Ferill 752. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
149. löggjafarþing 2018–2019.
Þingskjal 1847 — 752. mál.
Frumvarp til laga
um kynrænt sjálfræði.
(Eftir 2. umræðu, 14. júní.)
I. KAFLI
Markmið og orðskýringar.
1. gr.
Markmið.
2. gr.
Orðskýringar.
1. Kyn (kynverund): Safnhugtak sem nær meðal annars yfir kyneinkenni, kyngervi, kynvitund og kyntjáningu.
2. Kyneinkenni: Líffræðilegir þættir sem tengjast kyni, svo sem kynlitningar, hormónastarfsemi, kynkirtlar og kynfæri.
3. Kyntjáning: Félagsleg tjáning einstaklings á kyni sínu.
4. Kynvitund: Upplifun einstaklings af eigin kyni og skilgreining hans á því.
5. Líkamleg friðhelgi: Óskoraður réttur einstaklings til sjálfræðis um eigin líkama og að borin sé virðing fyrir rétti hans til lífs, öryggis, frelsis og mannlegrar reisnar.
II. KAFLI
Réttur einstaklings til að skilgreina kyn sitt.
3. gr.
Réttur einstaklings til að skilgreina kyn sitt.
a. að skilgreina kyn sitt,
b. viðurkenningar á kyni sínu, kynvitund og kyntjáningu,
c. að þroska persónuleika sinn í samræmi við eigin kynvitund,
d. líkamlegrar friðhelgi og sjálfræðis um breytingar á kyneinkennum.
4. gr.
Réttur til að breyta opinberri skráningu kyns.
Óheimilt er að gera skurðaðgerð, lyfjameðferð, hormónameðferð eða aðra læknismeðferð, svo sem geðlæknismeðferð eða sálfræðimeðferð, að skilyrði fyrir breytingu á skráningu kyns.
Breyting skv. 1. mgr. felur í sér rétt einstaklingsins til að fá útgefin persónuskilríki sem samrýmast breytingunni, svo og gögn sem varða menntun hans og starfsferil.
Í opinberum skrám og öðrum opinberum gögnum skal kyn einstaklings skráð eins og það er skráð í þjóðskrá.
5. gr.
Breyting á skráðu kyni barns.
Beiðni um breytta skráningu kyns skal beint til Þjóðskrár Íslands. Jafnhliða breyttri skráningu kyns á barnið rétt á að breyta nafni sínu. Ákvæði 2.–4. mgr. 4. gr. gilda jafnframt um ákvæði þetta.
Barn sem ekki nýtur stuðnings forsjáraðila sinna, annars eða beggja, til að breyta skráðu kyni sínu getur lagt ósk um breytingu fyrir sérfræðinefnd skv. 9. gr. og breytt skráningunni ef sérfræðinefndin fellst á erindi þess.
Ákvörðun um að breyta kynskráningu barns skal tekin með hagsmuni þess að leiðarljósi og vera í samræmi við vilja þess og þróun kynvitundar.
6. gr.
Hlutlaus skráning kyns.
Opinberum aðilum og einkaaðilum sem skrásetja kyn ber að gera ráð fyrir hlutlausri skráningu kyns, t.d. á skilríkjum, eyðublöðum og í gagnasöfnum, og skal skráningin táknuð á óyggjandi hátt. Í vegabréfum skal ávallt tákna hlutlausa skráningu kyns með bókstafnum X.
7. gr.
Takmörkun á heimild til að breyta skráningu kyns.
8. gr.
Áhrif breyttrar skráningar kyns á réttarstöðu.
Einstaklingur sem hefur breytt opinberri skráningu kyns síns nýtur allra þeirra réttinda að lögum sem skráð kyn ber með sér.
Sérhver einstaklingur á rétt á heilbrigðisþjónustu í samræmi við kyneinkenni sín, óháð skráningu kyns.
Reglur sem gilda um konu sem gengur með og fæðir barn gilda einnig um einstakling sem gengur með og fæðir barn eftir að hafa breytt skráningu kyns síns.
9. gr.
Sérfræðinefnd um breytingar á kynskráningu barna.
Sérfræðinefndin tekur ákvarðanir skv. 3. mgr. 5. gr. Við meðferð mála getur nefndin aflað álits annarra sérfræðinga eftir því sem ástæða þykir til.
Nefndarmenn og sérfræðingar sem aflað er umsagna hjá samkvæmt þessari grein skulu gæta fyllsta trúnaðar um málefni þeirra sem til nefndarinnar leita.
Ákvörðun sérfræðinefndar skv. 3. mgr. 5. gr. er ekki unnt að skjóta til æðra stjórnvalds nema hvað málsmeðferð varðar.
10. gr.
Viðurkenning erlendrar kynskráningar og umsækjendur um alþjóðlega vernd.
Einstaklingur sem sótt hefur um alþjóðlega vernd hér á landi getur óskað eftir því að í skráningarskírteini, sbr. 34. gr. laga um útlendinga, nr. 80/2016, verði kyn hans skráð í samræmi við kynvitund hans enda þótt það samrýmist ekki skilríkjum hans frá heimaríki.
III. KAFLI
Líkamleg friðhelgi og breytingar á kyneinkennum.
11. gr.
Líkamleg friðhelgi.
Um undantekningar frá meginreglu 1. mgr. gilda lög um réttindi sjúklinga.
Áður en breytingar skv. 1. mgr. eru gerðar skal veita einstaklingnum ítarlegar upplýsingar um fyrirhugaða meðferð, þar á meðal um framgang hennar, áhættu og gagnsemi, hvort hún hafi áhrif á getu hans til að auka kyn sitt, svo og um önnur hugsanleg úrræði og afleiðingar þess ef ekkert verður aðhafst. Einnig skal einstaklingnum boðið að leita álits annars sérfræðings um nauðsyn meðferðarinnar honum að kostnaðarlausu. Hafi meðferð í för með sér skerta getu einstaklings til að auka kyn sitt eða varanlega ófrjósemi skal upplýsa hann um möguleika á varðveislu kynfrumna.
12. gr.
Teymi Landspítala um kynvitund og breytingar á kyneinkennum.
Teymið veitir skjólstæðingum, 18 ára og eldri, upplýsingar, ráðgjöf og meðferð í samræmi við þarfir hvers og eins. Teymið veitir jafnframt aðstandendum skjólstæðinga upplýsingar og ráðgjöf.
Teymið setur sér verklagsreglur og skulu þær vera í samræmi við viðurkenndar vinnureglur á alþjóðlegum vettvangi. Synji teymið einstaklingi um meðferð sem felur í sér breytingu á kyneinkennum hans getur hann skotið málinu til landlæknis. Ákvörðun landlæknis er kæranleg til ráðuneytis heilbrigðismála.
Ráðherra sem fer með málefni heilbrigðisþjónustu getur sett nánari ákvæði um verkefni og þjónustu teymisins í reglugerð.
13. gr.
Teymi barna- og unglingageðdeildar um kynvitund og ódæmigerð kyneinkenni.
Teymi barna- og unglingageðdeildar veitir börnum yngri en 18 ára, sem upplifa misræmi milli kynvitundar sinnar og þess kyns sem þeim var úthlutað við fæðingu, meðferð í samræmi við þarfir hvers og eins og veitir forsjáraðilum þeirra stuðning og ráðgjöf. Jafnframt veitir teymið börnum sem fæðast með ódæmigerð kyneinkenni og forsjáraðilum þeirra stuðning og ráðgjöf. Enn fremur metur teymið hvort það sé barni á aldrinum 16–18 ára fyrir bestu að undirgangast varanlegar breytingar á kynfærum, kynkirtlum eða öðrum kyneinkennum einstaklings, sbr. 11. gr.
Teymið setur sér verklagsreglur og skulu þær vera í samræmi við viðurkenndar vinnureglur á alþjóðlegum vettvangi. Ráðherra sem fer með málefni heilbrigðisþjónustu getur sett nánari ákvæði um verkefni og þjónustu teymisins í reglugerð.
14. gr.
Þátttaka Sjúkratrygginga Íslands.
IV. KAFLI
Ýmis ákvæði.
15. gr.
Sektir.
Gera má lögaðila sekt samkvæmt reglum II. kafla A almennra hegningarlaga fyrir brot gegn ákvæðum skv. 1. mgr. og reglum sem settar eru samkvæmt þeim.
16. gr.
Reglugerðarheimild.
17. gr.
Gildistaka.
Við gildistöku laga þessara falla úr gildi lög um réttarstöðu einstaklinga með kynáttunarvanda, nr. 57/2012.
Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. hafa aðilar sem skrásetja kyn 18 mánaða frest frá gildistöku laga þessara til að laga skráningarform, eyðublöð, skilríki og þess háttar að fyrirmælum 2. mgr. 6. gr.
18. gr.
Breytingar á öðrum lögum.
1. Lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, nr. 10/2008, með síðari breytingum: Við 24. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Ákvæði þessa kafla taka einnig til þeirra sem hafa hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá, sbr. 6. gr. laga um kynrænt sjálfræði.
2. Lög um mannanöfn, nr. 45/1996, með síðari breytingum:
a. 2. mgr. 5. gr. laganna fellur brott.
b. 2. málsl. 1. mgr. 6. gr. laganna fellur brott.
c. Við 3. mgr. 8. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Einstaklingi sem hefur hlutlausa skráningu kyns í þjóðskrá er heimilt að nota nafn föður eða móður í eignarfalli án viðbótar eða að viðbættu bur.
d. Á eftir 3. mgr. 13. gr. laganna kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Barn yngra en 18 ára getur með samþykki forsjáraðila sinna eða sérfræðinefndar skv. 9. gr. laga um kynrænt sjálfræði breytt eiginnafni og millinafni sínu samhliða breytingu á skráningu kyns.
e. Á eftir 6. mgr. 14. gr. laganna kemur ný málsgrein, svohljóðandi:
Barn yngra en 18 ára getur með samþykki forsjáraðila sinna eða sérfræðinefndar skv. 9. gr. laga um kynrænt sjálfræði óskað eftir breytingu á kenninafni sínu í tengslum við breytingu á skráðu kyni. Breyting samkvæmt þessari málsgrein getur einungis falist í að endingu kenninafns sé breytt til samræmis við kyn barnsins. Ef barnið fær hlutlausa skráningu kyns gildir ákvæði 2. málsl. 3. mgr. 8. gr.
f. Á eftir 16. gr. laganna kemur ný grein, 16. gr. a, svohljóðandi:
Einstaklingur sem neytir réttar til að breyta skráningu kyns síns í þjóðskrá hefur rétt til að breyta eiginnafni, millinafni og kenninafni. Ákvæði 6. mgr. 13. gr. eiga við um breytingu á eiginnafni og millinafni samkvæmt þessari grein.
3. Lög um fullnustu refsinga, nr. 15/2016, með síðari breytingum:
a. Á eftir orðunum „aldurs, kynferðis“ í 2. málsl. 1. mgr. 21. gr. laganna kemur: kynvitundar.
b. Orðið „kvenfangi“ í 1. mgr. 30. gr. laganna fellur brott.
c. Eftirfarandi breytingar verða á 43. gr. laganna:
1. Í stað orðsins „gagnstæðu“ í 2. mgr. kemur: öðru.
2. Við bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Þrátt fyrir ákvæði 1. og 2. mgr. getur forstöðumaður, í samráði við Fangelsismálastofnun, ákveðið annað ef brýnir hagsmunir fangans eða annarra fanga krefjast þess.
d. Við 2. mgr. 70. gr. laganna bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Þó getur forstöðumaður ákveðið annað ef brýnir hagsmunir fangans krefjast þess.
4. Lög um aukatekjur ríkissjóðs, nr. 88/1991, með síðari breytingum: Á eftir orðunum „um mannanöfn“ í 26. tölul. 1. mgr. 14. gr. laganna kemur: og leyfi til breytinga á skráningu kyns samkvæmt lögum um kynrænt sjálfræði, ásamt nafnbreytingu, þó ekki breytinga skv. 3. mgr. 5. gr. þeirra laga.
Ákvæði til bráðabirgða.
I.
II.