bygging nýs Landspítala.
Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir tillögu til þingsályktunar um byggingu nýs Landspítala. Auk mín eru flutningsmenn hv. þingmenn Brynjar Níelsson, Guðmundur Steingrímsson, Árni Páll Árnason, Össur Skarphéðinsson, Valgerður Bjarnadóttir, Helgi Hjörvar, Margrét Gauja Magnúsdóttir, Guðbjartur Hannesson og Björk Vilhelmsdóttir.
Tillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að ljúka eins fljótt og verða má undirbúningi byggingar nýs Landspítala við Hringbraut í Reykjavík og hefja byggingu hans strax að því loknu. Nýr Landspítali ohf. eða ríkissjóður fái heimild til að taka lán fyrir byggingarkostnaði, hvort heldur er beint hjá traustum lánveitendum eða óbeint með milligöngu ríkisins. Ríkisstjórnin veiti fullan atbeina til að ljúka megi við bygginguna, inni af hendi stjórnvaldsathafnir og leggi nauðsynleg lagafrumvörp fram á Alþingi.“
Virðulegi forseti. Þetta er tillögugreinin eins og hún hljóðar í þingsályktunartillögunni.
Greinargerð með tillögunni er svohljóðandi:
Í langan tíma hefur verið rætt um byggingu nýs Landspítala og unnið að undirbúningi hans. Of langt mál er að rekja söguna alla. Fyrsti flutningsmaður þessarar tillögu flutti ásamt fleiri þingmönnum þingsályktunartillögu árið 2004 um nýbyggingu við Landspítala – háskólasjúkrahús, þar sagði m.a.: „Flutningsmenn vilja með tillögu þessari koma af stað vinnu til undirbúnings nýbyggingu við Landspítala – háskólasjúkrahús (LSH) á lóð spítalans sunnan Hringbrautar. Enn fremur er lagt til að verði af frekari sölu ríkiseigna, t.d. Landssímans, verði hluta af söluverðmætinu varið til þessa mikilvæga verkefnis.“ Síðan eru liðin tæp tíu ár en ýmiss konar undirbúningur hefur átt sér stað. Á árunum sem liðin eru frá hruni var horfið frá fyrri áformum um að byggja nýjan Landspítala frá grunni og ákveðið að vinna að ódýrari lausn með áframhaldandi notkun á eldri byggingum spítalans við Hringbraut.
Í tengslum við stöðugleikasáttmála ríkisstjórnarinnar og aðila vinnumarkaðarins í lok júní árið 2009 var stofnað til viðræðuvettvangs með lífeyrissjóðum um aðkomu þeirra að fjármögnun stórra framkvæmda. Verkefni um nýjan Landspítala var kynnt sjóðunum og á fundi ríkisstjórnar Íslands 25. september 2009 var ákveðið að hefja undirbúning framkvæmdarinnar með sex manna verkefnisstjórn til viðræðna við sjóðina um aðkomu þeirra að verkefninu og útboð á frumhönnun nýs Landspítala.
Þann 4. nóvember 2009 undirrituðu fulltrúar tuttugu lífeyrissjóða og heilbrigðis-, forsætis- og fjármálaráðherrar fyrir hönd ríkisstjórnarinnar viljayfirlýsingu um að hefja samstarf við undirbúning að fjármögnun, útboði og framkvæmdum við nýbyggingu Landspítala við Hringbraut. Yfirlýsingin sýndi stuðning við verkefnið og skapaði nauðsynlegan trúverðugleika þess.
Vilji stóð til þess að tilhögun verkefnisins yrði með þeim hætti að bygging og fjármögnun yrði boðin út á skilgreindum forsendum. Verktaki bæri þannig áhættu af verklegum framkvæmdum, en skuldbindingar ríkisins takmörkuðust af fyrir fram tilgreindum viðmiðum um leiguverð í tilboði. Gert var ráð fyrir að ríkar kröfur yrðu gerðar um eigið fé verktaka á framkvæmdatíma þannig að hann væri þess umkominn að bera áhættu á framkvæmdatíma verkefnisins.
Forval var auglýst í desember 2009 og bárust umsóknir um þátttöku frá sjö hönnunarteymum. Fimm stigahæstu teymunum var boðin þátttaka í samkeppninni í febrúar 2010 og skiluðu þau tillögum sínum 10. júní 2010. Skemmst er frá því að segja að hönnunarteymið SPITAL varð hlutskarpast í samkeppni um áfangaskipt heildarskipulag fyrir nýtt háskólasjúkrahús við Hringbraut og frumhönnun fyrsta áfanga nýja spítalans og tengdrar háskólastarfsemi.
Ein af meginforsendum forhönnunarsamkeppninnar var að flytja starfsemi Landspítala í Fossvogi að Hringbraut og ljúka þannig sameiningu stóru spítalanna á höfuðborgarsvæðinu, sem var gerð árið 2000. Samkeppnin var tvíþætt og tók annars vegar til tillögu að áfangaskiptu skipulagi Hringbrautarlóðarinnar og hins vegar tillögu að frumhönnun fyrsta áfanga verkefnisins, sem samanstendur af spítalastarfsemi í 66.000 m² nýbyggingu og háskólastarfsemi í allt að 10.000 m² nýbyggingu.
Deiliskipulag Hringbrautarsvæðisins var samþykkt í borgarstjórn Reykjavíkur í desember 2012. Auglýsingaferlið stóð allt árið 2012 í samræmi við skipulagslög. Jafnframt voru samþykktar breytingar á aðalskipulagi Reykjavíkur og svæðaskipulagi höfuðborgarsvæðisins. Skipulagsáætlanirnar hafa allar verið yfirfarnar af Skipulagsstofnun og birtar í Stjórnartíðindum og hafa lögformlega öðlast gildi. Kærufresti er lokið, engar kærur bárust.
Eins og áður segir, virðulegi forseti, vann SPITAL-hópurinn forhönnunarsamkeppnina árið 2010, og vann hann að skipulagsbreytingum og forhönnun bygginganna fjögurra, um 58.500 m² meðferðarkjarna, um 14.000 m² rannsóknarhúss, um 21.300 m² bílastæðahúss (með skrifstofuhluta og tæknihluta) og um 4.000 m² sjúkrahótels. SPITAL-hópurinn skilaði formlegri forhönnun, um 25% af heildarhönnun, í desember 2012 og lauk þar með verksamningi sínum gagnvart hvoru tveggja, skipulagsmálum og forhönnun.
Ríkiskaup fyrir hönd NLSH ohf. auglýstu í aprílmánuði 2013 eftir umsækjendum til að taka þátt í útboði á hönnun nýrra bygginga sem verða hluti af nýjum Landspítala við Hringbraut. Um var að ræða opið forval bjóðenda auglýst á Evrópska efnahagssvæðinu, en útboðin eru þá lokuð öðrum en þeim sem tekið hafa þátt í forvalinu og uppfyllt allar kröfur þess.
Síðan er í greinargerðinni rætt um þá fyrirvara sem settir voru og nefndir þeir aðilar sem hér komu að máli.
Síðustu opinberu áætlanir um byggingarframkvæmdirnar koma fram í umsögn fjárlagaskrifstofu fjármála- og efnahagsráðuneytis um frumvarp til laga um breytingu á lögum um stofnun opinbers hlutafélags um byggingu nýs Landspítala við Hringbraut í Reykjavík (fylgiskjal I við þskj. 1071 í 618. máli frá 141. löggjafarþingi). Heildarkostnaður aðalbygginga og annarra meginframkvæmda er áætlaður um 44,3 milljarðar kr. Þar af nemur heildarkostnaður vegna aðalbygginga um 41,1 milljarði kr. og skiptist hann í um 59.000 m² meðferðarkjarna sem áætlað er að kosti 31,6 milljarða kr., um 14.000 m² rannsóknarhús sem áætlað er að kosti 7,9 milljarða kr. og 4.000 m² sjúkrahótel sem áætlað er að kosti 1,6 milljarða kr. Þá er áætlað að aðrar framkvæmdir, þar með talið gatna- og lóðaframkvæmdir og tæknihús, kosti samtals um 4,1 milljarð kr. og er þá meðtalið um 17.000 m² bílastæðahús sem áætlað er að kosti 1,7 milljarða kr.
Virðulegi forseti. Hinn 22. júní 2010 var frumvarp þáverandi fjármálaráðherra, til laga um stofnun opinbers hlutafélags um byggingu nýs Landspítala við Hringbraut í Reykjavík, samþykkt sem lög frá Alþingi með 45 atkvæðum, enginn var á móti en fjórir sátu hjá. Markmið frumvarpsins var að standa að nauðsynlegum undirbúningi og láta bjóða út byggingu nýs Landspítala, háskólasjúkrahúss við Hringbraut í Reykjavík, og að semja um að ríkið tæki bygginguna á langtímaleigu að loknu útboði.
Greinargerð þessa frumvarps sýnir að mati flutningsmanna metnaðarfulla áætlun um byggingu og fjármögnun nýs Landspítala, svo og raunsætt mat á því að til þess að byggja spítalann hratt þurfi að leita lána til langs tíma til að fjármagna framkvæmdir á byggingartímanum sem flutningsmenn telja að verði fimm ár hið mesta. Flutningsmenn vilja enn fremur minna á svokallaðan stöðugleikasáttmála aðila vinnumarkaðarins og þáverandi ríkisstjórnar um átak í atvinnumálum frá 2009 þar sem m.a. var fjallað um nýbyggingu Landspítalans.
Þess ber einnig að geta að með frumvarpi sem lagt var fram á Alþingi í febrúar sl. var lagt til að umræddum lögum yrði breytt. Breytingafrumvarpið var samþykkt á Alþingi með 35 atkvæðum gegn 3, en 11 greiddu ekki atkvæði. Þar með var sú meginbreyting samþykkt að horfið skyldi frá svokallaðri leiguleið og gert ráð fyrir hefðbundinni opinberri framkvæmd.
Flutningsmenn þessarar þingsályktunartillögu telja að hin hefðbundna opinbera leið án lántöku sé ekki fær um þessar mundir og að ríkissjóður verði ekki aflögufær til að fjármagna byggingu spítalans á næstu fimm árum. Þeir vilja því fara þá leið sem boðuð er í þingsályktunartillögu þessari, þ.e. að fela Nýjum Landspítala ohf. að annast framkvæmdir og leita eftir lánsfé til að byggja spítalann hratt og örugglega á næstu árum.
Virðulegi forseti. Í greinargerðinni segir einnig: Hinn 1. júlí 2010 tók Nýr Landspítali ohf. til starfa. Frá því að félagið var stofnað hefur það unnið ötullega að því í samráði við Landspítalann, Háskóla Íslands, Framkvæmdasýslu ríkisins, Ríkiskaup, Reykjavíkurborg, hlutaðeigandi ráðuneyti og fleiri að undirbúa verkefnið fyrir forval og útboð byggingar nýs Landspítala. Félaginu var þó ekki heimilað að undirrita samninga um framkvæmdir fyrr en Alþingi hefði heimilað slíkt með sérstökum lögum.
Virðulegi forseti. Kem ég að kafla í þessari þingsályktunartillögu sem heitir: Þjóðarátak um byggingu nýs Landspítala.
Að mati flutningsmanna þessarar þingsályktunartillögu hefur nauðsyn þess að ráðist verði í byggingu nýs Landspítala sjaldan verið jafn knýjandi og nú er. Verkefnið er komið á nokkurt skrið og brýnt að tryggja að þau verðmæti sem felast í þegar unnum undirbúningi fari ekki til spillis. — Virðulegi forseti. Það kom fram í máli hæstv. núverandi heilbrigðisráðherra að búið væri að eyða um 3 milljörðum kr. í undirbúning.
Stærsta hindrunin í vegi þess að bygging Landspítala hefjist nú þegar er sú að ekki hefur tekist að tryggja fjármögnun. Nokkrar leiðir hafa verið nefndar og eru færar í þeim efnum.
Í fyrsta lagi væri hægt að fara hefðbundna leið fjármögnunar ríkisframkvæmda. Slík aðgerð væri tiltölulega einföld en mundi fyrirsjáanlega hafa í för með sér að skera þyrfti verulega niður á öðrum sviðum ríkisrekstrar og tæki mörg ár miðað við núverandi stöðu ríkissjóðs. Slíkur niðurskurður yrði verulega sársaukafullur auk þess sem ekki er víst að þau jákvæðu áhrif sem spítalabyggingin mun hafa í för með sér vegi upp á móti neikvæðum áhrifum niðurskurðarins.
Í öðru lagi gæti Nýr Landspítali ohf. eða ríkissjóður sjálfur fjármagnað bygginguna með lántöku. Benda má á að hinn 4. nóvember 2009 undirrituðu fulltrúar tuttugu lífeyrissjóða og heilbrigðis-, forsætis- og fjármálaráðherrar fyrir hönd ríkisstjórnarinnar viljayfirlýsingu um að hefja samstarf við undirbúning að fjármögnun og framkvæmdum við nýbyggingu Landspítala við Hringbraut, eins og áður hefur komið fram.
Niðurstöður úttektar norska ráðgjafarfyrirtækisins Hospitalet AS gefa til kynna að svo mikil hagræðing verði í rekstri nýs spítala undir sama þaki að líklegt megi telja að þeir fjármunir sem sparast muni standa undir árlegum afborgunum og vöxtum af lánum.
Virðulegur forseti. Ég ætla að skjóta því hér inn að það hefur verið að mati þessara aðila um 3 milljarðar kr. þó svo að menn verði að sjálfsögðu að hafa í huga við hvaða vísitölu var miðað þegar sú tala var sett fram.
Í þriðja lagi væri hægt að fjármagna spítalabygginguna með sérstakri tekjuöflun, t.d. að tiltekinn hluti andvirðis af framtíðarsölu ríkiseigna rynni til byggingarinnar. Einnig mætti hugsa sér að slík fjárveiting væri notuð til að greiða inn á lán sem tekin yrðu og lækka þar með bæði höfuðstólinn og vaxtagreiðslur. — Þetta er sú leið, virðulegi forseti, sem hæstv. fjármála- og efnahagsráðherra, Bjarni Benediktsson, lýsti sem möguleika í svari við mig hér í þinginu í haust.
Ljóst er að leggja þarf til einhverjar breytingar á lögum og inna ýmsar stjórnvaldsathafnir af hendi. Þannig þarf væntanlega að lögfesta nauðsynlegar heimildir til lántöku og afla gjaldaheimilda. Hins vegar er ekki þörf á að breyta 14. gr. laga nr. 88/1997, um fjárreiður ríkisins, ef Nýjum Landspítala ohf. verður falið að annast og kosta framkvæmdir því hann mundi færa bygginguna til eignar og afskrifta á notkunartíma. Þetta er mjög mikilvægt að hafa í huga. Engu að síður má benda á að samkvæmt málaskrá ríkisstjórnarinnar er áætlað að leggja fram á haustþingi frumvarp til nýrra heildarlaga um opinber fjármál þar sem m.a. er fyrirhugað að heimila ríkisstofnunum að eignfæra og afskrifa varanlega rekstrarfjármuni.
Virðulegi forseti. Á þeim stutta tíma sem ég á eftir í þessari fyrstu ræðu minni um þetta mikilvæga mál ætla ég að drepa á því sem fjallað er um í greinargerðinni, þ.e. ef ekkert verður gert.
Ef ekki verður ráðist í byggingu nýs Landspítala innan tíðar munum við standa frammi fyrir ákveðnum álitamálum á komandi árum. Þau snúast meðal annars um öryggi sjúklinga. Sýnt þykir að bættur aðbúnaður eykur öryggi sjúklinga og flýtir bata. Aldurssamsetning þjóðarinnar er að breytast. Stórir árgangar Íslendinga eru nú komnir á sjötugsaldur. Sá aldursflokkur þarf hvað mest á þjónustu sjúkrahúsa að halda. Líklegt má telja að á árinu 2025 muni hlutdeild sjötugra og eldri á landinu hafa aukist um allt að 40%. Að óbreyttu mun Landspítalinn ekki geta ráðið við þessa fjölgun. Núverandi húsnæði mun engan veginn mæta aukinni þjónustuþörf vegna hækkunar meðalaldurs. Flutningar á sjúklingum sem nú tíðkast eru oft nauðsynlegir en áhættusamir. Bygging 77 herbergja sjúkrahótels á lóð nýs Landspítala mun nýtast mörgum og ekki síst fólki sem þarf vegna heilsu sinnar ásamt aðstandendum að dvelja fjarri heimabyggð. Reynslan sýnir að tilkoma slíkra hótela getur bætt þjónustu við sjúklinga og fækkað legudögum.
Í greinargerðinni er síðan fjallað um óbeint fjármunatap og nálægð við háskólasamfélagið.
Virðulegi forseti. Á þeim fáu sekúndum sem ég á eftir hér í minni fyrstu ræðu vil ég að lokum biðja menn að hugleiða alvarlega þann þátt að ef ekki verður tekin ákvörðun og farið í að byggja nýja Landspítala, eins og þessi tillaga fjallar um, er fyrirsjáanlegt að eyða þarf mjög miklum og háum fjárhæðum í viðhald og endurbætur á núverandi húsakosti Landspítalans. Ég spyr að lokum, virðulegi forseti, einfaldlega þeirrar spurningar: Yrði þeim fjármunum vel varið þegar fyrir liggur að við komum sumum tækjum, nútímalækningatækjum, ekki inn á núverandi spítala vegna þess að gólf hafa ekki burð eða ekki er nógu hátt til lofts?
Virðulegi forseti. Ég hef lokið máli mínu og legg til að þessari þingsályktunartillögu verði vísað til velferðarnefndar að lokinni umræðu.
