Ferill 407. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1996–1997. – 1066 ár frá stofnun Alþingis.
121. löggjafarþing. – 407 . mál.
704. Frumvarp til laga
um Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins.
(Lagt fyrir Alþingi á 121. löggjafarþingi 1996–97.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði.
1. gr.
Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins er sjálfstæð stofnun í eigu ríkisins. Yfirumsjón með sjóðnum er í höndum viðskiptaráðherra.Ríkissjóður ber ekki ábyrgð á skuldbindingum sjóðsins, sbr. þó II. kafla.
2. gr.
3. gr.
Sjóðnum er heimilt að nýta sér afl atkvæða sinna í samræmi við hlutafjáreign sína.
4. gr.
Ráðherra ákveður þóknun stjórnarmanna.
5. gr.
6. gr.
Stjórn Nýsköpunarsjóðs er heimilt að semja við aðra aðila um vistun sjóðsins eða tiltekna þjónustu honum til handa, með samþykki ráðherra.
7. gr.
Auk stofnfjár skv. 1. mgr. skal ríkisjóður greiða Nýsköpunarsjóði 1.000 millj. kr. af söluandvirði hlutafjár í eigu ríkissjóðs í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
8. gr.
9. gr.
Til verkefna sjóðsins skv. 2. gr. má ekki verja hærri upphæð en svo að afskriftir vegna verkefnanna rúmist innan ramma rekstraráætlunar. Rekstraráætlun sjóðsins skal miðast við að ekki sé gengið á eigið fé hans.
10. gr.
II. KAFLI
Tryggingardeild útflutningslána.
11. gr.
Hlutverk tryggingardeildar útflutningslána skal vera:
Með stjórn deildarinnar fer sérstök stjórnarnefnd sem í eiga sæti fimm menn. Þar af skal einn maður tilnefndur af stjórn Nýsköpunarsjóðs sitja í nefndinni og fulltrúar fjármálaráðherra, iðnaðarráðherra, sjávarútvegsráðherra og utanríkisráðherra.
Tryggingardeild útflutningslána tekur við eignum og skuldbindingum tryggingardeildar útflutningslána sem starfrækt er samkvæmt lögum nr. 76/1987, um Iðnlánasjóð, og er stofnfé hinnar nýju deildar ekki hluti af stofnfé sjóðsins skv. 1. mgr. 7. gr.
12. gr.
Tekjuafgangur leggst í sérstakan varasjóð og skal honum varið til greiðslu tjónabóta. Nægi fé deildarinnar, þar með talinn varasjóður, ekki til greiðslu tjónabóta skal greiða það sem á vantar úr Ríkisábyrgðasjóði.
Ríkissjóður ábyrgist að öðru leyti skuldbindingar deildarinnar.
13. gr.
Heildarskuldbindingar tryggingardeildar útflutningslána vegna trygginga á útflutningslánum og kröfum mega aldrei nema hærri fjárhæð en jafnvirði 100 millj. sérstakra dráttarréttinda (SDR).
Stjórnarnefnd tryggingardeildar setur deildinni nánari starfsreglur sem háðar skulu samþykki fjármálaráðherra.
III. KAFLI
Endurskoðun, eftirlit, gildistaka o.fl.
14. gr.
Ársreikningur Nýsköpunarsjóðs skal endurskoðaður af Ríkisendurskoðun.
15. gr.
16. gr.
17. gr.
18. gr.
19. gr.
20. gr.
Allur kostnaður af stofnun Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins greiðist af honum.
Ákvæði til bráðabirgða.
Allir starfsmenn Fiskveiðasjóðs Íslands, Iðnlánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs, sem fá laun samkvæmt kjarasamningum Sambands íslenskra bankamanna eða kjarasamningum annarra stéttarfélaga og ekki er boðið starf hjá Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf., skulu eiga kost á starfi hjá Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins.
Nú tekur maður, sem áður gegndi starfi hjá Fiskveiðasjóði Íslands, Iðnlánasjóði og Iðnþróunarsjóði, við starfi hjá Nýsköpunarsjóði og skal hann þá njóta sömu réttinda og hann hafði samkvæmt kjarasamningum og/eða ráðningarsamningum. Réttur hans til launa hjá Fiskveiðasjóði Íslands, Iðnlánasjóði eða Iðnþróunarsjóði fellur niður er hann tekur við starfinu.
Nýsköpunarsjóður yfirtekur lífeyrisskuldbindingar vegna starfsmanna Fiskveiðasjóðs, Iðnlánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs sem taka við starfi í sjóðnum.
Eigið fé vöruþróunar- og markaðsdeildar Iðnlánasjóðs, sbr. lög nr. 76/1987, skal flytjast til Nýsköpunarsjóðs og varðveitast þar í sérstakri deild sem haldið skal aðgreindri í bókhaldi og reikningum sjóðsins. Höfuðstóll samkvæmt þessari grein telst ekki hluti af stofnfé Nýsköpunarsjóðs skv. 7. gr. Fyrstu þrjú starfsár Nýsköpunarsjóðs ráðstafar stjórn sjóðsins eignum deildarinnar í framlög til vöruþróunar og markaðsaðgerða samkvæmt reglum sem stjórn sjóðsins setur og staðfestar eru af ráðherra. Að þeim tíma liðnum skal deildin lögð niður. Ef eignum deildarinnar hefur þá ekki verið ráðstafað skulu eftirstöðvar lagðar til almennrar starfsemi Nýsköpunarsjóðs. Um starfsemi deildarinnar gilda að öðru leyti ákvæði laga þessara.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
1. Inngangur.
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks kemur fram að eitt af markmiðum hennar sé að breyta rekstrarformi ríkisviðskiptabanka og fjárfestingarlánasjóða og annarra fyrirtækja og stofnana í eigu ríkisins sem eru í samkeppni við einkaaðila. Jafnframt skuli unnið að sölu ríkisfyrirtækja á kjörtímabilinu í samræmi við ákvarðanir Alþingis. Þá er í stefnu ríkisstjórnarinnar lögð áhersla á að stuðla að sókn og uppbyggingu atvinnulífsins um allt land, tryggja stöðug og góð rekstrarskilyrði útflutningsgreina og stuðla að nýsköpun og sókn í vöruþróun og markaðssetningu.
Endurskoðun á sjóðakerfi atvinnuveganna hefur hin síðari ár verið til umræðu af hálfu stjórnvalda og hagsmunasamtaka atvinnulífsins og hefur sú umfjöllun einkum varðað fjárfestingarlánasjóði í iðnaði og sjávarútvegi, þ.e. Iðnlánasjóð, Iðnþróunarsjóð og Fiskveiðasjóð Íslands. Í byrjun kjörtímabilsins ákváðu forsætisráðherra, iðnaðar- og viðskiptaráðherra og sjávarútvegsráðherra að fela ráðuneytisstjórum þessara ráðuneyta að vinna að endurskoðun á núverandi sjóðakerfi að því er varðar starfsemi þessara sjóða.
Markmið endurskoðunarinnar var að tryggja atvinnulífinu aðgang að fjármagni til fjárfestingar á markaðskjörum á sem hagkvæmastan hátt og aðgang að fjármagni til nýsköpunar og þróunar. Það er mat ríkisstjórnarinnar að það sé hlutverk ríkisins að fyrir hendi sé fjárfestingarþjónusta eins og verkefnafjármögnun og bein áhættufjármögnun, auk þess sem áhættufjármögnun verði aðgreind frá hefðbundinni fjárfestingarlánastarfsemi. Þá var það markmið endurskoðunarinnar að öll fyrirtæki, í hvaða atvinnugrein sem er, ættu jafnan aðgang að fjármagni úr sjóðakerfi atvinnuveganna. Með því væri afnumin sú atvinnugreinaskipting sem verið hefur í sjóðakerfinu.
Fjárfestingarlánasjóðir atvinnuveganna voru upphaflega stofnaðir til að tryggja aðgang einstakra atvinnugreina að lánsfé á tímum lánsfjárskorts. Allir stærstu sjóðirnir eru í eigu ríkisins en atvinnugreinarnar hafa lagt sjóðunum til fé með ýmsum hætti, einkum í formi skattlagningar á viðkomandi atvinnugreinar. Má þar sérstaklega nefna iðnlánasjóðsgjald sem rennur til Iðnlánasjóðs og útflutningsgjald sem rann til Fiskveiðasjóðs. Ákvarðanir um þessa skattlagningu voru jafnan teknar í samráði við helstu hagsmunasamtök í viðkomandi atvinnugreinum. Fulltrúar greinanna hafa einnig haft áhrif á stefnu og starfsemi sjóðanna með setu í stjórnum þeirra. Í ljósi þessa hefur við undirbúning breytinga á sjóðakerfinu verið haft náið samráð við forsvarsmenn samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi og iðnaði. Stjórnendur og starfsmenn sjóðanna þriggja og innlendir og erlendir sérfræðingar hafa aðstoðað við undirbúning málsins.
Með frumvarpi þessu er lagt til að stofnaður verði Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins. Hlutverk hans verði að stuðla að arðbærri uppbyggingu og vexti íslensks atvinnulífs með því að taka þátt í fjárfestingarverkefnum á sviði nýsköpunar með áhættufjármagni og að styðja við þróunar- og kynningarverkefni. Gert er ráð fyrir að sjóðnum verði lagt til stofnfé af sameiginlegu eigin fé Fiskveiðasjóðs Íslands, Iðnlánasjóðs, Útflutningslánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs, en samhliða þessu frumvarpi er lagt fram frumvarp til laga um Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. sem reistur verður á grunni fyrrgreindra sjóða.
Auk þessa er Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins ætlað að taka við starfsemi tryggingardeildar útflutningslána við Iðnlánasjóð og tryggingardeildar útflutningslána við Ríkisábyrgðasjóð.
2. Starfssvið Nýsköpunarsjóðs.
Frumvarp þetta byggist að nokkru á þeirri reynslu sem fengist hefur af starfsemi Iðnþróunarsjóðs sl. tvö ár og af starfsemi vöruþróunar- og markaðsdeildar Iðnlánasjóðs. Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins er að nokkru leyti ætlað að taka við þeirri starfsemi þegar Fiskveiðasjóður, Iðnlánasjóður, Útflutningslánasjóður og Iðnþróunarsjóður verða sameinaðir í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
Starfssvið Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins verður þríþætt, þátttaka í arðvænlegum fjárfestingarverkefnum með íslenskum eða erlendum fyrirtækjum, stuðningur við forathuganir, vöruþróunar- og kynningarverkefni og starfræksla tryggingardeildar útflutningslána.
Fjárfestingarverkefni:
Gert er ráð fyrir að sjóðurinn taki þátt í fjárfestingarverkefnum af þrennum toga. Í fyrsta lagi innlendum fjárfestingarverkefnum á vegum einstaklinga eða fyrirtækja, sem fela í sér nýjungar eða ný vaxtartækifæri, í öðru lagi fjárfestingum íslenskra aðila í atvinnurekstri erlendis og í þriðja lagi fjárfestingum erlendra aðila á Íslandi.
Stuðningsverkefni:
Sjóðurinn mun styðja við verkefni á vegum opinberra aðila, fyrirtækja og einstaklinga, sem hafa markmið í samræmi við hlutverk sjóðsins. Meðal slíkra verkefna má nefna vöruþróun, kynningu á fjárfestingartækifærum á Íslandi og ýmiss konar forathuganir eða hagkvæmniathuganir. Verkefni af þessu tagi eru þess eðlis að ekki er að vænta beins arðs eða endurgreiðslu fjárframlaga, enda þótt ætla megi að þau geti leitt til arðsamra fjárfestinga eða framleiðslu síðar meir. Því verður að líta á stuðning sjóðsins við slík verkefni sem bein framlög án kröfu um endurgreiðslu, nema í undantekningartilfellum. Því er gert ráð fyrir að ráðstöfun framlaga sjóðsins til einstakra verkefna af þessu tagi geti verið í höndum annarra aðila eða í samvinnu við þá.
Tryggingadeild útflutningslána:
Að auki er gert ráð fyrir að Nýsköpunarsjóður taki við starfsemi sem tryggingardeild útflutningslána hjá Iðnlánasjóði sem starfar samkvæmt lögum nr. 76/1987, um Iðnlánasjóð, og tryggingardeild útflutningslána við Ríkisábyrgðasjóð samkvæmt lögum nr. 60/1970 hafa stundað, en gert er ráð fyrir að lög um þessar deildir falli úr gildi við tilkomu tryggingardeildar við Nýsköpunarsjóð.
3. Starfshættir.
Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins er ætlað að starfa fyrst og fremst sem áhættufjármagnssjóður. Í því felst að hann leggur fram fjármagn í formi hlutafjár eða lána með sambærilegum kjörum og hlutafé hvað varðar áhættu og arðsemisvon.
Áhættufjármagn er gjarnan flokkað eftir því í hvaða tilgangi eða á hvaða stigi það er lagt fram. Af eðlilegum ástæðum er áhættan meiri á fyrstu þrepum þróunar, enda er ekki gert ráð fyrir því að framlög til slíkra verkefna séu endurgreidd nema í undantekningartilvikum. Ljóst er að starfandi áhættufjármagnsfélög hafa tilhneigingu til að sinna áhættuminni verkefnum. Samkvæmt upplýsingum frá European Venture Capital Association má flokka áhættufjármögnun vegna nýsköpunar í eftirfarandi þrjá flokka eftir áhættu:
— Þróunarfjármagn eða hugmyndafé (Seed Capital). Fjármagn til rannsókna og þróunar á vöru eða viðskiptahugmynd. Á þessu stigi er varla um meira að ræða en vænlega hugmynd og oftast frumkvöðul. Fjármagn á þessu stigi fer aðallega í gerð frumáætlana, fyrstu tilraunir við vöruþróun og forkönnun markaða.
— Byrjunarfjármagn eða upphafsfé (Start-up). Tekur við af þróunarfjármagni, t.d. til að fullgera frumeintak vöru og til að hefja markaðsstarfsemi.
— Fjármagn til vaxtar eða vaxtarfé (Expansion). Fjármagn til að útvíkka starfsemi að aflokinni þróun og öflun markaða.
Hlutverk Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins í fjárfestingarverkefnum mun aðallega falla að þriðja flokknum, þ.e. fjármögnun vaxtar. Einnig er sjóðnum ætlað að styðja við vöruþróunar- og kynningarverkefni, svo og forathuganir og hagkvæmniathuganir, en það fellur nær því sem nefnt er þróunarfjármagn eða byrjunarfjármagn.
Sjóðnum er ætlað að vera virkur þátttakandi í verkefnum og skapa þannig fjárhagslegan aga og styrk fyrir atvinnufyrirtæki.
4. Starfsreglur.
Nýsköpunarsjóður atvinnulífsins mun taka þátt í verkefnum með öðrum. Í því felst að hann mun gera kröfu um að samstarfsaðilar leggi einnig fram fjármagn og almennt má ætla að við það verði miðað að hlutdeild sjóðsins í fjármögnun verkefna fari ekki yfir þriðjung eða helming.
Ætla má að ákvörðun um þátttöku í einstökum verkefnun verði byggð á undangenginni ítarlegri könnun. Meginforsenda fyrir þátttöku yrði að verkefnið geti skilað góðum arði ef sá árangur næst sem að er stefnt. Þá yrði lagt mat á alla áhættuþætti og þátttöku í óhæfilega áhættusömum verkefnum hafnað. Einnig skal það haft í huga að verkefnið verður að geta staðið undir þeim kostnaði sem sjóðurinn ber af því að fjalla um það fyrir ákvarðanatöku og fylgjast með því á framkvæmdatíma. Þetta felur í sér að sjóðurinn muni að öðru jöfnu ekki sinna mjög litlum verkefnum, ef jafnvel hámarksarðsemi gæti ekki skilað sjóðnum arði sem réttlætti kostnað við skoðun og eftirlit.
Gert er ráð fyrir að sjóðnum verði óheimilt að skerða stofnfé sitt og eðlilegt er að gera ráð fyrir að raunávöxtun hans til lengri tíma verði nokkur. Af þessum sökum mun ráðstöfunarfé sjóðsins á hverjum tíma ráðast af raunávöxtun stofnfjár. Í því sambandi skiptir tvennt miklu máli, árangur fjárfestingarverkefna (arðsemi, afskriftir/töp) og fjárhæð framlaga til stuðningsverkefna sem ekki er reiknað með að endurgreiðist. Til þess að hindra að gengið verði á eigið fé er nauðsynlegt að fjárhagsuppgjör sjóðsins sýni ætíð raunhæft mat á þeirri áhættu sem tengist fjárfestingarverkefnum.
5. Alþjóðavæðing.
Mikilvægt starfssvið Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins verður þátttaka í fjárfestingarverkefnum sem hafa það markmið að auka alþjóðavæðingu íslensks atvinnulífs, annars vegar með fjárfestingu íslenskra aðila erlendis og hins vegar með aukinni fjárfestingu erlendra aðila á Íslandi. Vöxtur íslensks atvinnulífs í framtíðinni mun ráðast af því hvort hér nær að dafna atvinnustarfsemi sem stenst samkeppni á alþjóðamarkaði og nær að auka hlutdeild sína í vaxandi alþjóðlegum viðskiptum. Til þess að svo megi verða þurfa íslensk fyrirtæki að taka í auknum mæli þátt í alþjóðlegum atvinnurekstri.
Alþjóðavæðing íslensks atvinnulífs getur orðið með tvennum hætti. Í fyrsta lagi með beinni fjárfestingu í atvinnurekstri erlendis. Markmið slíkra fjárfestinga getur verið margs konar, t.d. að öðlast aðgang að erlendum mörkuðum, að tengjast erlendum fyrirtækjum í því skyni að komast yfir þekkingu og tækni sem ekki fengist með öðrum hætti og að selja tækni-, markaðs- og stjórnunarþekkingu.
Í öðru lagi getur alþjóðavæðing íslensks atvinnulífs verið fólgin í fjárfestingu erlendra aðila á Íslandi, ýmist í starfandi fyrirtækjum eða nýjum. Rökin fyrir aukinni erlendri fjárfestingu á Íslandi eru hin sömu og fyrir útrás, þ.e. viðskiptatengsl, yfirfærsla þekkingar og afleiddar tekjur, en auk þess atvinnusköpun og tækifæri til nýtingar á íslenskum náttúruauðlindum og sérþekkingu.
Aukinn útflutningur og þátttaka í alþjóðaviðskiptum verður í framtíðinni ein aðalforsenda vaxtar íslensks atvinnulífs og aukningar þjóðartekna. Reynsla annarra ríkja sýnir beint samband milli alþjóðaviðskipta og fjárfestingar milli landa. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja erlendis er meðal þess lægsta sem þekkist meðal OECD-ríkjanna, þrátt fyrir að hún hafi rúmlega tvöfaldast að raungildi á sl. 5–6 árum. Íslensk fyrirtæki hafa nú gert sér grein fyrir mikilvægi útrásar og munu þau í vaxandi mæli beina athyglinni að henni. Útrás er í eðli sínu áhættufjárfesting og kallar því á áhættufjármögnun. Það verður hlutverk Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins að taka þátt í útrás íslenskra fyrirtækja og einstaklinga með því að deila með þeim áhættu í von um beinan og óbeinan fjárhagslegan ávinning fyrir íslenskt atvinnulíf, m.a. við atvinnusköpun hér á landi.
6. Stofnfé sjóðsins.
Gert er ráð fyrir að Nýsköpunarsjóði verði lagðar til 4.000 millj. kr. Þar af munu honum lagðar til 3.000 millj. kr., annars vegar í formi markaðshæfra hlutabréfa og hins vegar í formi skuldabréfs sem útgefið verður af Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. Auk þess mun ríkissjóður leggja sjóðnum til 1.000 millj. kr. af söluandvirði hlutafjár í fjárfestingarbankanum. Þá verða eignir vöruþróunar- og markaðsdeildar vistaðar í sérstakri deild samkvæmt bráðabirgðaákvæði.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Hér er kveðið á um stöðu Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins innan ríkisins, þ.e. að sjóðurinn skuli vera sjálfstæð stofnun í eigu ríkisins. Sjóðurinn er ekki lánastofnun í skilningi laga nr. 123/1993, um lánastofnanir aðrar en viðskiptabanka og sparisjóði, sbr. og 10. gr. frumvarpsins. Yfirumsjón með starfsemi sjóðsins skal vera í höndum viðskiptaráðherra, en það þykir eðlilegt þar sem fjármálastarfsemi heyrir að verulegu leyti undir hans starfssvið. Skýrt er kveðið á um að ríkissjóður beri ekki ábyrgð á skuldbindingum sjóðsins, nema hvað varðar skuldbindingar tryggingardeildar útflutningslána.
Um 2. gr.
Gert er ráð fyrir að meginstarfssvið sjóðsins verði þríþætt, þátttaka í arðvænlegum fjárfestingarverkefnum með íslenskum og erlendum fyrirtækjum, stuðningur við forathuganir, vöruþróunar- og kynningarverkefni, og starfræksla tryggingardeildar útflutningslána.
Það skal undirstrikað að með þátttöku sjóðsins í fjárfestingarverkefnum er ekki átt við hefðbundna stofnlánastarfsemi. Þátttaka sjóðsins getur annars vegar verið í formi eiginfjár, þ.e. kaup á venjulegum hlutabréfum, hlutum eða forgangshlutabréfum, og hins vegar í formi lánsfjár með eiginleikum eigin fjár, svo sem lán með breytirétti í hlutafé, lán með kjörum sem tengd eru árangri verkefnisins eða lán með kauprétti hlutabréfa.
Undir stuðningsverkefni sjóðsins falla verkefni á sviði forathugana, þróunar- og kynningarverkefna. Með forathugunum er m.a. átt við hagkvæmniathuganir, gerð viðskiptaáætlana og undirbúning verkefna sem falla undir meginverksvið sjóðsins. Gert er ráð fyrir að sjóðurinn taki ekki beinan þátt í einstökum þróunarverkefnum, heldur verji hann hluta af ráðstöfunarfé sínu til slíkra verkefna og feli hugsanlega sérhæfðum aðila ráðstöfun þess fjár. Til að greiða fyrir alþjóðlegum verkefnum hér á landi getur sjóðurinn tekið þátt í að fjármagna verkefni er varða kynningu á fjárfestingarkostum hér á landi . Fjármagn til stuðningsverkefna getur verið í formi styrkja eða skilyrtra lána.
Um starfrækslu tryggingardeildar útflutningslána er fjallað í II. kafla frumvarpsins, 11.–13. gr.
Með hliðsjón af ákvæðum 61.–64. gr. samnings um Evrópska efnahagssvæðið, sbr. lög nr. 2/1993, og ákvörðun Eftirlitsstofnunar EFTA um málsmeðferð og efni reglna á sviði ríkisaðstoðar frá 19. janúar 1994 er ljóst að tilkynna verður stofnuninni þá aðstoð við atvinnulífið sem felst í starfsemi Nýsköpunarsjóðs. Eins og áður segir mun stjórn sjóðsins móta sér starfsreglur og mun við gerð þeirra höfð hliðsjón af reglum EES. Slíkar starfsreglur, staðfestar af ráðherra, eða eftir atvikum reglugerð ráðherra, munu síðan tilkynntar Eftirlitsstofnun EFTA.
Um 3. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um að sjóðurinn geti nýtt sér afl atkvæða sinna í hlutafélögum í samræmi við hlutafjáreign sína, þar með talið til að velja fulltrúa í stjórnir þeirra. Hér er um að ræða sjálfsagðan rétt hvers fjárfestis í hlutafélagi, þ.e. að geta haft áhrif á stjórnun félags og náið eftirlit með starfsemi þess.
Um 4. gr.
Lagt er til að hagsmunasamtökum í sjávarútvegi og iðnaði verði tryggð áhrif við stjórnun Nýsköpunarsjóðs. Því er í þessari grein lagt til að samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi og iðnaði, ásamt Alþýðusambandi Íslands, eigi þrjá fulltrúa í fimm manna stjórn Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins, auk tveggja fulltrúa ríkisins sem tilnefndir verði af iðnaðarráðherra og sjávarútvegsráðherra.
Gert er ráð fyrir að sjávarútvegsráðherra og iðnaðarráðherra tilnefni tvo menn hvor í stjórn sjóðsins. Þar af tilnefnir iðnaðarráðherra einn eftir ábendingum samtaka atvinnufyrirtækja í iðnaði, en með því er átt við Samtök iðnaðarins. Þá tilnefnir sjávarútvegsráðherra annan fulltrúa sinn eftir ábendingum samtaka atvinnufyrirtækja í sjávarútvegi, en með því er átt við Landssamband íslenskra útvegsmanna og Samtök fiskvinnslustöðva. Þá er gert ráð fyrir að Alþýðusamband Íslands tilnefni beint í stjórnina. Þar sem viðskiptaráðherra fer með yfirumsjón með sjóðnum mun hann skipa stjórnina formlega.
Um 5. gr.
Verði talin þörf á því síðar að kveða nánar á um verkefni og starfshætti stjórnar sjóðsins getur ráðherra gert það í reglugerð á grundvelli almennrar heimildar í 18. gr. frumvarpsins.
Um 6. gr.
Í 2. mgr. er stjórn sjóðsins, með samþykki ráðherra, heimilað að semja við utanaðkomandi aðila um að taka að sér ákveðna þætti í rekstri hans, eftir því sem hagkvæmt þykir. Þykir eðlilegt að hafa þennan sveigjanleika í rekstri sjóðsins.
Um 7. gr.
Í 3. gr. frumvarps til laga um stofnun Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. er kveðið á um að fjárfestingarbankinn taki við öllum eignum, skuldum og skuldbindingum Fiskveiðasjóðs Íslands, Iðnlánasjóðs, Útflutningslánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs, öðrum en þeim sem ráðstafað er með öðrum hætti samkvæmt lögum um Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins. Með þessu er einkum vísað til 7. gr. frumvarps þessa. Samkvæmt þessu verður fjárfestingarbankinn ekki eigandi alls eigin fjár sjóðanna og undanskilið það fé sem lagt er til Nýsköpunarsjóðs þótt formlega séð sé bankinn útgefandi þess skuldabréfs sem kveðið er á um í greininni, enda tekur hann á móti við eignum sjóðanna öðrum en markaðshæfum hlutabréfum þeirra.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Í 2. mgr. er tekið fram að sjóðnum sé óheimilt að ganga á stofnfé sitt. Í þessu felst að stjórn sjóðsins ber að viðhalda eigin fé hans, þar með talið gagnvart almennum verðlagsbreytingum. Áhætta og arðsemi þeirra verkefna sem sjóðurinn tekur þátt í þarf að miðast við að raunávöxtun stofnfjár hans samsvari almennum hagvexti til lengri tíma litið.
Um 10. gr.
Um II. kafla
Sókn á nýja erlenda markaði er oft það áhættusöm að einkaaðilar eru þess ekki megnugir að veita útflytjanda tryggingar gegn greiðslufalli erlends kaupanda. Þess vegna er ríkistryggð útflutningstryggingarstarfsemi talin nauðsynleg forsenda þess að útflutningur aukist. Með útflutningstryggingum er átt við tryggingar sem bæta seljanda tjón sem verður vegna vanefnda eða greiðslufalls kaupanda. Skipta má útflutningstryggingum í tvennt, tryggingum gegn viðskiptaáhættu og tryggingum gegn stjórnmálaáhættu.
Ætla má að nauðsynlegt verði að endurskoða ákvæði þessa kafla á næstu árum með hliðsjón af þróun í nágrannalöndum og reynslu af starfseminni.
Um 11. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um sérstaka stjórnarnefnd til að fara með stjórn nefndarinnar. Þar sem starfsemi þessarar deildar er með ríkisábyrgð þykir nauðsynlegt að ríkið fari með stjórn deildarinnar, með aðild atvinnulífsins.
Deildin tekur við eignum og skuldbindingum tryggingardeildar útflutningslána við Iðnlánasjóð og er stofnfé deildarinnar ekki hluti af stofnfé sjóðsins. Deildin mun vera í jafnvægi miðað við síðustu áramót, þ.e. ekki með verulegar eignir eða skuldir. Ekki er gert ráð fyrir að þessi deild taki við eignum og skuldum tryggingardeildar útflutningslána við Ríkisábyrgðarsjóð þótt hún taki við starfsemi hennar. Gert er ráð fyrir að eignir og skuldbindingar þeirrar deildar falli til Ríkisábyrgðarsjóðs við brottfall laga um deildina.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Gert er ráð fyrir að stjórn sjóðsins sjái um að semja ársreikning í samræmi við góða reikningsskilavenju og lög nr. 144/1994, um ársreikninga. Er eðlilegt að miða við að fjárhagsárið sé almanaksárið.
Þar sem sjóðurinn er sjálfstæð stofnun í eigu ríkisins skal endurskoðun á ársreikningi sjóðsins vera í höndum Ríkisendurskoðunar, sbr. lög nr. 12/1986.
Um 15. gr.
Um 16. gr.
Um 17. gr.
Um 18.–19. gr.
Um ákvæði til bráðabirgða.
Í 2. og 3. mgr. er kveðið á um að starfsmenn Fiskveiðasjóðs, Iðnlánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs skuli eiga rétt á starfi hjá Nýsköpunarsjóðnum, hafi þeim ekki verið boðið starf hjá Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf. Ákvæði þetta er sambærilegt 10. gr. frumvarps til laga um Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
Í 4. mgr. er kveðið á um að lífeyrisskuldbindingar vegna starfsmanna sjóðanna, sem taka við starfi hjá Nýsköpunarsjóði, flytjist til hans. Óeðlilegt þykir að Fjárfestingarbankinn taki við þessum skuldbindingum samkvæmt hinu almenna ákvæði 9. gr. frumvarps til laga um Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
Samkvæmt 8. og 9. gr. laga nr. 76/1987, um Iðnlánasjóð, er starfrækt við sjóðinn sérstök vöruþróunar- og markaðsdeild með afmarkaðan tilgang og aðskilinn fjárhag. Starfsemi deildarinnar er fjármögnuð með Iðnlánasjóðsgjaldi sem innheimt er af iðnaðinum í landinu skv. 5. gr. sömu laga. Lagt er til að halda eignum þessarar deildar aðgreindum til sérstakrar ráðstöfunar. Því er í 5. mgr. kveðið á um að eigið fé hennar verði flutt í Nýsköpunarsjóð og varðveitt í sérstakri deild sem haldið verði aðgreindri í bókhaldi og reikningum. Á fyrstu þremur starfsárum sjóðsins verði eignum deildarinnar síðan ráðstafað til sérstakra framlaga til vöruþróunar- og markaðsaðgerða samkvæmt sérstökum reglum. Að þeim tíma loknum verði deildin lögð niður og óráðstafaðar eignir lagðar til aðmennrar starfsemi sjóðsins.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um Nýsköpunarsjóð atvinnulífsins.
Með frumvarpi þessu er lagt til að stofnaður verði sjóður í eigu ríkisins með það hlutverk að taka þátt í fjárfestingarverkefnum á sviði nýsköpunar og þróunar. Einnig starfi tryggingardeild útflutningslána við sjóðinn og taki þar við hlutverki núverandi deildar við Iðnlánasjóð og deildar Ríkisábyrgðasjóðs sem veitir slík lán.
Í 7. gr. er lagt til að stofnfé sjóðsins nemi 4 milljörðum króna. Þar af komi 3 milljarðar króna af sameiginlegu eigin fé Fiskveiðasjóðs, Iðnlánasjóðs, Útflutningslánasjóðs og Iðnþróunarsjóðs en ríkissjóður leggi 1 milljarð króna til sjóðsins af söluandvirði hlutafjár í eigu ríkissjóðs í Fjárfestingarbanka atvinnulífsins hf.
Ekki verður séð að til annarra framlaga þurfi að koma frá ríkissjóði en að framan greinir.