Ferill 565. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 957 – 565. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt, með síðari breytingum.
Flm.: Pétur H. Blöndal, Vilhjálmur Egilsson.
1. gr.
2. gr.
3. gr.
a. 4. tölul. fellur brott.
b. 7. tölul. orðast svo: Barnabætur greiddar úr ríkissjóði.
4. gr.
Frá tekjum manna skv. II. kafla laga þessara, sem ekki eru tengdar atvinnurekstri eða sjálfstæðri starfsemi, má draga:
1. Launatekjur sem greiddar eru embættismönnum, fulltrúum og öðrum starfsmönnum sem starfa hjá alþjóðastofnunum eða ríkjasamtökum enda sé kveðið á um skattfrelsið í samn
2. Iðgjöld launþega til öflunar lífeyrisréttinda samkvæmt lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða að hámarki 4% af iðgjaldsstofni. Að auki allt að 2% af iðgjaldsstofni samkvæmt ákvörðun sjóðfélaga vegna iðgjalda sem greidd eru til lífeyrissjóða eða til aðila skv. 3. mgr. 8. gr. laga um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða, enda sé iðgjaldinu varið til aukningar lífeyrisréttinda eða líf
3. Iðgjöld manna sem vinna við eigin atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi vegna öflunar lífeyrisréttinda samkvæmt lögum um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi líf
Nú verður greiðslufall á kröfu sem vextir, sbr. 2. mgr. 8. gr., hafa verið reiknaðir af og frestast þá greiðsla skatts af slíkum vöxtum.
Prentað upp.
Heimilt er að mótreikna tapaða vexti við fjármagnstekjur hafi skattur þegar verið greiddur af vöxtunum. Skal það gert á því ári þegar sýnt er að krafa sem vextir voru reiknaðir af fæst ekki greidd og skal gera grein fyrir henni í skattframtali viðkomandi tekjuárs. Með sama hætti fer um aðrar fjármagnstekjur, sbr. 3. mgr. 67. gr. Heimildin nær til fimm ára aftur í tím
Ákvæði 1. mgr. um heimild til að draga frá beinan kostnað við öflun tekna gilda ekki um leigutekjur, vexti eða aðrar fjármagnstekjur.
Hafi maður beinan kostnað við öflun annarra tekna en tekna skv. 1. tölul. A-liðar 1. mgr. 7. gr., án þess að hún verði talin falla undir atvinnurekstur eða sjálfstæða starfsemi, skulu ákvæði 1. mgr. 1. tölul. 31. gr. samt sem áður gilda um slíkan kostnað eftir því sem við á, þó ekki ákvæðin um vexti af skuldum, afföll, gengistöp og fyrningu eigna. Kostnaður þessi leyf
Hafi maður leigutekjur af íbúðarhúsnæði, án þess að það teljist vera atvinnurekstur eða sjálfstæð starfsemi, er honum heimilt að draga frá þeim tekjum húsaleigugjöld af íbúðarhús
5. gr.
6. gr.
7. gr.
Tekjur barns, sem er innan 16 ára aldurs á tekjuárinu, sbr. 6. gr., skulu teljast með tekjum þess foreldris sem hærri hefur hreinar tekjur ef foreldrarnir eru í hjúskap eða óvígðri sambúð sem varað hefur samfleytt í a.m.k. eitt ár en ella með tekjum þess foreldris eða manns sem framfærir barnið.
8. gr.
9. gr.
Tekjuskattur þeirra manna, sem skattskyldir eru skv. 1. gr. laga þessara og hafa verið heimilisfastir hér á landi allt tekjuárið, er 8,38% af tekjuskattsstofni þeirra skv. 1. og 3. tölul. 62. gr.
10. gr.
11. gr.
12. gr.
a. 1. og 2. tölul. falla brott.
b. 1. mgr. 3. tölul. orðast svo:
Tekjuskattur aðila, sem um ræðir í 4., 5., 6. og 8. tölul. 3. gr., sbr. þó 2. tölul. þessarar greinar, skal ef um mann er að ræða, reiknast af tekjuskattsstofni með skatthlutfalli skv. 1. mgr. 67. gr. Tekjuskatt lögaðila, sbr. 3. gr., skal reikna skv. 72. gr.
13. gr.
14. gr.
Þrátt fyrir ákvæði laga nr. 45/1987, um staðgreiðslu opinberra gjalda, með síðari breyt
15. gr.
16. gr.
17. gr.
Á tekjuskattsstofn manna vegna tekna á árunum 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004 og 2005 skal á árunum 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005 og 2006 leggja sérstakan tekjuskatt eins og nánar greinir í ákvæði þessu.
Á tekjuskattsstofn einstaklinga umfram 3.120.000 kr. eða tekjuskattsstofn hjóna umfram 6.240.000 kr. skal reikna sérstakan 7% tekjuskatt árin 1998 og 1999, 6% árið 2000, 5% árið 2001, 4% árið 2002, 3% árið 2003, 2% árið 2004 og 1% árið 2005.
18. gr.
a. Í stað hlutfallstölunnar „7%“ í 4. og 6. málsl. 1. mgr. kemur: 6%, og: 5%.
b. Við 1. mgr. bætast átta nýir málsliðir, svohljóðandi: Fyrirframgreiðsla upp í væntanlega álagningu sérstaks tekjuskatts ársins 2002 skal fara fram með fimm jöfnum mánaðar
19. gr.
Um sérstakan tekjuskatt samkvæmt bráðabirgðaákvæði XXXIII og XXXIV skulu gilda ákvæði VIII.–XIII. kafla laga nr. 75/1981 eins og þau voru fyrir gildistöku laga þessara.
Þetta ákvæði til bráðabirgða tekur ekki til brottfalls eða breytinga á 6. gr., 1. mgr. 1. tölul. A-liðar 7. gr., 28. gr., 30. gr., 66. gr., 67. gr., A-liðar 69. gr. og 120 gr. laga nr. 75/1981 eins og þau voru fyrir gildistöku laga þessara.
20. gr.
21. gr.
A. Þegar önnur lög kveða á um að nota skuli persónuafslátt, sjómannaafslátt eða fjárhæð vaxtabóta sem viðmið um fjárhæðir skal miða við fjárhæð persónuafsláttar, sjómanna
B. Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. 67. gr. laganna skal tekjuskattur reiknast á eftirfarandi hátt við álagningu tekjuskatts árin 1999–2007 vegna áranna 1998–2006:
a. Við álagningu tekjuskatts á árinu 1999 vegna tekna ársins 1998 skal tekjuskattur reiknast 27,31% af tekjuskattsstofni.
b. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2000 vegna tekna ársins 1999 skal tekjuskattur reiknast 26,41% af tekjuskattsstofni.
c. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2001 vegna tekna ársins 2000 skal tekjuskattur reiknast 23,33% af tekjuskattsstofni.
d. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2002 vegna tekna ársins 2001 skal tekjuskattur reiknast 20,83% af tekjuskattsstofni.
e. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2003 vegna tekna ársins 2002 skal tekjuskattur reiknast 18,31% af tekjuskattsstofni.
f. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2004 vegna tekna ársins 2003 skal tekjuskattur reiknast 15,90% af tekjuskattsstofni.
g. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2005 vegna tekna ársins 2004 skal tekjuskattur reiknast 13,46% af tekjuskattsstofni.
h. Við álagningu tekjuskatts á árinu 2006 vegna tekna ársins 2005 skal tekjuskattur reiknast 10,95% af tekjuskattsstofni.
C. Frá tekjum manna skv. II. kafla laganna, sem ekki eru tengdar atvinnurekstri eða sjálfstæðri starfsemi, má draga fé sem varið er til aukningar á fjárfestingu í innlendum at
Frádráttur skv. 1. mgr. skal miðast við aukningu á fjárfestingu í innlendum atvinnu
Frádráttur hjá þeim sem fjárfest hafa fyrir þær fjárhæðir er greinir í 2. mgr. skal vera sem hér greinir:
a. Vegna fjárfestingar á árinu 1997 skal hann vera 60% af fjárhæðum skv. 2. mgr.
b. Vegna fjárfestingar á árinu 1998 skal hann vera 40% af fjárhæðum skv. 2. mgr.
c. Vegna fjárfestingar á árinu 1999 skal hann vera 20% af fjárhæðum skv. 2. mgr.
Hafi maður fjárfest fyrir lægri fjárhæð en greinir í 2. mgr. skal frádráttur skv. 3. mgr. taka hlutfallslegum breytingum.
Fjárhæð, sem heimilt hefur verið að flytja á milli ára vegna fjárfestinga í atvinnurekstri fyrir gildistöku laga þessara, telst vera aukning á fjárfestingu í atvinnurekstri skv. 1. og 2. mgr. og skulu um frádráttinn gilda ákvæði 3. og 4. mgr. Ónýtt frádráttarheimild tekur breytingu í samræmi við breytingar á verðbreytingarstuðli skv. 26. gr.
Frádráttur vegna hlutabréfakaupa miðast við kaup á hlutabréfum í innlendum hluta
Reglur þessa ákvæðis skulu gilda með sama hætti um samvinnuhlutabréf. Enn fremur skulu þær þrátt fyrir lög nr. 9/1984 gilda um stofnfjárbréf í sparisjóðum, enda sé útboð slíkra stofnfjárbréfa opið fyrir alla einstaklinga sem eiga lögheimili á starfssvæði við
Frádráttur samkvæmt þessu ákvæði heimilast frá tekjum skv. A- og B-lið 7. gr.
Fjármálaráðherra getur með reglugerð sett nánari ákvæði um framkvæmd frádráttar samkvæmt þessu ákvæði.
22. gr.
Ákvæði til bráðabirgða.
Þrátt fyrir ákvæði A- og B-liða 68. gr. eins og þau voru fyrir gildistöku laga þessara skal:
a. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 1998 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 1999 vegna tekna og eigna árið 1998 persónuafsláttur vera 280.320 kr. og sjómanna
b. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 1999 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2000 vegna tekna og eigna árið 1999 persónuafsláttur vera 279.948 kr. og sjómanna
c. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2000 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2001 vegna tekna og eigna árið 2000 persónuafsláttur vera 239.955 kr. og sjómanna
d. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2001 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2002 vegna tekna og eigna árið 2001 persónuafsláttur vera 199.963 kr. og sjómanna
e. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2002 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2003 vegna tekna og eigna árið 2002 persónuafsláttur vera 159.976 kr. og sjómanna
f. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2003 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2004 vegna tekna og eigna árið 2003 persónuafsláttur vera 119.978 kr. og sjómanna
g. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2004 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2005 vegna tekna og eigna árið 2004 persónuafsláttur vera 79.985 kr. og sjómanna
h. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2005 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2006 vegna tekna og eigna árið 2005 persónuafsláttur vera 39.993 kr. og sjómanna
i. Við staðgreiðslu tekjuskatts árið 2006 og við álagningu tekjuskatts og eignarskatts árið 2007 vegna tekna og eigna árið 2006 persónuafsláttur vera 0 kr. og sjómannaafsláttur 0 kr.
Þrátt fyrir ákvæði 4. mgr. B-liðar 69. gr. eins þau voru fyrir gildistöku laga þessara skulu:
a. Vaxtabætur á árunum 1998, 1999 og 2000 vera þær sömu og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
b. Vaxtabætur á árinu 2001 vera 6/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
c. Vaxtabætur á árinu 2002 vera 5/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
d. Vaxtabætur á árinu 2003 vera 4/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
e. Vaxtabætur á árinu 2004 vera 3/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
f. Vaxtabætur á árinu 2005 vera 2/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
g. Vaxtabætur á árinu 2006 vera 1/7 af vaxtabótum eins og þær hefðu verið miðað við þær reglur sem giltu á árinu 1997.
h. Vaxtabætur á árinu 2007 vera 0 kr.
Persónuafsláttur, sjómannaafsláttur og vaxtabætur samkvæmt bráðabirgðaákvæði þessu teljast ekki til tekna samkvæmt lögum þessum.
Þetta ákvæði til bráðabirgða tekur ekki til brottfalls eða breytinga á 6. gr., 1. mgr. 1. tölul. A-liðar 7. gr., 28. gr., 30. gr., 66. gr., 67. gr., A-liðar 69. gr. og 120. gr. laga nr. 75/1981 eins og þau voru fyrir gildistöku laga þessara.
Greinargerð.
Frumvarp þetta unnu ásamt fyrsta flutningsmanni Hannes G. Sigurðsson, Haraldur Johann
Efni frumvarpsins.
Samhliða frumvarpi þessu er flutt frumvarp til laga um barnabætur sem tryggir óbreyttar barnabætur og tillaga til þingsályktunar um húsnæðisbætur í stað húsaleigubóta, félagslega húsnæðiskerfins og vaxtabóta, sem verja munu hag tekjulágs fólks. Frumvarpið lýtur eingöngu að breytingum á tekjuskatti einstaklinga en snertir ekki skattlagningu lögaðila.
Markmið frumvarpsins.
Markmið frumvarpsins er að auka meðvitund borgarans um og ábyrgð hans á velferðar
Þá er það markmið frumvarpsins að atorka og frumkvæði einstaklinga stækki þjóðarkökuna þannig að meira verði til skiptanna fyrir alla þegna þjóðfélagsins. Flatur tekjuskattur mun hvetja fólk til menntunar, athafna og dugnaðar. Frumvarpið miðar að því að auka heildarhag landsmanna með því að auka ráðstöfunartekjur allra frekar en að jafna tekjur þeirra sem hefur tekist misjafnlega.
Eðlilegt þykir að fólk taki þátt í kostnaði við velferðakerfið í samræmi við getu, þ.e. tekjur og eignir. Hins vegar má spyrja hvort ekki sé nóg að sá sem hafi tvöfaldar tekjur greiði tvöfalt til velferðarkerfisins sem allir njóta þó að jöfnu í stórum dráttum. Frumvarpið tekur mið af þessu.
Einfaldara skattkerfi mun auðvelda almenningi vinnu við framtal, allt eftirlit verður ein
Á þeim sjö árum sem breytingin á að taka verður raunhæft að reikna með að forsendur séu fyrir því að hækka lægstu laun umtalsvert vegna þess að hagur fólks með hærri tekjur batnar töluvert og vegna skattalækkunarinnar, sem verður tæp 3% á ári, þarf það ekki launahækkun.
Samhliða þessu frumvarpi er flutt frumvarp til laga um barnabætur sem tryggir óbreyttar barnabætur en þær kosta um 1,46% hærri tekjuskatt. Þá er flutt tillaga til þingsályktunar um húsnæðisbætur sem komi í stað óskaplega flókins og óréttláts kerfis húsaleigubóta, félags
Ekki er gert ráð fyrir að vergar tekjur ríkis og sveitarfélaga breytist við þess breytingu.
Lýsing á breytingunni.
|
Tekju- ár |
Skatt- prósenta |
Stað- greiðsla |
Sérst. tekjusk. |
Persónu- afsláttur á ári |
Frítekju mark** á mánuði |
Sjó- manna- afsláttur |
Vaxta- bætur |
Hluta- bréfa- frádr. |
Athuga |
| 1997 | 29,31% | 40,88% | 5% | 286.812 | 60.902 | 671 | 7/7 | 60% | Núg. lög |
| 1998 | 27,41% | 39,02% | 7% | 280.320 | 62.361 | 656 | 7/7 | 40% | Núg. lög |
| 1999 | 26,41% | 38,02%* | 7% | 279.948 | 63.916 | 655 | 7/7 | 20% | Núg. lög |
| 2000 | 23,33% | 34,94%* | 6% | 239.955 | 59.615 | 470 | 6/7 | - | Frumvarp |
| 2001 | 20,83% | 32,44%* | 5% | 199.963 | 53.508 | 235 | 5/7 | - | Frumvarp |
| 2002 | 18,31% | 29,92%* | 4% | 159.970 | 46.411 | 0 | 4/7 | - | Frumvarp |
| 2003 | 15,90% | 27,51%* | 3% | 119.978 | 37.858 | - | 3/7 | - | Frumvarp |
| 2004 | 13,46% | 25,07%* | 2% | 79.985 | 27.695 | - | 2/7 | - | Frumvarp |
| 2005 | 10,95% | 22,56%* | 1% | 39.993 | 15.388 | - | 1/7 | - | Frumvarp |
| 2006 | 8,38% | 19,99%* | - | 0 | 0 | - | - | - | Frumvarp |
| * Óbreytt útsvar 11,61% ** Að teknu tilliti til skattfrelsis 4% iðgjalds til lífeyrissjóðs. |
Núverandi löggjöf og áhrif breytingarinnar.
Undanfarin ár hefur tekjuskattur einstaklinga lækkað umtalsvert og mun lækka enn á næsta ári eins og sést á töflu hér að framan.
Skattfrelsi 4% lífeyrissjóðsiðgjalda þýðir að í reynd er tekjuskattur 25,35%, útsvar 11,15% og staðgreiðsla 36,50% af launatekjum frá 1. janúar 1999. Ef þetta frumvarp verður samþykkt verður tekjuskattur í reynd 8,04%, útsvar 11,15% og staðgreiðsla 19,19% af launatekjum frá 1. janúar 2006.
Meginmarkmið núverandi skattkerfis er tekjujöfnun en ekki tekjuöflun til ríkissjóðs og þar með velferðakerfisins. Þetta er í andstöðu við almenn markmið skatta, sem eru tekjuöflun. Slík tekjujöfnun er mjög dýr og hefur óæskilegar afleiðingar. Því mun breytingin leiða til almennt betri lífskjara og gagnast jafnvel hinum tekjulægri. Lágar tekjur eru ekki persónueinkenni á fólki og fólk getur breytt gildi sínu á vinnumarkaði og aukið tekjur sínar með menntun, metnaði og dugnaði, sérstaklega þegar háir jaðarskattar standa ekki í veginum.
Á undanförnum áratugum hefur markvisst verið stefnt að því að auka vægi ýmiss konar jaðaráhrifa skattkerfsins með því að tekjutengja alla frádráttarliði þess. Þetta hefur leitt til þess að óvíða eru áhrif jaðarskatta eins mikil eins og á Íslandi. Er nú svo komið að einungis um 7% af tekjum allra í landinu rennur til ríkissjóðs og tekjuskatt umfram bætur greiðir ein
Núverandi skattkerfi er með miklu félagslegu ívafi. Persónuafsláttur leiðir til þess að þeir sem lægstar hafa tekjurnar greiða ekki skatta. Ríkissjóður greiðir útsvar, fjármagnstekjuskatt og eignarskatt fyrir þá skattþegna sem eru undir frítekjumarki en útsvarið og fjármagnstekju
Persónuafslátturinn er styrkur til þeirra sem hafa lágar tekjur og er hann notaður til að leysa þá undan því að greiða til velferðakerfisins. Hann er jafnframt notaður til þess að greiða fjármagnstekjuskatt, eignarskatt og útsvar til sveitarfélagins fyrir þá sem lægstar hafa tekjurn
Gert er ráð fyrir að persónuafslátturinn verði felldur niður á sjö árum og ætti sá tími að nægja aðilum vinnumarkaðarins til þess að ná fram raunverulegum hækkunum á lægstu laun hlutfallslega miðað við hærri laun. Þeir sem hærri hafa launin geta fallið frá launahækkunum á þessu árabili vegna þess að skattbyrði þeirra lækkar umtalsvert. Þá er nýju kerfi húsnæðis
Barnabótum er ætlað að jafna kjör barnafólks og þeirra barnlausu. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á barnabótum þótt nokkrir hnökrar séu á því kerfi. T.d. eru foreldrum með háar tekjur ekki greiddar barnabætur og því eru kjör þeirra ekki bætt til samræmis við barnlaust fólk með sömu tekjur. Í reynd eru núverandi barnabætur ómegðarbætur en ekki barnabætur.
Í samræmi við það markmið frumvarpsins að skattkerfið verði án félagslegra þátta er lagt til að barnbætur verði teknar úr tekjuskattskerfinu og er flutt sérstakt frumvarp til laga um barnabætur.
Sjómannaafsláttur var upphaflega hugsaður sem styrkur til sjómanna vegna hlífðarfatnaðar og mikillar fjarveru frá heimilum. Þar sem aðrir atvinnurekendur eins og verktakar og sölu
Vaxtabætur er hugsaður sem styrkur til þeirra sem eru að koma yfir sig þaki. Þær verða þó varla taldar félagslegar því hátekjufólk getur fengið og fær vaxtabætur sem eru hærri en þær bætur sem tekjulægra fólk á kost á. Þannig geta hjón með 600 þús. kr. mánaðartekjur fengið tæpar 20 þús. kr. á mánuði í vaxtabætur. Fólk með lágar tekjur getur hins vegar ekki keypt íbúð og fær því ekki þennan styrk á formi vaxtabóta.
Á mynd 1–3 í er dreginn upp ferill vaxtabóta fyrir einstakling, einstætt foreldri og hjón sem fall af tekjum heimilisins. Neðri mörkin fyrir vaxtabætur, bláa línan, 6% af tekjum, er sá hluti vaxta sem framteljandinn greiðir sjálfur. (Frá vaxtagjöldum dragast 6% af tekjum.) Þann hluta vaxta sem er umfram þessi 6% greiðir ríkið upp að hámarki vaxtabóta (rauða línan). Það sem fer umfram rauðu línuna greiðir framteljandinn svo sjálfur. Á sömu mynd eru sýndar húsa
Vaxtabæturnar hvetja mjög til skuldasöfnunar því ekki skiptir máli fyrir fólk sem er á vissu tekju- og eignabili hvort það skuldar einni eða tveimur milljónum króna meira eða minna. Ríkið greiðir alla vexti og verðbætur. Þar sem húsnæðislán eru yfirleitt til langs tíma og með jöfnum árlegum greiðslum (annuitet) eru fyrstu greiðslurnar aðallega vextir og seinni greiðsl
Vaxtabæturnar eru afar flóknar en í grófum dráttum má segja að fólk greiði fyrstu vaxta
Nærri 50.000 framteljendur njóta vaxtabóta. Þeir hafa margir farið í greiðslumat fyrir íbúðarkaup en þar hafa vaxtabæturnar hafa haft áhrif á matið. Því er mjög vandmeðfarið að kippa þannig grundvellinum undan matinu sem aftur var undirstaða íbúðarkaupa. Þess vegna er valin sú leið að draga úr vaxtabótum á sjö árum til þess að fólk geti aðlagað sig nýjum aðstæðum.
Í stað vaxtabóta (og í stað húsaleigubóta og félagslega íbúðakerfisins) koma húsnæðis
Dagpeningar og bifreiðastyrkir. Lagt er til að hætt verði að meðhöndla dagpeninga og bifreiðastyrki á sérstakan hátt í skattkerfinu. Mikil aukning hefur verið í skattfrjálsum dag
Jaðarskattar og fátæktargildrur. Mikil umræða hefur farið fram um jaðarskatta og áhrif þeirra á myndun á svokölluðum fátæktargildrum. Fátæktargildra felst í því að fólk lendir í þeirri aðstöðu að geta ekki bætt fjárhagslega stöðu sína vegna þess að ef það reynir að auka tekjur sínar með því að vinna meira eða betur, taka á sig ábyrgð eða mennta sig missir það svo mikið af tekjutengdum bótum að það hefur lítinn sem engan ávinning af átakinu. Því festist það ævilangt í stöðu þiggjandans og jafnvel mann fram að manni.
Núverandi kerfi er fullt af slíkum jaðarsköttum og hefur verið bent á þá verstu sem snerta aldraða, einstæða foreldra, atvinnulaust fólk og námsfólk. Nokkuð hefur verið dregið úr jaðar
Gallar á núverandi skattalöggjöf.
Flókið kerfi. Fyrst má nefna að núverandi löggjöf er mjög flókin og með ýmiss konar skattaafslætti, frádráttarliði og undanþágur. Til að nýta sér slíkt til fulls þurfa landsmenn að vera vel lesnir í skattalögunum. Má sem dæmi nefna að til langs tíma nýttu fáir sér skatta
Ef skattkerfi er haft mjög „réttlátt“ og látið taka tillit til ólíkra aðstæðna verður það mjög flókið. Flókið skattkerfi krefst aftur sérþekkingar sem kostar sitt og er ekki á færi þeirra sem minnst mega sín. Þannig verður kerfið aftur óréttlátt. Þess vegna er einfalt skattkerfi hagstætt hinum minni máttar.
Flókið skattkerfi leiðir til þess að meira svigrúm er fyrir mismunandi túlkanir. Það leiðir til ágreinings sem aftur leiðir til kærumála. Af öllu þessu leiðir kostnaður fyrir þjóðfélagið.
Skatteftirlit og framtal. Flókið skattkerfi hefur í för með sér að skatteftirlit verður mjög erfitt og þungt í vöfum auk þess sem eftirlitið er mjög dýrt. Það leiðir einnig til þess að mjög margir leita eftir dýrri þjónustu endurskoðenda vegna þess að þeir treysta sér ekki sjálfir til að fylla út skattskýrsluna sína. Allur þessi kostnaður skilar minna en engu til þjóðarbúsins. Því væri hagkvæmt fyrir heildarhag þjóðar að einfalda skattkerfið en þannig batnar eftirlit og skattskil aukast. Það kerfi sem hér er lagt til er svo einfalt að það ætti að vera nóg að treysta á staðgreiðsluna. Launaseðlar yrðu sendir skattyfirvöldum og þau sendu staðfestingu til skatt
Undanskot og lakara siðferði. Í skjóli flókins skattkerfis og hárra skatta þrífast undanskot og svört atvinnustarfsemi. Því hærri sem skattarnir verða því meiri verður hvatinn til að vinna svart og vinnuskipti ýmiss konar aukast umtalsvert án þess að ríkissjóður fái neinn skerf af þeirri köku. Þetta gengur jafnvel svo langt að fólk talar um það sín á milli að skattsvik séu ekki eiginlegt lögbrot og að þau séu stunduð í sjálfsvörn. Þetta grefur undan siðferðisvitund þjóð
Dugnaður, framtak og menntun. Launajöfnun og háir jaðarskattar hafa einnig áhrif á dugnað, framtak og menntun landsmanna. Má í raun segja að dugnaður, framtak og menntun séu skattlögð sérstaklega í dag. Fólk sem leggur hart að sér og vinnur mikið, sækist eftir ábyrgð eða menntar sig ber oft ekki sérstaklega mikið úr býtum umfram það fólk sem leggur minna á sig. Skattkerfið dregur úr gömlum dyggðum eins og dugnaði, vinnusemi, stundvísi, reglusemi og trúmennsku. Félagslegt kerfi sveitarfélaganna bindur svo endahnútinn á hengingaról dyggðanna. Mörgu fólki sem er að basla við að koma upp þaki yfir sig og börnin sín og greiðir mikla skatta svíður sárt að sjá aðra komast upp með að hagnýta sér bótakerfið. Bótakerfi sem greitt er með sköttum þeirra.
Þessi áhrif skattkerfisins er ógnvænleg því þjóðfélagið þarf svo mjög á duglegu og fram
Niðurgreidd láglaunastörf. Núverandi skattkerfi er einnig fráhrindandi fyrir hálaunastörf en dregur að sér láglaunastörf. Fyrirtæki sem greiðir há laun og stendur frammi fyrir því að setja niður starfsemi sína hér eða í landi með mildari sköttum á hærri tekjur velur hitt landið því að starfsfólkið lítur ætíð á ráðstöfun tekna eftir skatt og fyrirtækið kemst af með að greiða lægri laun. Inn í þessa mynd kemur að sjálfsögðu félagsleg þjónusta og reyndar allt velferðar
Í því sambandi skulu sérstaklega höfð í huga hálaunastörf sem tengjast starfsemi sem hægt er að stunda nánast hvar sem er í heiminum óháð stund og stað eins og hugbúnaðargerð og ýmiss konar fjármálastarfsemi. Við höfum horft upp á það að undanförnu að ýmis hugbún
Gallar á núverandi kerfi bóta.
Annað dæmi eru margvíslegar bætur vegna uppeldis barna. Dæmi: LÍN lánar einstæðu for
Dæmi um vantryggingu er hins vegar þegar einstaklingar sem hafa stopular tekjur og búa í leiguherbergjum eiga hvorki kost á félagslegri íbúð né fá húsaleigubætur.
Nú liggur fyrir Alþingi stjórnarfrumvarp til laga um að taka upp samræmingu í félagslega húsnæðiskerfinu og láta það falla að vaxtabótakerfinu. Frumvarp þetta og tillaga til þings
Launamunur og tekjudreifing.
Skattkerfið er óheppilegt tæki til að jafna tekjur landsmanna. Fyrir það fyrsta má benda á að launamunur eftir skatt hefur sennilega ekki minnkað hér á landi þrátt fyrir núverandi skatt
Launamunur á sér oftast náttúrulegar skýringar, t.d. þegar greitt er fyrir menntun, ábyrgð, dugnað, snilld, reynslu, fjarvistir að heiman og mikla vinnu. Þegar einstaklingur fer í lang
Þar sem launamunur á sér náttúrulegar skýringar í flestum tilvikum þá mun fólk ætíð líta til þeirra launa sem því stendur til boða eftir að skattar hafa verið greiddir. Fólk lítur ekki á þá peninga sem renna til ríkissjóðs sem hluta af tekjum sínum. Það mundi sætta sig við þriðj
Þá má nefna að þegar áhrif jaðarskatta eru mikil þurfa launahækkanir að taka mið af því og launagreiðandinn þarf að greiða enn hærri laun svo búbót launþegans verði einhver.
Þrátt fyrir framangreint skal vissulega viðurkennt að skattkerfi okkar hefur einhver áhrif á launamun í landinu. Hins vegar er sennilegt að það hafi frekar þau áhrif að allir hafi heldur lægri laun en ella vegna þess hve kerfið er dýrt. Heildarhagur landsmanna er minni af þessu skattkerfi en hann væri ef það hefði þann hvata sem frumvarpið felur í sér.
Niðurstaðan er því sú að skattkerfið verði ekki notað til að jafna tekjumun og því eigi að hverfa frá því markmiði hér á landi. Frekar eigi að stefna að aukinni velsæld allra landsmanna sem nýtt kerfi mun ótvírætt hafa í för með sér.
Skattkerfi og félagsleg kerfi.
Bent skal á að skattkerfið er ekki félagslegt kerfi og á ekki að vera það. Í fyrsta lagi má því til rökstuðnings benda á að skattamál heyra undir fjármálaráðuneytið en félagsmál og heil
Áhrif á ýmsa hópa fólks.
Það er aðallega fólk með heildartekjur rétt um skattleysismörkin (u.þ.b. 62 þús. kr. á mánuði) sem verst verður úti. Það fólk hefur hvorki greitt tekjuskatt né útsvar til þessa en mun eftir breytinguna greiða um 20% í skatt og útsvar. Skattgreiðslur einstaklings með þessar heildartekjur verða um 12 þús. kr. meiri á mánuði þegar breytingin er að fullu komin fram eftir sjö ár. Mánaðartekjur hans þyrftu því að hækka um 2 þús. kr. (3%) á hverju ári einungis til að standa undir nýjum skattgreiðslum. Nú er búið að semja um lágmarkstekjur, sem eru nokkru hærri en þetta eða um 70 þús. kr. á mánuði. Það fólk sem hefur þær tekjur kemur ekki eins illa frá breytingunni. Fyrirhugaðar húsnæðisbætur munu milda þessi áhrif, sérstaklega hjá líf
Hjón með eitt til tvö börn þar sem annað hjónanna er heimavinnandi en hitt vinnur úti og nýtir sér 80% af persónuafslætti þess heimavinnandi munu þurfa að greiða allnokkru meira í tekjuskatt þar sem skattleysismörk þess sem úti vinnur eru um 112 þús. kr.á mánuði að teknu tilliti til skattfrelsis lífeyrissjóðsiðgjalda. Hjónin greiða um 22 þús. kr. á mánuði í skatta eftir breytingun en greiddu ekkert áður. Það kann að reynast nauðsynlegt að jafna mismuninn á barnabótum hjóna og einstæðra foreldra en nú fá einstæðir foreldrar umtalsvert hærri barna
Það fólk, sem hér hefur verið minnst á, kemur verst út úr breytingunni. Þessir hópar munu njóta húsnæðisbótanna og mögulegra hækkana lægstu launa. Aðrir hópar koma ekki jafnilla frá breytingunni. Sérstaklega mun afkoma fólks með stopular tekjur sem að meðaltali eru nokkru lægri en núverandi skattleysismörk batna með nýju húsnæðisbótunum.
Ljóst er að breytingin kemur fólki með háar tekjur til góða. Jaðarskattaáhrif minnka og tekjuskattshlutfallið lækkar. Einstaklingur með 400 þús. kr. heildartekjur á mánuði greiðir núna tæpar 126 þús. kr. í skatta á mánuði. Eftir breytinguna greiðir hann 80 þús. kr. í skatta. Hann „græðir“ því um 46 þús. kr. á breytingunni (12% af tekjum) eða um 2% á hverju ári.
Telja verður víst að frumvarpið muni óbeint koma þeim til góða sem lægri tekjurnar hafa. Í síðustu kjarasamningum á almenna vinnumarkaðnum var samið um 70.000 kr. lágmarkslaun. Þar sem hátekjufólkið fær skattalækkun ætti það að sætta sig við litla sem enga launahækkun þau ár sem skattbreytingin gengur yfir. Það gefur fyrirtækjunum svigrúm til þess að hækka lægstu launin umtalsvert.Vandamál verkalýðshreyfingarinnar sem hefur bæði láglaunahópa og hærra launaðar stéttir innan vébanda sinna leysist þegar þeir hærra launuðu fá verulegar skattalækkanir.
Áhrif breytinganna sjást á myndum 1–3 en þar er sýnd hækkun og lækkun á skattbyrði sem fall af tekjum.
Áhrif á ríkissjóð og sveitarfélög.
Fyrirhugaðar húsnæðisbætur munu létta byrðum af sveitarfélögunum vegna félagslegrar þjónustu langt umfram húsaleigubæturnar, sem eru mjög takmarkaðar. Enn fremur munu þær draga úr þörf námsmanna fyrir lán. Þær munu auk þess hafa áhrif á þörf fólks fyrir bætur frá almannatryggingum og atvinnuleysistryggingum. Sparnaður á þessum sviðum gæti líklega numið sem svarar auknum kostnaði við húsaleigubætur.
Laffer-kúrfan. Rétt er að benda á svofellda Laffer-kúrfu. Á áttunda áratugnum kom Arthur Laffer fyrst fram með hina frægu og einföldu hugmynd sína um samband tekna ríkissjóðs og tekjuskattshlutfallsins. Niðurstaða hans var sú að ef skattprósenta á tekjur einstaklinga er 0% fær ríkissjóður að sjálfsögðu engar tekjur. Ef skattprósentan er 100% af tekjum, þ.e. ef laun
Hvað gerist þegar skattprósentan er hækkuð og fer yfir það gildi sem gefur ríkissjóði hæstar tekjur þannig að tekjur lækka við frekari hækkun prósentunnar? Viss störf leggjast af. Enginn fæst til að sinna þeim. Önnur störf flytjast til annarra landa. (Jafnvel unnin hér á landi í verk
Tekjuskattur erlendis.
Þegar hæsta tekjuskattshlutfallið er skoðað kemur í ljós að það er víða hærra en hér. Í mörgum ríkjum fer hlutfallið langt yfir 50% í hæsta þrepi og algengt er að þrepin séu mun fleiri en hérlendis.
Ermarsundseyjarnar og eyjan Mön. Á Ermarsundseyjunum Jersey og Guernsey eru skattar mun lægri og skattkerfið einfaldara en víðast annars staðar í álfunni, enda orðið „skattapara
Eyjan Mön á Írlandshafi sker sig úr flestum öðrum skattumdæmum álfunnar líkt og Ermar
Umræðan í Bandaríkjunum. Hvergi hefur umræðan um það hvort taka skuli upp flatan tekjuskatt eða ekki verið eins mikil og í Bandaríkjunum. Þar er yfirleitt gert ráð fyrir að skatt
— Að hagvöxtur muni aukast og hefur verið bent á að jafnvel lítil aukning hagvaxtar skili mikilli kaupmáttaraukningu þegar litið er nokkur ár fram í tímann.
— Að gerð skattskýrslunnar verði einföld, en hún er afar flókin nú og í rannsókn sem gerð hefur verið fyrir skattyfirvöld í Bandaríkjunum er gert ráð fyrir að landsmenn eyði 5,4 milljörðum klukkustunda í að fylla út skattskýrslur.
— Að sanngjarnara sé að fólk greiði skatta í réttu hlutfalli við tekjur í stað þess að því sé refsað fyrir hærri tekjur með tiltölulega hærri skattgreiðslu.
— Að pólitískar smáskammtalækningar og pólitísk mismunun í gegnum tekjuskattskerfið muni leggjast af vegna þess að stjórnmálamenn munu ekki lengur geta hrært stöðugt í skattkerfinu og hyglað einum á kostnað annars. Prófessor Alvin Rabushka við Stanford-háskóla áætlar að óhagkvæmar fjárfestingar sem sérstaklega er lagt út í af skattalegum ástæðum nemi 100 milljörðum dala. Þessir fjármunir færu í arðbærari farvegi ef skatt
— Að réttarstaða fólks batni með einfaldara skattkerfi, en í dag standi fólk höllum fæti gagnvart skattyfirvöldum.
Þar sem gert er ráð fyrir því í tillögum um flatan tekjuskatt í Bandaríkjunum að sömu reglur skuli gilda um fyrirtæki og einstaklinga er ekki hægt að heimfæra allt framangreint beint upp á Ísland. Þó er ljóst að í megindráttum á sama röksemdarfærsla við, hagvöxtur mun aukast, skattskýrslan verður einfaldari, skattkerfið sanngjarnara, skattaleg mismunun minnkar og ein
Samantekt.
Telja verður því víst að markmið frumvarpsins muni nást.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Jafnframt er hér lagt til að fellt verði niður skattfrelsi persónuafsláttar, sjómannaafsláttar, vaxtabóta og húsnæðisbóta þar sem frumvarpið gengur út frá því að bætur þessar og afslættir verði afnumdir. Í ákvæði til bráðabirgða er gert ráð fyrir að þetta falli niður á sjö ára aðlögunartíma og er í því ákvæði skattfrelsi þeirra tryggt á aðlögunartímanum.
Um 4. gr.
Í fyrsta lagi er lagt til að felldar verði niður heimildir einstaklinga til að draga frá tekjum útgjöld á móti ökutækjastyrki, dagpeningum eða hliðstæðum endurgreiðslum á kostnaði sem sannað er að séu ferða- og dvalarkostnaður vegna atvinnurekanda. Gera verður ráð fyrir að atvinnurekandi greiði þann kostnað sem hlýst af ferðalögum starfsmanna hans og dragi frá rekstrartekjum sínum. Óþarfi er að hafa við lýði ferðahvetjandi kerfi sem dagpeningakerfið óneitanlega er. Auk þess verður að gera ráð fyrir því að atvinnurekandi umbuni þeim starfs
Í öðru lagi er lagt til að afnumdar verði heimildir fjármálaráðherra til að undanþiggja ákveðnar tekjur skattgreiðslum. Samhliða því verður 120. gr. laganna felld brott sbr. 13. gr. frumvarpsins.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15.–16. gr.
Um 17.–19. gr.
Um 20. gr.
Um 21. gr.
B-liður hefur að geyma bráðabirgðaákvæði sem gilda eiga á aðlögunartíma þeirra skatt
Þá er í C-lið bráðabirgðaákvæði þar sem lagt er til að tekin verði úr meginmáli lagatextans ákvæði er lúta að fjárfestingum manna í atvinnurekstri þar sem þær heimildir sem ákvæðin kveða á um eiga að hverfa smám saman úr lögum. Eðlilegra er því að hafa ákvæðið sem bráðabirgðaákvæði við lögin.
Um 22. gr.
Um ákvæði til bráðabirgða.
