04.02.1987
Efri deild: 37. fundur, 109. löggjafarþing.
Sjá dálk 2716 í B-deild Alþingistíðinda. (2553)

316. mál, flugmálaáætlun

Samgönguráðherra (Matthías Bjarnason):

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir frv. til l. um flugmálaáætlun og fjáröflun til framkvæmda í flugmálum. Frv. þetta er í öllum meginatriðum samhljóða tillögum flugmálanefndar sem skilaði samgrn. skýrslu um framkvæmdir í flugmálum í október 1985. Skýrsla nefndarinnar er birt í heild sinni sem fskj . með frv. og skal hér að mestu vísað til hennar um framkvæmdaáætlun nefndarinnar, meginforsendur og rökstuðning.

Hinn 6. febr. 1984 skipaði ég nefnd til að vinna að tillögugerð um framkvæmdir í flugmálum og skyldi nefndin semja áætlun um almenna flugvelli sem tæki til framkvæmda við flugbrautir, öryggistæki, tækjageymslur, flugskýli og flugstöðvar. Þá er nefndinni falið að gera tillögur um tekjustofna og fjárframlög til framkvæmdanna, svo og til rekstrar flugmálanna almennt. Þrjú sérverkefni voru sett nefndinni, þ.e. athugun á uppbyggingu Egilsstaðaflugvallar, flugstöð á Reykjavíkurflugvelli og gerð varaflugvallar. Í nefndinni áttu sæti Birgir Ísl. Gunnarsson alþm., formaður, Andri Hrólfsson stöðvarstjóri, Garðar Sigurðsson alþm., Kristján Egilsson flugstjóri, Ragnhildur Hjaltadóttir deildarstjóri og Þorgeir Pálsson prófessor. Pétri Einarssyni flugmálastjóra var falið að starfa með nefndinni og vera henni til ráðuneytis. Margir starfsmenn flugmálastjórnar lögðu sitt af mörkum í starfi nefndarinnar.

Skýrsla nefndarinnar, sem afhent var í október á s.l. hausti eins og áður gat, var síðan rækilega kynnt á sérstakri ráðstefnu hinn 12. des. 1986. Þangað var boðið alþingismönnum, sveitarstjórnarmönnum, flugrekendum og áhugamönnum um framgang íslenskra flugmála. Nefndarmenn og flugmálastjóri gerðu þar ítarlega grein fyrir efni skýrslunnar og tillögum þeim sem þar eru settar fram. Framsögumenn fluttu erindi og lífleg almenn umræða fór fram. Ráðuneytinu var mikill akkur í þeim sjónarmiðum sem þar komu fram og verður tillit tekið til þeirra við framkvæmd tillagna flugmálanefndar. Í ljósi þeirrar kynningar sem nú var lýst og þess að skýrslan er birt í heild sinni með frv. tel ég ástæðulitið að fara mörgum orðum um innihald hennar, en vil þó við þetta tækifæri stuttlega minna á meginþætti hennar.

Þess skal getið að viðaukar við skýrsluna, sem hafa að geyma sérstaklega sundurliðaða kostnaðaráætlun, könnun meðal innanlandsfarþega og álitsgerð um framtíðarþróun flugumferðar og afhentar voru samhliða skýrslunni, eru ekki birtar í þskj. Nefndin hóf verk sitt með því að draga saman ýmsar gagnlegar upplýsingar um þróun og eðli íslenskrar flugumferðar. Þar eru í rituðu máli og með tölum settar fram niðurstöður um fjölda farþega, tíðni ferðalaga, flughreyfingar á hinum ýmsu völlum auk þess sem fjallað er um skipulag og umfang áætlunarflugsins. Þá reynir nefndin að gera sér grein fyrir áhrifavöldum og framtíðarþróun flugstarfseminnar. Hér yrði litið til fjölmargra atriða, svo sem fargjaldastefnu, ástands annarrar flutningastarfsemi, t.d. áhrif bættra vega á landflutninga o.s.frv.

Í ljósi þessara tölulegu upplýsinga reynir síðan nefndin að spá fyrir um þróun mála tímabilið 19851995. Hún kemst m.a. að þeirri niðurstöðu að farþegum um flugvelli innanlands fjölgi um rúm 100 þús. á tímabilinu, í um 730 þús. eða um 17% og þá er hver farþegi tvíreiknaður.

Vegna framkvæmda á flugvöllum hefur nefndin tillögu um flokkun vallanna og íslenskan staðal við gerð brauta innan hinna ýmsu flokka. Staðallinn er í samræmi við reglur Alþjóðaflugmálastofnunarinnar, en ekki er hægt að fylgja ýtrustu tilmælum hennar vegna erfiðra landfræðilegra aðstæðna á mörgum flugvöllum hérlendis. Þar sem um frávik er að ræða verður framkvæmdum hagað þannig að síðar megi endurbæta hinn íslenska staðal skapist til þess aðstæður. Hvað varðar búnað flugvallanna, hindranir á og í grennd við þá auk annarra atriða er gert ráð fyrir að farið verði eftir stöðlum Alþjóðaflugmálastofnunarinnar.

Eftir að hafa sett fram og skilgreint það markmið sem nefndin vill að keppt skuli að við hérlenda flugvallagerð tekur hún saman yfirlit yfir núverandi ástand áætlunarflugvallanna og nefndir til brýnustu verkefnin á hverjum fyrir sig. Með samanburði á niðurstöðu þessarar lýsingar og áðurnefndum staðli reynir síðan nefndin að gera sér grein fyrir hvaða verk þarf að vinna svo að takmarkinu verði náð. Framkvæmdum á áætlunarflugvöllum er síðan raðað í forgangsröð, kostnaðaráætlun miðuð við byggingarvísitölu og gengi erlendra gjaldmiðla í janúar 1986 sett fram og verkinu síðan deilt niður á tíu ára tímabil í samræmi við þær forsendur sem nefndin hafði þróað í starfi sínu.

Nefndin tekur fram að einstakar framkvæmdir geti verið svo stórar í sniðum eða mikilvægar af hagkvæmnis- eða öryggisástæðum að þær falli ekki inn í framkvæmdaröðun hennar. Nefnir hún í þessu tilefni flugstöð í Reykjavík, flugbraut á Egilsstöðum og endurnýjun malbiks á flugbrautum á Reykjavíkurflugvelli. Þessar framkvæmdir eru teknar út úr sem sérverkefni í áætluninni. Gerð varaflugvallar fyrir millilandaflug og stækkun og endurbót á flugstjórnarmiðstöð er ekki tekið í kostnaðarútreikninga nefndarinnar.

Heildarkostnaður við framkvæmd tillagna nefndarinnar er áætlaður á verðlagi 1986 2030 millj. og gerði nefndin sérstaka könnun á því hvernig fé fengist til flugmálastarfseminnar, hvernig það skiptist og hvernig heppilegast mundi að standa að útvegun viðbótarfjár. Komst nefndin að þeirri niðurstöðu að rekstrarkostnaður flugmálastjórnar jafnaðist að mestu út með tekjum ríkissjóðs af starfsemi tengdri flugi, en framkvæmdaféð væri beint framlag ríkisins. Taldi nefndin varhugavert að leggja ný eða aukin gjöld á flugstarfsemina, en kvað þó koma til álita að hækka flugvallagjald í innanlandsflugi og binda gjaldið tiltekinni framkvæmd, t.d. byggingu flugstöðvar í Reykjavík. Þá var lagt til að eldsneytisgjald yrði framvegis innheimt af öllu flugi en ekki bundið við flug innanlands. Þó var gerð tillaga um gjaldfrelsi flugs milli Íslands og Norður-Ameríku.

Nefndin bendir á að framlög úr ríkissjóði til flugmála séu í litlu samræmi við mikilvægi þessarar starfsemi fyrir búsetu í landinu og í heild sinni og leggur því til að framkvæmdatillögur hennar verði að langmestu leyti fjármagnaðar úr ríkissjóði. Bendir nefndin á í þessu sambandi að heildartillögur hennar fyrir tíu ára tímabil kosti sem samsvari tveggja ára framlagi ríkisins til nýframkvæmda í vegamálum.

Nefndin varð í starfi sínu sammála um að brýnasta atriði í skipulegri uppbyggingu íslenskra flugvalla væri lögfesting áætlunargerðar og mörkun tekna til flugmálaframkvæmda. Hafði hún þá einkum í huga örlög annars ágætrar framkvæmdaáætlunar sem unnin var af flugmálanefnd og afgreidd í formi þál. frá hinu háa Alþingi vorið 1978.

Miðað við reynslu fyrri ára leit nefndin eðlilega til vegáætlunar og framkvæmda á sviði vegamála. Því fylgdi tillögum nefndarinnar frv. til l. um skipan framkvæmda á þessu sviði samgangna. Það er þetta frv. með minni háttar breytingum sem hér liggur fyrir.

Frv. skiptist í tvo meginkafla. Fjallar sá fyrri um flugmálaáætlun, en hinn síðari um fjáröflun til framkvæmda í flugmálum. Meginmarkmiðið með lögfestingu ákvæða um flugmálaáætlun er að Alþingi ákvarði reglubundið um skipulega uppbyggingu þessa samgönguþáttar og að vilji Alþingis sé bindandi fyrir framkvæmdarvaldið. Alþingi fái reglulega yfirlit um störf flugmálastjórnar og með þessum tvennum hætti verði stuðlað að betri nýtingu fjármagns og skipulegri vinnubrögðum. 1., 2. og 4. gr. frv. draga í öllum meginatriðum dám af sambærilegum ákvæðum vegalaga, en í 3. gr. eru taldir flokkar flugmálaverkefna sem skilgreindir eru í skýrslu nefndarinnar.

Í síðari kafla laganna er lagt til að fjármögnun framkvæmda í flugmálum verði með tvennum hætti: með tekjum af eldsneytis- og flugvallagjaldi og með framlagi úr ríkissjóði. Hér eru færð á einn stað ákvæði úr gjaldskrá fyrir afnot flugvalla og meginmál laga nr. 8 frá 1976 um flugvallagjald með áorðnum breytingum og ákveðið að fjár sem þannig aflaðist mætti einungis verja til flugmálaframkvæmda. Ekki er á þessu stigi gert ráð fyrir hækkun eldsneytisgjaldsins eða flugvallagjaldsins í millilandaflugi, en það leiðir af frv. að flugvallagjaldið í innanlandsflugi og öðru því flugi sem greinir í 9. gr. frv. hækkar úr 18 kr. í 100 kr.

Eins og getið var hér að framan gerði nefndin það að tillögu sinni að innanlandsflugvallaskattinum yrði einungis varið til sérstaks verkefnis, flugstöðvar í Reykjavík. Að athuguðu máli og með hliðsjón af sérstöðu slíks verkefnis var ekki talin ástæða til slíkrar sérmörkunar og er því í frv. gert ráð fyrir að gjaldið renni til almennra framkvæmda.

Önnur meginbreyting sem felst í II. kafla leiðir af ákvæðum 5. gr., en þar er gert ráð fyrir að eldsneytisgjaldið verði innheimt á öllum flugvöllum landsins. Eins og nú er innheimtist það ekki á Keflavíkurflugvelli. Áætlunarflug milli Íslands og Norður-Ameríku verður þó undanþegið gjaldinu.

Ég tel að ekki þurfi að orðlengja frekar um mál þetta. Frv. er skýrt og skorinort. Tilgangur framlagningar þess er auðsær og að baki því liggur mikil vinna eljusamra manna, vinna sem glöggt má virða og meta með lestri skýrslu þeirrar sem frv. fylgir. Málefni þetta hefur einnig verið kynnt sérstaklega öllum þeim sem hagsmuni og áhuga hafa á framgangi íslenskra flugmála, þar á meðal alþm., og er því nokkur von til skjótrar afgreiðslu þess hér á hv. Alþingi.

Samhliða framlagningu þessa frv. hefur verið lögð fram till. til þál. um byggingu nýrrar flugbrautar á Egilsstöðum, en þar er um að ræða 2000 metra nýja braut og heimild til að taka lán á þessu ári, allt að 60 millj. kr. Það er ekki að ástæðulausu að slík tillaga kemur fram. Hún getur ekki rúmast innan þessa ramma nema ganga á svig við aðrar nauðsynlegar þarfir og því er það mál tekið upp sérstaklega og flutt í því formi af ríkisstjórninni.

Virðulegi forseti. Ég vil að lokum leggja til að frv. verði vísað að lokinni þessari umræðu til 2. umr. og hv. samgn.