Ferill 39. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 39 – 39. mál.
Tillaga til þingsályktunar
um aukinn rétt foreldra vegna veikinda barna.
Flm.: Jóhanna Sigurðardóttir, Kristín Ástgeirsdóttir,
Margrét Frímannsdóttir, Össur Skarphéðinsson.
Niðurstaða nefndarinnar skal lögð fyrir Alþingi á haustþingi 1998.
Greinargerð.
Þegar gerður er samanburður á rétti foreldra vegna veikinda barna sinna á Norðurlöndum kemur í ljós að Ísland sker sig mjög úr. Þannig hafa foreldrar íslenskra barna nánast engan rétt samanborið við rétt foreldra annars staðar á Norðurlöndum. Eftirfarandi er yfirlit frá Styrktarfélagi krabbameinssjúkra barna yfir bætur vegna launataps aðstandenda sjúkra barna á Norðurlöndum eins og þær voru á sl. ári (sbr. fylgiskjal):Ísland: Sjö veikindadagar eru að hámarki greiddir á ári, fyrir börn undir 13 ára aldri, án tillits til hver sjúkdómurinn er, fjölda barna eða hjúskaparstöðu foreldra.
Svíþjóð: 90% launa eru greidd í 120 daga á ári fyrir hvert barn 0–16 ára.
Finnland: Greidd eru 66% af launum í 60–90 daga á ári og lengur vegna langsjúkra barna. Heimilt er að greiða báðum foreldrum laun ef nauðsyn krefur.
Noregur: Allt að 780 veikindadagar. Þar af 100% laun í 260 daga og síðan 65% laun í 520 daga fyrir hvert barn 0– 16 ára, auk 10,2% orlofs af greiddum sjúkrabótum í allt að 12 vikur á ári.
Danmörk: Greidd er launauppbót (90% launa) til annars foreldris á meðan meðferð stendur. Launauppbót má síðan greiða í þrjá mánuði til aðlögunar fyrir barnið og foreldra eftir að meðferð lýkur. Endurgreiðsla nauðsynlegs kostnaðarauka vegna umönnunar barna 0 –18 ára. Sérstök uppbót er til atvinnulausra. Orlofsstyrkur.
Í kjarasamningum hér á landi hefur verið samið um að starfsmaður geti ráðstafað allt að sjö dögum á ári á launum vegna veikinda barna sinna. Auk þess er í reglum einstakra sjúkra
Benda má á að þegar meðferð barns, t.d. með krabbamein, lýkur lækka umönnunarbætur verulega án tillits til þess hvort foreldrið sem hætti að vinna þegar barnið veiktist geti hafið störf að nýju. Umrædd börn þurfa oft langa aðlögun áður en þau geta lifað því sem kallað er eðlilegt líf eftir meðferðina og sum þeirra búa við varanlegar afleiðingar sjúkdómsins. Hjá Tryggingastofnun ríkisins er litið á þetta tímabil sem létta umönnun og því eru greiðslur lágar. Við þessar aðstæður verður hvað mest þörf á bótum vegna tekjutaps.
Í kjarasamningi ASÍ/VSÍ og VMS er svohljóðandi ákvæði: „Foreldri skal eftir fyrsta starfsmánuð, heimilt að verja samtals sjö vinnudögum á hverju 12 mánaða tímabili til að
Þennan rétt er ekki hægt að flytja milli ára, t.d. ef barn hefur ekki verið veikt í tvö ár en er svo veikt í 14 daga í einu. Rétturinn tekur einungis til barna undir 13 ára aldri og rétturinn til sjö daga á ári tekur til allra barna foreldranna. Annars staðar á Norðurlöndum nær hann ýmist til 16 eða 18 ára aldurs og heimilaður dagafjöldi nær til hvers barns um sig innan fjölskyld
Skilyrði hér á landi fyrir veikindagreiðslum frá atvinnurekendum vegna veikinda barna er að annarri umönnun verði ekki komið við, þannig að báðir foreldrar geta ekki verið heima yfir barni á sama tíma.
Í reglugerðum sumra sjúkrasjóða stéttarfélaganna hér á landi er að finna ákvæði um dag
Annars staðar á Norðurlöndum greiðir hið opinbera að mestu bætur vegna launataps aðstandenda sjúkra barna. Ljóst er að stuðningur hins opinbera er enginn vegna slíks launa
Í lokin er rétt að benda á að tilskipun Evrópusambandsins frá 3. júní 1996, um ramma
Tilskipunin lýtur í meginatriðum að rétti foreldra til foreldraorlofs, en samkvæmt ramma
Á þessa tilskipun er bent vegna þess að hún hlýtur að koma sérstaklega til skoðunar hér á landi, bæði í tengslum við fyrirkomulag foreldraorlofs, við rétt barna til umönnunar foreldra sinna í veikindum og rétt foreldra til leyfis frá vinnu vegna veikinda barna sinna.
Hér er ekki tekin afstaða til þess hvort útgjöld vegna aukins réttar foreldra í veikindum barna lendi á ríkissjóði eða atvinnurekendum, en annars staðar á Norðurlöndum greiðir hið opinbera kostnaðinn.
Í því sambandi er rétt að geta samanburðar á útgjöldum til barna og fjölskyldna þeirra á Norðurlöndum, ekki síst í ljósi opinberrar fjölskyldustefnu sem Alþingi hefur samþykkt en einnig vegna umræðu um að velferðarkerfið sé orðið fyrirferðarmikið í þjóðarútgjöldum.
Hlutfallslega eru miklu fleiri börn á Íslandi en annars staðar á Norðurlöndum, eins og sést í eftirfarandi töflu:
Fjöldi barna undir 15 ára aldri á Norðurlöndum.
Land |
Fjöldi barna | Hlutfall af heild, % |
Danmörk Finnland Ísland Noregur Svíþjóð |
893.343 971.487 65.724 840.120 1.649.093 |
17,2 19,1 24,5 19,4 18,8 |
Þrátt fyrir að börn séu hlutfallslega fleiri hér á landi en annars staðar á Norðurlöndum eru útgjöld til barna og fjölskyldna þeirra langlægst hér á landi:
Útgjöld á íbúa og sem hlutfall af landsframleiðslu.
Land |
Útgjöld á íbúa, kr. |
Hlutfall af lands- framleiðslu, % |
Danmörk Finnland Ísland Noregur Svíþjóð |
72.402 73.010 42.346 76.391 87.279 |
3,9 |
Fylgiskjal.
Styrktarfélag krabbameinssjúkra barna:
Bætur vegna launataps aðstandenda sjúkra barna á Norðurlöndum.
Nefndin var skipuð samkvæmt þingsályktun um réttarstöðu barna með krabbamein og annarra sjúkra barna sem samþykkt var á Alþingi 7. maí 1993.
Svíþjóð | Noregur | Danmörk | Finnland | Ísland | |
Veikindadagar foreldra. Sjúkrabætur. Launauppbót. |
90% laun í 120 daga á ári fyrir hvert barn, 0–16 ára. |
Allt að 780 dagar (100% laun í 260 daga og síðan 65% laun í 520 daga) fyrir hvert barn 0–16 ára, +10,2% orlof af greiddum sjúkrabótum í allt að 12 vikur á ári. |
Endurgreiðsla nauðsynlegs kostnaðar
|
Greidd eru 66% af launum í 60–90 daga, lengur ef nauðsyn krefur, t.d. vegna barna með krabbamein. Heimilt er að greiða báðum foreldrum ef nauðsyn krefur. |
Útivinnandi foreldri á rétt á sjö veikindadögum að hámarki á ári til að sinna sjúkum börnum sínum án tillits til fjölda þeirra og alvar |