stefnuræða forsætisráðherra og umræða um hana.
Góðir landsmenn. Vofa gengur nú ljósum logum um hinn kapítalíska heim. Það er ekki vofa kommúnismans sem var skrifað um á 19. öldinni; það er vofa kapítalismans sjálfs. Vítt um heim standa nú yfir neyðaraðgerðir þar sem gripið er til gríðarlegra fjármuna úr almannasjóðum til að afstýra því að nýfrjálshyggjukapítalisminn hrynji. Hugmyndafræðin sem vildi færa allt frá hinu opinbera til markaðarins, vildi einkavæða alla hluti, hataðist við reglusetningu frá hinu opinbera og vildi ekkert af hinu opinbera vita; þessi „ismi“ hefur nú étið sjálfan sig innan frá og skríður undir pilsfaldinn. Nýfrjálshyggjubyltingin er að éta börnin sín enda hefur Hannes Hólmsteinn ekki skrifað blaðagrein í margar vikur. Lærdómar heimskreppunnar miklu um 1930 eru nú rifjaðir upp og eðlilega spyrja menn sig í forundran: Hvernig gat mannkynið verið svona heillum horfið — svona vitlaust — að glata reynslunni frá þeim hildarleik og endurtaka sömu mistökin, fólgin í blindri trú á markaðinn?
Er það ekki undarlegt að á nokkurra áratuga fresti, í mesta lagi hálfrar til einnar aldar fresti, þurfi þessi skrýtna skepna „homo sapiens“, sem þýtt er „hinn viti borni maður“, að læra allt upp á nýtt; læra að hún græðgin, hann hrokinn og það siðleysið eru ekki góðir förunautar í þróun mannlegs samfélags? Hér uppi á Íslandi er staðan sú að allt frá því fyrir mitt ár 1991 hefur setið hægri sinnuð ríkisstjórn undir forustu Sjálfstæðisflokksins, fyrst með aðild Alþýðuflokksins sáluga, síðan Framsóknarflokksins í tólf ár og loks Samfylkingarinnar. Þessar ríkisstjórnir hafa fylgt sömu leiðarljósum.
Við Íslendingar erum í lok þessa tíma staddir í versta ólgusjó efnahags- og þjóðmálaupplausnar sem við höfum lent í, a.m.k. um áratugaskeið ef ekki nokkru sinni síðan við endurheimtum fullveldi og sjálfstæði. Ég held að maðurinn í Múrbúðinni hafi orðað þetta svo það skildist þegar hann sagði sem svo að útrásar- og bankastrákarnir væru búnir að skuldsetja okkur upp í rjáfur og einmitt það værum við að glíma við.
Fjármálageirinn og viðskiptalífið ber þó ekki eitt ábyrgð. Leikvöllurinn var undirbúinn með pólitískum ákvörðunum um einkavæðingu, ekki síst banka, með sömu blindu trúnni á markaðinn. Útrásarvíkingarnir voru þjóðhetjur og stjórnvöld hældust um af afrekum sínum; mikluðust af góðæri og velgengni. Ísland var að sigra heiminn.
Hvernig má það þá vera að nú við mánaðamótin september/október árið 2008 skuli fjármálakerfi landsins riða til falls; að eignir almennings og kaupmáttur brenni upp í óðaverðbólgu, gengishruni og okurvöxtum? Þetta átti ekki að fara svona, var það? Nei, ég held ekki.
Hægri menn tala gjarna þannig að þeir einir — svona þegar mestur er gállinn á þeim — hafi vit á peningum; þeir einir kunni með þá að fara og stjórna af ábyrgð þannig að vel fari ríki og sveitarfélögum. Á Íslandi vantar ekki að hægri menn hafi haft völdin sl. 17 ár; það eru ekki vinstri stjórnir sem á þessu tímabili hafa gert Ísland að skuldugasta hagkerfi hins þróaða heims. Það eru ekki sósíalistar, græningjar, anarkistar, marxistar eða reynslulausir unglingar sem hér hafa vélað um. Nei, það eru Davíð Oddsson, Jón Baldvin Hannibalsson, Halldór Ásgrímsson, Geir H. Haarde, og með honum upp á síðkastið Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, sem bera pólitíska ábyrgð. Sjálfstæðisflokkurinn, Alþýðuflokkurinn sálugi, Framsóknarflokkurinn og Samfylkingin.
Auðvitað gerir hin alþjóðlega fjármálakreppa illt verra en ég fullyrði að þótt hún hefði ekki komið til ættu Íslendingar samt í miklum erfiðleikum. Við áttum það þegar áður en hún skall á.
Ef það er eitthvað sem ég, formaður Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs, er virkilega stoltur af umfram annað er það hvernig við höfum fjallað um þessa hluti sjálfum okkur samkvæm þótt tískan og tíðarandinn væri á móti okkur. Mér sýnist annað vera uppi á teningnum nú þegar hægri maðurinn Nicolas Sarkozy Frakklandsforseti vill skipa nefnd til að endurskoða kapítalismann; þá er nú stungin tólg. Nú er því miður komið eins og komið er og það veitir mér afar takmarkaða ánægju þó að ég geti sagt með réttu að við vinstri græn höfum allt frá árunum 2004–2005 bent á hvert stefndi. Á hverju einasta þingi höfum við flutt tillögu um að ráðist yrði í aðgerðir til að endurheimta efnahagslegan stöðugleika, stöðva skuldsetningu þjóðarbúsins og koma þjóðarskútunni á rétta stefnu.
Það gremjulega, sorglega og dýrkeypta er að þetta þurfti aldrei og átti ekki að fara svona en við erum þar sem við erum, gert er gert og liðið er liðið. Nú þarf að takast á við hlutina, leita lausna og taka til hendinni. Áhöfn á lekum bát sest ekki niður til þess að velta því fyrir sér af hverju fór að leka; hún fer strax að ausa. Við verðum að sameina kraftana, vinna saman og slíðra vopnin og það gildir jafnt um hið pólitíska svið sem og bolabrögðin úti í viðskiptalífinu. Við verðum öll að sameinast um það stóra verkefni að vinna okkur út úr vandanum.
Ég eyði ekki orðum um ræðu hæstv. forsætisráðherra. Í henni var því miður ekkert, nema kannski örlítil gamansemi um hvað ríkisstjórnin hefði góð tök á málum. Nema að þetta hafi kannski verið ræðan frá því í fyrra fyrir misskilning. Ég veit það ekki. Ég eyði þaðan af síður orðum um málflutning Samfylkingarinnar að undanförnu. Orka þeirra fer fyrst og fremst í eitt: Að níða gjaldmiðilinn og útmála hvað hann sé ónýtur. Krónan þarf aldeilis á slíku að halda þessa dagana. Er þessi málflutningur kannski framlag Samfylkingarinnar til þess að lækka greiðslubyrði af erlendum bílakaupa- og húsnæðislánum?
Við í Vinstri hreyfingunni – grænu framboði höfum að undanförnu unnið aðgerðaáætlun í 20 liðum sem er tilbúin og við getum lagt á borðið. Á næstu sólarhringum verður ríkisstjórn Íslands að svara því hvort hún treystir sér til, hefur bolmagn, styrk, kjark og sjálfstraust til að leiða endurreisnaraðgerðir í okkar þjóðarbúskap. Ef ekki verður að verða breyting þar á.
Við vinstri græn erum tilbúin að axla ábyrgð og leggja okkur sjálf undir. Megi það verða að liði, með hvaða hætti sem það getur gerst. Ég sjálfur er tilbúinn til að leggja mig undir. Ég hef af því litla gleði, hafandi helgað íslenskum stjórnmálum stærstan hluta minna fullorðinsára og setið á Alþingi í 25 ár, að staðan skuli vera sú sem hún er. Við verðum að ganga í að leysa gjaldeyriskreppuna og stöðva fall krónunnar. Takist það ekki innan fárra daga verður gjaldeyrisviðskiptum sjálfhætt og þá eins gott að stöðva þau formlega. Við verðum að fullvissa almenning um að innstæður í bönkum og sparisjóðum verði tryggðar og að í þeim efnum sé ekkert að óttast. Við verðum að ná hratt niður verðbólgu og lækka vexti. Við lifum veturinn ekki af, hvað þá lengur, að óbreyttum aðstæðum. Við verðum að veita fé í umferð þannig að almenningur, fyrirtæki, stofnanir og sveitarfélög fái eðlilega bankaþjónustu og hjól samfélagsins og atvinnulífsins geti snúist áfram. Þau eru að stöðvast. Jafnvel stærstu sveitarfélög landsins fá nú ekki lengur fyrirgreiðslu hjá viðskiptabönkum sínum. Getur það ástand gengið? Nei.
Við verðum að sameinast um að verja lífskjörin og stöðu heimilanna eins og kostur er og afstýra því að fólk missi hús sín og komist í þrot. Við verðum að beina þeim mætti sem við höfum til þeirra sem standa verst að vígi. Þeir sem betur eru settir verða að sjá um sig. Tekjulágt fólk, ungt skuldsett fólk, einstæðir foreldrar, aldraðir og öryrkjar sem hafa aðeins lífeyrinn verða að vera í forgangi. Síðast en ekki síst verðum við að slá óvígri skjaldborg um velferðarþjónustuna. Velferðarkerfið er aldrei dýrmætara en þegar erfiðir tímar ganga í garð.
Góðir landsmenn. Oft hefur verið skemmtilegra að koma til Alþingis á fögrum haustdegi og hefja störf en nú. Það var lítið um bros í þingsalnum í gær; öllum er alvara málsins ljós. Við Íslendingar verðum að horfast í augu við veruleikann eins og hann er, afneitun eða sjálfsblekking gerir aldrei nema illt verra. Við skulum þó ekki missa kjarkinn. Ég segi við ykkur, góðir landsmenn, sem sitjið og hlustið eða horfið: Ekki missa móðinn; ekki gefast upp. Við förum í gegnum þetta saman og margt mun einnig hjálpa okkur. Við eigum enn fiskimiðin og tæki, mannafla og þekkingu til að nýta þau. Við eigum landbúnað og matvælaiðnað sem sér fyrir um helmingi af fæðuþörf þjóðarinnar, útflutningsiðnað og tækniþekkingu í matvæla-, stoðtækja- og lyfjaiðnaði o.s.frv. Við eigum þetta dásamlega og orkuríka land sem útlendingar vilja sækja heim og sér okkur fyrir ljósi og hita. Við eigum í ríkulegum mæli það sem nú er að verða ein eftirsóttasta gæðavara jarðarinnar: Hreint vatn. Við erum ung, vel menntuð og dugleg þjóð og við teljum það ekki eftir okkur að vinna mikið, svo lengi sem vinnu er að hafa. Við eigum tungu okkar, menningu og rætur og þangað sækjum við styrk, sjálfsvitund og sjálfstraust. Og við eigum hvert annað; við hjálpumst að. Við styðjum hvert annað innan fjölskyldunnar, vinahópsins og byggðarlagsins. Við erum öll á sama báti og það er löngu komið „ræs“.
Hvernig á að fara í þetta örlagaverkefni íslensku þjóðarinnar? Á morgun á að boða til fundar okkur forustumenn í stjórnmálum, forustumenn fjármálalífsins, verkalýðsforustu, atvinnurekendur og mikilvægustu heildarsamtök og læsa okkur inni. Við þurfum ekki Laugardalshöllina; hið sögufræga hús Höfði nægir. Þetta eru nokkrir tugir karla — og kvenna — því að þarna eiga ekki bara að vera jakkafataklæddir karlar. Þarna þurfa að vera margar hagsýnar húsmæður, konur sem hefðu betur ráðið meiru um okkar mál. Við karlarnir höfum ekki staðið okkur svo vel. Þarna á þessi hópur að sitja og koma ekki út fyrr en búið er að ná samkomulagi um það hvernig þjóðarbúið verður unnið í gegnum þessa erfiðleika. Dyrnar verða læstar þangað til kominn er hvítur reykur.
Við sem höldum á fjöreggi þessarar þjóðar, efnahagslegu og stjórnmálalegu sjálfstæði hennar og framtíð barnanna okkar, höfum ekki leyfi til að láta okkur mistakast. Forsætisráðherra góður, þú átt að boða fundinn. Ég skal mæta og það munu allir hinir gera. Fundarboðinu verður fagnað bæði af þeim sem boðið verður og af þjóðinni.
Munum eitt að lokum, góðir landsmenn: Öll él birtir upp um síðir. Við skulum þó passa vel hvert upp á annað meðan þessi bylur geisar. Vaki nú allar góðar vættir yfir Íslandi.
