Ferill 294. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.

---

149. löggjafarþing 2018–2019.
Þingskjal 337  —  294. mál.

Beiðni um skýrslu

frá ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra um samkeppnisrekstur opinberra aðila, fyrirtækja og stofnana.

Frá Óla Birni Kárasyni, Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur, Birgi Ármannssyni, Bryndísi Haraldsdóttur, Brynjari Níelssyni, Jóni Gunnarssyni, Njáli Trausta Friðbertssyni, Páli Magnússyni, Teiti Birni Einarssyni og Vilhjálmi Árnasyni.

    Með vísan til 54. gr. stjórnarskrárinnar og 54. gr. laga um þingsköp Alþingis er þess óskað að ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra flytji Alþingi skýrslu um samkeppnisrekstur opinberra aðila þar sem m.a. komi fram:
     a.      á hvaða sviðum og mörkuðum fyrirtæki og stofnanir í eigu ríkis og sveitarfélaga eru í samkeppni gagnvart einkaaðilum,
     b.      yfirlit yfir fyrirtæki og stofnanir í eigu ríkis og sveitarfélaga sem eru í samkeppnisrekstri,
     c.      reglur og lög sem tryggja eiga fjárhagslegan aðskilnað samkeppnisrekstrar og annarrar starfsemi fyrirtækja og stofnana ríkis og sveitarfélaga,
     d.      fjárhagslegt umfang samkeppnisrekstrar opinberra aðila, greint annars vegar eftir sviðum og mörkuðum og hins vegar eftir fyrirtækjum og stofnunum,
     e.      þróun samkeppnisrekstrar fyrirtækja og stofnana ríkis og sveitarfélaga eftir eðli og umfangi frá árinu 2008,
     f.      mat á áhrifum samkeppnisrekstrar opinberra aðila á virka samkeppni og heilbrigði atvinnulífsins.
    Þess er farið á leit að ráðherra flytji Alþingi umbeðna skýrslu fyrir lok maí 2019.

Greinargerð.

    Stofnanir og fyrirtæki ríkis og sveitarfélaga eru víða í samkeppni við einkaaðila. Oft er starfsemin samkvæmt fyrirmælum laga en dæmi eru um að engin lagaleg skylda hvíli á stofnunum og fyrirtækjum að stunda þá starfsemi sem er í samkeppni við einkaaðila. Vísbendingar eru um að opinberir aðilar og þá ekki síst opinber hlutafélög hafi á síðustu árum hert samkeppnisrekstur sinn og eru dæmi um að fyrirtæki hafi haslað sér völl í óskyldum samkeppnisrekstri.
    Þegar hið opinbera keppir við einkarekstur er mikilvægt að tryggja jafnræði. Nauðsynlegt er að fylgt sé skýrum reglum og að afmörkun liggi fyrir um starfsemi opinberra aðila og umfang hennar. Sú hætta er alltaf fyrir hendi að opinber samkeppnisrekstur verði niðurgreiddur með beinum eða óbeinum hætti og hafi neikvæð áhrif á samkeppni.
    Á undanförnum árum hefur gagnrýni á samkeppnisrekstur opinberra aðila aukist og með rökum hefur því verið haldið fram að mörk opinbers rekstrar og einkarekstrar séu orðin óskýr. Þannig sé grafið undan einkafyrirtækjum enda séu þau illa undir það búin að keppa við opinberan rekstur. Samkeppnin verði alltaf ójöfn og nær aldrei á jafnræðisgrunni.
    Umsvif opinberra aðila geta leitt til að skaðlegrar fákeppni og jafnvel einokunar. Það hefur aftur áhrif á nýsköpun og leiðir til einhæfni í framboði vöru og þjónustu þegar til lengri tíma er litið. Aðgengi nýrra aðila að markaðinum verður erfiðara. Þannig má leiða rök að því að samkeppnisrekstur opinberra aðila geti unnið gegn markmiði samkeppnislaga sem er að efla virka samkeppni í viðskiptum.
    Samkvæmt 5. gr. samkeppnislaga, nr. 44/2005, fer ráðherra með framkvæmd þeirra en í umboði hans annast sérstök stofnun, Samkeppniseftirlitið, eftirlit með lögunum. Í 8. gr. laganna er hlutverk Samkeppniseftirlitsins skilgreint. Stofnuninni er m.a. ætlað að gæta þess að aðgerðir opinberra aðila takmarki ekki samkeppni, benda stjórnvöldum á hvernig gera megi samkeppni virkari og að fylgjast með þróun á samkeppnis- og viðskiptaháttum á einstökum mörkuðum í íslensku atvinnulífi. Með tilliti til framangreinds verður því að teljast eðlilegt að ráðherra hafi samráð við Samkeppniseftirlitið við gerð skýrslunnar.