[prenta uppsett í dálka] 119. fundur, 130. lþ.
Frsm. 1. minni hluta fjárln. (Einar Már Sigurðarson):
Herra forseti. Við ræðum hér frv. til lokafjárlaga fyrir árið 2000 þrátt fyrir að nú sé árið 2004. Eins og fram kom í máli hv. þm. Magnúsar Stefánssonar er þetta vinnulag ekki eins og við viljum hafa það. Málum er þannig háttað að í fjárln. höfum við verið að fjalla um lokafjárlög fyrir árin 2000, 2001 og 2002. Það er rétt sem fram kom hjá formanni fjárln., hv. þm. Magnúsi Stefánssyni, að tekin hefur verið ákvörðun um að lokafjárlög fyrir árið 2002 verði látin bíða haustsins þar sem í ljós hefur komið að það er verulegt ósamræmi á milli ríkisreiknings og lokafjárlaganna fyrir árið 2002 og þess vegna ekki með nokkru móti hægt að taka það hér í gegn. Þetta er gert með það fyrir augum að á haustdögum muni lokafjárlög fyrir 2003 fylgja ríkisreikningi fyrir árið 2003 og þá verði vonandi hægt að ná utan um málið og koma því í lag.
Ég vil í upphafi, herra forseti, taka fram að ég tel að þau orð sem hv. þm. Magnús Stefánsson hafði um lokafjárlög fyrir 2002 eigi í raun og veru jafn vel við um lokafjárlög fyrir árin 2000 og 2001, því þar er ekki heldur samræmi á milli. Ég tel að það þurfi að fara a.m.k. mjög vandlega yfir það hvernig Alþingi getur tekið til lokaafgreiðslu lokafjárlög fyrir árið 2000 þegar þau eru ekki í samræmi við ríkisreikning ársins 2000 en þau eiga samt sem áður að staðfesta ríkisreikninginn.
Herra forseti. Þetta kemur allt nánar fram í nál. sem ég geri hér grein fyrir sem er nál. 1. minni hluta fjárln., þ.e. fulltrúa Samf. í fjárln.
Frumvarp til lokafjárlaga ársins 2000 er hið þriðja í röðinni síðan ný lög um fjárreiður ríkisins tóku gildi árið 1998. Þetta frumvarp er jafnframt hugsað sem staðfesting á ríkisreikningi fyrir árið 2000. Í þessu nefndaráliti hefur lítinn tilgang að fjalla um stöðu einstakra stofnana eða fjárlagaliða því að frá lokum ársins 2000 hafa verið samþykkt mörg fjárlög og fjáraukalög sem breytt hafa þeirri stöðu.
Í 45. gr. fjárreiðulaganna er fjallað um frumvarp til lokafjárlaga og segir þar orðrétt, með leyfi forseta:
,,Með ríkisreikningi sem lagður er fram á Alþingi, sbr. 7. gr., skal fylgja frumvarp til lokafjárlaga honum til staðfestingar. Þar skal leitað heimilda til uppgjörs á skuldum eða ónotuðum fjárveitingum sem ekki eru fluttar milli ára. Jafnframt skal leggja fram sérstaka skrá ásamt skýringum yfir geymdar fjárheimildir og um þá aðila sem hafa farið fram úr fjárheimildum ársins. Heimilt er að greiða slíka umframgreiðslu af fjárveitingu næsta árs. Einnig skal gerð grein fyrir ónýttum lántökuheimildum liðins árs.``
Ljóst er að það frumvarp sem hér er til umfjöllunar uppfyllir ekki öll skilyrði þessarar greinar. Í fyrsta lagi fylgdi frumvarpið ekki ríkisreikningi þegar hann var lagður fram á sínum tíma. Í öðru lagi eru ekki gefnar skýringar á geymdum fjárheimildum né heldur um þá aðila sem farið hafa fram úr fjárheimildum ársins. Þá er í þriðja lagi ekki gerð grein fyrir ónýttum lántökuheimildum liðins árs.
Frumvarpið er þrjár greinar. Sú fyrsta fjallar um breytingar á fjárheimildum vegna frávika ríkistekna frá áætlun fjárlaga. Hvergi er að finna í lögum um fjárreiður ríkisins ákvæði sem heimilar að fjárheimildum stofnana sé breytt með þessum hætti. Líta verður svo á að í fjárlögum sé veitt tiltekin útgjaldaheimild og síðan sýnd áætluð fjármögnun þessara útgjalda. Stofnunin hefur því ekki heimild til að fara út fyrir þann útgjaldaramma sem settur er í fjárlögum þótt ríkistekjur aukist. Það væri aðeins réttlætanlegt ef kostnaðarauki stofnunar stæði í réttu hlutfalli við tekjuaukann. Að mati 1. minni hluta þarf að lögfesta þessa framkvæmd og setja um hana skýrar reglur.
Önnur grein frumvarpsins sýnir afgangsheimildir og umframgjöld í árslok 2000 sem falla niður. Samkvæmt þessari grein eru veittar ,,viðbótarfjárheimildir`` að fjárhæð 26,6 milljarðar kr. Stærstu liðirnir eru lífeyrisskuldbindingar að upphæð 17,5 milljarðar kr. og afskriftir skattkrafna að upphæð 7,4 milljarðar kr. Engar skýringar eru gefnar á þessum frávikum eins og fjárreiðulögin gera þó ráð fyrir.
Þriðja grein frumvarpsins kveður á um að lögin taki þegar gildi og yrði ríkisreikningur fyrir árið 2000 þar með staðfestur. Í minnisblaði frá fjármálaráðuneytinu frá 18. febrúar sl. er fjallað um fjárheimildir í árslok 2000. Þar kemur fram að samkvæmt BÁR (Bókhalds- og áætlunarkerfi ríkisins) nam staða fjárheimilda í árslok 4,1 milljarði kr. Í BÁR hefur svokölluðum beinum breytingum, alls að fjárhæð 26,8 milljörðum kr., verið bætt við fjárheimildir ársins. Síðan segir orðrétt, með leyfi forseta: ,,Þessar fjárheimildir eiga sér ekki stoð í lögum og eins og fram kom hér á undan er það mat fjármálaráðuneytisins að bakfæra eigi allar slíkar heimildir.`` Fram kemur að vegna þessa er samsvarandi heimildastaða í frumvarpi til lokafjárlaga fyrir árið 2000 755,3 millj. kr. lægri en staðan í BÁR. Víðar er ósamræmi á milli stöðu heimilda samkvæmt ríkisreikningi ársins 2000 og frumvarps til lokafjárlaga ársins 2000. Það þýðir að staða fjárheimilda einstakra stofnana og fjárlagaliða er röng í ríkisreikningi og gefur því ekki rétta mynd af stöðu þeirra. Spyrja má hvort eðlilegt sé að samþykkja ríkisreikning óbreyttan að fengnum þessum upplýsingum.
Fjármálaráðuneytið tekur þannig undir þá gagnrýni sem birtist í skýrslu Ríkisendurskoðunar um endurskoðun ríkisreiknings fyrir árið 2000 þar sem stofnunin gerir fyrirvara um réttmæti fjárheimilda sem birtast í reikningnum. Að mati stofnunarinnar endurspegla þær fjárheimildir sem tilgreindar eru þar ekki þær heimildir til útgjalda sem Alþingi hefur samþykkt eða sem heimilar eru skv. 2. mgr. 37. gr. laga nr. 88/1997, um fjárreiður ríkisins.
Með frumvarpinu fylgir yfirlit yfir flutning á fjárheimildum á milli ára, þ.e. bæði skuldum og inneignum. Skuldir sem fluttar eru milli ára nema 4,4 milljörðum kr. en inneignir 7,5 milljörðum kr. 1. minni hluti fjárlaganefndar hefur á undanförnum árum fjallað ítarlega um þann vanda sem þessi flutningur á milli ára hefur skapað. Þetta hefur m.a. leitt til þess að ekki er tekið á fjárhagsvanda fjölmargra stofnana heldur er hann látinn óleystur ár eftir ár. Þetta er ekki í samræmi við anda fjárreiðulaganna þar sem beinlínis er gert ráð fyrir að þessir flutningar tengist flutningi einstakra verkefna á milli ára en ekki hallarekstri, sem byggist oft og tíðum á röngum grunni. Á slíkum vandamálum á að taka í fjárlögum og upplýsa þingið um ástæður hallarekstrarins.
Á sama hátt má gagnrýna uppsöfnun fjárheimilda. Í áðurnefndri skýrslu Ríkisendurskoðunar er þetta gagnrýnt og bent á að það geti ekki talist eðlilegt að rekstur skili afgangi ár eftir ár. Í slíkum tilfellum þurfi að fara fram mat á því hvort rekstrargrunnur hlutaðeigandi stofnunar hafi verið ofáætlaður. Að mati 1. minni hluta á þetta einnig við um stofnanir sem búa við sífelldan hallarekstur, í þeim tilfellum þarf að meta hvort rekstrargrunnurinn sé vanáætlaður.
Meðan frumvarp til lokafjárlaga fylgir ekki ríkisreikningi hefur efnisleg umfjöllun lítinn tilgang. Það er ámælisvert að ákvæði fjárreiðulaga um frumvarp til lokafjárlaga skuli ekki enn um sex árum frá gildistöku laganna hafa náðst. Samþykkt frumvarps til lokafjárlaga fyrir árið 2000 hefur lítinn tilgang þar sem það er ekki í samræmi við ríkisreikning. Ljóst virðist að minnsta kosti að 3. gr. frumvarpsins getur Alþingi ekki samþykkt þar sem ekki er hægt að staðfesta ríkisreikning fyrir árið 2000 þegar fyrir liggur að hann er talnalega rangur.
Frú forseti. Ég hef þá lokið að fara yfir nál. 1. minni hluta fjárln. Undir það álit rita auk mín hv. þingmenn Anna Kristín Gunnarsdóttir, Jón Gunnarsson og Helgi Hjörvar.
Ég vil árétta í lokin það sem kemur fram í lok nál., að 3. gr. frv. er vart tæk, a.m.k. varla til samþykktar, hér í þingsal. Þar sem ég geri ekki ráð fyrir að fjárln. muni á nokkurn hátt fjalla frekar um frv. sem hér er til umfjöllunar vil ég hvetja frú forseta til þess að það verði kannað sérstaklega af forsn. hvort frv. sé raunverulega tækt til 3. umr. þegar fyrir liggur að ríkisreikningur er ekki í samræmi við lokafjárlög og 3. gr. frv. gerir ráð fyrir því að ríkisreikningur, sem fyrir liggur að er rangur, skuli staðfestur. Ég óska eftir því, frú forseti, að þetta verði skoðað vandlega áður en 3. umr. um þetta frv. fer fram.
