtök skilgreind og mörk við aðra starfsemi tilgreind. Skilgreint er hverjir megi reka vátryggingastarfsemi, á hvaða félagsformi vátryggingafélög megi vera og hvað átt er við með starfsstöð vátryggingafélags. Heimildir vátryggingafélaga til að reka hliðarstarfsemi sem tengist vátryggingastarfsemi, t.d. á fjármálasviði, eru rýmkaðar mjög mikið. Þá eru skilgreind ýmis ný hugtök sem koma við sögu vegna Evrópska efnahagssvæðisins og skilgreining ýmissa eldri hugtaka er víðtækari en áður hefur verið.
Um 1. gr.
Gildandi lög nr. 50/1978, um vátryggingastarfsemi, (hér skammstafað LUV), takmarka lögin við starfsemi „á viðskiptagrundvelli“. Hér er lagt til almennara orðalag að lögin gildi um vátryggingastarfsemi en ekki er til tæmandi skilgreining á því hvað í slíkri starfsemi felst. Vátryggingastarfsemi er viðskiptalegs, fjármálalegs og félagslegs eðlis til að dreifa áhættu og er rekin hér á landi af einkafélögum og félögum og stofnunum samkvæmt sérlögum er gegna hlutverki af ýmsum toga á þessu sviði. Lögin gilda einnig um vátryggingamiðlun sem gert er ráð fyrir að gegni æ stærra hlutverki á sameiginlegum innri vátryggingamarkaði. Starfsemin er háð starfsleyfi.
Um 2. gr.
Hér er skilgreint hverjir megi reka vátryggingastarfsemi hér á landi, en það eru í fyrsta lagi hlutafélög eða gagnkvæm félög sem ráðherra vátryggingamála hér á landi veitir starfsleyfi, í öðru lagi vátryggingafélög með aðalstöðvar á EES er hafa fengið starfsleyfi í heimaríki sínu og í þriðja lagi útibú erlendra vátryggingafélaga með aðalstöðvar utan EES sem ráðherra vátryggingamála hér á landi veitir starfsleyfi.
Hér eru tvær grundvallarbreytingar frá gildandi lögum. Í fyrsta lagi að starfsleyfi veitt í öðru ríki kemur til með að gilda hér á landi að uppfylltum tilteknum skilyrðum, sbr. VII. kafla, og í öðru lagi að vátryggingafélag sem hér fær starfsleyfi skuli annaðhvort vera á hlutafélagsformi eða gagnkvæmu félagsformi, sbr. 3. gr. LUV. Hér á landi hafa mörg vátryggingafélög verið stofnuð með sérlögum, jafnvel án þess að kveðið hafi verið á um atriði eins og félagsform, eignaraðild, stjórn eða hvernig fara skuli með eignir við slit. Ákvæði um þessi atriði, eitt eða fleiri, vantar í lög um bátaábyrgðarfélög, um Samábyrgð Íslands á fiskiskipum, um Húsatryggingar Reykjavíkurborgar, um Brunabótafélag Íslands, um Viðlagatryggingu Íslands sem öll starfa samkvæmt sérlögum en heyra einnig undir lög um vátryggingastarfsemi.
Gerðir EES-samningsins gera ráð fyrir því að vátryggingafélög geti verið á öðru formi en hlutafélagsformi eða gagnkvæmu formi, en formið verður að vera lögmælt félagsform og félögin verða að starfa við sömu skilyrði og einkafélög og á jafnréttisgrundvelli á vátryggingamarkaðnum. Þau verða því að uppfylla sömu skilyrði og kveðið er á um í II. kafla um stofnun vátryggingafélaga.
Eins og í 9. gr. LUV er kveðið á um að ákvæði hlutafélagalaga gildi nema annað leiði af ákvæðum laga þessara, en hér er bætt við samsvarandi ákvæði um að lög um samvinnufélög gildi um gagnkvæm vátryggingafélög sem stofnuð eru og rekin í samvinnufélagsformi nema annað leiði af ákvæðum þessara laga.
Um 3. gr.
Lagt er til að áfram gildi að lögin taki ekki til þeirra aðila sem taldir eru í 1. mgr. 2. gr. LUV nema þeir hafi með höndum vátryggingastarfsemi. Gera verður ráð fyrir að slíka starfsemi verði að reka í sérstöku félagi eins og segir í 2. gr. Tryggingastofnun ríkisins hefur t.d. heimild samkvæmt lögum til að reka frjálsar slysatryggingar og almennar ábyrgðartryggingar en engin starfsemi af því tagi fer þar fram nú. Slík starfsemi yrði að uppfylla skilyrði laga þessara, m.a. um félagsform.
Um 4. gr.
Greinin er nýmæli og tengist tillögum um breytingar á starfssviði vátryggingafélaga, sbr. 9. og 11. gr. þar sem lagt er til að heimildir vátryggingafélaga til að reka ýmiss konar hliðarstarfsemi sem tengist vátryggingastarfsemi verði rýmkaðar verulega frá gildandi lögum. M.a. er gert ráð fyrir að þau geti rekið fjármálastarfsemi í sérstöku félagi, þar með taldir viðskiptabankar, þegar slík félög eru undir opinberu eftirliti.
Lögin eiga við um tengsl félags sem ekki er vátryggingafélag og vátryggingafélaga ef litið væri á hið fyrrnefnda sem móðurfélag ef það ræki vátryggingastarfsemi, og sama gildir þó að skilyrði laganna um félagasamstæður séu ekki uppfyllt ef veruleg innbyrðis tengsl eru á milli þeirra og skulu félögin þá tilnefna eitt þeirra sem móðurfélag. Ákvæði þessarar greinar veita víðtækar heimildir til að hafa eftirlit með vátryggingafélögum sem tengjast öðrum félögum innbyrðis vegna eignarhalds eða áhrifa.
Lagt er til að sú stofnun sem eftirlit hefur með vátryggingastarfseminni nefnist Vátryggingaeftirlitið til samræmis við vátryggingastarfsemi, vátryggingafélag o.s.frv. í stað Tryggingaeftirlits sem er núgildandi heiti samkvæmt LUV. Orðin „trygging“ eða „vátrygging“ eru ýmist notuð um starfsemi þá sem hér um ræðir en „vá-“ fyrir framan aðgreinir þessa starfsemi frá tryggingum sem notað er um ábyrgðir í bankastarfsemi, einnig oft um almannatryggingar o.fl. Einnig er hér talið þjálla að rita „vátrygginga-“ í samsetningum í stað „vátryggingar-“ og er sá ritháttur viðhafður alls staðar í frumvarpinu. Er þar um breytingu að ræða frá gildandi lögum og fyrra frumvarpi.
Um 5. gr.
Vátryggingastarfsemi er háð sérstöku starfsleyfi stjórnvalda. Almenna reglan er, sbr. 1. mgr. 22. gr. LUV, að enginn megi hafa atvinnu af því að miðla vátryggingum til vátryggingafélaga sem ekki hafa hér starfsleyfi og gildir sú meginregla áfram samkvæmt frumvarpinu. Á hinn bóginn er fellt niður ákvæði 2. mgr. 22. gr. LUV sem gerir einstaklingum og öðrum skylt að sækja um leyfi til ráherra, hyggist þeir vátryggja erlendis verðmæti sem eru eign viðkomandi. Slíkt ákvæði er í andstöðu við almenn ákvæði EES-samningsins.
Heimilt verður að miðla vátryggingum til vátryggingafélaga hvar sem er á Evrópsku efnahagssvæði enda hafi verið gætt skilyrða VII. kafla m.a. um tilkynningarskyldu vátryggingafélagsins til eftirlitsstjórnvalda heimaríkis er það hyggst veita hér þjónustu og um skyldu þess eftirlits að láta Vátryggingaeftirlitinu í té tiltekin gögn og upplýsingar.
Rétt þykir að veita heimild til undanþágu frá meginreglunni þegar sérstakar aðstæður eru fyrir hendi, sbr. 2. mgr. sem er nýmæli, svo sem þegar áhætta er af því tagi að hún fæst ekki vátryggð hjá félögum sem hér hafa starfsleyfi, eða að stærð hennar, umfang eða eðli er slíkt að æskilegt sé, eða jafnvel nauðsyn beri til, að fá fleiri aðila til að taka þátt í að bera vátryggingaáhættuna. Nefna má t.d. virkjanaframkvæmdir og náttúruhamfarir í því sambandi.
Um 6. gr.
Í þessari grein er starfsstöð vátryggingafélags hér á landi skilgreind. Um er að ræða aðalstöðvar vátryggingafélags þar sem félagið er skráð samkvæmt samþykktum, hér á landi íslensk félög sem hér fá starfsleyfi, útibú eða aðsetur erlends félags hér á landi með aðalstöðvar á EES, eða útibú frá vátryggingafélagi sem hefur aðalstöðvar utan EES.
Það er mikil breyting frá gildandi lögum að fast aðsetur hvers konar hér á landi er talið jafngilda útibúi, þ.e. skilyrði er fyrst og fremst að tiltekinn fulltrúi félags með aðalstöðvar á EES sé skráður hér á landi og fjárhagslegt eftirlit er alfarið á hendi eftirlitsstjórnvalda heimaríkis.
Eftirlit með útibúum frá ríkjum utan EES er aftur á móti með hliðstæðum hætti og áður, þ.e. í höndum Vátryggingaeftirlitsins.
Um 7. gr.
Hér eru ýmis hugtök skilgreind. Skilgreiningin á móðurfélagi og dótturfélagi eru nýmæli og mun víðtækari en í LUV. Nýmæli er einnig skilgreiningin á yfirráðum og virkum eignarhlut og eru þær í samræmi við lagareglur í gerðum sem gilda á Evrópsku efnahagssvæði. Einnig eru skilgreiningar sem sérstaklega eru tilkomnar vegna myndunar eins sameiginlegs efnahagssvæðis. „Heimaríki“ er það ríki þar sem aðalstöðvar vátryggingafélags eru og starfsleyfi er gefið út, „gistiríki“ ríkið þar sem vátryggingafélag starfar annars staðar en á heimaslóðum, annaðhvort með því að setja á stofn útibú eða aðsetur sem því samsvarar, eða með því að veita þjónustu án starfsstöðvar.
Það sem hér er nefnt „reglulegur markaður“ er fjármálamarkaður sem er viðurkenndur af opinberum eftirlitsaðilum, hér á landi Verðbréfaþing Íslands.
Um 8. gr.
Nauðsynlegt er, m.a. vegna laga um vátryggingasamninga sem ekki eru samræmd á Evrópsku efnahagssvæði, að skilgreina hvar vátryggingaáhætta telst staðsett. Það getur ráðið því hvaða lög gilda um þann vátryggingasamning sem gerður er við vátryggingafélag. Hér er eingöngu átt við frumtryggingar, þ.e. ákvæðið á ekki við um samninga sem vátryggingafélög gera sín í milli til að dreifa áhættu sinni, þ.e. endurtryggingar sem eru annars eðlis og lúta öðrum lögmálum en samningar milli vátryggingafélaga og vátryggingataka. Hvorki lög nr. 20/1954, um vátryggingarsamninga, né LUV skilgreina nákvæmlega hvað vátrygging eða vátryggingaáhætta er. Ekki er heldur að finna skilgreiningu í gerðum EES-samningsins en þær reglur virðast engu að síður byggja á þeirri afmörkun sem til þessa hefur verið lögð til grundvallar í íslenskum rétti varðandi vátryggingasamninga og vátryggingastarfsemi.
„Ríkið þar sem vátryggingaáhætta er“ hefur mismunandi merkingu eftir því um hvaða vátryggingagrein er að ræða og í þessari grein er merking þessa nánar skilgreind.
Orðasambandið „ríkið þar sem skuldbindingin komst á“ er eingöngu notað um líftryggingar og gildir bæði við samningsgerð um val á löggjöf og um það hvaða lög skuli gilda ef ekkert er umsamið. Með líftryggingum er hér einnig átt við aðrar persónutryggingar, einkum slysa- og sjúkratryggingar sem boðnar eru sem viðbótarvernd og eru hluti samningsins. Í þessu sambandi er litið á aðstæður vátryggingatakans, en ekki vátryggingafélagsins eða hins vátryggða þegar hann er annar en vátryggingataki.
Þegar vátryggingatakinn er einstaklingur er það búseta hans eða aðsetur að jafnaði þegar samningur kemst á sem lagt er til grundvallar um þau lög sem gilda. Þegar vátryggingataki er lögaðili er ríkið, þar sem starfsemin er, ákvarðandi um löggjöfina. T.d. ef þýskt fyrirtæki með útibú hér á landi kaupir vátryggingu fyrir starfsmenn sína í útibúinu, er skuldbindingin talin hafa komist á hér á landi, hvort sem vátryggingasamningurinn er gerður beint við þýska móðurfyrirtækið eða útibúið. Þar eð starfsmenn fyrirtækja eru að jafnaði búsettir þar sem starfsemin er, gildir yfirleitt sama regla í hóptryggingum og í einstaklingstryggingum um það „hvar skuldbindingin komst á“.
Orðasambandið „ríkið þar sem vátryggingaáhættan er“ á við um aðrar vátryggingar en líftryggingar. Skilgreiningin kemur m.a. til álita þegar ekkert hefur verið samið um í þessum efnum og velja þarf löggjöf. Merkingin fer eftir tegund áhættu hverju sinni. T.d. er vátryggingaáhættan talin hér á landi þótt ökutæki sem er skráð hér á landi aki í Þýskalandi og ökutækið sé vátryggt á Ítalíu hjá útibúi fransks vátryggingafélags.
Um 9. gr.
Eins og í LUV, sbr. 4. gr., er grundvallarskilyrði að vátryggingafélag reki ekki starfsemi sem er óskyld vátryggingastarfsemi og er nýmæli að reynt er að skilgreina hvenær starfsemi telst óskyld starfsemi, sbr. 2. mgr. Á hinn bóginn er talið rétt að rýmka möguleika vátryggingafélaga til að reka hliðarstarfsemi sem tengist hinni hefðbundnu vátryggingastarfsemi, og til að ávaxta fjármuni sína þegar það er liður í eðlilegri starfsemi á þessu sviði. Er það í samræmi við þróun sem víða hefur átt sér stað á undanförnum árum. Er hér lagt til að vátryggingafélög megi eiga meiri hluta í fyrirtæki sem rekur fjármálastarfsemi, þar á meðal viðskiptabanka að því tilskildu að fyrirtækið sé háð opinberu eftirliti svo sem hjá bankaeftirliti Seðlabanka Íslands eða sambærilegri stofnun.
Skv. 4. mgr. er vátryggingafélögum alfarið bannað að taka á sig ábyrgðir sem ekki eru vátryggingar og er fellt niður ákvæði 4. mgr. 4. gr. LUV þar sem slíkt er heimilt „í sambandi við eðlilegan rekstur félags“. Í breytingunni felst að vátryggingafélag verður alfarið að reka slíka starfsemi sem vátryggingastarfsemi í formi greiðslu- eða efndavátrygginga sem eru sérstakir greinaflokkar vátrygginga.
Um 10. gr.
Skilyrði er, eins og í núgildandi lögum, sbr. 4. gr. LUV, að líftryggingar skuli reka í sérstöku félagi. Þó er eins og áður talið eðlilegt að reka megi sjúkra- og slysatryggingar með líftryggingum. Endurtryggingar líftrygginga má reka með annarri vátryggingastarfsemi. Sömu aðgreiningar er krafist í gerðum samkvæmt EES-samningnum.
Um 11. gr.
Hér er líkt og í 4. gr. LUV skilgreint hvers konar hliðarstarfsemi telst heimil vátryggingastarfsemi en 5. tölul. er nýmæli þar sem um verulega rýmkun á starfssviði vátryggingafélaga er að ræða. Það er háð mati hverju sinni hvað teljist umsýsla í „beinu framhaldi af og í eðlilegum tengslum við vátryggingastarfsemi“. Starfsemi skv. 5. tölul. er ávallt háð sérstöku leyfi Vátryggingaeftirlits og er undir eftirliti þess, og getur eftirlitið gert kröfu um að starfsemin verði rekin í sérstöku félagi.
Um 12. gr.
Greinin er samhljóða ákvæði í elstu lögunum um vátryggingarstarfsemi, nr. 26/1973, en ákvæðið var fellt niður við endurskoðun laganna 1978. Ástæða þykir til að vekja ákvæði þetta til lífs í ljósi rýmkunar á starfssviði vátryggingafélaga og með tilkomu Evrópsks efnahagssvæðis í huga, þar sem heimildir erlendra félaga til starfsemi hér á landi verða auknar og m.a. eftirlit með skilmálum og iðgjöldum sem í boði verður á markaðnum er að miklu leyti fellt niður. Ákvæðið er stefnumarkandi og lögð er áhersla á það meginhlutverk vátryggingafélaga að reka starfsemi sína með hag vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum.
Um 13. gr.
Í 23. gr. LUV er að finna hliðstætt ákvæði og í 1. mgr. Í 2. mgr. er gerð krafa um að félagsform skuli koma fram í heiti vátryggingafélags og bæði skráð og innborgað hlutafé í öllum tilkynningum frá félaginu til almennings.
Um II. kafla.
Ítarleg ákvæði eru sett um stofnun vátryggingafélags. Felld eru niður skilyrði um íslenskan ríkisborgararétt stofnenda og um búsetuskilyrði ríkisborgara á EES en sett hæfisskilyrði um stjórnendur og framkvæmdastjóra. Sérstakar reglur eru settar um það ef greiða á hlutafé eða stofnfé í öðru en reiðufé og að samþykktir félags skuli háðar samþykki Vátryggingaeftirlitsins. Ákvæði er um hvað koma skuli fram í umsókn um starfsleyfi og hvað skuli skráð í vátryggingafélagaskrá. Krafist er áætlunar um rekstur og efnahag fyrstu þrjú árin er fylgja skal umsókn um starfsleyfi.
Um 14. gr.
Þessi grein er efnislega að miklu leyti samhljóða 3. gr. hlutafélagalaga (HFL) en á hér við um öll félagsform vátryggingafélaga. Hér er gerð krafa um að stofnendur skuli vera þrír hið fæsta, en til þessa hefur þess verið krafist að stofnendur vátryggingafélags væru minnst fimm. Samkvæmt HFL skulu þeir vera tveir hið fæsta.
Felld hefur verið niður krafan um íslenskan ríkisborgararétt stofnenda en gerð krafa um búsetu hér á landi. Ríkisborgarar og lögaðilar á Evrópska efnahagssvæðinu eru þó undanþegnir kröfunni um búsetu og getur ráðherra einnig veitt aðilum frá þriðju ríkjum sömu undanþágu. Nýmæli er að krafist er óflekkaðs mannorðs og viðkomandi hafi aldrei verið sviptur forræði á búi. Hliðstæð ákvæði hafa verið lögfest hér á landi á fjármálasviði í tengslum við EES-samninginn.
Um 15. gr.
Engin ákvæði eru í LUV eða reglugerðum samkvæmt þeim um það sem koma eigi fram í stofnsamningi vátryggingafélags. Í 4. og 5. gr. HFL eru ákvæði þessa efnis. Þykir rétt að hliðstæð ákvæði séu í lögum er þá gilda um öll félagsform vátryggingafélaga.
Nýmæli er að koma verður fram í stofnsamningi ef stofnað er til félagsins með það fyrir augum að yfirtaka vátryggingastofna, sbr. 3. mgr., og komi þá fram hvort samningsdrög liggi fyrir og hvort Vátryggingaeftirlitið hafi fjallað um málið.
Um 16. gr.
Skv. 6. gr. LUV teljast eingöngu greiðslur í peningum til innborgaðs hlutafjár, en engin hliðstæð ákvæði eru um greiðslur stofnfjár. Hér er lagt til að féð megi að fenginni heimild Vátryggingaeftirlitsins greiða með öðrum hætti en í reiðufé, en þá liggi fyrir matsgerð um verðmæti þess sem greitt er með. Sama gildir um aðra fjármuni sem lagðir eru fram samkvæmt nánari reglum og sem ekki eru ætlaðir til greiðslu hluta.
Um 17. gr.
Ekki eru í LUV eða reglugerðum samkvæmt þeim ákvæði um það hvað skuli koma fram í samþykktum vátryggingafélags, nema í 13. gr. laganna um félagsslit í gagnkvæmum félögum. Í 6. gr. HFL eru ákvæði þessa efnis og þykir rétt að mæla svo fyrir um öll félagsform vátryggingafélaga. Ákvæðin eru hliðstæð ákvæðum HFL nema ávallt skal getið í samþykktum hvernig ráðstafa skuli hagnaði og mæta skuli halla, svo og hvernig fara skuli með eignir félags við félagsslit. Þá eru nokkur sérákvæði varðandi gagnkvæm félög.
Um 18. gr.
Efnislega hliðstæð 9. gr. HFL.
Um 19. gr.
Ákvæði 1. mgr. er að finna í LUV. Samkvæmt 2. mgr. sem er nýmæli er heimilað að skrá megi félagsmenn með það fyrir augum að stofna gagnkvæmt vátryggingafélag þó að félagið hafi ekki verið skráð, að því tilskildu að ekki sé stofnað til vátryggingasamninga eða ábyrgða eða iðgjöld innheimt.
Um 20. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 12. gr. HFL nema bætt er við sérákvæðum um gagnkvæm vátryggingafélög sem eigi hafa verið áður í lögum um vátryggingastarfsemi.
Um 21. gr.
Í þessari grein er kveðið á um umsókn um starfsleyfi og gögn sem henni eiga að fylgja. Nýmæli er að kveðið er á um að Vátryggingaeftirlitið skuli staðfesta samþykktir vátryggingafélags. Einnig er nýmæli að tilkynna skal um þá aðila sem eiga virkan eignarhlut í vátryggingafélagi, sbr. 39. gr.
Ákvæðið um tilkynningu til skráningar innan sex mánaða frá dagsetningu stofnsamnings er efnislega hliðstætt ákvæðum HFL en hér er kveðið á um að hlutafé eða stofnfé skuli að fullu greitt áður en unnt er að skrá félag sem vátryggingafélag.
Nýmæli er í samræmi við gerðir EES-samningsins að einungis skal gera kröfu um skil sýnishorna vátryggingaskilmála lögboðinna vátrygginga. Eftirlit með öðrum skilmálum er þó ekki fellt alveg niður, sbr. 53. gr., en ekki verður heimilt að krefjast skilmálanna fyrir fram né kerfisbundinnar skoðunar þeirra. Þá er heldur ekki heimilt að krefjast kerfisbundið upplýsinga um iðgjaldagrundvöll fyrir fram nema í líftryggingum og heilsutryggingum sem reknar eru samkvæmt sérstökum tæknilegum grundvelli.
Um 22. gr.
Hér er upptalning greinaflokka vátrygginga í skaðatryggingum sem starfsleyfi skal bundið við. Skráin er sú sama og lögð er til grundvallar í gerðum EES-samningsins og er að ýmsu leyti frábrugðin þeirri flokkun sem til þessa hefur verið miðað við hér á landi. Þar er að finna vátryggingagreinar sem ekki eru til hér á landi, eins og t.d. járnbrautatryggingar. Mikilvægt er að samræma þessa flokkun á öllu EES enda starfsleyfi stjórnvalda við hana miðuð. Ef íslenskt félag hygðist reka slíka grein í einhverju aðildarríki yrði starfsleyfi fyrir henni gefið út hér á landi. Ekki verður nauðsynlegt að fylgja þessari flokkun í sambandi við skýrslugerð eða tölulega greiningu á afkomu greinaflokka eða vátryggingagreina.
Um 23. gr.
Hér er upptalning greinaflokka í líf- og heilsutryggingum sem starfsleyfi er bundið við, sbr. samsvarandi 22. gr. um skaðatryggingar. Hér eru ekki taldar allar greinar sem 1. tilskipun 79/267/EBE um líftryggingar gerir ráð fyrir að leyfi sé veitt fyrir, en þær rúmast innan 5. tölul. þessarar greinar svo framarlega sem um líftryggingu er að ræða, þ.e. að í greininni felist áhætta sem tengd er ævilengd og dánarlíkum.
Um 24. gr.
Nýmæli er í samræmi við gerðir samkvæmt EES-samningnum að áætlun um fyrirhugaða starfsemi skal lögð fram með umsókn um starfsleyfi. M.a. skal áætla stöðu vátryggingafélags fyrstu þrjú bókhaldsárin og gera grein fyrir því hvernig félag hyggst mæta kostnaði og skuldbindingum sínum. Þegar um er að ræða greiðsluvátryggingar sem eru sérstaklega áhættusamur greinaflokkur skulu settar sérreglur um þær reglur sem eiga að gilda um óuppgerðar skuldbindingar og sérstakan útjöfnunarsjóð í samræmi við gerðir EES-samningsins.
Um 25. gr.
Í LUV er ekki fjallað um meðferð umsóknar um starfsleyfi að öðru leyti en því að í 34. gr. er kveðið á um að eftirlitið skuli kanna hvort félag sem sækir um starfsleyfi fullnægi skilyrðum laga og reglugerða um vátryggingastarfsemi. Í 5. gr. nefndra laga segir að félag megi ekki hefja starfsemi fyrr en það hefur fengið starfsleyfi og í 14. og 34. gr. að ráðherra veiti leyfi.
Hér er lagt til almennt ákvæði um að Vátryggingaeftirlitið skuli leggja mat á umsókn félags um starfsleyfi og hefur eftirlitið sex mánuði, eftir að öll gögn hafa borist, til að ljúka umsögn sinni. Sá frestur er í samræmi við gerðir EES-samningsins.
Lagt er til að ráðherra veiti starfsleyfi eins og í núgildandi LUV, en jafnframt að meðmæli Vátryggingaeftirlits skuli liggja fyrir. Einnig er þess krafist líkt og í gerðum EES-samnings að það skuli stutt rökum og tilkynnt umsækjanda skriflega mæli eftirlitið gegn umsókninni.
Sérstaklega er kveðið á um skilyrði sem skulu uppfyllt þegar sótt er um starfsleyfi í líftryggingum en líftryggingafélög taka á sig skuldbindingar til mjög langs tíma. Kveðið er sérstaklega á um að grundvöllur líftrygginga skuli vera sanngjarn í garð hinna líftryggðu, m.a. að því er varðar ágóðahlutdeild. Hinir líftryggðu og rétthafar njóti hagnaðar af afrakstri líftrygginganna. Jafnframt skal þess gætt að grundvöllur líftrygginganna sé traustur þannig að iðgjöldin séu nægileg til að félagið geti staðið við skuldbindingar sínar.
Nýmæli er að synja má um starfsleyfi telji Vátryggingaeftirlitið á skorta hæfi eða reynslu stjórnar eða framkvæmdastjóra til að reka félagið með traustum og heilbrigðum hætti og sama gildir teljist eigendur virkra eignarhluta ekki geta tryggt á viðhlítandi hátt heilbrigðan og traustan rekstur.
Starfsleyfi gefið út hér á landi veitir að öllu jöfnu aðgang að hinu Evrópska efnahagssvæði að uppfylltum tilteknum formskilyrðum, sbr. VII. kafla. Það er þó ekki sjálfgefið þegar í hlut eiga aðilar utan hins Evrópska efnahagssvæðis sem stofna dótturfélög hér á landi eða eignast t.d. virkan hlut í vátryggingafélagi hér á landi. Aðildarríkin geta sett reglur heima fyrir er takmarka aðgang slíkra félaga að vátryggingamarkaðnum, t.d. ef aðgangur að mörkuðum er ekki gagnkvæmur. Vátryggingaeftirlitið getur tekið sér lengri frest til að fjalla um slíkar umsóknir til þess að unnt sé að hafa samráð við eftirlitsstjórnvöld aðildarríkja og kanna hugsanleg skilyrði starfsleyfis.
Um 26. gr.
Ráðherra veitir starfsleyfi séu öll skilyrði uppfyllt og Vátryggingaeftirlitið mælir með umsókninni. Leyfið tekur til þeirra greinaflokka vátrygginga eða vátryggingagreina innan þeirra sem félagið má reka.
Um 27. gr.
Hafi félag þegar fengið starfsleyfi en hyggst taka upp nýjan greinaflokk vátrygginga eða nýja vátryggingagrein eða hyggist breyta starfsemi sinni í verulegum atriðum er lagt til að Vátryggingaeftirlitið veiti leyfi.
Í 2. mgr. er kveðið á um að breytingar á samþykktum vátryggingafélags öðlist ekki gildi fyrr en Vátryggingaeftirlitið hefur staðfest þær.
Um 28. gr.
Ákvæði um skráningu í vátryggingafélagaskrá eru nú í reglugerð nr. 463/1981. Hér er lagt til að þessi og önnur atriði um vátryggingafélagaskrá verði í lögum í samræmi við þá stefnumörkun í þessu frumvarpi að vísa ekki til reglugerða þegar ekki er þörf nánari útfærslu tæknilegra eða annarra atriða.
Gert er ráð fyrir að allir sem heimild hafa til að reka vátryggingastarfsemi hér á landi verði skráðir í vátryggingafélagaskrá, einnig félög sem hér reka starfsemi án starfsstöðvar.
Um III. kafla.
Í III. kafla er að finna reglur sem eiga að gilda á EES um gjaldþol, lágmarksgjaldþol og lágmarksfjárhæðir í vátryggingafélagi. Reglur eru settar um þær tegundir eigna og samsetningu þeirra sem mæta eiga vátryggingaskuldinni í öllum greinum vátrygginga og að vátryggingafélög skulu halda sérstaka skrá yfir þessar eignir. Um aðrar eignir eru ekki settar sérreglur.
Tilkynningarskylda er til Vátryggingaeftirlitsins hvenær sem einstaklingur eða lögaðili hyggst eignast virkan eignarhlut í vátryggingafélagi eða hyggst breyta eignarhlut sínu innan vissra marka og getur eftirlitið synjað beiðni um að eignast hlut og ógilt ákvarðanir, telji eftirlitið viðkomandi ekki hæfan til að fara með þennan hlut með tilliti til þess að tryggja heilbrigðan og traustan rekstur félags. Vátryggingaeftirlitið getur einnig gripið til ráðstafana fari hluthafi þannig með hlut sinn að það teljist skaða félagið.
Kveðið er á um að tryggingastærðfræðingur eða aðili með hliðstæða sérþekkingu starfi fyrir líftryggingafélag.
Um 29. gr.
Hér er skilgreint hvaða efnahagsliði skuli telja til gjaldþols vátryggingafélags. Hliðstæð ákvæði er að finna í reglugerð nr. 482/1981 en þær eru í allmörgum atriðum samhljóða ákvæðum í gerðum EES-samningsins. Í þriðju kynslóð tilskipana EB eru þó mun ítarlegri ákvæði en áður hafa verið um þetta efni enda mikilvægt að samræma reglur um mat á gjaldþoli vátryggingafélaga á EES. Fullnægjandi gjaldþol er undirstaða og skilyrði trausts og heilbrigðs rekstrar vátryggingafélags.
Gjaldþol félags er eigið fé þess þegar frá hafa verið dregnar óefnislegar eignir og eignaliðir hafa verið afskrifaðir eða færðir niður nægilega til öryggis og þegar tekið hefur verið tillit til dulinna varasjóða og hinar duldu eignir teljast vera af varanlegum toga. Gjaldþol vátryggingafélags þarf því ekki að vera hið sama og bókfært eigið fé samkvæmt efnahagsreikningi.
Í greininni er talið upp hvaða liði megi almennt telja til gjaldþols en þörf er nánari útfærslu sem lagt er til að verði í reglugerð. Nýmæli er að gert er ráð fyrir að telja megi forgangshlutafé og víkjandi lán, skuldabréf án tiltekins lánstíma og önnur bréf, en að nánar skuli skilgreina skilyrði þess að telja megi þetta til gjaldþols.
Um 30. gr.
Gjaldþol vátryggingafélaga skal á hverjum tíma nema tilteknu lágmarki sem reiknað er út eftir ákveðnum reglum með tilliti til þeirrar starfsemi sem rekin er og áhættunnar sem í henni felst. Skilyrði í vátryggingarekstri er að vátryggingafélag ráði ávallt yfir nægu fé til að geta örugglega staðið við skuldbindingar sínar og mætt þeirri áhættu sem í starfseminni felst. Í þessari grein eru reglur settar um skaðatryggingafélög, þ.e. vátryggingafélög sem reka aðra starfsemi en líftryggingastarfsemi.
Hér er gert ráð fyrir því að hinar mikilvægu grundvallarreglur um útreikning lágmarksgjaldþols verði teknar upp í lög en verði ekki í reglugerð eins og nú (reglugerð nr. 482/1981). Reglurnar eru samhljóða reglum gerða EES-samningsins og eru kröfur um gjaldþol auknar að því er varðar endurtryggingaþáttinn. Endurtrygging umfram 50% áhættunnar hefur ekki áhrif til lækkunar á kröfum um gjaldþol, en samkvæmt núgildandi reglum er samsvarandi hlutfall 65%. Á hinn bóginn er dregið hlutfallslega úr gjaldþolskröfum eftir að iðgjaldamagn eða meðaltjónsfjárhæð hefur náð tilteknu marki hjá vátryggingafélagi.
Um 31. gr.
Í þessari grein eru sérreglur um útreikning lágmarksgjaldþols líftryggingafélaga í samræmi við reglur í gerðum EES-samningsins. Reglur um líftryggingafélög samkvæmt reglugerð nr. 482/1981 miðast eingöngu við félög sem reka áhættulíftryggingar enda hafa ekki aðrar líftryggingar verið á boðstólum hér á landi að neinu ráði. Þær reglur sem hér er lagt til að gildi miðast við söfnunarlíftryggingar og aðrar greinar líftrygginga sem kunna að verða í boði á íslenskum vátryggingamarkaði í framtíðinni og gera miklu meiri kröfur um gjaldþol en áður hafa verið gerðar til líftryggingafélaga hér á landi.
Um 32. gr.
Gjaldþol vátryggingafélags skal á hverjum tíma minnst nema fjárhæð sem hærri er tveggja fjárhæða, þ.e. lágmarksgjaldþoli skv. 30. eða 31. gr. eða þeirri lágmarksfjárhæð sem skilgreind er í 33. gr. Gera skal ráðstafanir uppfylli félagið ekki framangreind fjárhagsleg skilyrði eins og nánar er útfært í XI. kafla.
Í 2. mgr. er skilgreint hvenær fjárhagsstaða félags telst það alvarleg að skjótra aðgerða sé þörf til að rétta við fjárhaginn, sbr. 33. gr.
Um 33. gr.
Hér eru skilgreindar þær lágmarksfjárhæðir sem getið er í athugasemdum við 32. gr. Fjárhæðirnar eru samhljóða samsvarandi ákvæðum í gerðum EES-samningsins. Lágmarksfjárhæðir eru mismunandi eftir tegund vátrygginga. Sem dæmi má nefna að sé reiknað út samkvæmt reglum 31. gr. að lágmarksgjaldþol líftryggingafélags verði að vera minnst 1,5 millj. ecu (nú um 120 milljónir ísl. kr.), þarf að grípa til skjótra ráðstafana fari gjaldþol niður fyrir 800 þús. ecu skv. 1. tölul. 1. mgr. þar eð það er hærra en þriðjungur lágmarksgjaldþols (500 þús. ecu). Ef félag með sama lágmarksgjaldþol, 1,5 millj. ecu, rekur ábyrgðartryggingar eru viðmiðunarmörkin aftur á móti þriðjungur lágmarksgjaldþols, eða 500 þús. ecu, þar eð það er hærra en lágmarkið 400 þús. ecu skv. 2. tölul. 1. mgr.
Þriðjungur lágmarksgjaldþols eða lágmarksfjárhæðir samkvæmt þessari grein, hvort sem hærra er, eru þau mörk gjaldþols sem skilgreind eru sem hættumörk í starfsemi vátryggingafélags, þ.e. skerðist gjaldþol að þeim mörkum er talin slík hætta á ferðum að grípa verður til skjótra aðgerða til að rétta við hag félagsins. Það telst sem sé undir öllum kringumstæðum alvarleg staða vátryggingafélags ef gjaldþol verður lægra en lágmarksfjárhæðirnar skv. 1. mgr.
Í gagnkvæmum félögum má taka tillit til ábyrgðar félagsmanna og má lækka lágmarksfjárhæðirnar um allt að fjórðung.
Um 34. gr.
Nýmæli samkvæmt þriðju kynslóð tilskipana EB er að þess er krafist að á móti vátryggingaskuldinni, þ.e. óuppgerðum vátryggingaskuldbindingum, skuli ávallt vera til staðar hjá félaginu skrá yfir eignir af tiltekinni tegund og samsetningu sem að fjárhæð samsvara henni. Þetta á bæði við um líftryggingar og aðrar vátryggingar og er hér gert ráð fyrir að reglurnar gildi bæði um frum- og endurtryggingar. Á hinn bóginn eru ekki settar sérstakar reglur um aðrar eignir félags sem ekki þarf til að mæta vátryggingaskuldinni.
Mjög strangar reglur eru í gildi í þessu efni varðandi líftryggingar skv. 30. og 31. gr. LUV en engar um aðrar greinar vátrygginga, nema um erlend félög. Samkvæmt frumvarpinu, og í samræmi við gerðir EES-samningsins, eru felldar niður kröfur um að tilgreina ákveðnar eignir á móti líftryggingaskuldinni og um áritun sérstakra verðbréfa og annarra eigna sem henni samsvarar. Telja má það kerfi sem í gildi hefur verið þungt í vöfum og að það þjóni ekki þeim tilgangi sem því var ætlað.
Annars vegar eru því reglur um ávöxtun líftryggingaskuldarinnar í líftryggingafélögum rýmkaðar frá því sem nú er, en hins vegar eru settar sérstakar reglur um vátryggingaskuld annarra greina sem engar reglur hafa gilt um til þessa. Reglurnar eru settar með hag vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum. Haldgóðar reglur um ávöxtun, tegund, samsetningu og dreifingu eigna sem eru til jöfnunar vátryggingaskuldinni eiga að stuðla að því að til staðar sé í vátryggingafélagi öruggar eignir til að mæta bótakröfum vátryggðra. Setja verður í reglugerð nánari ákvæði um þetta efni en í greininni eru meginlínur gefnar um hvað í þeim skuli felast.
Um 35. gr.
Hér er kveðið á um að eignir til jöfnunar vátryggingaskuld vegna áhættu sem er í aðildarríki EES skuli ávaxta innan þess svæðis nema sérstaklega sé veitt undanþága frá því. Almenn regla er einnig að vátryggingaskuldin sé að sem mestum hluta ávöxtuð í eignum í sömu gjaldmiðlum til að draga úr gengisáhættu. Þessi regla er rýmkuð í þriðju kynslóð tilskipana og er hér gert ráð fyrir að allt að 20% vátryggingaskuldar í tilteknum gjaldmiðli megi ávaxta í einhverjum öðrum gjaldmiðli.
Ekki eru settar sérstakar reglur um ávöxtun annarra eigna en þeirra sem þarf til að mæta vátryggingaskuldinni en gæta verður varfærni í þeim efnum og öryggis þannig að þær eignir sem eru á móti eiginfjárliðum (gjaldþoli) geti staðið að baki gjaldþoli félagsins.
Um 36. gr.
Hér er sú kvöð lögð á stjórn vátryggingafélags að sjá almennt til þess að sérþekkingu sé að finna innan félagsins til að meta vátryggingaskuldina og til að gera aðra nauðsynlega tryggingatæknilega útreikninga. Ekki er gengið eins langt og í eldra frumvarpi að gera kröfu um að tryggingastærðfræðing skuli almennt ráða til a.m.k. stærri vátryggingafélaga sem reka aðrar greinar en líftryggingar. Samkvæmt þessari grein þarf sérfræðiþekkingin að vera til staðar en ekki er nánar kveðið á um með hvaða hætti skyldunni verði fullnægt.
Ástæðan fyrir því hve mikil áhersla er lögð á mat vátryggingaskuldarinnar er hið mikla vægi sem hún hefur í öllum rekstri vátryggingafélags enda langstærsti liðurinn skuldamegin í efnahagsreikningi. Það getur því haft mjög alvarlegar afleiðingar þegar vátryggingaskuldin er vanmetin.
Um 37. gr.
Líftryggingafélag skal tryggja sér þjónustu tryggingastærðfræðings eða sérfræðings með sambærilega menntun eins og verið hefur samkvæmt gildandi LUV. Í 2. mgr. er hlutverk hans skilgreint í aðalatriðum en honum ber m.a. að reikna út líftryggingaskuldina og fylgjast með því að farið sé eftir reiknigrundvelli iðgjalda, iðgjaldasjóðs og ágóðaúthlutunar.
Á hinn bóginn er fellt niður ákvæði um að tryggingastærðfræðingur beri ábyrgð á að félagið sem hann starfar fyrir fari að tilkynntum reiknigrundvelli líftrygginga o.s.frv., sbr. 26. gr. LUV. Gömul hefð er fyrir svo víðtækri ábyrgð tryggingastærðfræðings í líftryggingafélagi, einkum á Norðurlöndum, en tímabært þykir að fella niður sérstakar kröfur til þeirra í þessu efni í lögum, umfram þá ábyrgð sem felst í störfum þeirra eins og annarra, t.d. endurskoðenda.
Nýmæli er að lagt er til að tryggingastærðfræðingurinn þurfi ekki sérstakt starfsleyfi tryggingamálaráðherra eins og nú, en að viðurkenning Vátryggingaeftirlitsins þurfi að koma til.
Samkvæmt 3. mgr. getur tryggingastærðfræðingur félags krafist hvers konar gagna frá félaginu sem hann þarf á að halda til að geta gegnt starfi sínu, sbr. núgildandi ákvæði 26. gr. LUV. Nýmæli er að hann hefur samkvæmt frumvarpinu að jafnaði rétt til að sitja stjórnarfundi og m.a. að láta skrá álit sitt í gerðabók félagsins sé hann ekki sammála ákvörðun stjórnar.
Nýmæli er einnig skv. 4. mgr., líkt og gildir um endurskoðendur vátryggingafélaga, að Vátryggingaeftirlitið getur krafið tryggingastærðfræðing um upplýsingar um félagið á starfssviði hans en tryggingastærðfræðingurinn hefur tilkynningarskyldu til eftirlitsins komist hann að því að félag það sem hann starfar fyrir fari ekki að settum reglum.
Um 38. gr.
Samkvæmt þessari grein skal vátryggingafélag halda sérstaka skrá yfir þær eignir sem ætlað er að mæta vátryggingaskuld þess, sbr. 34. gr. og það skal sjá til þess að nýjar eignir verði skráðar þegar breytingar verða á samsetningu eigna. Senda skal Vátryggingaeftirlitinu afrit skrárinnar með ársuppgjöri, eða á öðrum tíma, t.d. ef Vátryggingaeftirlitið telur ástæðu til að kanna þennan þátt sérstaklega. Þetta fyrirkomulag kemur í stað núgildandi fyrirkomulags varðandi líftryggingafélögin en er nýmæli varðandi aðrar vátryggingagreinar sem innlend félög reka.
Um 39. gr.
Greinin hefur að geyma eitt þeirra nýmæla sem þriðja kynslóð tilskipana EB hefur í för með sér en samkvæmt því er eftirlit með eignaraðild að vátryggingafélögum hert mjög. Ákvæðin í þessari og 40. gr. eru samhljóða reglum samkvæmt gerðum EES-samningsins og hafa samsvarandi reglur þegar verið settar í lög um viðskiptabanka og sparisjóði hér á landi frá 1. júlí 1993 (lög nr. 43/1993). Skylt er að tilkynna fyrir fram til Vátryggingaeftirlits þegar aðili hyggst beint eða óbeint eignast virkan eignarhlut í vátryggingafélagi, þ.e. 10% eða meira. Sama gildir fari eignarhlutur hverju sinni yfir 20, 33 eða 50%. Vátryggingaeftirlitið fær heimildir til að synja um slík kaup á eignarhlut telji eftirlitið viðkomandi ekki hæfan til að fara með þann hlut svo að heilbrigður og traustur rekstur félagsins sé tryggður. Hliðstæð tilkynningarskylda ríkir þegar eignarhlutur á að lækka undir framangreind mörk.
Vátryggingafélag skal þegar í stað tilkynna Vátryggingaeftirlitinu öðlist félagið vitneskju um eigendaskipti hlutabréfa sem hafa í för með sér eignarhluti yfir eða undir þeim mörkum sem tilgreind eru í greininni. Einnig skal skrá yfir þá sem eiga virkan eignarhlut send eftirlitinu reglulega.
Um 40. gr.
Þessi grein er nýmæli, sbr. 39. gr. Vátryggingaeftirlitið hefur heimildir til að grípa í taumana fari aðili þannig með virkan eignarhlut sinn að það skaði félagið og eftirlitið getur ákveðið að slíkum eignarhlut fylgi ekki atkvæðisréttur. Hliðstæð ákvæði eru í lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði, í samræmi við reglur í gerðum EES-samningsins. Gert er ráð fyrir að í stað þess að fella niður atkvæðisréttinn verði mögulegt að gera kröfu um ráðstafanir af hálfu félags eða hlutaðeigandi aðila þannig að það sem úrskeiðis hefur farið verði lagfært.
Vátryggingaeftirlitið getur gripið til hliðstæðra ráðstafana ef látið er hjá líða að tilkynna fyrirfram um virkan eignarhlut og breytingar á honum, sbr. 39. gr. Felli Vátryggingaeftirlitið úr gildi atkvæðisrétt eignarhluta en samþykki síðar kaupin kemst atkvæðisréttur á aftur. Hlutir sem eftirlitið hefur ákveðið að ekki fylgi atkvæðisréttur skulu ekki teknir með á hluthafafundum þegar reiknað er atkvæðamagn á fundinum.
Um 41. gr.
Í 3. og 4. mgr. eru settar reglur um hækkun og lækkun hlutafjár eða stofnfjár sem ekki eru í núgildandi LUV. Lækkun fjárins skal ávallt háð samþykki Vátryggingaeftirlitsins, einnig ef greiða á hækkunina með skuldajöfnuði eða á annan hátt en í reiðufé. Í greininni eru einnig ákvæði um stofnfjárhluti í gagnkvæmu félagi sem ekki er að finna í núgildandi LUV.
Um 42. gr.
Greinin er í aðalatriðum efnislega hliðstæð 11. gr. LUV. Þó er lágmarksfjárhæð ábyrgðar vátryggingataka ekki tilgreind í frumvarpinu, en gert ráð fyrir að alfarið verði kveðið á um ábyrgðina í samþykktum gagnkvæms vátryggingafélags. Einnig er sú breyting að ekki má undanþiggja vátryggingafélag sem endurtryggir í gagnkvæmu félagi ábyrgð, ef endurtryggingaiðgjöld nema meira en 10% heildariðgjalda félagsins. Hlutfallið er nú 20%. Tryggingaeftirlitið getur þó veitt undanþágu í þessu efni.
Þá er fellt niður ákvæði um að ákvæði sérlaga um að ábyrgð vátryggingataka samkvæmt slíkum lögum skuli gilda. Er gert ráð fyrir að ekki verði hér eftir settar aðrar reglur en hér greinir um ábyrgð vátryggingataka í gagnkvæmu vátryggingafélagi en að sjálfsögðu gilda ákvæði sem nú eru í öðrum lögum um slíka ábyrgð. Þau vátryggingafélög sem nú hafa starfsleyfi, og hér koma við sögu, eru bátaábyrgðarfélög (lög nr. 18/1976, með síðari breytingum) og Brunabótafélag Íslands (lög nr. 9/1955).
Um IV. kafla.
Í IV. kafla eru ítarlegri ákvæði um stjórn, endurskoðun og reikningsskil en í gildandi lögum. Sett eru hæfisskilyrði um stjórnarmenn og framkvæmdastjóra. Endurskoðandi má ekki starfa í þágu félags að öðru en endurskoðun. Gerð er krafa um að ársreikningur liggi fyrir innan fjögurra mánaða frá lokum reikningsárs í stað sex mánaða nú. Vátryggingaeftirlitið skal setja reglur um þau gögn sem fylgja eiga ársreikningi um starfsemina í stað upptalningar á eigna- og skuldaliðum eins og í gildandi lögum. Félög sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi og starfa erlendis skulu senda Vátryggingaeftirlitinu upplýsingar m.a. um iðgjaldamagn og einnig skal aflað hliðstæðra gagna frá eftirlitsaðilum heimaríkja þeirra erlendu félaga sem hér starfa.
Um 43. gr.
Eins og í núgildandi lögum er lagt til að stjórn vátryggingafélags skipi þrír menn hið fæsta. Hins vegar er lagt til að fellt verði niður ákvæði 3. mgr. 6. gr. LUV um að a.m.k. einn stjórnarmanna vátryggingahlutafélags skuli valinn sérstaklega með það fyrir augum að gæta hagsmuna vátryggingataka og hinna vátryggðu reki félagið ekki einvörðungu endurtryggingastarfsemi. Ekki hefur að ráði reynt á ákvæði þetta í framkvæmd og lítt verið leitað til þeirra stjórnarmanna sem þannig hafa verið valdir um úrlausnir mála. Þó hefur komið fyrir að bent hafi verið á þennan sérstaka fulltrúa vátryggingataka þegar kvartanir hafa beinst gegn tilteknum félögum. Neytendaþjónusta Vátryggingaeftirlitsins hefur starfað með formlegum hætti síðan 1981 og er hlutverk hennar m.a. að gegna hliðstæðu hlutverki. Auk þess er neytendaþjónusta í boði á vegum fleiri aðila á vátryggingasviði. Verður að telja slíkt form heppilegra en það fyrirkomulag sem hér er nú í gildi.
Ákvæði 2. mgr. um hæfisskilyrði framkvæmdastjóra eru nýmæli.
Ákvæði 3. mgr. er einnig nýmæli í lögum um vátryggingastarfsemi en er hliðstætt ákvæðum 2. mgr. 71. gr. HFL en hér ber Vátryggingaeftirlitinu að boða til aðalfundar í vátryggingafélagi.
Þá er ákvæði 4.–6. mgr. nýmæli. Þar er kveðið á um tilkynningarskyldu stjórnar til Vátryggingaeftirlitsins við tilteknar aðstæður, þ.e. þegar stjórnendur öðlast vitneskju um málefni sem geta haft úrslitaþýðingu um starfsemi félagsins þegar stjórnendur hafa sérstakra fjárhagslegra hagsmuna að gæta vegna þátttöku í umboðs- eða miðlunarstarfsemi vátrygginga og þegar samstæða vátryggingafélaga er mynduð og félag mun öðlast yfirráð í öðru félagi.
Um 44. gr.
Í LUV eru ákvæði um efni þessarar greinar, sbr. 17. og 39. gr. Eru hér ítarlegri ákvæði um gerð ársreiknings og um innihald hans. Gert er ráð fyrir því að ráðherra setji nánari ákvæði um form og innihald ársreiknings með reglugerð en um það er sérstök tilskipun hjá EB sem gilda mun á Evrópska efnahagssvæðinu (tilskipun 91/674/EBE).
Önnur breyting samkvæmt frumvarpinu er að Vátryggingaeftirlitið skal setja félagi hæfilegan frest þegar krafa er gerð um að ársreikningur sem ekki er í samræmi við lög, reglugerðir eða samþykktir félags skuli tekinn fyrir á ný á aðalfundi.
Nýmæli er að kveða á um að ársreikningur skuli liggja frammi til afhendingar á afgreiðslustað vátryggingafélags. Ekkert er því til fyrirstöðu að hóflegt gjald verði tekið fyrir afhendingu ársreikningsins.
Ákvæði þessarar greinar eru hliðstæð ákvæðum laga nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði.
Um 45. gr.
Í 17. gr. LUV er að finna ákvæði um sama efni að nokkru leyti en hér er að finna ítarlegri ákvæði. Tekið er fram að löggiltur endurskoðandi skuli vera sameiginlegur fyrir félagasamstæðu í heild og að Vátryggingaeftirlitið geti krafist þess að vátryggingafélög og hin sérstöku félög sem mega reka hliðarstarfsemi skv. 11. gr. hafi sama löggilta endurskoðanda. Samsvarandi ákvæði er í 80. gr. HFL, en á hér við um öll félagsform vátryggingafélaga.
Samkvæmt 90. gr. HFL eiga endurskoðendur hlutafélags rétt á að sitja hluthafafundi. Hér er lagt til að þetta gildi um félagsfundi almennt í vátryggingafélagi, óháð félagsformi. Þá er lagt til að endurskoðendum verði skylt að mæta á aðalfundi, æski stjórn eða atkvæðisbær maður þess.
Nýmæli er að kveða á um að endurskoðandi megi m.a. ekki starfa í þágu vátryggingafélags að öðru en endurskoðun og ákvæðin um fjárhagsleg tengsl hans og maka hans við félagið. Samsvarandi ákvæði eru í lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði.
Um 46. gr.
Greinin fjallar m.a. um skyldur endurskoðenda við endurskoðun vátryggingafélaga en ákvæði um það efni er ekki að finna í núgildandi LUV. Samsvarandi ákvæði eru í lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði.
Ákvæði 2. mgr. er efnislega hliðstætt samsvarandi ákvæði í 39. gr. LUV en á hér við um endurskoðendur félags yfirleitt en ekki einvörðungu um löggilta endurskoðendur vátryggingafélags.
Í 3. mgr. er nýmæli, en þar er kveðið á um á hvaða formi ársreikningur félags skuli vera og um orðalag þegar félag eða félagasamstæða birtir reikning sinn opinberlega.
Um 47. gr.
Hér er sá tími styttur, miðað við núgildandi LUV, sem má líða frá lokum reikningsárs þar til halda skal aðalfund og Vátryggingaeftirlitinu á að hafa borist ársreikningur vátryggingafélags. Nú er oft komið fram á mitt ár árið eftir, þegar reikningsskil síðasta reikningsárs liggja fyrir sem telja verður of langt nú á tímum. Bókhalds- og tölvutækni á að geta ráðið við það verkefni að ljúka ársuppgjöri fyrr en verið hefur. Æskilegt er einnig að samræma sem mest uppgjör fjármálastofnana almennt að þessu leyti en samsvarandi ákvæði er í lögum nr. 43/1993, um viðskiptabanka og sparisjóði. Vegna séreðlis vátryggingastarfseminnar, m.a. vegna hins tímafreka mats vátryggingaskuldar, er hér lagt til að ársreikningur skuli liggja fyrir innan fjögurra mánaða frá lokum reikningsárs í stað þriggja samkvæmt lögum nr. 43/1993. Ársreikningurinn skal sendur innan 10 daga frá undirritun á aðalfundi.
Helstu frávik frá gildandi LUV eru að ekki er gert ráð fyrir ítarlegri upptalningu í lögum á þeim gögnum sem fylgja eiga ársreikningi til Vátryggingaeftirlitsins og eðlilegt talið að um það verði settar nánari reglur enda hefur Vátryggingaeftirlitið ríkar heimildir til að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru til að framfylgja eftirliti með starfseminni.
Um 48. gr.
Greinin er nýmæli en gert er ráð fyrir að vátryggingafélög sem hér hafa fengið starfsleyfi skuli veita Vátryggingaeftirlitinu tilteknar upplýsingar um starfsemi sína í öðrum ríkjum. Í gerðum EES-samningsins er gert ráð fyrir hliðstæðri upplýsingaskyldu í aðildarríkjunum og mun Vátryggingaeftirlitið afla frá eftirlitsstjórnvöldum heimaríkja samsvarandi upplýsinga um starfsemi erlendra félaga hér á landi sem hafa aðalstöðvar á EES.
Um 49. gr.
Efnislega hliðstæð ákvæðum í 8. og 12. gr. LUV og 107. gr. HFL. Hér er tekið tillit til sérstöðu vátryggingafélaga sem felst m.a. í kröfum um að gjaldþolsskilyrðum sé fullnægt og vátryggingaskuld félags hafi verið metin með nægilegu öryggi áður en til arðsúthlutunar má koma.
Um V. kafla.
Kveðið er á um hlutverk Vátryggingaeftirlitsins. Við stofnunina skal starfrækt neytendamáladeild og eftirlit skal haft með viðskiptaháttum, sölumennsku og tjónsuppgjöri vátryggingafélaga. Ábyrgð ríkissjóðs á útgjöldum eftirlitsins umfram álagðar sértekjur verði felld niður og rekstur stofnunarinnar verði alfarið reistur á sértekjum.
Sett eru ákvæði um þagnarskyldu og upplýsingaskyldu eftirlitsaðila. Felld eru niður ákvæði um almenna fyrirframskoðun vátryggingaskilmála og iðgjaldataxta. Skilmálar lögboðinna vátrygginga skulu lagðir fram í upphafi, svo og tæknilegur grundvöllur líf- og heilsutrygginga.
Um 50. gr.
Lagt er til að stofnunin sem eftirlit hefur með starfsemi vátryggingafélaga heiti „Vátryggingaeftirlitið“ í stað „Tryggingaeftirlitið“ til samræmis við vátryggingafélög, vátryggingastarfsemi o.fl., sbr. athugasemd við 4. gr.
Ákvæði þessarar greinar eru hliðstæð gildandi ákvæðum LUV, sbr. 38., 45. og 47. gr., nema hér er gert ráð fyrir að forstöðumaður verði skipaður til sex ára í senn í stað ótímabundinnar skipunar eins og nú. Að öðru leyti er í þessu frumvarpi ekki gert ráð fyrir breytingum á núgildandi skipulagi stofnunarinnar.
Um 51. gr.
Nýmæli er að Vátryggingaeftirlitinu verði heimilað að veita eftirlitsstjórnvöldum annarra ríkja upplýsingar á því sviði er lögin ná til sé það liður í samstarfi ríkja um eftirlit með vátryggingastarfsemi og það sé nauðsynlegt til að framfylgja lögmæltu eftirliti. Þagnarskylda í hlutaðeigandi landi er ávallt skilyrði. Sama gildir um upplýsingar sem Vátryggingaeftirlitið kann að fá frá öðrum eftirlitsaðilum. Samkvæmt EES-samningnum, og þegar myndað hefur verið eitt efnahagssvæði með eftirliti heimaríkis, verður nauðsynlegt að auka mjög samstarf milli eftirlitsaðila í aðildarríkjunum og upplýsingamiðlun milli þeirra mun eiga sér stað í auknum mæli og meiri samræming eftirlitsreglna verður nauðsynleg.
Einnig eru ákvæði um upplýsingaskipti milli þeirra sem eftirlit hafa með vátryggingastarfsemi og ýmissa annarra aðila og stofnana og um þagnarskyldu í þeim tilvikum. Ákvæði þessarar greinar eru mun ítarlegri en samsvarandi ákvæði í eldra frumvarpi í samræmi við gerðir EES-samningsins.
Um 52. gr.
Hér er kveðið á um hvernig standa skuli straum af kostnaði við rekstur Vátryggingaeftirlitsins. Er stefnan óbreytt samkvæmt frumvarpinu, líkt og í nálægum löndum, að litið er svo á að starfsemi eftirlitsins sé fyrst og fremst í þágu vátryggingataka og því rétt að kostnaður við starfsemi eftirlitsins sé borinn af þeim og greiddur af vátryggingafélögum og vátryggingamiðlurum.
Gerðar eru fjórar efnislegar breytingar á tilhögun gjaldtökunnar. Í fyrsta lagi er ábyrgð ríkissjóðs á greiðslum til að standa straum af kostnaði við rekstur Vátryggingaeftirlitsins felld niður en hámark gjalds sem leggja má á vátryggingafélögin hækkað um þriðjung í staðinn til að auka svigrúm vegna óvæntra útgjalda og t.d. vegna verðlagsbreytinga. Á hinn bóginn er álagning vegna endurtrygginga lækkuð um þriðjung, en í raun er lagt tvisvar á innlend endurtryggingaiðgjöld með núgildandi fyrirkomulagi. Álagning á endurtryggingaiðgjöld eru óverulegur hluti eftirlitsgjalds og hefur sú lækkun því lítil áhrif á heildartekjur eftirlitsins. Álagning eftirlitsgjalds til bráðabirgða verði þó, eins og nú, leiðrétt þegar á yfirstandandi ári eftir að ársreikningar félaganna hafa borist.
Í öðru lagi verður gjaldið ekki lagt á erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar á EES sem hér starfa. Þau greiða gjald til síns eftirlitsaðila, þ.e. eftirlit heimaríkis.
Í þriðja lagi verður gjaldið ávallt reiknað endanlega út á grundvelli reikningsskila stofnunarinnar frá Ríkisbókhaldi og í fjórða lagi verður heimilt að innheimta gjald hjá einstökum félögum vegna sérstakra athugana sem gera þarf hjá þeim og óeðlilegt þykir að leggja á öll félögin. Sama gildir um vátryggingamiðlara en gert er ráð fyrir að ráðherra setji sérstakar reglur um álagningu gjalds á slíka starfsemi.
Lagt er til að fyrirkomulag álagningar og innheimtu eftirlitsgjaldsins verði annars í aðalatriðum óbreytt frá gildandi lögum, sbr. 46. gr. LUV, sbr. lög nr. 56/1982.
Gert er ráð fyrir að hlutaðeigandi aðilar eigi greiðan aðgang að kostnaðaráætlunum Vátryggingaeftirlitsins og upplýsingum um það sem að baki þeim liggur.
Um 53. gr.
Hér er eftirlitssvið Vátryggingaeftirlitsins skilgreint og kveðið á um eftirlit með þeim vátryggingafélögum sem hér hafa fengið starfsleyfi sem m.a. nær til allrar vátryggingastarfsemi þeirra á hinu Evrópska efnahagssvæði. Á hinn bóginn munu eftirlitsstjórnvöld heimaríkja erlendra vátryggingafélaga með aðalstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði sem hér vilja reka vátryggingastarfsemi hafa í meginatriðum eftirlit með starfsemi þeirra hér á landi. Einkum mun það eiga við um eftirlit með hinni fjárhagslegu hlið starfseminnar.
Eins og í LUV, sbr. 39. og 42. gr., eru samkvæmt frumvarpinu engar takmarkanir á heimildum Vátryggingaeftirlitsins til að gera þær kannanir sem eftirlitið telur ástæðu til hverju sinni á hinum ýmsu þáttum starfsemi þeirra félaga sem hér hafa fengið starfsleyfi, og það á rétt á að fá öll þau gögn og upplýsingar sem það telur þörf á til að geta sinnt eftirlitshlutverki sínu. Samkvæmt frumvarpinu ná þessar heimildir nú einnig til leyfilegrar hliðarstarfsemi félaganna skv. 11. gr. að því leyti sem nauðsyn krefur, svo og til starfsemi vátryggingamiðlara.
2. mgr. á við um eftirlit með starfsemi erlendra félaga hér á landi sem hafa aðalstöðvar á EES. Kveðið er á um heimildir til ráðstafana gagnvart stjórnendum félags o.fl. til að tryggja nauðsynlegar úrbætur á því sem úrskeiðis hefur farið til að gæta hagsmuna hinna vátryggðu til að tryggja að farið sé að lögum hér á landi og öðrum stjórnvaldsfyrirmælum. Ákvæði þetta er í samræmi við almenn ákvæði í gerðum EES-samningsins. Um sérstakar aðgerðir gegn slíku félagi er varða t.d. fjárhagsleg atriði skal Vátryggingaeftirlitið hafa samband við eftirlit heimaríkis, sbr. VII. kafla.
Útibú erlendra félaga með aðalstöðvar utan EES sem hér fá starfsleyfi falla að öllu leyti undir 1. mgr. þessarar greinar.
Í 3. mgr. er kveðið á um hvað gera skuli ef vátryggingafélag lætur ekki í té gögn skv. 1. mgr. eða ráðstafanir sem krafist er í framhaldi kannana eru ekki gerðar innan tilskilins frests. Þá ber Vátryggingaeftirlitinu að tilkynna það ráðherra og gera tillögu um hvað gera skuli. Í 43. gr. LUV er mjög almennt ákvæði um það hvenær eftirlitið skuli grípa til ráðstafana og tilkynna ráðherra um mál, allt frá athugasemdum við skilmála og til þess er félag er ekki gjaldhæft, og þar er ekki kveðið á um fresti. Í þessu frumvarpi er skilgreint nánar hvenær beri að vísa málum til ráðherra og með hvaða hætti, og hvenær tillögur skuli lagðar fyrir hann um frekari ráðstafanir, sbr. XI. kafla. Mál af þessu tagi eru mjög viðkvæm og mikilvægt að vel sé að þeim staðið, nægra upplýsinga og gagna sé aflað og að framhaldið fari eftir eðli þess og mikilvægi og eftir því hverjar afleiðingarnar kunna að verða hverju sinni. Því er, sbr. síðasta málsl. 3. mgr., gert ráð fyrir í tilvikum sem hér um ræðir, að félagið verði upplýst um stöðu máls áður en tilkynning til ráðherra er send þannig að því gefist lokakostur á að koma að frekari gögnum eða að gera umbeðnar úrbætur.
Um 54. gr.
Í þessari grein er fjallað um þau mikilvægu verkefni Vátryggingaeftirlitsins að kanna gjaldþol og greiðsluþol vátryggingafélaga sem hér hafa fengið starfsleyfi. Hliðstæð ákvæði eru í LUV, sbr. 39. og 41. gr. og reglugerð nr. 482/1981, en hér er málsmeðferð gerð einfaldari og skýrari. Lagt er til að regla 3. mgr. 41. gr. LUV falli niður. Eftirlitið skuli því aðeins tilkynna félagi um niðurstöður könnunar, hafi það athugasemdir fram að færa. Ekki virðist þörf á að kveða sérstaklega á um það í lögum að félagi skuli almennt gefinn kostur á að koma að athugasemdum eða skýringum þar eð slíkt á að leiða af eðlilegu verklagi í eftirlitsstarfi. Hins vegar getur staða félags verið þannig að grípa þurfi til ráðstafana þegar í stað í samræmi við ákvæði XI. kafla og Vátryggingaeftirlitið verður í slíkum tilvikum að geta tekið ákvarðanir án tafar.
Þá eru ákvæði um skyldur eftirlitsins varðandi mat á vátryggingaskuldinni og að tilteknar eignir séu til staðar til að mæta henni. Það er eitt af nýmælunum í frumvarpi þessu að ítarlegar reglur skulu settar um þær eignir sem til staðar verða að vera á móti vátryggingaskuldinni, sbr. 34. og 35. gr.
Um 55. gr.
Eftirlit með viðskiptaháttum, sölustarfsemi og tjónsuppgjöri og starfræksla kvörtunar- og upplýsingaþjónustu hefur verið á verkefnaskrá Vátryggingaeftirlitsins frá upphafi enda talin rúmast innan ramma LUV þótt ákvæði þar að lútandi séu misítarleg eða vanti jafnvel alveg. Starfsemin hefur og verið reist á almennri stefnumörkun og markmiðum laga um vátryggingastarfsemi. Ákvæði þessarar greinar eru almenn og ná því til allrar vátryggingastarfsemi sem hér er í boði, þ.e. ákvæðin ná einnig til starfsemi erlendra félaga aðildarríkja hér á landi en það eftirlit mun í mörgum tilvikum eiga sér stað í samráði við eftirlitsstjórnvöld heimaríkis hlutaðeigandi félags.
Ítarleg ákvæði eru í LUV um eftirlit með vátryggingaskilmálum og iðgjöldum vátryggingafélaga, sbr. 40. gr. LUV. Senda skal alla fyrirhugaða skilmála og breytingar á þeim fyrir fram til eftirlitsins til skoðunar og getur eftirlitið krafist þess að ákvæði sem það samþykkir ekki verði numin brott. Sama gildir samkvæmt lögunum um iðgjöld. Samkvæmt 1. og 2. mgr. frumvarpsins eru ákvæðin um fyrir fram kerfisbundið eftirlit með skilmálum og iðgjöldum felld niður í samræmi við fyrirmæli samkvæmt gerðum EES-samningsins. Þó má gera kröfu um að lagðir verði fram skilmálar lögboðinna vátrygginga svo og tæknilegur grundvöllur líf- og heilsutrygginga. Áfram verður í verkahring Vátryggingaeftirlitsins samkvæmt frumvarpinu að fylgjast eftir föngum með því að skilmálar og iðgjöld sem í boði eru samræmist lögum og reglum hér á landi.
Engin bein ákvæði eru um starfsrækslu kvörtunar- og upplýsingaþjónustu í LUV. Hér er lagt til að lögfest verði að neytendamáladeild skuli starfa við Vátryggingaeftirlitið og að um hana verði sett almenn ákvæði með reglugerð. Eftirlitið hefur eftir föngum sinnt kvörtunarþjónustu frá upphafi (1974) en frá 1981 hefur verið um formlega auglýsta þjónustu að ræða. Telja má slíka starfsemi mikilvægan lið í eftirliti með vátryggingaskilmálum og iðgjöldum, sölustarfsemi, tjónsuppgjöri og viðskiptaháttum vátryggingafélaga. Hún veitir eftirlitsaðila mikilvæga vitneskju um hvar skórinn helst kreppir í þessum efnum og hvaða atriði það eru sem eftirlitinu ber að fylgja eftir með sérstökum könnunum og öðrum ráðstöfunum. Neytendaþjónustan hefur um árabil mætt þörf sem óumdeilanlega hefur verið fyrir hendi á þessu sviði. Búast má við að þörf fyrir starfsemi af þessu tagi verði ekki minni í framtíðinni þegar slakað hefur verið á eftirliti með vátryggingaskilmálum og iðgjöldum sem í boði eru á markaðnum.
Starfræksla neytendamáladeildar kemur ekki í veg fyrir að þörf geti verið fyrir neytendaþjónustu á þessu sviði á vegum fleiri aðila eins og tíðkast í nálægum löndum, svo sem á vegum vátryggingafélaga og neytendasamtaka.
Um VI. kafla.
VI. kafli fjallar um vátryggingasamninga í frumtryggingum og er nýmæli nánast í heild sinni. Settar eru reglur um það hvaða löggjöf skuli gilda um vátryggingasamning sem gerður er við vátryggingafélag og um upplýsingaskyldu vátryggingafélaga til vátryggingataka áður en gengið er frá samningi og á samningstímanum, einnig um upplýsingar sem skulu koma fram í samningnum sjálfum eða fylgigögnum.
Um 56. gr.
Skylt er að upplýsa um það áður en vátryggingasamningur er gerður hvaða löggjöf sé lögð til grundvallar samningnum, þ.e. löggjöf hvaða ríkis, þegar val er ekki frjálst, og hvaða löggjöf félagið hyggst leggja til að gildi þegar frjálst er að semja um löggjöf. Einnig skal upplýst um hvaða aðilar hafi með höndum þjónustu vegna kvörtunar- og ágreiningsmála í tengslum við gerða vátryggingasamninga. Lagareglur vantar almennt hér á landi á neytendasviði og er ákvæði þessarar greinar mikilvægt við þær nýju aðstæður sem myndast á EES með fjölbreyttum valmöguleikum almennings um vátryggingar, skilmála og iðgjöld en um leið eykst þörfin fyrir neytendavernd. Vátryggingafélögum, fulltrúum þeirra og vátryggingamiðlurum er samkvæmt ákvæðinu skylt að veita upplýsingar um þessi atriði áður en samningur er gerður.
Í 2. mgr. er kveðið á um að ávallt komi fram í samningnum eða í fylgigögnum hvaða löggjöf gildi um hann.
Um 57. gr.
Hér er kveðið á um upplýsingaskyldu vátryggingafélaga, jafnt innlendra sem erlendra, sem hér reka vátryggingastarfsemi eða veita þjónustu, um heiti og aðsetur þess vátryggingafélags sem býður vátryggingu og ber vátryggingaskuldbindinguna, svo og um aðalstöðvar félagsins ef þær eru aðrar. Upplýsingar um þetta skulu látnar í té áður en vátryggingataki er skuldbundinn samkvæmt vátryggingasamningi. Mikilvægt er að fram komi í gögnum til almennings sem erlent vátryggingafélag sendir frá sér vegna starfsemi hér á landi hvar aðalstöðvar þess eru erlendis og hvar það félag er sem ber vátryggingaáhættuna og það er mikilvægt að þessar upplýsingar liggi fyrir áður en gengið er frá vátryggingasamningum.
Öll bindandi tilboð skulu einnig hafa að geyma þessar upplýsingar. Þessar upplýsingar skulu einnig koma fram á bréfum og tilkynningum til almennings en víkja má frá því skilyrði þegar vátrygging telst til stóráhættu, sbr. 2. mgr. 8. gr., en ekki er talin jafnmikil ástæða til að vernda vátryggingataka í atvinnurekstri eins og hinn almenna vátryggingataka.
Í 3. mgr. er kveðið á um jafnan rétt vátryggingafélaga erlendra sem innlendra til að auglýsa starfsemi sína hér á landi enda sé fylgt lögum og reglum sem hér gilda. Áður en auglýst er skal félagið hafa tilkynnt eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis um að það hyggist starfa hér á landi, annaðhvort í útibúi eða með því að veita þjónustu án starfsstöðvar.
Um 58. gr.
Hér er að finna ákvæði um það hvaða skilmálar vátryggingafélaga og upplýsingar um iðgjöld skuli láta Vátryggingaeftirlitinu í té áður en boðið er vátryggingatökum, og er þá átt við starfsemi sem fer fram hér á landi. Eins og fram kemur í 55. gr. er fyrirframskoðun Vátryggingaeftirlitsins á skilmálum og iðgjöldum felld niður þegar félag hefur aðalstöðvar á EES. Staðan er hins vegar sú gagnvart félögum utan hins Evrópska efnahagssvæðis sem hér sækja um starfsleyfi að þau skulu láta alla skilmála og iðgjaldagrundvöll í té fyrir fram þegar sótt er um starfsleyfi. Hins vegar er ekki skylt að tilkynna um breytingar á þeim.
Í 2. mgr. er kveðið á um skyldu umboðsmanna og sölumanna að upplýsa viðskiptavini um skilmála og iðgjöld áður en gengið er frá vátryggingasamningi og vátryggingafélagi er gert skylt að sjá til þess að starfsemi sölumanna þeirra fari fram með hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra fyrir augum. Þau skulu einnig sjá til þess að tjónþolar fái fullnægjandi upplýsingar um bótarétt sinn og sundurliðun á því hvernig bætur eru ákveðnar.
Sölumenn skulu bera og framvísa skilríkjum við störf sín. Í 23. gr. LUV eru ákvæði um að sölumenn skuli bera skilríki en hér er gengið lengra og kveðið á um skyldu til að framvísa þeim.
Um 59. gr.
Hér er gerð krafa um að skilmálar frumtrygginga annarra en líftrygginga skuli vera á íslensku eða öðru máli sem gerir vátryggingataka kleift að gera sér grein fyrir aðalatriðum þess vátryggingasamnings sem í boði er. Þegar um er að ræða stóráhættu skv. 8. gr. eru ekki gerðar sömu kröfur þar eð ætla má að aðilar sem kaupa vernd gegn stóráhættu geti sjálfir metið þá vernd sem í boði er og skilmála og kjör.
Um 60. gr.
Hér er að finna ítarleg ákvæði í samræmi við gerðir EES-samningsins um upplýsingaskyldu gagnvart þeim sem kaupir líftryggingu hjá líftryggingafélagi, bæði áður en samningur kemst á og á samningstímanum. Ástæða er talin til að vernda líftryggingataka öðrum fremur í þessu tilliti vegna séreðlis líftrygginga og þeirra miklu hagsmuna og skuldbindinga sem í því felast að gera samning um líftryggingu og þar sem samningstími getur oft verið mjög langur. Gerð er krafa um að upplýsingarnar skuli vera skriflegar og á íslensku. Líftryggingataki getur óskað þess að þær séu á öðru máli en ekki er skylt að verða við þeirri ósk. Um heilsutryggingu samkvæmt tæknilegum grundvelli gilda hliðstæðar reglur.
Líftryggingataki hefur 30 daga frest til að segja líftryggingunni upp, sbr. 4. mgr. Ákvæðið er í samræmi við ákvæði 2. tilskipunar um líftryggingar. Getur hann á þeim tíma sagt samningnum upp og losnað undan öllum frekari skyldum sem af honum leiðir. Tekið er fram að eingöngu er átt við einstaklingslíftryggingar.
Hafi gildur samningur verið gerður er um uppsögn að ræða og því verður að gera ráð fyrir að vátryggingataki verði að greiða iðgjald fyrir þann tíma sem samningur hans hefur verið í gildi fyrir þá vátryggingaáhættu sem í samningnum felst, en að allar skyldur sem hann hefði að öðru leyti haft samkvæmt samningnum falli niður. Enda þótt EES-samningurinn sé kveikjan að þessu ákvæði er það ekki einskorðað við aðildarríki þess og gildir það einnig um samninga við líftryggingafélög sem eru utan EES. Ákvæðið gildir einnig um innlend líftryggingafélög og viðskipti þeirra við innlenda jafnt sem erlenda vátryggingataka sem hér hafa aðsetur að jafnaði.
Um 61. gr.
Vátryggingasamningalög hafa ekki verið samræmd á Evrópsku efnahagssvæði og mismunandi löggjöf getur því gilt um samning um vátryggingu eftir því hvar vátrygging er keypt. Í gerðum EES-samningsins (2. líf- og skaðatryggingatilskipun) er að finna reglur um val á löggjöf og eru þær teknar upp í þessari grein.
Hér á landi hefur einu ákvæðin um þetta efni í lögum verið að finna í LUV þar sem kveðið er á um að erlend vátryggingafélög, sem hér fá leyfi til að reka aðalumboð, skuli lúta íslenskum réttarreglum. Réttarstaða er því mjög óviss nema settar verði reglur samhliða þeim miklu breytingum sem verða með tilkomu EES. Hér er sú stefna mörkuð að þær reglur sem settar verði gildi bæði um aðildarríki EES og þriðju ríki.
Þær kvaðir eru lagðar á um val á löggjöf að ófrávíkjanlegum réttarreglum hér á landi skal ávallt beitt og þegar vátrygging er lögboðin hér á landi skuli réttarreglur hér ávallt gilda.
Semja má um löggjöf þegar ákvæðin eru frávíkjanleg og má ákveða að lög annars ríkis skuli gilda. Ef t.d. er gerður hefur verið vátryggingasamningur um að ensk lög gildi, þegar um vátryggingaskyldu er að ræða samkvæmt íslenskum lögum, t.d. í ábyrgðartryggingu ökutækja, skulu íslenskir dómstólar beita íslenskum ófrávíkjanlegum reglum en að öðru leyti enskum rétti.
Í 1. mgr. er kveðið á um að tilvísun til löggjafar ríkis vísi ekki til réttarreglna þess ríkis þegar um val á löggjöf um vátryggingasamninga er að ræða.
2. mgr. á við um ríki þar sem fleiri en eitt réttarkerfi gilda. Í ríki geta verið fleiri sjálfstjórnarsvæði eða svæðisbundnar einingar, sbr. t.d. Þýskaland. Hér er kveðið á um að dómstólar hér á landi eiga ekki aðeins að beita ákvæðum laganna til að ákveða ríkið þar sem viðeigandi rétt er að finna, heldur einnig að taka afstöðu til þess á hvaða svæði er að finna þann rétt sem á að gilda. Samsvarandi ákvæði er einnig í 2. líf- og skaðatryggingatilskipun.
Í 3. mgr. er kveðið á um að ófrávíkjanlegum reglum íslenskra laga skuli beitt óháð því hvaða löggjöf skuli gilda að öðru leyti. Um lögmæltar vátryggingar gilda allar ófrávíkjanlegar lagareglur þess ríkis sem leggur á vátryggingaskylduna.
Í 5. mgr. er því slegið föstu að lögin eru ekki tæmandi um þessar reglur. Því má beita ólögfestum lagareglum svo framarlega sem þær stríða ekki gegn ákvæðum laganna.
Um 62. gr.
Þessi grein á við um líftryggingar einvörðungu. Hugtakið „líftrygging“ er ekki skilgreint nákvæmlega í frumvarpinu. Gengið skal út frá skilgreiningunni í 1. líftryggingatilskipun Samkvæmt tilskipuninni skal líta á tilteknar vátryggingar gegn líkamstjóni, vegna óvinnufærni, vegna örorku af völdum slyss, dánartryggingu vegna slyss o.fl. eins og líftryggingar þegar þær eru teknar með líftryggingu. Ákvæði þessarar greinar er að finna í 2. líftryggingatilskipun.
Í 1. mgr. segir að lög þess ríkis þar sem skuldbinding komst á gildi. Ákvæðið er tvíþætt. Annars vegar er gefið til kynna um hvaða lög megi semja, hins vegar hvaða lög gildi þegar ekkert er um samið.
Í 2. mgr. segir að þegar einstaklingur er ríkisborgari í öðru ríki en hann býr í að jafnaði megi einnig beita lögum þess ríkis þar sem hann er ríkisborgari. Tilskipunin opnar möguleika einstakra ríkja að auka enn frekar samningsfrelsið þegar lög þeirra gilda samkvæmt aðalreglunni. Ekki er lagt til að sú leið verði farin að heimila að lög annars ríkis gildi um skuldbindingu sem komst á hér á landi. Í flestum tilvikum eru það fyrst og fremst íslensk lög sem líftryggingataki hér á landi þekkir og sú vernd sem hann hefur samkvæmt íslenskum lögum á einnig að vera fyrir hendi þótt hann velji erlent líftryggingafélag. Ákvarðandi um það hvar talið er að skuldbindingin hafi komist á er hvar líftryggingatakinn býr að jafnaði. Þetta á við um einstaklingsbundnar vátryggingar en þá er samningsaðstaða aðila yfirleitt ójöfn. Nauðsynlegt er talið að vátryggður njóti þeirrar verndar sem felst í þeirri ófrávíkjanlegu reglu að beita skuli lagareglum sem gilda hér á landi þegar líftryggingin komst á hér á landi.
Þegar líftryggingataki er lögaðili er líftryggður annar en líftryggingataki, t.d. þegar atvinnurekandi tekur hóptryggingu vegna starfsmanna sinna. Skuldbindingin er þá talin hafa komist á þar sem sú starfsemi fer fram sem samningurinn á við um. Reglan í 2. mgr. getur einnig átt við þegar atvinnurekandi líftryggir einstaklinga með ríkisborgararétt annars staðar. Ef t.d. hollenskt fyrirtæki á Íslandi hyggst vátryggja hollenska starfsmenn sína er ekki endilega víst að beita eigi reglu 1. mgr. um að íslensk lög gildi um samninginn eða að það sé talið æskilegt frá sjónarmiði hinna vátryggðu, vátryggingataka eða vátryggingafélags. Í 2. líftryggingatilskipun eru engin sérákvæði um þau tilvik þegar hinn líftryggði býr, eða er ríkisborgari, í öðru landi en því sem sú starfsemi fer fram sem samningurinn á við um. Annað dæmi um að ákvæði 1. mgr. sé of þröngt er þegar útgerðarfélag óskar eftir því að vátryggja erlenda áhöfn skips síns. Hinir vátryggðu hafa e.t.v. engin tengsl við Ísland.
Í 3. mgr. er veitt heimild fyrir aðila að semja um lög þess lands þar sem hinn líftryggði býr eða er ríkisborgari.
Í 4. mgr. er kveðið á um það tilvik þegar skuldbindingin komst á annars staðar en á Íslandi. Ef lög þess ríkis heimila það geta lög þess gilt um samninginn. Dæmi um þetta er t.d. þegar Dani, að jafnaði búsettur í Danmörku, kaupir líftryggingu hjá íslensku líftryggingafélagi. Skuldbindingin komst því á í Danmörku og heimili dönsk lög það geta þau gilt um samninginn. Einnig mætti semja um önnur lög en dönsk, heimili hin dönsku lög það.
Um 63. gr.
Þessi grein á við um aðrar vátryggingar en líftryggingar. Hún er reist á samsvarandi ákvæðum í 2. skaðatryggingatilskipun. Þau atriði sem hér skipta fyrst og fremst máli eru: Ríkið þar sem vátryggingaáhættan er, ríkið þar sem vátryggingataki býr og ríkið þar sem tjón geta átt sér stað. Í vissum tegundum vátrygginga er möguleiki á að velja aðra löggjöf en þá sem leiðir af almennu ákvæðunum í tilskipuninni. Reglur um þetta er að finna í 5. mgr.
Meginreglan er sú að þegar það fer saman, aðildarríkið þar sem vátryggingataki býr að jafnaði eða hefur aðsetur og aðildarríkið þar sem vátryggingaáhættan er, eins og nánar er skilgreint í 8. gr., skal beita lögum þess ríkis. Aðilar mega þó semja um annað ef það er heimilt lögum samkvæmt í ríkjunum. Þegar það fer ekki saman, mega aðilar velja hvort ríkið sem er þegar ákveða skal löggjöfina. Þegar áhætta er stóráhætta geta aðilar ávallt samið. Ýmis fleiri afbrigði eru talin í greininni.
1. mgr. á við um tilvik þegar vátryggingatakinn býr (hefur að jafnaði aðsetur) þar sem vátryggingaáhættan er. Þetta er algengasta tilvikið þegar um fjöláhættuvátryggingar er að ræða, þ.e. hús, innbú, ökutæki o.s.frv. er vátryggt, eða þegar t.d. keypt er ferðatrygging í venjulegum sumarleyfisferðum. Sama gildir þegar fyrirtæki með aðalstöðvar hér á landi vátryggir íslenska hagsmuni sína, eignir o.s.frv.
2. mgr. á við þegar vátryggingaáhættan er í öðru landi en þar sem vátryggingatakinn býr. Unnt á að vera að velja á milli löggjafar beggja ríkja.
3. mgr. er hliðstæð 2. mgr. nema hér er um að ræða atvinnustarfsemi og vátryggingasamning sem nær til fleiri en einnar tegundar áhættu í a.m.k. tveimur ríkjum en þá má velja um löggjöf hlutaðeigandi ríkja auk löggjafar þess ríkis þar sem vátryggingataki býr.
4. mgr. er hliðstæð 4. mgr. 62. gr. en á hér við um aðrar vátryggingar en líftryggingar.
5. mgr. takmarkast við tjón sem eingöngu geta átt sér stað í öðru ríki en því þar sem vátryggingaáhættan er. Dæmi um slíkt er þegar Íslendingur leigir íbúð á Spáni og á þar innbú. Innbúið telst að jafnaði vátryggingaáhætta hér á landi skv. 8. gr. en þar eð tjón á innbúinu verða eingöngu á Spáni má velja lög Spánar um vátryggingasamninginn.
Í 6. mgr. er kveðið á um að þegar áhætta telst stóráhætta hafi aðilar frjálst val um löggjöf. Eins og í líftryggingum eru hér þau varfærnissjónarmið uppi að takmarka möguleika á vali á löggjöf annarra ríkja þegar um er að ræða hinn almenna neytanda og minni fyrirtæki en heimila frjálsara val þegar um er að ræða atvinnurekstur í stærri stíl þar sem oft á tíðum má telja að aðilar geti metið þá vernd sem í boði er og að almennt sé þörfin fyrir neytendavernd þá minni.
Ef ekki er um neitt samið, sbr. 7. mgr., skal miða við lög þess lands sem best eru talin eiga við. Hér skipta sömu atriði meginmáli og þegar kveðið er á um hvenær valfrelsi um löggjöf ríkir, þ.e. hvar vátryggingaáhættan er, búseta vátryggingataka, hvar ríkisborgararétturinn er og ríkið þar sem tjón geta orðið. Ekki skiptir heldur máli í þessu tilviki hvar vátryggingafélagið hefur aðsetur. Venjulega yrði það ríkið þar sem vátryggingaáhættan er staðsett sem teldist eiga best við.
Við flóknari aðstæður má reikna með því að mismunandi réttarreglur geti átt við um sama vátryggingasamning. Aðalreglan verður væntanlega að dómstóll meti aðstæður í heild og komist að niðurstöðu um löggjöf sem málið í heild sinni á við um. Í 8. mgr. er opnuð sú leið að sem undantekningu megi beita réttarreglum fleiri en eins ríks á mismunandi hluta samnings. Þetta á þó eingöngu við um tilvik þar sem unnt er að aðgreina skýrt hluta samningsins hvern frá öðrum og þegar lög annars ríkis eiga betur við en um aðra hluta samningsins.
Um VII. kafla.
Í VII. kafla er fjallað annars vegar um vátryggingafélög með aðalstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði sem hyggjast starfa hér á landi og hins vegar félög með aðalstöðvar utan þess. Ákvæði um hin fyrrnefndu eru samræmd ákvæðum EES-samningsins að því er varðar heimildir til að reka útibú eða til að veita hér þjónustu án starfsstöðvar. Tilgreind eru þau skilyrði sem þurfa að vera uppfyllt og þau gögn sem láta þarf í té, bæði Vátryggingaeftirlitinu og eftirlitsstjórnvöldum hlutaðeigandi aðildarríkis. Um vátryggingafélög með aðalstöðvar utan EES gilda í mörgum atriðum efnislega hliðstæð ákvæði og í gildandi lögum en þau eru ítarlegri m.a. varðandi eftirlit og heimildir til afskipta þegar eitthvað fer úrskeiðis og þegar vátryggingastofni er ráðstafað. Einnig eru ákvæði um geymslufé hér á landi.
Um 64. gr.
Hér er kveðið á um skilyrði þess að vátryggingafélag með aðalstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði megi setja á stofn útibú hér á landi, sbr. skilgreiningu á útibúi og aðsetri sem telst jafngilda útibúi í 6. gr. Gerðir EES-samningsins kveða á um að þegar vátryggingafélag með aðalstöðvar á EES hyggst setja á stofn útibú í aðildarríki skal það tilkynna það eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis, þ.e. þar sem félagið hefur aðalstöðvar og starfsleyfi hefur verið gefið út. Hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvöld eiga að senda eftirliti gistiríkis þau gögn sem kveðið er á um í þessari grein. Vátryggingaeftirlitið þarf því að fá nefnd gögn í hendur þegar félag í aðildarríki hyggst setja útibú á laggirnar hér á landi.
Ávallt er skilyrði að félagið hafi fast aðsetur hér á landi þar sem unnt er að ná sambandi við fulltrúa félagsins og afla gagna um starfsemina. Fulltrúinn skal hafa heimild til að skuldbinda félagið hér á landi og að koma fram fyrir hönd þess í málefnum er það varðar. Ekki mun þó heimilt að skylda hann til búsetu hér á landi.
Útibúið má hefja starfsemi þegar Vátryggingaeftirlitið hefur fengið tilskilin gögn í hendur um starfsemina og hefur tilkynnt félaginu þar um, svo og þegar eftirlitið hefur tilkynnt eftirliti heimaríkis um hugsanleg almenn skilyrði sem hér gilda og félagið verður að lúta, t.d. varðandi löggjöf á neytendasviði eða á öðrum sviðum sem kunna að hafa áhrif á þá starfsemi sem félagið hyggst reka hér.
Samkvæmt gerðum EES-samningsins á þessu sviði skulu eftirlitsstjórnvöld hlutaðeigandi aðildarríkis senda umrædd gögn til Vátryggingaeftirlitsins innan þriggja mánaða frá því að beiðni félagsins liggur fyrir og eftirlitið hér á landi hefur aðra tvo til að fjalla um málið. Það er eftirlit heimaríkis sem hefur með höndum að ákveða hvort félagið fær heimild til að setja útibúið á stofn hér á landi og skilyrði þess eru fyrst og fremst fjárhagslegs eðlis og að félagið hafi starfsleyfi heima fyrir í þeim greinaflokkum vátrygginga sem það hyggst reka. Ekkert er þó því til fyrirstöðu að Vátryggingaeftirlitið geti komið á framfæri athugasemdum vegna starfseminnar, ef einhverjar eru, um öll atriði er máli skipta í þessu sambandi. Fer það þá eftir eðli máls hverju sinni og viðbrögðum aðila til hvaða ráðstafana yrði gripið.
Allar breytingar varðandi þau atriði sem tilkynnt eru skal senda Vátryggingaeftirlitinu a.m.k. með mánaðar fyrirvara en eftirlitið skal árlega afla vottorðs um að gjaldþol félagsins sé fullnægjandi.
Um 65. gr.
Samningurinn um Evrópskt efnahagssvæði opnar leið fyrir vátryggingafélög sem hafa starfsleyfi í einhverju aðildarríki að bjóða vátryggingar í öðru aðildarríki án sérstakrar starfsstöðvar þar og gildir það í öllum greinum vátrygginga. Skilyrði þessa eru tilgreind í þessari grein. Eftirlitsstjórnvöld heimaríkis skulu senda Vátryggingaeftirlitinu m.a. staðfestingu þess að félagið uppfylli tilskildar kröfur um gjaldþol vegna starfsemi þess í heild og að það hafi starfsleyfi í þeim greinum sem það hyggst veita þjónustu í. Félaginu er skylt að hafa hér á landi sérstakan fulltrúa til að annast tjónsuppgjör sé um að ræða þjónustu í lögmæltum ökutækjatryggingum og félagið skal þá vera aðili að Alþjóðlegum bifreiðatryggingum á Íslandi sf. Einnig skulu skilmálar lögboðinna vátrygginga látnir í té, svo og tæknilegur grundvöllur líf- og heilsutrygginga þegar um þær greinar er að ræða.
Eftirlit heimaríkis hefur í þessu tilviki einn mánuð til að senda Vátryggingaeftirlitinu tilskilin gögn og það er einfaldlega gert ráð fyrir því að þegar Vátryggingaeftirlitið hefur fengið gögnin í hendur megi félagið án frekari formsskilyrða veita þjónustu.
Samsvarandi grein í eldra frumvarpi tók einvörðungu til starfsemi í greinum er teljast til stóráhættu og þegar líftryggingar eru teknar að eigin frumkvæði líftryggingataka en nú er ekki gerður greinarmunur í þessum efnum.
Um 66. gr.
Eftirlitsstjórnvöld heimaríkis bera ábyrgð á eftirliti með starfsemi vátryggingafélaga á Evrópsku efnahagssvæði sem þau hafa veitt starfsleyfi og fjárhagslegri hlið starfseminnar sérstaklega og þau verða að geta gert þær kannanir í öðrum aðildarríkjum sem nauðsynlegar eru til að framfylgja þessu eftirliti. Eftirlit aðildarríkis útibús eða þar sem þjónusta er veitt (eftirlit gistiríkis) hefur heimild til að taka þátt í þessum könnunum samkvæmt þessari grein frumvarpsins og er það í samræmi við reglur samkvæmt gerðum EES-samningsins. Vátryggingaeftirlitið á því rétt á að taka þátt í slíkum könnunum vegna starfsemi erlendra félaga hér á landi en það er ekki gert ráð fyrir að það geri slíkar kannanir að eigin frumkvæði án samráðs eða þátttöku eftirlitsstjórnvalda heimaríkis. Það getur þó haft frumkvæði um að slíkar kannanir fari fram og eftirlit heimaríkis getur falið því að framkvæma þær.
Um 67. gr.
Hér er m.a. tilgreint hvað gera skuli uppfylli vátryggingafélag, sem hér rekur útibú, ekki sett skilyrði um vátryggingaskuldina eða um gjaldþol. Eftirlitsstjórnvöld heimaríkis skulu þá grípa í taumana og hlutaðeigandi félag skal gera áætlun um að tilskildum skilyrðum verði fullnægt. Í neyðartilvikum geta eftirlitsstjórnvöld heimaríkis bannað félaginu ráðstöfun eigna hér á landi. Gert er ráð fyrir því að Vátryggingaeftirlitið geti einnig gripið til ýmissa ráðstafana að beiðni eftirlitsstjórnvalda heimaríkis þegar hagsmunir vátryggingataka og vátryggðra eru í húfi. Einnig verður að gera ráð fyrir neyðartilvikum þar sem Vátryggingaeftirlitið verður að grípa til ráðstafana þó að viðbrögð eftirlitsstjórnvalda heimaríkis við tilkynningum eftirlitsins liggi ekki fyrir, sbr. 3. mgr.
Um 68. gr.
Eftirlitsstjórnvöld heimaríkis hafa hönd í bagga um flutning vátryggingastofns vegna starfsemi útibús eða vegna þjónustu sem veitt hefur verið hér á landi án starfsstöðvar. Meginreglan er að eftirlitsstjórnvöld heimaríkis félags sem tekur við stofninum skal staðfesta að gjaldþol þess félags sé fullnægjandi að teknu tilliti til hins nýja stofns. Samráð skal ávallt haft við Vátryggingaeftirlitið og samþykki þess fyrir flutningi stofnsins verður að liggja fyrir þegar vátryggingaáhættan sem flutt er er hér á landi. Auglýsa skal í Lögbirtingablaði og tilkynna vátryggingatökum eftir reglum sem gilda hér á landi þegar vátryggingaáhættan er hér á landi.
Þegar félagið sem tekur við stofninum er ekki staðsett í heimaríki sínu, þ.e. ekki er um aðalstöðvar þess að ræða, þarf einnig að hafa samráð við eftirlitsstjórnvöld þess ríkis um flutninginn.
Um 69. gr.
Hér er lögð sú skylda á Vátryggingaeftirlitið að sjá til þess að ekki sé stofnað til nýrra vátryggingasamninga þegar eftirlitsstjórnvöld heimaríkis hafa afturkallað starfsleyfi félags sem hér rekur útibú eða veitir þjónustu án starfsstöðvar og að hafa samstarf við þau stjórnvöld til að tryggja eftir fremsta megni hagsmuni vátryggingataka og vátryggðra. Hér verður að gera ráð fyrir frumkvæði Vátryggingaeftirlitsins til ráðstafana í neyðartilvikum og þegar þörf krefur og ekki verður við komið að ná til eftirlitsstjórnvalda heimaríkis í tæka tíð.
Um 70. gr.
Hér er fjallað um tilkynningarskyldu til vátryggingafélagaskrár vegna starfsemi útibús eða félags sem hér veitir þjónustu án starfsstöðvar.
Einnig er kveðið á um að Vátryggingaeftirlitið geti krafist þess að öll gögn sem því ber vegna starfsemi erlendra vátryggingafélaga hér á landi skuli vera á íslensku. Í mörgum tilvikum mundi nægja að þau væru á ensku eða á Norðurlandamáli og þýðingar yrði væntanlega ekki krafist nema nauðsyn bæri til til að spara óþarfa vinnu og útgjöld.
Um 71. gr.
Um erlend félög með aðalstöðvar utan Evrópsks efnahagssvæðis gilda samkvæmt frumvarpinu hliðstæðar reglur og í gildi eru samkvæmt núgildandi LUV, þ.e. hér verður að vera föst starfsstöð og fulltrúi með aðsetur og búsetu hér á landi og varnarþing. Fulltrúinn er hér nefndur aðalumboðsmaður eins og í núgildandi LUV.
Gert er að skilyrði starfsleyfis hér á landi að íslensk vátryggingafélög njóti ekki lakari réttar í heimalandi félagsins en hið erlenda félag hér. Það hefur væntanlega í för með sér að eftirlitsstjórnvöldum hér á landi yrði skylt að kanna hjá eftirlitsstjórnvöldum heimaríkis, hvort sambærilegt félag gæti fengið starfsleyfi þar og með hvaða skilyrðum, áður en afstaða yrði tekin til starfsleyfisveitingar.
Um 72. gr.
Erlend vátryggingafélög með aðalstöðvar utan Evrópsks efnahagssvæðis lúta í nokkrum atriðum öðrum reglum og skilyrðum en félög innan EES. Krafist er geymslufjár af þessum félögum eins og nánar segir í 2. mgr. og þau skulu meta og ávaxta vátryggingaskuldina eftir þeim reglum sem gilda hér á landi. Einnig er gert ráð fyrir að hið erlenda félag skili með umsókn sýnishornum allra vátryggingaskilmála og iðgjaldagrundvallar sem það hyggst nota hér á landi en sú skylda er felld niður þegar félög á EES eiga í hlut nema þegar um lögboðnar vátryggingar er að ræða og tæknilegan grundvöll líf- og heilsutrygginga.
Í EES-samningnum eru sérstök ákvæði um samráð við önnur aðildarríki um veitingu starfsleyfis til félaga sem hafa staðfestu utan EES og sérreglur gilda um aðild þeirra að svæðinu öllu, einkum þegar um er að ræða dótturfélög móðurfélaga sem lúta lögum þriðju ríkja. Slík samráð milli eftirlitsstjórnvalda eru nauðsynleg þar eð starfsleyfi, veitt í einu aðildarríki, skapar aðstöðu til starfsemi annars staðar á svæðinu, með stofnun félaga, útibúa eða með því að veita þjónustu án starfsstöðvar. Aðildarríki geta sett sérreglur heima hjá sér um aðgang félaga með aðalstöðvar utan EES sem nauðsynlegt er að kanna áður en starfsleyfi er veitt.
Um 73. gr.
Hér er kveðið á um skil á gögnum til Vátryggingaeftirlitsins um starfsemina hér á landi og um skil á ársreikningi hins erlenda félags sem skal sendur eftirlitinu. Nýmæli er að kveðið er á um skyldu aðalumboðsmanns félagsins að skýra eftirlitinu frá því ef eftirlitsstjórnvöld heima fyrir gera athugasemd við starfsemi þess eða meiri háttar breytingar verði á högum þess, sbr. 2. mgr.
Um 74. gr.
Vátryggingaeftirlitið setur félaginu tiltekinn frest til úrbóta brjóti félagið lög og reglugerðir um vátryggingastarfsemi eða vanræki skyldur sínar og hefur eftirlitið mjög víðtækar heimildir til afskipta geri félagið ekki nauðsynlegar úrbætur innan þess frests og sé talið að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé stefnt í hættu ef ekkert verði að gert.
Nýmæli samkvæmt frumvarpinu er að Vátryggingaeftirlitið getur útnefnt nýjan aðalumboðsmann félagsins til að ljúka viðskiptum og uppgjöri vegna starfseminnar hér og heimilað honum að ráðstafa eignum félagsins.
Um 75. gr.
Hliðstæð almenn ákvæði eru í XI. kafla. Vátryggingaeftirlitinu ber að taka ákvörðun um ráðstöfun vátryggingastofns hins erlenda félags sé þannig komið málum að starfsleyfi hefur verið afturkallað. Skal ákveðið hvort þess skuli freistað að yfirfæra stofninn til eins eða fleiri félaga hér á landi eða skuldbindingum skuli lokið á annan hátt. Þegar um líftryggingar er að ræða getur Vátryggingaeftirlitið sett líftryggingastofn undir sérstaka stjórn. Þá getur eftirlitið takmarkað og jafnvel bannað félaginu yfirráð yfir eignum sínum og fjármunum hér á landi.
Um 76. gr.
Gert er ráð fyrir að hið erlenda félag verði ekki máð úr vátryggingafélagaskrá fyrr en viðskiptum og uppgjöri vegna starfseminnar er að fullu lokið og tekur Vátryggingaeftirlitið ákvörðun um hvenær það getur átt sér stað.
Ekki er unnt að leysa geymslufé sem félagið hefur lagt fram fyrr en félagið hefur fært sönnur á að staðið hafi verið við allar skuldbindingar eða nægilega há trygging hafi að mati Vátryggingaeftirlitsins verið lögð fram.
Um VIII. kafla.
Í VIII. kafla eru ákvæði um vátryggingafélög sem hér hafa fengið starfsleyfi en vilja stofna útibú eða veita þjónustu án starfsstöðvar á Evrópsku efnahagssvæði og um skilyrði sem þarf að uppfylla. Vátryggingaeftirlitið ber ábyrgð á eftirliti með starfsemi þessara félaga á EES. Kveðið er á um þau gögn sem Vátryggingaeftirlitið verður að fá í hendur og um tilkynningarskyldu þess til hlutaðeigandi eftirlitsstjórnvalda. Einnig ber að tilkynna eftirlitinu fyrir fram, óski félag sem hér hefur fengið starfsleyfi eftir því að starfa í ríki utan Evrópska efnahagssvæðisins og skila þeim gögnum sem eftirlitið óskar eftir. Þegar útibú frá félögum utan EES eiga í hlut gilda sérreglur m.a. um samráð við eftirlitsstjórnvöld aðildarríkja áður en þau fá starfsleyfi og þar með aðgang að Evrópsku efnahagssvæði.
Um 77. gr.
Vátryggingafélög og útibú sem hafa fengið starfsleyfi hér á landi, geta starfað í aðildarríkjum hins Evrópska efnahagssvæðis á grundvelli þess starfsleyfis. Starfsleyfið veitir þó ekki sjálfkrafa þann rétt. Hér eru mál skoðuð frá þeirri hlið er vátryggingafélag sem starfar á Íslandi og hefur fengið starfsleyfi hér óskar eftir að stofna útibú í öðru aðildarríki hins Evrópska efnahagssvæðis og rakin eru skilyrði sem þarf að uppfylla. Í 6. gr. kom fram að skipulag útibús getur verið með ýmsu móti og nægir fast aðsetur í einhverri mynd með fulltrúa sem hefur fast aðsetur í aðildarríkinu. Ekki eru gefin út sérstök starfsleyfi og þegar tilskilin gögn hafa verið send hlutaðeigandi efirlitsstjórnvöldum ásamt vottorði um að skilyrði um gjaldþol séu uppfyllt má útibúið hefja starfsemi. Eftirlitsstjórnvöld hlutaðeigandi aðildarríkis hafa tækifæri innan tveggja mánaða til að senda Vátryggingaeftirlitinu tilkynningu og athugasemdir ef einhverjar eru. Þó er gert ráð fyrir því að það sé á valdi heimaríkis, þ.e. í þessu tilviki Vátryggingaeftirlitsins að heimila starfsemina í útibúinu. Í tilkynningu eftirlits aðildarríkis útibúsins gæti t.d. verið að finna upplýsingar um sérstök almenn skilyrði og lagafyrirmæli er gilda og skulu uppfyllt í aðildarríkinu á öðrum sviðum, t.d. á neytendasviði.
Um 78. gr.
Í þessari grein er fjallað um það þegar vátryggingafélag sem hér hefur fengið starfsleyfi hyggst veita þjónustu í öðru aðildarríki EES án þess að setja þar á stofn starfsstöð, og eru rakin þau skilyrði sem þarf að uppfylla. Hliðstæð gögn og í 65. gr. þurfa að liggja fyrir um starfsemina að upplýsingum er tengjast vátryggingaútibúi frátöldum. Upplýsingarnar skal Vátryggingaeftirlitið senda eftirlitsstjórnvöldum hlutaðeigandi aðildarríkis og félagið getur hafið starfsemi þegar því hefur borist tilkynning frá Vátryggingaeftirlitinu um að gögnin hafi verið send og móttekin. Ekki er gert ráð fyrir sérstöku áliti frá eftirliti gistiríkis um fyrirhugaða starfsemi. Þó ber að taka til greina og umfjöllunar hugsanlegar athugasemdir eftirlits gistiríkis sem fram kunna að koma vegna fyrirhugaðrar starfsemi.
Um 79. gr.
Hafi vátryggingafélag, sem fengið hefur starfsleyfi hér á landi, hug á að hefja starfsemi í ríki utan EES skal það einnig tilkynnt Vátryggingaeftirlitinu og ákveður eftirlitið hvaða gögnum skuli skilað um fyrirhugaða starfsemi eins og segir í 1. mgr. Það fer að sjálfsögðu eftir gildandi lögum og reglum hlutaðeigandi ríkis hvaða skilyrði þurfa að vera uppfyllt og um leyfisveitingar til slíkrar starfsemi.
Í 2. mgr. er aftur á móti vikið að útibúum sem vátryggingafélög með aðalstöðvar utan EES kunna að fá leyfi til að reka hér á landi en starfsleyfi hér á landi getur veitt þeim aðgang að Evrópsku efnahagssvæði. Ákvæði 77. og 78. gr. gilda einnig hér en auk þess eru í EES-samningnum sérstök ákvæði um samráð milli hlutaðeigandi ríkja þegar slík mál koma upp og um samræmda stefnu í meðferð mála af þessu tagi, einkum og sér í lagi þegar vátryggingafélög, þ.e. móðurfélög í þriðju ríkjum sækja um leyfi fyrir dótturfélög að fá að starfa í aðildarríki EES. Aðildarríki, þar sem félag frá þriðja ríki hyggst stofna útibú eða veita þjónustu, getur m.a. neitað slíku félagi um að fá að starfa innan lögsögu sinnar, jafnvel þótt annað aðildarríki hafi veitt starfsleyfi innan sinnar lögsögu, ef einhverjar hindranir eða takmarkanir eru í gildi gagnvart hlutaðeigandi aðildarríki eða ríkjum varðandi heimildir til vátryggingastarfsemi í þriðja ríkinu.
Um IX. kafla.
Í IX. kafla eru ákvæði um vátryggingamiðlun sem ekki hafa áður verið í lögum hér á landi. Þessi starfsemi er skilgreind og settar eru reglur um hlutverk miðlara, skilyrði starfseminnar og eftirlit með henni, svo og um skráningu.
Um 80. gr.
Hér er vátryggingamiðlun skilgreind sem sjálfstæð atvinnustarfsemi. Greint er á milli vátryggingamiðlara sem starfa algerlega óháðir einstökum félögum og gæta hlutleysis gangvart þeim og miðlara sem miðla til tiltekinna vátryggingafélaga sem þeir hafa tengsl við er geta verið af ýmsum toga. Í báðum tilvikum skulu miðlarar veita faglega ráðgjöf og aðstoð við að koma á vátryggingasamningi eða við framkvæmd ákvæða slíks samnings.
Þó að miðlari hafi tengsl við einstök félög starfar hann sjálfstætt og ekki á þeirra vegum. Er því ekki um starfsstöð vátryggingafélags að ræða eins og skilgreint er í 6. gr. Félag getur því veitt þjónustu án starfsstöðvar hér á landi en haft tengsl við sjálfstæðan vátryggingamiðlara sem hér hefur starfsleyfi.
Það er mikilvægt að neytandinn, sem leitar eftir þjónustu miðlara, geti gert sér grein fyrir því frá byrjun hvort miðlari veitir þjónustu sem tengist tilteknum vátryggingafélögum og vátryggingum sem þau bjóða eða veitir ráðgjöf og aðstoð sem óháður miðlari.
Um 81. gr.
Í þessari grein er kveðið á um skilyrði leyfis til vátryggingamiðlunar og um eftirlit með henni. Sett eru hæfisskilyrði og þess krafist að miðlarinn búi yfir nauðsynlegri þekkingu og hafi engin fjárhagsleg tengsl önnur en að fá þóknun við að koma á vátryggingasamningi. Hér á landi er nú enga skipulega sérmenntun eða þjálfun að fá á þessu sviði og er gert ráð fyrir að ráðherra setji nánari reglur þar um, svo og um starfsábyrgðartryggingu.
Um 82. gr.
Í þessari grein eru starfssvið og starfsreglur vátryggingamiðlara skilgreind. Skilyrði þóknunar til óháðs miðlara er að vátryggingasamningur hafi komist á. Um þóknun eða aðrar greiðslur til miðlara skv. 2. tölul. 80. gr. fer samkvæmt samkomulagi við hlutaðeigandi félög.
Miðlari skal svo fljótt sem auðið er koma fjármunum sem hann tekur við og eru í vörslu hans í hendur réttra aðila. Hann skal að öllu leyti halda fjármunum þessum aðgreindum frá eigin fjármunum. Þá er hann skyldugur að upplýsa viðskiptavini um þá þóknun er hann fær frá vátryggingafélagi vegna viðskiptanna ef þess er óskað.
Miðlarinn er einnig skyldugur að veita Vátryggingaeftirlitinu upplýsingar um þá samninga sem hann á aðild að og er það ákvæði í samræmi við gerðir EES-samningsins.
Um 83. gr.
Auk hlutverks síns að aðstoða við að koma á vátryggingasamningi ber vátryggingamiðlara einnig að veita ráðgjöf og leiðbeiningar, svo sem við endurnýjun samnings og leiðbeiningar þegar tjón ber að höndum, hafi hann miðlað vátryggingunni.
Hér er fellt niður ákvæði sem var í eldra frumvarpi um sérstaka tilhögun þegar líftryggingataki óskaði aðstoðar miðlara að eigin frumkvæði. Sérstök skilyrði af því tagi falla niður með opnun sameiginlegs vátryggingamarkaðar á Evrópsku efnahagssvæði. Önnur breyting er að vísað er til ákvæða VI. kafla þar sem er að finna ákvæði um upplýsingaskyldu vátryggingafélaga til vátryggingataka áður en gengið er frá samningi. Þessi skylda færist yfir á miðlara þegar þeir ganga frá vátryggingasamningi.
Um 84. gr.
Hér er gerð sú krafa að í öllu sem frá vátryggingamiðlurum fer til almennings skuli koma fram að þeir séu skráðir og hvernig tengslum þeirra við vátryggingafélög sé háttað, þ.e. hvort þeir starfa sem óháðir miðlarar eða ekki, sbr. 80. gr.
Þá er kveðið á um þá skyldu að senda Vátryggingaeftirlitinu undirritaðan ársreikning, endurskoðaðan af löggiltum endurskoðanda. Vátryggingaeftirlitinu ber að hafa eftirlit með því að vátryggingamiðlarinn starfi sjálfstætt, og skal miðlarinn gera grein fyrir því hversu dreifð viðskiptin eru á einstök vátryggingafélög. Þetta ákvæði er samhljóða ákvæði í gerðum EES-samningsins.
Um 85. gr.
Halda skal sérstaka skrá hjá Vátryggingaeftirlitinu yfir vátryggingamiðlanir sem skráðar eru og yfir þá starfsmenn sem heimild hafa til að bera heitið vátryggingamiðlari.
Þeir sem skráðir hafa verið greiða gjald til Vátryggingaeftirlitsins vegna eftirlits með starfseminni og setur ráðherra reglur þar um.
Séu skilyrði leyfis til starfseminnar ekki lengur uppfyllt skal fella viðkomandi miðlara af skrá. Þó er gert ráð fyrir að veita megi viðvörun og frest telji Vátryggingaeftirlitið það fullnægjandi, eðli máls samkvæmt.
Vátryggingaeftirlitinu ber einnig að fylgjast með því að starfsemi af þessu tagi sé ekki rekin hér á landi án leyfis og gera kröfur um að slíkri starfsemi verði hætt og að fylgja eftir slíkum kröfum.
Um X. kafla.
X. kafli fjallar um yfirfærslu stofna vátryggingafélaga sem hér hafa fengið starfsleyfi og um samruna félaga. Einnig er fjallað um yfirfærslu stofna til félaga á EES. Hugtök eru samræmd reglum í gerðum EES-samningsins. Drög að samrunaáætlun skulu fylgja umsókn til eftirlitsins og nánar er kveðið á um hvað þar skal koma fram og hvaða gögn skuli að öðru leyti fylgja.
Um 86. gr.
Greinin er í aðalatriðum hliðstæð 20. gr. LUV en nokkuð ítarlegri. Tekið er fram að drög að samningi um flutning vátryggingastofns skuli liggja fyrir þegar sótt er um leyfi og að drögin skuli fylgja umsókninni. Sú kvöð er lögð á eftirlitið að taka án tafar afstöðu til þess hvort ástæða sé til að synja strax um færslu stofnsins. Þá er tekið fram að athugasemdir vátryggingataka og vátryggðra skuli vera skriflegar og að frestur til að skila þeim skuli eigi vera skemmri en einn mánuður. Einnig er kveðið á um að samtímis auglýsingu í Lögbirtingablaði skuli hlutaðeigandi félag auglýsa um fyrirhugaða færslu þar sem vakin er athygli á auglýsingu eftirlitsins.
Lagt er til að Vátryggingaeftirlitið veiti leyfi til yfirfærslu stofna, sbr. 3. mgr. Samkvæmt 20. gr. LUV veitir ráðherra leyfi að fengnum meðmælum eftirlitsins.
Vátryggingaeftirlitinu ber að gæta þess að réttarstaða vátryggingataka og vátryggðra verði eigi lakari eftir flutning stofns en áður. Vátryggingasamningar halda sjálfkrafa gildi sínu og vátryggingatakar eru ekki sjálfkrafa lausir frá samningum sínum við flutning stofnsins. Nýmæli er að heimild er til að segja upp samningi skriflega innan eins mánaðar frá flutningsdegi, sbr. 4. mgr.
Um 87. gr.
Greinin er ný miðað við eldra frumvarp. Vátryggingaeftirlitið mun einnig hafa hönd í bagga þegar vátryggingafélag sem hér hefur fengið starfsleyfi hyggst flytja stofn til annars félags á Evrópsku efnahagssvæði. Bæði getur verið um að ræða stofn hérlendra félaga á Íslandi eða í öðru aðildarríki EES og stofn útibúa erlendra félaga utan EES sem hér hafa starfsleyfi. Eftirlit heimaríkis þess félags sem tekur við stofninum skal áður en yfirfærslan á sér stað staðfesta að gjaldþolskröfur séu uppfylltar eftir flutninginn. Ríkið þar sem vátryggingaáhættan er sem flytja á verður ávallt að samþykkja yfirfærsluna. Eftirlit heimaríkja vátryggingafélaga á EES munu á hinn bóginn fjalla um yfirfærslu stofna vegna starfsemi þeirra hér á landi en ávallt þarf samþykki Vátryggingaeftirlitsins að koma til þegar vátryggingaáhættan er hér á landi.
Um 88. gr.
Sbr. 21. gr. LUV. Orðalagi og hugtökum er breytt í það horf sem er að finna í tilskipunum félagaréttar EB um hlutafélög sem verða hluti EES-samningsins. Gilda hér hliðstæð ákvæði um öll félagsform vátryggingafélaga.
Í þessari grein er fjallað um samruna af tvennum toga. Annars vegar er átt við „samruna með yfirtöku“ þegar félag yfirtekur allar eignir eins eða fleiri félaga sem slitið er án þess að skiptameðferð komi til og án stofnunar nýs félags, hins vegar „samruna með stofnun nýs félags“ þegar hið sama og áður segir á sér stað, nema nýtt félag er stofnað sem yfirtekur allar eignir og skuldir. Á þessu er ekki ýkja mikill munur frá sjónarmiði laga um vátryggingastarfsemi og skilyrði er ávallt að leyfi til yfirfærslu stofna liggi fyrir skv. 86. gr.
Ákvæði 1. mgr. gilda einnig, eftir því sem við getur átt, um félög sem reka hliðarstarfsemi sem vátryggingafélögum er heimilt að reka í sérfélögum, sbr. 11. gr.
Nýmæli er að kveða á um að heimila megi samruna þó að einhver þeirra félaga sem hlut eiga að máli gangist undir skiptameðferð, sbr. 3. mgr. Skilyrði er þá ávallt að ekki hafi verið hafist handa við að úthluta eignum til eigenda í þeim félögum.
Um 89. gr.
Greinin er nýmæli. Tilgreind eru helstu atriðin sem koma eiga fram í samrunasamningi svo sem skiptihlutföll bréfa og greiðslur fyrir hluti, réttindi til arðs og hlunninda og um breytingar sem verða á réttindum eigenda við samrunann. Einnig er gerð krafa um að lögð verði fram reikningsuppgjör, svo og nýjar samþykktir eða breytingar á þeim. Skort hefur ákvæði um þessi atriði varðandi vátryggingafélög en í hlutafélagalögum og í gerðum EB sem eru hluti EES-samningsins eru samsvarandi ákvæði.
Hér er lagt til að Vátryggingaeftirlitið veiti leyfi til samruna eins og til yfirfærslu stofna.
Um XI. kafla.
XI. kafli er að miklu leyti nýmæli. Ákvæði kaflans eiga við um starfsemi vátryggingafélaga sem fengið hafa starfsleyfi hér á landi, en í VII. kafla eru ákvæði um starfsemi vátryggingafélaga með staðfestu á EES sem hér reka annaðhvort útibú eða veita þjónustu án starfsstöðvar þar sem eftirlit hlutaðeigandi aðildarríkja koma við sögu.
Sérstök ákvæði eru um afskipti Vátryggingaeftirlitsins eftir að starfsleyfi er afturkallað eða þegar grípa þarf til sérstakra ráðstafana. Kveðið er á um mismunandi stig aðgerða eftir eðli máls. Í frumvarpinu er mælt fyrir um afskipti Vátryggingaeftirlitsins við ráðstöfun vátryggingastofns og vátryggingaskuldar til að gæta hagsmuna vátryggingataka og vátryggðra. Ákvæðin um hvernig brugðist skal við þegar félag uppfyllir ekki fjárhagskröfur eru í samræmi við reglur í gerðum EES-samningsins.
Um 90. gr.
Í 43. gr. LUV er almennt ákvæði um ráðstafanir sem grípa skal til gagnvart vátryggingafélögum við ýmsar aðstæður. Þær eru fólgnar í því að eftirlitið skal tilkynna ráðherra um málið og gera tillögur til úrbóta. Ráðherra skal setja félaginu „hæfilegan“ frest til að bæta úr því sem úrskeiðis hefur farið. Nauðsynlegt er að skýrari reglur séu um málsmeðferð í slíkum tilvikum og í þessu frumvarpi er lagt til að nánar verði kveðið á um til hvaða ráðstafana sé gripið eftir eðli máls hverju sinni og eftir því hve mál eru talin alvarleg og aðkallandi.
Í 1. og 2. mgr. eru ákvæði um hvernig bregðast skuli við, uppfylli vátryggingafélag ekki tilskildar lágmarkskröfur um gjaldþol samkvæmt ársuppgjöri eða á öðrum tíma. Félagið skal þegar í stað leggja fyrir Vátryggingaeftirlitið áætlun um hvernig það hyggst ná tilskildu marki, og ef gjaldþol er minna en þriðjungur þess sem tilskilið er, eða lægra en tilskildar lágmarksfjárhæðir, hvort sem hærra er, skal gerð neyðaráætlun sem miðar að því að rétta við hag félagsins innan tiltekins frests sem eftirlitið setur. Vátryggingaeftirlitið leggur mat á hvort það telur ráðstafanirnar fullnægjandi. Nýmæli er að skv. 4. mgr. hefur Vátryggingaeftirlitið heimildir til að takmarka eða jafnvel banna ráðstöfun félags yfir fjármunum sínum þegar það er liður í nauðsynlegum aðgerðum til að koma fjárhag félags á réttan kjöl.
Einnig skal gripið til hliðstæðra ráðstafana sé vátryggingaskuld félags vanmetin eða fjárhagsstaða þess hafi versnað af öðrum ástæðum þannig að félagið uppfyllir ekki tilskildar gjaldþolskröfur. Þetta á einungis við ef félagið hefur fengið starfsleyfi hér á landi. Starfi félag hér á grundvelli starfsleyfis heimaríkis á Evrópsku efnahagssvæði eru það eftirlitsstjórnvöld þess aðildarríkis sem grípa til ráðstafana og getur Vátryggingaeftirlitið þá tekið þátt í slíkum aðgerðum. Vanmat vátryggingaskuldar getur haft afgerandi áhrif á fjárhagsstöðu vátryggingafélags vegna hins mikla vægis hennar í rekstri og efnahag og vegna vandkvæða sem geta verið fyrir hendi á því að meta hana réttilega.
Um 91. gr.
Í þessari grein er fjallað um ráðstafanir sem gripið skal til þegar vátryggingafélag sinnir ekki tilmælum Vátryggingaeftirlits í ýmsum nánar skilgreindum tilvikum, öðrum en þeim er varða gjaldþol og skal eftirlitið þá setja félaginu tiltekinn frest. Eftirlitið skal þó áður hafa ítrekað tilmæli sín og veita má frekari fresti ef búast má við að mál séu komin vel á veg og úrbóta að vænta innan skamms. Málalok geta engu að síður orðið þau að eftirlitið leggi til við ráðherra að starfsleyfi verði afturkallað. Ákvæði af þessu tagi hefur vantað í lög um vátryggingastarfsemi.
Breyting frá eldra frumvarpi er að ekki er gert ráð fyrir að félagi sé settur frestur, sinni það ekki tilmælum um að breyta vátryggingaskilmálum eða iðgjöldum. Einnig að unnt er að afturkalla starfsleyfi sé það ekki nýtt innan árs eða starfsemi hafi legið niðri í minnst sex mánuði en við það er miðað að félagið starfi í þeim greinum sem það hefur fengið starfsleyfi til að reka. Samsvarandi reglur eru í gerðum EES-samningsins.
Um 92. gr.
Hér er kveðið á um það mikilvæga atriði, hvenær Vátryggingaeftirlitið skuli skilyrðislaust leggja til við ráðherra að starfsleyfi verði afturkallað, en það er þegar ekki hefur tekist að gera nauðsynlegar ráðstafanir til að rétta við fjárhaginn innan þess frests sem settur hefur verið eða þegar félagið uppfyllir ekki skilyrði starfsleyfis eða vanrækir gróflega skyldur sínar samkvæmt lögum um vátryggingastarfsemi þannig að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé stefnt í hættu. Ekkert sambærilegt ákvæði er í LUV en í 2. mgr. 43. gr. segir að ráðherra geti afturkallað starfsleyfi séu nauðsynlegar úrbætur ekki gerðar innan tilskilins frests.
2. og 3. mgr. eru í samræmi við ákvæði í gerðum EES-samningsins.
Um 93. gr.
Í 2. mgr. 43. gr. LUV er kveðið á um skipun skilastjórnar, afturkalli ráðherra starfsleyfi. Hér er hliðstætt ákvæði í 1. mgr. en það er nýmæli að Vátryggingaeftirlitinu er jafnframt fengið það hlutverk að ákveða meðferð og ráðstöfun vátryggingastofnsins, sbr. 2. mgr., en um það hafa engin ákvæði verið í lögum. Eftirlitið skal hafa samráð við skilastjórn í þeim efnum.
Þá er einnig nýmæli að þegar ákveðið er að beiðast gjaldþrotaskipta, en ákvörðun um það skal tekin í samráði við Vátryggingaeftirlitið, getur Vátryggingaeftirlitið takmarkað eða bannað ráðstöfun félags yfir fjármunum sínum, telji eftirlitið líkur á að hagsmunum vátryggingataka og vátryggðra sé annars stefnt í hættu. Vátryggingaeftirlitið getur einnig við slíkar aðstæður gert kröfu um að félag verði tekið til gjaldþrotaskipta. Það getur einnig ákveðið að líftryggingastofn skuli sæta sérstakri meðferð.
Um 94. gr.
Sbr. 31. og 32. gr. LUV. Hér er lagt til það nýmæli að Vátryggingaeftirlitið í stað skilastjórnar taki í sína vörslu eignir sem eiga að mæta líftryggingaskuldinni, ákveði eftirlitið að líftryggingastofninn skuli sæta sérstakri meðferð. Einnig er nýmæli að greiða skal út áfallnar og tilkynntar líftryggingakröfur eftir gildandi reglum og að greiða má út líftryggingakröfur sem falla til útborgunar síðar ef eftirlitið telur það forsvaranlegt með tilliti til eigna sem fyrir hendi eru til að mæta líftryggingaskuldinni. Meðferð stofnsins er að öðru leyti í aðalatriðum í samræmi við gildandi reglur samkvæmt LUV. Auglýsing í Lögbirtingablaði mundi aðeins eiga við þegar um er að ræða líftryggingaskuldbindingar hér á landi.
Um 95. gr.
Greinin er um gjaldþrotaskipti á búi líftryggingafélags og er efnislega samhljóða 2. mgr. 31. gr. LUV, en einnig er kveðið á um rétt Vátryggingaeftirlitsins til að krefjast allra gagna frá þrotabúinu sem nauðsynleg eru til að unnt sé að ljúka uppgjöri og ráðstöfun stofnsins í samræmi við sérstaka meðferð hans skv. 94. gr.
Um 96. gr.
Greinin er nýmæli. Með sama hætti og þegar skilastjórn er skipuð í vátryggingafélagi skal Vátryggingaeftirlitið, þegar beiðst er gjaldþrotaskipta, gegna því hlutverki í samráði við skiptastjóra að meta hvort hagsmuna vátryggingataka og vátryggðra sé best gætt með því að yfirfæra vátryggingastofna til annarra vátryggingafélaga hér á landi. Skal Vátryggingaeftirlitið meta framkomin tilboð og leggja fram tillögur til samkomulags um flutning stofnsins, svo og tilkynna helstu efnisatriði í Lögbirtingablaði, telji það tilboðin hagkvæm fyrir hina vátryggðu. Auglýsingin á, eins og í 94. gr., aðeins við um vátryggingaáhættu sem er hér.
Um 97. gr.
Þessi grein er einnig nýmæli. Gert er ráð fyrir að þegar frjáls slit vátryggingafélags eru fyrirhuguð skuli Vátryggingaeftirlitið hafa hönd í bagga með uppgjöri vátryggingaskuldbindinga og er félaginu gert að leggja fyrir eftirlitið greinargerð um skuldbindingarnar og hvernig þeim skuli lokið. Þrátt fyrir frjáls slit hefur Vátryggingaeftirlitið heimild til að ákveða að stofnar verði fluttir til annarra félaga og þegar um líftryggingar er að ræða að sá stofn skuli sæta sérstakri meðferð sé það mat eftirlitsins að með þessu móti verði hagsmunum hinna vátryggðu best borgið.
Um XII. kafla.
Í XII. KAFLA er gert ráð fyrir að lög þessi taki gildi 1. apríl 1994 en að ákvæði um eignir sem koma eiga á móti vátryggingaskuldinni skuli gilda frá 1. júlí 1994.
Um 98.–100. gr.
Greinarnar þarfnast ekki skýringa.
Um ákvæði til bráðabirgða.
Í bráðabirgðaákvæði kemur fram að sérákvæði er í EES-samningnum fyrir Ísland varðandi minni líf- og skaðatryggingafélög en hafa fengið aðlögunartíma til 1. janúar 1995 til að uppfylla gjaldþolsskilyrði samkvæmt þessum lögum.
Þar eð gildandi lög nr. 50/1978 eru felld niður ásamt reglugerðum sem settar hafa verið er nauðsynlegt að kveða á um framkvæmd ársuppgjörs og um reikningsskil vátryggingafélaga fyrir árið 1994 og skal þá miðað við gildandi fyrirkomulag. Á hinn bóginn munu ákvæði nýrra laga gilda um fjárhagsleg skilyrði starfseminnar og er vátryggingafélögum sem hér hafa starfsleyfi gert að senda Vátryggingaeftirlitinu útreikning gjaldþols og lágmarksgjaldþols samkvæmt hinum nýju reglum.
Starfsleyfi eru veitt samkvæmt nýrri flokkun vátryggingagreina og er nauðsynlegt að kveða á um að vátryggingafélög sem hafa starfsleyfi við gildistöku laganna sendi skrá yfir greinaflokka og vátryggingagreinar sem þau reka í samræmi við hina nýju flokkun og er gert ráð fyrir að þau sendi Vátryggingaeftirlitinu tilkynningu þess efnis innan tveggja mánaða frá gildistöku laganna. Einnig ber þeim innan sömu tímamarka að skila útreikningi gjaldþols og lágmarksgjaldþols, svo og skrá yfir þá sem eiga virkan eignarhlut og hve mikill hann er.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um vátryggingastarfsemi.
Frumvarpið er endurskoðun á núverandi löggjöf um vátryggingastarfsemi og eru ákvæði þess mun ítarlegari en gildandi löggjöf í samræmi við löggjöf Norðurlanda. Einnig hefur verið tekið tillit til nauðsynlegarar aðlögunar vegna samnings um EES.
Samkvæmt frumvarpinu verður hlutverk tryggingaeftirlits víðtækara en áður og samstarf þess við erlendar eftirlitsstofnanir aukið. Þá er starfsemi vátryggingafélaga rýmkuð og kveðið er á um stofnun sérstakrar neytendamáladeildar og að eftirlit skuli vera með viðskiptaháttum, sölumennsku og tjónsuppgjöri vátryggingafélaga. Ákvæði sem gilda eiga á Evrópsku efnahagssvæði um gjaldþol og eftirlit eru tekin upp.
Erfitt er að segja til um hver heildaráhrif frumvarpsins verða á iðgjöld tryggingafélaga vegna þess að þar vegast á auknar kröfur og meira svigrúm til fjármálastarfsemi og samkeppni. Rekstrarkostnaður vegna tryggingaeftirlits mun aukast vegna aukinna krafna og er hann borinn uppi af iðgjöldum tryggingafélaganna. Hækkun iðgjalda vegna reksturs eftirlitsins verður þó óveruleg. Líkur eru á að iðgjöld lækki vegna aukinnar samkeppni þegar litið er til lengri tíma.
Kveðið er á um að eftirlitsgjöld standi undir kostnaði af starfsemi Tryggingaeftirlitsins eins og verið hefur, en nýmæli er að felld er niður ábyrgð ríkissjóðs á greiðslu kostnaðar umfram álagt gjald. Í raun hefur ekki reynt á gildandi ákvæði hin síðari ár og eftirlitsgjöld staðið undir kostnaði við rekstur. Lagt er til í frumvarpinu að hámark eftirlitsgjalds verði hækkað vegna þessa til að mæta óvæntum sveiflum í útgjöldum. Einnig er veitt heimild til að innheimta gjald vegna miðlunar- og umboðsstarfsemi.
Frumvarpið mun því ekki hafa bein áhrif á útgjöld ríkissjóðs þar sem hugsanleg aukning á umfangi mun verða greidd af þjónustugjöldum. Stofnunin mun eftir sem áður vera hluti af ríkisstarfseminni og eftirlit með fjármálum hennar mun verða óbreytt. Gert er ráð fyrir að ákvæði frumvarpsins um vátryggingastarfsemi nái ekki yfir slysatryggingar Tryggingastofnunar ríkisins í samræmi við gildandi lög.
