[prenta uppsett í dálka] 14. fundur, 130. lþ.
Flm. (Ásta R. Jóhannesdóttir):
Frú forseti. Ég mæli hér fyrir frv. til laga um breytingu á lögum um samgönguáætlun, nr. 71/2002. Flutningsmenn, ásamt þeirri sem hér stendur, eru hv. þm. Jóhann Ársælsson, Einar Már Sigurðarson og Bryndís Hlöðversdóttir.
Við leggjum til í 1. gr. frv. að breytingar verði gerðar á 3. gr. laga um samgönguáætlun:
a. 1. mgr. orðist svo:
Samgönguráð annast endurskoðun og gerð grunntillögu að samgönguáætlun. Í samgönguráði sitja flugmálastjóri, siglingamálastjóri og vegamálastjóri. Uppsetning og efni tillögu samgönguráðs skal vera í samræmi við ákvæði 1. og 4. mgr. 2. gr. og þau skilyrði og sjónarmið sem sett eru fram í 2. og 3. mgr. 2. gr.
b. Við bætist ný málsgrein sem orðast svo:
Niðurstaða samgönguráðs um grunntillögu að samgönguáætlun skal gerð opinber. Ráðherra skal óska eftir umsögnum sveitarfélaga um niðurstöðu samgönguráðs áður en hann leggur tillögu sína að samgönguáætlun fram á Alþingi, sbr. 1. mgr. 2. gr.
2. gr.
2. mgr. 4. gr. laganna orðast svo: Grunntillögur að fjögurra ára áætlun skulu unnar í stofnunum samgöngumála fyrir samgönguráð. Öllum tillögum samgönguráðs að framkvæmdum skal fylgja samræmt arðsemismat. Grunntillögur samgönguráðs að fjögurra ára áætlun skulu gerðar opinberar.
3. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
Með frumvarpi þessu er lagt til að skilið verði milli Vegagerðarinnar, Siglingastofnunar og Flugmálastjórnar annars vegar og samgönguráðherra hins vegar við gerð tillagna að samgönguáætlunum sem leggja ber fyrir Alþingi. Samkvæmt núgildandi lögum um samgönguáætlun sem sett voru á 127. þingi sem og eldri lögum kemur samgönguráðherra beint að gerð samgönguáætlana á öllum stigum máls innan stofnana samgöngumála. Þetta fyrirkomulag veldur því að erfitt eða ómögulegt er að átta sig á því af hvaða rótum einstakar tillögur eru sprottnar.
Ljóst er að forsendur tillagna sem teknar eru á pólitískum grunni eru iðulega talsvert ólíkar forsendum tillagna sem teknar eru á faglegum forsendum eingöngu. Með þessu er ekki sagt að pólitískar ákvarðanir eigi ekki rétt á sér þegar teknar eru ákvarðanir um samgönguframkvæmdir, þvert á móti er augljóst að slíkar ákvarðanir eiga rétt á sér í lýðræðisríki. Það er hins vegar ekki stofnana ríkisins að setja fram pólitíska stefnumótun heldur ber þeim að vinna að verkefnum sínum á faglegan og hlutlausan hátt. Til að þeim sé það unnt verður að tryggja þeim tiltekið sjálfstæði. Jafnframt er mikilsvert að pólitískar áherslur samgönguráðherra á hverjum tíma komi skýrt fram og séu aðgreindar frá öðrum tillögum sem reistar eru á öðrum grunni.
Til að ná framangreindum markmiðum er lagt til að samgönguráðherra eða fulltrúi hans eigi ekki aðild að samgönguráðinu. Jafnframt er lagt til að grunntillögur samgönguráðs verði gerðar opinberar samhliða því sem þær eru sendar ráðherra. Með þessu er tryggt að hagsmunaaðilar og allur almenningur geti fylgst með því hvaðan einstakar tillögur eru komnar og hverjar pólitískar áherslur samgönguráðherra og ríkisstjórnarinnar eru.
Eftir að tillaga samgönguráðherra hefur verið lögð fyrir Alþingi gefst þingheimi síðan tækifæri til að leggja mat á niðurstöðu ráðherra og gera þær breytingar sem meiri hluti er fyrir.
Gert er ráð fyrir því að grunntillögur verði unnar af stofnunum samgöngumála og samgönguráði án afskipta samgönguráðherra bæði hvað varðar tólf ára samgönguáætlun og fjögurra ára samgönguáætlun.
Þá er í frumvarpinu lagt til að öllum tillögum samgönguráðs að framkvæmdum fylgi samræmt arðsemismat sem geri mönnum kleift að bera saman einstakar framkvæmdir með hliðsjón af arðsemi. Arðsemi framkvæmda hefur verið lítill gaumur gefinn við forgangsröðun framkvæmda hér á landi og er brýnt að úr því verði bætt. Þá er mikilvægt að horft sé til kostnaðar samfélagsins af umferðarslysum á tilteknum leiðum og stöðum og hvort líkur séu á því að framkvæmd geti dregið úr slysum. Eðlilegt er að slík skoðun sé hluti af arðsemismati hverrar framkvæmdar fyrir sig.
Að lokum má geta þess að Norðmenn hafa nú þegar skilið á milli tillögugerðar innan stofnana samgöngumála og tillögugerðar innan ráðuneytis samgöngumála með líkum hætti og hér er gert ráð fyrir og er þar nú unnið að frumgerð áætlunar fyrir árin 2006--2015 innan norsku vegagerðarinnar án afskipta samgönguráðherra þar í landi.
Herra forseti. Við leggjum til að stjórnsýslan verði gagnsærri og komið verði á svokallaðri stjórnfestu hvað varðar ákvarðanir um forgangsröðun í samgöngumálum þannig að ljóst sé á hvaða forsendum framkvæmdum er raðað, pólitískum forsendum eða öðrum. Við sem leggjum til þessar breytingar í þessu frv. til laga höfum horft til Norðmanna og þeirra breytinga sem þeir eru að gera. Ég vil benda á grein sem Rögnvaldur Jónsson, framkvæmdastjóri tæknisviðs Vegagerðarinnar, skrifaði ekki alls fyrir löngu í Vegamál, blað Vegagerðarinnar, þar sem hann lýsir þessari leið.
Við munum auðvitað fylgjast með því hvernig Norðmönnum gengur að koma þessu á og teljum fulla ástæða til að við höfum Norðmenn sem fyrirmynd í þessum efnum. Almenningur, skattborgarar þessa lands, á fullan rétt á að vita á hvaða forsendum ákvarðanir eru teknar um framkvæmdir í samgöngumálum.
Eins og ég benti á og fram kemur í greinargerð með þessu frv. er ekki verið að gera athugasemdir við að menn taki pólitískar ákvarðanir um að taka ákveðnar framkvæmdir fram fyrir. Það geta verið fullgildar ástæður fyrir því, t.d. byggðamál eða aðrar ástæður. En við leggjum ríka áherslu á að arðsemismat liggi fyrir um allar framkvæmdir. Það hefur verið nokkur misbrestur á því. Menn hefðu þá arðsemismatið til hliðsjónar þegar vinnan fer fram á hinum pólitíska vettvangi hér á Alþingi.
Herra forseti. Að lokinni umræðu um þetta frv. legg ég til að því verði vísað til hv. samgn.
